Luận văn Đánh giá chất lượng nguồn nước phục vụ chăn nuôi heo tập trung trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột - Tỉnh Đắk Lắk

pdf

96 trang yendo 5240

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Đánh giá chất lượng nguồn nước phục vụ chăn nuôi heo tập trung trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột - Tỉnh Đắk Lắk", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

luan_van_danh_gia_chat_luong_nguon_nuoc_phuc_vu_chan_nuoi_he.pdf

Nội dung text: Luận văn Đánh giá chất lượng nguồn nước phục vụ chăn nuôi heo tập trung trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột - Tỉnh Đắk Lắk

B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN NGC ĐNH ĐÁNH GIÁ CHT LƯNG NGUN NƯC PHC V CHĂN NUƠI HEO TP TRUNG TRÊN ĐA BÀN THÀNH PH BUƠN MA THUT TNH ĐK LK LUN VĂN THC S THÚ Y BUƠN MA THUT, NĂM 2010
B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN NGC ĐNH ĐÁNH GIÁ CHT LƯNG NGUN NƯC PHC V CHĂN NUƠI HEO TP TRUNG TRÊN ĐA BÀN THÀNH PH BUƠN MA THUT TNH ĐK LK Chuyên ngành: Thú y Mã s : 60. 62. 50 LUN VĂN THC S THÚ Y Hưng dn khoa hc: TS. Trương Tn Khanh BUƠN MA THUT, NĂM 2010
i LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi. Các s liu, kt qu nêu trong lun văn là trung thc và chưa đưc ai cơng b trong bt kỳ mt cơng trình nào khác. Ngưi cam đoan Nguyn Ngc Đnh
ii LI CM ƠN Đ hồn thành đưc lun văn này, ngồi s c gng n lc ca bn thân, tơi cịn nhn đưc s giúp đ ca quý thy cơ, bn bè và gia đình. Tơi xin bày t lịng cm ơn chân thành ti: Lãnh đo Trưng, Phịng Đào to Sau Đi hc, Khoa Chăn nuơiThú y, quý thy cơ giáo đã giúp đ, truyn đt nhng kin thc quý báu trong sut thi gian tơi hc tp. TS. Trương Tn Khanh ngưi đã tn tâm trc tip hưng dn tơi trong sut thi gian thc hin lun văn. TS. Đinh Nam Lâm, ThS. Nguyn Th Bích Thy ngưi đã giúp đ tơi các kin thc chuyên sâu đ hồn thành lun văn này. Gia đình đã to điu kin, đng viên tơi trong sut thi gian hc tp. Các bn lp Cao hc Thú y Khĩa I & II đã giúp đ, đĩng gĩp ý kin giúp tơi trong thi gian hc tp cũng như trong quá trình thc hin lun văn. Do thi gian thc hin lun văn ngn, trình đ cịn hn ch nên lun văn khơng tránh khi nhng thiu sĩt, mong nhn đưc nhng ý kin đĩng gĩp xây dng quý báu ca quý thy cơ và các bn đ lun văn đưc hồn thin hơn. Buơn Ma Thut, tháng 10 năm 2010 Nguyn Ngc Đnh
1 M ĐU Hin ti, ngành nơng nghip Vit Nam chim 22% GDP, trong đĩ chăn nuơi đĩng gĩp khong 6%. Chăn nuơi ln đĩng gĩp mt phn ln, khong 71% tng giá tr sn xut chăn nuơi. Chăn nuơi ln t trưc đn nay luơn đưc coi là mt trong nhng cơng c xĩa đĩi gim nghèo cĩ hiu qu ĐkLk nĩi riêng và c nưc nĩi chung. Vi đnh hưng đĩ, ĐkLk tr thành tnh cĩ ngành chăn nuơi ln phát trin, là mt trong mưi tnh cĩ s đu ln ln nht c nưc và dn đu Tây Nguyên. S đu ln năm 2009 ti các tnh Tây Nguyên (Cc Chăn nuơi, 2005) [5]: Kontum 185.000, Giai Lai 455.000, Đăk Nơng 146.000, Lâm Đng 350.000, ĐkLk 803.000. Trong đĩ chăn nuơi ln theo quy mơ trang tri ngày càng tr nên ph bin và gĩp phn quan trng vào s tăng trưng ca ngành chăn nuơi heo. Đc bit chăn nuơi theo mơ hình trang tri nh và va đang phát trin nhanh trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut. Trong quá trình phát trin chăn nuơi trang tri cùng vi các yu t: con ging, thc ăn, chung tri, thú y thì viêc cung cp đ s lưng nưc và cht lưng nưc đưc đm bo cĩ ý nghĩa quan trng. Đi vi ngành chăn nuơi, nưc đĩng vai trị quan trng, nh hưng đn năng sut và s lây truyn dch bnh. Theo Nguyn Th Hoa Lý & CS. (2004) [15], vt nuơi thiu nưc ung cĩ th dn đn thit hi kinh t do strees, gim ăn, gim tăng trng và gim năng sut; vt git m b gim trng lưng, khĩ lt da và tht khơ. Gà con b thiu nưc: th trng nh, chân khơ, nhăn và tái; thiu nưc cĩ th làm tăng t l cht sm hay kém ăn trên gà trưng thành. Theo Đ Ngc Hịe (1995) [10] trích nghiên cu ca Credek (1978) cho bit: s cĩ mt ca vi khun vi hàm lưng ln hơn 10 6 khun lc/1ml nưc ung cĩ th gây ra nhng thit hi
2 khơng th lưng trưc đi vi gia súc, gia cm như các hi chng: ri lon tiêu hĩa, gim trng lưng, gim sc đ kháng ca cơ th, sy thai, Bên cnh đĩ, nưc cũng là mơi trưng truyn lây nhiu bnh nguy him t vt nuơi sang ngưi. Hin ti, ngun tài nguyên nưc phc v sinh hot và chăn nuơi ti Buơn Ma thut đang b gim dn c v s lưng và cht lưng. Theo thng kê ca Báo cáo din bin mơi trưng Vit Nam 2003 [2] thì mc nưc ngm ti vùng Buơn Ma Thut năm 1997 đ sâu trung bình là 31,2m thì năm 2004 cĩ đ sâu trung bình là 33,7m. Bên cnh ngun nưc phc v chăn nuơi ngày càng khan him thì cht lưng nưc cũng đang suy gim do các hot đng cơng nghip, nơng nghip, sinh hot, đc bit do nưc thi cht thi chăn nuơi. Buơn Ma Thut đang phát trin chăn nuơi theo hưng tp trung cơng nghip do đĩ nguy cơ gây ơ nhim ngun nưc do cht thi chăn nuơi ngày càng tăng. Đng thi, nhu cu v ngun nưc đm bo cht lưng phc v chăn nuơi trong đĩ cĩ chăn nuơi heo là rt cp thit. Mi quan tâm v cht lưng cũng như yêu cu ci thin cht lưng nưc phc v chăn nuơi heo ngày càng tăng. Mt khác, các nghiên cu v nưc phc v chăn nuơi heo tp trung ti Buơn Ma Thut cũng như Tây Nguyên cịn rt ít. Đng trưc nhu cu thc t, chúng tơi tin hành thc hin đ tài: “Đánh giá cht lưng ngun nưc phc v chăn nuơi heo tp trung trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut tnh ĐkLk” Mc tiêu: Xác đnh cht lưng ngun nưc phc v chăn nuơi heo. Khuyn cáo mt s bin pháp x lý ngun nưc trưc khi s dng
3 cho chăn nuơi heo. Ý nghĩa khoa hc và thc tin ca đ tài: Kt qu ca đ tài là cơ s cho vic s dng ngun nưc cho chăn nuơi heo trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut. Ngun tài liu cho các nghiên cu tip theo v ngun nưc s dng cho chăn nuơi.
4 CHƯƠNG I TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 1.1 Vai trị ca nưc Nưc tham gia vào thành phn cu trúc sinh quyn, là thành phn ch yu ca trái đt. Trong 1500 triu km 3, nưc mn chim khong 97% và 3% cịn li là nưc ngt. Tuy nhiên, 2/3 lưng nưc ngt này là các tng băng Bc và Nam cc. Như vy ch cịn khong 1% lưng nưc trên trái đt là nưc ngt cĩ th s dng. Trong tng s lưng nưc ngt cĩ th s dng này, khong 2% là nưc b mt (chim 0,02% tng lưng nưc trên trái đt) và 98% là nưc ngm. Như vy phn ln nưc ngt cĩ th dùng trên trái đt là nưc ngm. Ngồi ra nưc cịn là yu t quan trng giúp điu hịa khí hu, đt đai thơng qua chu trình vn đng ca nĩ. Nưc cịn đáp ng nhu cu đa dng ca con ngưi như: tưi tiêu trong nơng nghip, dùng cho sn xut cơng nghip, to ra đin năng và gĩp phn to nhiu thng cnh văn hĩa khác khơng th thiu trong cuc sng. Nưc là thành phn tham gia cu to cơ th sinh vt. Trong cơ th sng, nưc chim khong 52 – 75%: nưc dng liên kt hĩa hc tham gia vào cu to t bào, làm dung mơi ca các phn ng sinh hĩa, tham gia quá trình bin dưng và to sc căng cho t bào. Nưc là thành phn chính ca dch th (máu, bch huyt, dch nhy khp xương), tham gia hp thu, bài tit các cht dinh dưng và gi vai trị quan trng trong quá trình điu hịa thân nhit. Nưc tuy khơng cung cp năng lưng nhưng nĩ là thành phn khơng th thiu đưc trong cơ th. Tùy theo lồi, tui, trng lương, th trng mà hàm lưng nưc trong mi cá th khác nhau. cơ th đng vt trưng thành nưc chim t 55%63% trng lưng cơ th. đng vt non nưc chim ti
5 75% trng lưng cơ th, cịn đi vi đng vt già nưc chim t l thp hơn 45% trng lưng cơ th. Theo Nguyn Th Hoa Lý và CS. (2004) [15] vt nuơi thiu nưc cĩ th dn đn thit hi kinh t: khi vt nuơi khơng đưc cung cp đ nưc cĩ th dn đn strees, gim ăn, gim tăng trng và gim năng sut; vt git m b gim trng lưng, khĩ lt da và tht khơ. Gà con b thiu nưc trong lị p thưng cĩ albumin dính vào cơ th, khi chuyên ch s cĩ lơng kt nùi, th trng nh, mt khơng m, chân héo, nhăn và tái; thiu nưc cĩ th làm tăng t l cht sm hay kém ăn trên gà trưng thành. Lưng nưc ung tùy thuc vào tính cht thc ăn, thi tit, la tui, giai đon sn xut: bị sa giai đon 3 tháng cui mang thai cn lưng nưc gp 1,52 ln bị cn sa; bị đang cho sa cn lưng nưc gp 5 ln lưng sa sn xut; bê cai sa cn ung nưc nhiu hơn trưc đĩ nu nưc khơng đưc cung cp đy đ s nh hưng đn s phát trin ca bê. Theo Anan Lertwilai (2006) [1] nu ngun nưc nhim khun E.coli : Heo nái đ b tc sa hoc khơng cĩ sa, heo con ca nhng con nái này s b tiêu chy. Đi vi nái nuơi con gây nhim trùng huyt và sy thai. Đi vi heo con cai sa nhim E.coli s b tiêu chy. Ngun nưc cĩ Salmonella spp hay Clostridium spp cĩ th là nguyên nhân gây tiêu chy trên heo sau cai sa và heo con. Pseudomonas spp gây viêm vú, viêm t cung trên heo nái. 1.2 Các ngun nưc trong t nhiên Xung quanh chúng ta ch nào cũng cĩ nưc. Nưc trong các ao, h, sơng, bin, đi dương, nưc mưa, nưc dưi đt, nưc trng thái hơi, trong khí, trên mt đt, dưi mt đt, nưc trng thái rn dưi dng tuyt, băng,
6 thm chí nưc c trong cơ th đng vt thc vt, cĩ nhng đng vt nưc chim ti 90% trng lưng ca chúng. Theo Nguyn Kim Cương (1991) [8] tùy theo v trí tn ti ngưi ta chia nưc như sau: Nưc trong vũ tr ngồi qu đt: là nưc nm trong vũ tr, phía ngồi khí quyn ca qu đt. Lai nưc này đưc nghiên cu trong thiên văn. Nưc trong khí quyn ca qu đt, phía trên mt đt bao gm: nưc trong khơng khí, mây, sương mù Nưc nm trên mt đt, trong các ao, h, sơng, bin, đi dương dưi dng lng hay rn. Nưc trong t nhiên cĩ 3 ngun chính: Nưc mưa: Do hơi nưc trên mt ao, h, sơng, sui, đi dương bc hơi lên khơng trung ngưng t gp giĩ và to thành mưa. Trong nưc mưa, hàm lưng khí O 2 cao và khí CO 2 thp. Ngồi ra khi qua các lp khơng khí nưc mưa thưng cun thêm bi, vi sinh vt và các hp cht hu cơ khác tn ti trong khơng khí. Theo Nguyn Th Hoa Lý & CS. (2004) [15] thành phn ca nưc mưa bao gm: pH = 6 NO 3 = 0,5 mg/l Cl 2 = 0,25 mg/l + O2 = 0,7 mg/l NH 4 = 0,44 mg/l CO 2 =0,71,8 mg/l NO 2 = 0,04 mg/l N2 = 17 mg/l Nưc b mt: nưc b mt bao gm nưc sơng, ao, nưc trong các h cha t nhiên hay nhân to. Tính cht ca nưc chu nh hưng bi các yu t mơi trưng và tình hình v sinh dân cư sng xung quanh ngun nưc. Nưc ngm: là ngun nưc nm sâu trong lịng đt. Cht lưng nưc ngm thưng tt hơn nưc mt. Trong nưc ngm hu như khơng cĩ các ht
7 keo lơ lng, s lưng vi sinh vt cũng thp hơn nưc mt nhiu ln. Nưc ngm khơng cha các loi rong to. 1.3 Tính cht hĩa hc ca nưc 1.3.1 pH pH ca nưc đưc phép s dng trong chăn nuơi khong 5 – 8,5 pH ca nưc thiên nhiên b nh hưng ln bi nng đ CO 2, đưc to ra t s phân gii các cht hu cơ, cht mùn và quá trình quang hp. pH ca nưc thay đi do các nguyên nhân sau: do nhim bn các acid, các cht kim, các mui vơ cơ hoc các mui sulfide kim loi. Nưc cha nhiu khí H 2S thì pH gim. Đt cha nhiu mui nhơm cũng là nguyên nhân làm cho pH gim. Bng 1.1 pH ngun nưc thích hp s dng chăn nuơi gia súc, gia cm (Alberta, 1993) [24, 25] pH Gia cm Heo Trâu, bị, nga 5 8,5 S dng đưc S dng đưc S dng đưc 8,510 Cĩ th dùng Cĩ th dùng Cĩ th dùng 10 Khơng thích hp Khơng thích hp Cĩ th dùng 1.3.2 Nitrate (NO 3) Nitrate cĩ trong nưc b mt vi hàm lưng thp, cịn trong nưc ngm cĩ hàm lưng khá cao. Bn thân nitrate khơng phi là cht đc, nhưng trong mt s trưng hp nĩ cĩ th b kh thành nitrite là mt cht rt đc. Nưc ngm cĩ th b nhim nitrate t phân bĩn, t s phân hy phân gia súc và ngưi. Nitrate sinh ra t s phân hy các cht hu cơ s hịa tan nhanh vào nưc và di chuyn theo nưc ngm lc qua đt. Do đĩ nưc ging cĩ th cha mt hàm lưng nitrate cao mc dù cách xa ngun ơ nhim.
8 Bng 1.2 nh hưng ca Nitrate trong nưc đn gia súc, gia cm (Alberta, 1993) [24, 25] Hàm lưng Gia cm Heo Trâu, bị, nga (ppm) 300 Khơng thích hp Khơng thích hp Ng đc 1.3.3 Nitrite (NO 2 ) Nitrite là dng trung gian ca các quá trình chuyn hĩa các hp cht cha nitơ: như sn phm ca quá trình oxi hĩa amonia, hay sn phm ca quá trình kh nitrate. Các quá trình này xy ra trong nưc t nhiên, trong h thng cung cp nưc và nưc thi. Trong máu, nitrite kt hp vi haemoglobin to thành methaemoglobin ngăn cn s vn chuyn oxy gây ra triu chng: ngt th, mõm tái xanh, lịng trng mt cĩ màu hơi xanh, run ry, khơng đng đưc và thưng cht. Do 1ppm NO 2 tương đương vi 4,4 ppm NO 3 nên gii hn s dng an tồn cho gia súc, gia cm là khơng vưt quá tương đương vi 50 ppm NO 3. 1.3.4 Ammonia (NH 3) Ammonia thưng hin din trong nưc b mt và nưc thi, do quá trình kh amine hay s thy phân urea. Nưc ngm cĩ nng đ ammonia thp do cht này b hp thu bi các ht đt, do đĩ khơng thm qua đt. Ammonia trong nưc đưc to bi quá trình kh amine ca nhng hp cht hu cơ nht đnh và bi quá trình thu phân urea. Nng đ ammonia trong nưc ngm thp do cht này b hp th bi các ht đt, do đĩ khơng thm qua đt, hay b oxy hĩa đ to ra sn phm cui cùng là nitrate.
9 1.3.5 Chloride (Cl ) Cl là mt trong nhng anion ch yu trong nưc và nưc thi. Ngun gc ca chloride t thc ăn qua đưng tiêu hĩa thi ra ngồi, b nhim mn hay t nưc thi cơng nghip. Do đĩ Cl là mt ch tiêu quan trng đ đánh giá mc đ ơ nhim nưc. Nưc ung cha nhiu chloride làm vt nuơi khát nưc, tăng tit dch tiêu hĩa, viêm d dày rut. Bng 1.3 nh hưng ca chloride trong nưc đn gia súc, gia cm (Alberta, 1993) [24, 25] Hàm lưng Gia cm Heo Trâu, bị, nga (ppm) <500 S dng đưc S dng đưc S dng đưc 5005000 Tiêu chy Phân lng S dng đưc Tăng ung nưc Tăng ung nưc Gim ăn Gim ăn 1.3.6 Oxy hịa tan (DO) DO là nng đ oxy hịa tan trong nưc. Trong tt c các h sinh thái nưc DO thưng cĩ nhp điu ngày đêm: cc tiu vào ban đêm, cc đi vào gia trưa. Mt khác DO cũng bin đi theo loi nưc. Trong nưc b mt oxy thưng hịa tan nhiu (do quang hp) làm cho DO cao; trong nưc ngm, đ sâu đã ngăn cn s xâm nhp oxy vào nưc và ánh sáng mt tri qua nưc ít cũng làm ngưng tr quá trình quang hp. DO là ch tiêu quan trng đ đánh giá ơ nhim ngun nưc và kim sốt quá trình x lý nưc thi. Mt s tài liu cho rng hàm lưng DO chun đ duy trì h sinh thái trong ngun nưc là trên 56 mg/l. Mt s khác cho rng nng đ DO phi đt ít nht 8090% mc bão hịa. Nưc s dng cho sinh hot cĩ th cĩ hàm lưng DO thp hơn mt chút. DO trong nưc dùng tưi tiêu và cho gia súc
10 ung khơng đưc thp hơn 3 4 mg/l. 1.3.7 Nhu cu oxy hĩa hc (COD) COD là lưng cht oxy hĩa đưc biu din bng nng đ oxy (mg O 2/l) cn thit đ oxy hĩa các hp cht hu cơ trong mt th tích nưc nht đnh. COD dùng đ đánh giá mc đ ơ nhim ca nưc và nưc thi. COD đưc dùng đ đánh giá nhanh hàm lưng BOD (nhu cu oxy sinh hc). Nu phn ln cht hu cơ trong nưc d b phân hy sinh hc thì giá tr COD s gn bng BOD. Ngưc li giá tr COD s thp hơn BOD mt cách đáng k nu nưc cha nhiu cht hu cơ khĩ phân hy. 1.3.8 Nhu cu oxy sinh hc (BOD) BOD là lưng oxy (đơn v: O 2 mg/l) hịa tan cn thit đ các vi sinh vt phân hy các hp cht hu cơ trong mt th tích nưc và thi gian nht đnh. Hin nay, ngưi ta cĩ th dùng 2 ch tiêu BOD 3 hay BOD 5. Ch tiêu 0 BOD 3 là ch tiêu BOD đo 30 C trong 3 ngày, BOD 5 là ch s BOD đo 20 0C trong 5 ngày. Hai giá tr này hu như tương đương. BOD đưc dùng rng rãi trong đánh giá mc đ ơ nhim nưc và nưc thi; cũng như đánh giá hiu qu ca cơng trình x lý nưc thi. 1.4 Tính cht sinh hc 1.4.1 Các vi sinh vt tn ti trong nưc H vi sinh vt tn ti trong nưc rt đa dng, tùy thuc vào tính cht ngun nưc. Các yu t nh hưng đn thành phn h vi sinh vt bao gm: hàm lưng mui và các cht hu cơ, pH, nhit đ, đ đc và các ngun nhim khun. Ngun gc ca các vi sinh vt trong nưc cĩ th là vi sinh vt tht s trong nưc hay các vi sinh vt nhim vào nưc t đt mà nưc chy qua, t cht thi, t khơng khí.
11 1.4.2 Vi sinh vt ch danh ơ nhim nưc Vi sinh vt ch danh ơ nhim nưc là nhng sinh vt cư trú trong đưng tiêu hĩa đng vt máu nĩng và ngưi. Trong nhng điu kin bình thưng chúng khơng gây bnh. Các vi sinh vt này phi d phát hin và phi hin din vi s lưng cao hơn s lưng vi sinh vt gây bnh nu cĩ. Khơng cĩ mt ch tiêu vi sinh vt ch danh riêng l nào cĩ th bo đm đưc cht lưng ngun nưc. Các vi sinh vt ch danh ơ nhim nưc thưng dùng gm cĩ: Nhĩm Coliforms (Coliforms tng s , Fecal Coliform, Escherichia coli ), Fecal Streptococcus và Enterococci , Clostridium perfringens . a. Coliforms Coliforms là nhng trc khuân gram âm, khơng bào t, hiu khí hay ym khí tùy nghi, lên men sinh hơi đưng lactoza trong 48h 35 0C. Coliforms đưc chia thành nhĩm Coliforms cĩ ngun gc t phân và khơng cĩ ngun gc t phân. Coliforms cĩ ngun gc t phân: các vi khun này phát trin nhanh (16h) trong mơi trưng dinh dưng 44 0C. Chúng khơng mc 4 0C trong 30 ngày. Đây là vi khun ưa nhit, nhit đ thích hp nht là 41 0C. Coliforms khơng cĩ ngun gc t phân: chúng sng hoi sinh trong đt và nưc là vi khun ưa lnh, mc 4 0C trong 34 ngày và 10 0C trong 1 ngày. Chúng khơng mc 41 0C và nhit đ 44 0C ngăn cn s phát trin ca tt c Coliforms khơng cĩ ngun gc t phân. Coliforms bao gm các ging: E.coli, Levines, Klebsilla, Enterobacter, Citrobacter. b. Escherichia coli E.Coli là mt trong nhng sinh vt ph bin nht ca mơi trưng. Phn
12 ln E.coli phân lp t mơi trưng là loi khơng gây bnh hay gây bnh cơ hi. Nhiu ngưi khơng coi E.coli là vi sinh vt gây bnh, song nhng nghiên cu gn đây cho thy mt s chng ca chúng thc s cĩ kh năng gây bnh lây lan qua nưc, qua thc phm rt nghiêm trng. Các chng E.coli gây bnh đưng rut: EPEC, sinh ni đc t khơng chu nhit (LT) hay ni đc t chu nhit (ST). Cơ ch lây lan ca các chng E.coli EPEC rt ging vi Shigella gây bnh l và chng tiêu chy ngưi. Ngồi ra cịn cĩ nhĩm ETEC cĩ kh năng sinh c hai loi đc t chu nhit và khơng chu nhit. Ngưi hay gia súc ung phi nưc b nhim E.coli thì d mc phi mt s bnh như: Bnh bi huyt do E.coli , liên quan đn serotype F156; Bnh đưng rut do E.coli liên quan đn tiêu chy trên ngưi và gia súc do serotype F4 (K88), F5 (K99), F6, F41, F2413p, F107; Bnh thy thũng thưng gp trên heo cai sa do serotype F107; Bnh viêm vú, viêm bàng quang trên gia súc. c. Clostridium perfringens Cl.perfringens chim mt v trí đc bit trong vai trị là tác nhân gây ng đc thc phm. Cl.perfringens là nhng trc khun k khí, gram dương, sinh bào t vi chu kỳ sinh trưng 45 0C trong điu kin ti ưu là 7 phút. Cl.perfringens thưng gp ph bin trong đưng tiêu hĩa ngưi nên cịn đưc dùng như mt ch th v kh năng ơ nhim phân. Cl.perfringens thuc loi vi khun chu nhit, nhit đ sng ti ưu trong khong 37 45 0C. Chúng cĩ th phát trin nhit đ thp nht là 20 0C và cao nht là 50 0C. Nh bào t Cl.perfringens cĩ kh năng cnh tranh cao hơn các lồi vi khun khác và cĩ th tn ti trong mơi trưng bên ngồi trong mt thi gian dài. Vì vy nhng vi khun này đưc dùng như vi khun ch danh v sinh mơi trưng đã b nhim phân ngưi hay gia súc t lâu.
13 1.5 Ơ nhim mơi trưng nưc Ơ nhim nưc là s bin đi cht lưng nưc, gây nguy him cho con ngưi, gia súc, sn xut nơng nghip, cơng nghip, du lch sinh thái và đng vt hoang dã, hay ơ nhim nưc là s bin đi thành phn ca nưc theo chiu hưng bt li cho sc khe con ngưi, vt nuơi khác bit so vi trng thái ban đu. Theo tác gi Nguyn Th Hoa Lý & CS. (2004) [15] thì “ơ nhim nưc thưng xy ra do hai nguyên nhân: thiên nhiên và con ngưi”. S ơ nhim nưc khơng đơn thun là ơ nhim do vi sinh vt, các cht thi trong chăn nuơi, sinh hot hng ngày ca con ngưi mà cịn cĩ s ơ nhim t hot đng sn xut cơng nghip, các cht phĩng x gây nên Các ngun gây ơ nhim nưc rt đa dng và phong phú, nĩ tác đng đn h sinh thái theo các chiu hưng khác nhau. 1.5.1 Ơ nhim v mt vt lý Màu: nưc đt tiêu chun v sinh phi khơng cĩ màu. Màu ca nưc do các hp cht hu cơ và vơ cơ trong nưc to nên. Nưc cĩ màu làm mt v m quan và làm gim cht lưng s dng ca nưc. Nu nưc b ơ nhim st nưc cĩ màu nâu hay vàng, nưc cha nhiu ion Ca 2+ thưng làm cho nưc cĩ màu trng sa. Đt sét làm nưc cĩ màu đc hay vàng nht. Đ đc: nưc t nhiên thưng b vn đc do cha nhng ht keo lơ lng. Các ht keo này cĩ th là đt sét, mùn, vi sinh vt Đ đc là mt du hiu cho bit cĩ s ơ nhim nưc do cht hu cơ. Nĩ làm gim m quan, gim hiu qu kh trùng và tăng giá thành x lý nưc. Đ đc cĩ th kh bng bin pháp đánh phèn hay x lý bng b cát lc chm. Đ đc đưc đo bng máy đo đ đc, hay thang màu Kao lin, Trepen (SiO 2) trong khong thi gian khơng quá 24h sau khi ly mu.
14 Mùi ca nưc: là đc trưng quan trng v mc đ ơ nhim nưc. Mùi ca nưc bao gm 2 ngun gc: Do sn phm phân gii các cht hu cơ. Do cht thi cơng nghip cĩ cha các cht khác nhau to mùi nưc Mt s cht gây mùi cho nưc: NH 3, mùi khai; H 2S: trng thi; Sulfide hu cơ: bp ci ra; Amin: cá ươn; Diamin: tht thi; Mercaptan: hơi. V ca nưc: nưc thi cơng nghip cha nhiu cht hĩa hc làm cho nưc cĩ mùi khĩ chu như: các mui ca st, Mn, Cl 2 t do, sulfua hydro, các phenol và hydrocarbon khơng no. Quá trình phân gii các cht hu cơ đu cĩ th to nên v khác thưng cho nưc. V ca nưc đưc xác đnh 20 0C và đưc chia ra: mn, chua, ngt, đng và v l. 1.5.2 Ơ nhim v mt hĩa hc Theo Nguyn Th Hoa Lý và CS. (2004) [15] thì tác nhân gây ơ nhim ngun nưc gm 2 loi: vơ cơ và hu cơ. Các cht hu cơ gây ơ nhim gm 2 nhĩm: Cht hu cơ d b phân hy sinh hc, bao gm các cht d b oxy hĩa như carbonhydrat, protein và lipide. S phân hy các cht hu cơ này tiêu tn oxy rt mnh gây ra hin tưng thiu oxy trong ngun nưc. Đây cũng là nguyên nhân dn đn vic thối hĩa tài nguyên thy sn và gim cht lưng ngun nưc cp cho sinh hot. Cht hu cơ khĩ b phân hy sinh hc gm các cht cĩ vịng thơm, hp cht đa vịng, các hp cht cha chlorine như DDT, thuc tr sâu 666. Các cht này cĩ kh năng tn ti khá lâu trong thiên nhiên và gây ng đc tích lũy cho ngưi và gia súc vùng nưc b ơ nhim. Các cht ơ nhim vơ cơ gm thy ngân, đng, nitrate, nitrite, ammonia, chlorine, st II hay st III và mui nhơm. Bình thưng các cht này cĩ vai trị
15 rt quan trng trong đi sng ca sinh vt nhưng nu hàm lưng các cht này vưt quá mc cho phép thì s gây nh hưng tiêu cc đn sc khe. Theo mt s nghiên cu hin nay cho thy, s ơ nhim các cht vơ cơ đc bit là kim loi nng cĩ nh hưng nghiêm trng đn sc khe con ngưi và gia súc: nitrate và nitrit gây hin tưng Methaemoglobin, gim lưng hng cu, gây ri lon hin tưng trao đi cht và tím tái, gây ung thư, thn kinh; + NH 4 : gây viêm loét d dày, gây trúng đc kim; Cl : gây hin tưng khát nưc, phân lỗng, cơ th phù thũng gia súc; mui st: gia súc cĩ th b táo bĩn nu ung nưc cha nhiu Fe 2O3; Thy ngân: bin lon th giác, c đng khơng theo ý mun, phân ln máu, trưng hp trúng đc thy ngân nng gây quái thai; Chì: gây tn thương h tun hồn, não b, thiu máu, gia súc mt mi, ăn khơng ngon ming; Asen: tím tái, tiêu chy, suy tim. 1.5.3 Ơ nhim v mt sinh hc Các tác nhân sinh hc dn đn vic ơ nhim ngun nưc bao gm các nhĩm sau: Vi khun, virus: trong nưc thi cĩ cha rt nhiu loi vi khun đin hình là E.coli , Streptococcus spp , Shigenlla sp , Clostridium sp Các loi virus cĩ th thy trong nưc như: Coronavirus, Aphtovirus , Tùy vào điu kin t nhiên ca nưc mà các mm bnh này cĩ kh năng tn ti cũng như kh năng gây bnh khác nhau. Ký sinh trùng: hu ht nguyên nhân gây ơ nhim ngun nưc cĩ s xut hin ca ký sinh trùng, trng, u trùng là do phân, nưc tiu ca các lồi đng vt khác nhau. Bên cnh s hin din ca vi khun, virus, ký sinh trùng cịn cĩ mt s lồi nguyên sinh đng vt, nm, to, đưc xem là nguyên nhân gây ơ nhim ngun nưc.
16 Theo báo cáo cht lưng nưc ca Vin Chăn Nuơi thì “Nhiu năm tr li đây ngun nưc nhim vi khun như E.coli , Salmonella spp , Clostridium tr thành vn đ nghiêm trng nhiu tri chăn nuơi”. 1.6 Nhng nghiên cu v cht lưng ngun nưc 1.6.1 Nhng nghiên cu ngồi nưc Nhìn chung trên th gii đã cĩ nhiu nhà khoa hc đi sâu nghiên cu v sinh ngun nưc và thy nhiu vn đ v s nhim bn các ngun nưc cĩ nguy cơ đe do sc khe con ngưi và đng vt. Theo Đ Ngc Hịe (1995) [10] trích kt qu nghiên cu ca Credek (1978) cho bit: s cĩ mt ca vi khun vi hàm lưng ln hơn 10 6 khun lc/1ml nưc ung cĩ th gây ra nhng thit hi khơn lưng đi vi gia súc, gia cm như các hi chng ri lon tiêu hĩa dn ti tiêu chy, gim trng lưng, gim sc đ kháng ca cơ th, gây xy thai Trong my thp k gn đây, vic đơ th hĩa mnh m trên tồn th gii đã kéo theo s thay đi thy văn ca các lưu vc sơng và gây tác đng nhiu mt ti mơi trưng. Do yêu cu dùng nưc các đơ th tăng nhanh vưt quá kh năng cung cp ti ch dn đn vic buc phi dn nưc t nơi khác đn. Phn ln nưc bn t dân cư, xí nghiêp cơng nghip, nơng nghip, trang tri chăn nuơi đưc thi ra mương máng, ao, h, sơng, bin, thm chí thm sâu xung ngun nưc ngm dưi đt đã uy hip h sinh thái ca mơi trưng xung quanh. Theo tác gi Đ Ngc Hịe, 1995 [10]: Nht tt c con sơng các vùng phát trin đu nhim bn. Thái Lan, cơng nghip đưng đã gây ơ nhim sơng Kacklong làm thit hi 50 triu Bt hàng năm, Bangkok thi 1 triu m3 nưc thi mi ngày.
17 M phn ln các con sơng đu b ơ nhim nng, chiu dài nhim bn lên ti 2000 km. Ti Anh ngày 1/4/1974 quc hi Anh đã thơng qua lut bo v ngun nưc. Hin cĩ 60 t chc phc v cung cp nưc và 1300 xí nghip làm sch nưc. Nhà nưc đã dành 5 triu Bng Anh cho 1 năm vào vic nghiên cu và phát trin lĩnh vc này. Ti M cơ quan y t đã đưa ra 2 bng quy đnh: bng nhc nh và bng nghiêm ngt khi s dng các ngun nưc. Hin nay trên th gii, ba t chc ca Liên hip quc cĩ chc năng bo v mơi trưng: t chc Nơng nghip và Thc phm (FAO), t chc Khí tưng th gii (WMO), T chc Y t th gii (WHO) cũng đang đi sâu quá trình nhim bn và nhim phĩng x 3 mơi trưng khơng khí, đt, nưc. Khi NATO đã tin hành kho sát vn đ ơ nhim ngun nưc trong đt lin B, B Đào Nha. y ban kinh t Châu Phi (ECA) và y ban kinh t Châu M La Tinh (ECLA) đang m rng vic thăm dị tìm kim và bin pháp gii quyt các vn đ ơ nhim. Trung quc đang thc hin mt bin pháp x lý và tái ch cht thi rt hu hiu “rác thi vn là vn đ nhc nhi mà các thành ph hàng ngày đang phi đương đu, các đng rác ph đy c và trong các chung tri gia súc mùi xú u nng nc là tình trng chung ca các vùng ngoi vi thành ph. Tri Weigon hàng năm thi ra 7000 tn cht thi ca heo và 180 tn ca gà đã đưc chuyn thành quá trình phân hy sinh thái nh phương pháp k khí sinh hc, ngun metan thu đưc t phân và nưc tiu cĩ th dùng đ phát đin, cung cp nhit cho tri. Hn hp metan trong x lý dùng đ nuơi cá, tưi rau,. ” Cui năm 1993 theo thng kê ca b thy li Trung Quc 89 triu gia
18 cm ngun thu nhp chính ca nơng dân Trung Quc đưc cp đ nưc ung. T 19861992 chính ph đã đu tư 3,5 t Nhân Dân T cho chương trình cp nưc. Ch trong vịng 6 năm, 64 triu nơng dân và 43 triu đu gia súc đã đưc cp nưc ung sch. Tuy nhiên các chuyên gia nĩi rng vic ci thin cung cp nưc ung nơng thơn cịn chưa tha mãn vì hơn 80 triu dân nơng thơn Trung Quc và 20 triu đu gia súc vn b thiu nưc. Do nưc khơng đưc cp dy đ mà hàng năm sn lưng lúa gim mt hơn 10 triu tn. Các tác gi M.V. Somasudaram, G.Ravindran, J.H.Tellam (1993) [30] cho bit: ngun nưc ngm ti thành ph Mandas, n Đ cĩ s ơ nhim nghiêm trng nguyên nhân do s bùng n dân s cũng như vic qun lý cht thi chăn nuơi khơng tt. Trong 93 mu nưc ging đưc phân tích, các ch 2+ 2+ 2 tiêu Ca , Mg , TDS, SO 4 , NO 3 đu vưt quá ch tiêu cho phép ln lưt chim 25%, 11%, 43%, 14%, 70% s mu phân tích. Đc bit ngun nưc ti Mandas cĩ s ơ nhim kim loi nng As (0,42 mg/l), Hg (0,02 mg/l), Pb (1,82 mg/l), Cd (1,31 mg/l). Trong khi đĩ theo nghiên cu ca Mwakio P. Tole (1997) [31] đi hc Moi, Kenya cho bit ngun nưc ngm ti tnh Kwale, Kenya nhìn chung khơng cĩ s ơ nhim v mt hĩa hc, tuy nhiên các ging khoan ti đây cĩ s ơ nhim E.coli (cĩ ging đt 50 VK/100ml). 1.6.2 Nghiên cu trong nưc nưc ta, mơi trưng nưc tng nơi, tng lúc đã và đang b nhim bn vưt quá gii hn cho phép. Vic điu tra thu thp thơng tin v nhim bn nưc chưa đy đ. Riêng v kim sốt mơi trưng nưc chưa đưc kim tra thưng xuyên và nghiêm túc Vic nghiên cu nhim bn ngun nưc dùng cho sinh hot con ngưi đưc chú ý hơn. Trong nhiu năm nay vin v sinh dch t Hà Ni đã nghiên cu kho sát các ch tiêu ca mt s ngun nưc và đã tp trung vào mt s
19 chuyên đ sau: Xác đnh tình hình v v sinh ca các ngun nưc dùng đ ăn ung nhm đ phc v con ngưi. Phân tích tính cht ca mt s sui khống cĩ tác dng phịng và cha bnh trong y hc. Xác đnh tính cht ca mt s ngun nưc nhm phc v cho vic nghiên cu đa cht và khai khống. S liên quan gia nưc ăn ung vi mt s bnh đc thù ca đng bào thiu s. Khong cách v sinh gia ngun nhim bn liên quan ti ngun nưc mt, nưc ngm. Nghiên cu ci to đng chua, nưc mn và đ ra các bin pháp s dng ngun nưc này. Đ Ngc Hịe (1995) [10] trích nghiên cu ca các tác gi Lê Ngc Bo, Nguyn Hùng Long & CS. Khi giám đnh v sinh các ngun nưc mt thuc 7 tnh đng bng sơng Hng và ngun nưc ngm thuc 6 tnh (Tha Thiên Hu, Ngh An, Thanh Hĩa, Hà Nam Ninh, Hà Ni, Hi Phịng) và đã cĩ nhn xét v cht lưng các ngun nưc: Nưc sơng Hng b ơ nhim cao, cht lưng nưc ging nơng t trung du xung đng bng, min bin th hin s xu kém dn qua ch s Fecal Coliforms. Vic s dng ngun nưc cho chăn nuơi min Bc nưc ta t trưc đn nay chưa đưc nghiên cu kho sát mt cách tồn din và cĩ h thng. Các cơ s chăn nuơi mi ch chú ý đn con ging, thc ăn, chung tri cịn rt ít quan tâm đn vic dùng nưc đ phc v cho gia súc ăn, ung, tm, s
20 dng nưc các cơ s chăn nuơi cịn tùy tin, chưa cĩ xét nghim phân tích và tuân theo đúng tiêu chun v sinh dùng nưc. Theo kt qu nghiên cu ca Anan Lertwilai (2006) [1]: qua thc t kim tra 383 mu nưc t nhiu nơi trong năm 2006 cĩ 103 mu dương tính vi E.coli chim 26,89%, 15 mu dương tính vi Salmonella spp chim 3,9% trên tng s mu kim tra. Năm 2005, tng s mu kim tra là 88 mu cĩ 29 mu nhim E.coli chim 32,90% và hai mu nhim Samonella spp chim 2,23%. Qua hai năm kim tra mu nưc cho thy t l nhim E.coli trong mu nưc cao hơn nhiu so vi t l nhim Salmonella spp và thưng tp trung vào nhng tháng mưa. Tác gi Vũ Đình Tơn; Li Th Cúc; Nguyn Văn Duy; Đng Vũ Bình (2008) [23] khi nghiên cu v “Cht lưng nưc dùng trong trang tri chăn nuơi heo vùng đng bng sơng Hng” cho bit: Nưc dùng ti các trang tri chăn nuơi heo Hi Dương, Bc Ninh và Hưng Yên đu là nưc ging khoan, mt na trong s đĩ khơng đưc x lý. Các mu nưc các trang tri + ti Hi Dương và Bc Ninh cĩ hàm lưng COD (H ), COD (OH ), CO 2, Cl vưt quá tiêu chun v sinh cho phép. Nng đ st trong nưc các trang tri ti Hi Dương, Bc Ninh và Hưng Yên đu vưt quá tiêu chun v sinh. Cao nht là Bc Ninh, nng đ st vưt quá tiêu chun v sinh t 2,3 – 38,3 ln. Cht lưng nưc dùng trong chăn nuơi heo khơng đt tiêu chun v sinh cho phép là yu t nh hưng đn tình hình dch bnh và cht lưng sn phm cung cp ra th trưng. Các tác gi Nguyn Vit Hưng, Hà Mnh Thng, Trn Dũng [12] khi nghiên cu “Hin trng cht lưng nưc ngm ti mt s vùng ven sơng Cu thuc huyn Yên Dũng tnh Bc Giang” cho thy: Hin trng ngun nưc ngm ti các đim nghiên cu đu cĩ mơi
21 trưng axit. Mt s đim ngun nưc ngm cĩ biu hin mn hĩa khá nghiêm trng, ơ nhim hu cơ và cht rn lơ lng vưt quá tiêu chun cho phép (TCVN5944:1995) đi vi ngun nưc s dng cho mc đích sinh hot”. Hàm lưng các vi sinh vt như coliform, E.coli trong các mu nưc ngm phân tích cĩ hàm lưng vưt quá nhiu ln so vi tiêu chun Vit Nam đi vi ngun nưc ngm s dng cho mc đích sinh hot (TCVN5944:1995). Nưc ngm ti Yên DũngBc Giang đu cho giá tr an tồn v mc đ ơ nhim hu cơ (COD, BOD) và các kim loi nng (Cu, Pb, Cd, Hg, As) và khơng phát hin ch tiêu vi sinh vt trong nưc ngm.
22 CHƯƠNG II ĐI TƯNG – NI DUNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1 Đi tưng, thi gian, đa đim nghiên cu Đi tưng nghiên cu là các ngun nưc s dng cho chăn nuơi heo ti các tri chăn nuơi tp trung trên đa thành ph Buơn Ma Thut. Đa đim: Các trang tri chăn nuơi heo tp trung quy mơ va và nh ti thành ph Buơn Ma Thut. Thi gian: t tháng 12/2009 – 6/2010 2.2 Ni dung nghiên cu 2.2.1 Tình hình s dng nưc trong chăn nuơi heo Các ngun nưc s dng ti các tri chăn nuơi tp trung Các khĩ khăn trong vic cung cp nưc trong chăn nuơi Các gii pháp đang đưc áp dng ca ngưi chăn nuơi đ gii quyt khĩ khăn. 2.2.2 Đánh giá cht lưng ngun nưc đang đưc s dng trong chăn nuơi heo tp trung ti thành ph Buơn Ma Thut Các ch tiêu lý hc : mùi, v, đ đc, màu sc, nhit đ + Các ch tiêu hĩa hc: pH, COD, DO, NO 3 , NH 4 , Cl , BOD 5, Ca, Pb, Cu, Zn, As Các ch tiêu sinh hc: Coliforms tng s và Coliforms chu nhit , Clostridium perfringens 2.2.3 Đ xut bin pháp ci thin cht lưng ngun nưc s dng cho chăn nuơi heo
23 2.3 Phương pháp nghiên cu 2.3.1 Phương pháp điu tra đánh giá tình hình s dng nưc Thơng qua bng câu hi đ kho sát thc tình hình s dng nưc ti các trang tri chăn nuơi heo tp trung t đĩ xác đnh các khĩ khăn và thách thc ca ngưi chăn nuơi đi vi vic s dng nưc. Điu tra các ngun nưc hin đưc s dng, ý kin ca cng đng v ngun nưc đang s dng cho chăn nuơi heo và đ xut ca h . Thơng qua kho sát thc t: đánh giá trên hin trưng các ngun nưc, mơ t đc đim ca ngun nưc, cách s dng ca ngưi chăn nuơi Phân loi các ngun nưc đang s dng. 2.3.2 Phương pháp phân tích đánh giá cht lưng nưc a. Chun b dng c Cn 90 0, tăm bơng, diêm, chai thy tinh nút mài dung tích 500ml đã vơ trùng, thùng đá, bơng thm nưc, s ghi chép, phiu điu tra. Ra chai bng cát mn, sau đĩ ra sch bng xà phịng và ngâm vào dung dch HCl 1M hay HNO 3 1M, ra sch bng nưc ct, sy khơ và dán nhãn. Đi vi ly mu xét nghim ch tiêu hĩa hc khơng cn thit phi sy vơ trùng. Đi vi chai dùng ly mu xét nghim vi sinh cn tip tc hp ưt cao áp 120 0 C trong 30 phút. b. K thut chn mu Mu nưc đưc ly ti các trang tri chăn nuơi heo cĩ quy mơ va và nh vi dung lưng là 44 mu trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut. 44 mu nưc đưc ly trên 3 vùng: vùng I, vùng II, vùng III + Vùng I gm: Hịa Thun, Eatu, Tân Li + Vùng II gm: Cư Ê Bur, Hịa Thng, Thành Nht, Khánh Xuân + Vùng III gm: Eakao, Hịa Khánh, Hịa Phú, Hịa Xuân
24 Thc hin vic ly mu theo phương pháp: mu đơn, mu đưc ly mt cách ngu nhiên ti các trang tri chăn nuơi heo vi quy mơ t 30 nái hay 100 ln tht cĩ mt thưng xuyên tr lên trên đa bàn thành ph theo 3 vùng đã đnh trưc vào thi đim t 69h sáng. Trưc khi mu nưc đưc ly, dùng bơng cn đt sát trùng ming vịi nưc, ming chai và x nưc chy t do trong 34 phút. Nưc đưc ly vào chai bng cách cho chy theo thành chai. Đi vi mu xét nghim vi sinh vt thì cn đ mt khong trng cha oxy trong l, vi mu dùng xét nghim ch tiêu hĩa hc cn ly đy l (khơng cĩ oxy trong l). Bo qun và vn chuyn mu: tt c các mu đu đưc bo qun t 2 50C, tránh ánh sáng trong quá trình vn chuyn v phịng thí nghim. Mu đưc bo qun khơng quá 8h đi vi vic phân tích ch tiêu vi sinh vt, khơng quá 24h đi vi phân tích ch tiêu hĩa hc, lý hc. 2.3.3 Phương pháp phân tích các ch tiêu ngun nưc a. Phương pháp phân tích ch tiêu vt lý Nhit đ: xác đnh bng nhit k qun bơng, đo ngay ti ngun nưc. Dùng nhit k thy ngân qun bơng đu kim loi nhúng vào trong nưc khong 5 phút. Đ đc: đưc đo bng máy đo đ đc. Ra và lau sch l đng mu, cho mu vào l theo thành đ tránh bt khí sau đĩ đy np. Đt l cha mu vào máy sao cho vch trên l phi trùng vi vch đưc đánh du trên máy. Bt máy, chn h cn đo, chn test sau khong 10 giây s cho kt qu. Đơn v là NTU. Mùi: cho khong 100ml nưc vào l thy tinh, đy np sau đĩ lc mnh và m np ra đ ngi mùi. V: v nưc đưc xác đnh bng phương pháp nm ti nơi ly mu.
25 Màu: cho nưc vào bình thy tinh trng và đt lên t giy trng đ xác đnh màu. b. Phương pháp phân tích ch tiêu hĩa hc Các ch tiêu hĩa hc đưc phân tích bng máy phân tích nưc model 975MP. c. Phương pháp phân tích ch tiêu sinh hc * Xác đnh Clostridium perfringens trong nưc bng phương pháp dùng mơi trưng Wilson Blair Nguyên lý: Trong mơi trưng Wilsonblair Clostridium perfringens lên men glucose s bin sulfide thành sulfua to ra khí H 2S, vi phèn st đưc cho thêm vào mơi trưng s to ra sulfua st làm cho khun lc cĩ màu đen. Vt liu: Mơi trưng Wilson Blair ng nghim 25ml Dung dch Natrisulfide 20% Dung dch phèn st 5% Ni chưng cách thy, t m, pipete các loi Tin hành: Đun chy hồn tồn thch ng Wilson Blair đ ngui đn 75 80 0C Dùng pipete vơ trùng cho vào mi ng 2ml Natrisulfide (Na 2SO 3) và 5 git phèn st, lc đu Ly 10ml nưc nguyên cht cn xét nghim cho vào ng nghim. Dùng pipete hút mu nưc ri cy xung tn đáy ng nghim. Cn tránh bt khí khi cy bng cách va th mu t t va xoay nh pipete ri rút pipete dn lên.
26 Trn đu mu vi mơi trưng bng cách xoay nh, tránh bt khí Đun cách thy 80 0C/5 phút đ dit tp khun Làm lnh nhanh dưi vịi nưc cho đơng thch 37 0C/24h, Clostridium perfringens s mc thành các khun lc trịn đen như ht đu xanh Đc kt qu: Đm tt c các khun lc đen trịn, to bng ht đu xanh. Mi vi khun s phát trin thành 1 khun lc do đĩ s lưng khun lc trong 10ml cũng chính là s vi khun cĩ trong 10ml nưc cn xét nghim. * Xác đnh Coliforms tng s và Coliforms phân trong nưc bng phương pháp nhiu ng (MPN Most Probable Number) Phương pháp này dùng đ phát hin và đm s lưng vi khun Coliforms tng s, Coliforms phân trong nưc bng cách nuơi cy trong mơi trưng lng mt h gm nhiu mu th và tính tốn s cĩ sác xut cao nht ca chúng cĩ trong mu th. Nguyên tc: Cy các phn mu th đã đưc pha lỗng hoc khơng đưc pha lỗng vào mt dãy các ng nghim cha mt mơi trưng nuơi cy dng lng cĩ Lactoza. Da trên cơ s lên men đưng Lactoza và sinh hơi 3537 0C trong mơi trưng BGBL (Briliant Green Lactose Bile Salt) trong khong thi gian 48h đ phát hin Coliforms tng s. Đ xác đnh Coliforms phân ( Coliforms chi nhit) các mu đưc cy trong mơi trưng EC lng (Escherichia Coli ) cĩ kh năng lên men lactose, sinh hơi trong khong thi gian 24h sau khi 44 0C. Tính s lưng Coliforms tng s, Coliforms chu nhit trên nhiu ng ca nhiu nng đ khác nhau vi bng ch s MPN.
27 Vt liu: Canh thang Briliant Green Lactose Bile Salt cĩ ng sinh hơi Durham Pipete, que cy, đèn cn, ng nghiêm, t m Tin hành: Tin hành pha lỗng các mu các nng đ khác nhau. Đi vi nưc ging tin hành pha lỗng 3 nng đ 1/10, 1/100, 1/1000. *Tìm Coliform tng s Kim tra các mu th sau 1824h nuơi cy 37 0C trong canh thang BGBL cĩ màu xanh đm và coi là cĩ phn ng dương tính đi vi các ng cĩ biu hin đc và chuyn thành xanh nht do vi khun sinh trưng và sinh khí bên trong làm ng Durham ln ngưc ni lên mt ng. Ghi li kt qu và đi chiu trên bng MPN. *Tìm Coliforms chu nhit T nhng ng canh thang BGBL dương tính, tip tc cy sang Canh thang EC nuơi cy 42 – 44 0C/24h. Nu ng nào dương tính thì s làm canh thang EC chuyn sang màu vàng và làm ni ng Durham ln ngưc lên mt ng. Kt qu: t s lưng ng dương tính, đi chiu vi bng ch s MPN ta s tính đưc tng s Coliforms /100ml và Fecal Coliforms /100ml. 2.4 Phương pháp x lý s liu S liu đưc x lý bng phn mm Microsoft Office Excel 2003 và Minitab14
28 CHƯƠNG III KT QU THO LUN 3.1 Tình hình s dng ngun nưc ti cơ s chăn nuơi heo tp trung ti thành ph Buơn Ma Thut (TP. BMT) 3.1.1 Các ngun nưc s dng và v sinh cnh quan ngun nưc Qua điu tra trên thc t ti 3 vùng (vùng I, vùng II và vùng III), chúng tơi ghi nhn đưc tình hình s dng ngun nưc trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut thơng qua bng 3.1 như sau: Bng 3.1 Ngun nưc s dng cho chăn nuơi heo tp trung ti TP.BMT Loi nưc Nưc ging Nưc ging đào Nưc ging khoan Đa đào, nưc máy đim n % n % n % Vùng I 6 46,15 5 38,46 2 15,38 (n=13) Vùng II 6 42,86 5 35,71 3 21,43 (n=14) Vùng III 1 5,88 16 94,12 0 0,00 (n=17) Tng 13 29,55 26 59,09 5 11,36 (n=44) Kt qu điu tra 44 cơ s chăn nuơi heo tp trung trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut, chúng tơi nhn thy ngưi chăn nuơi heo đã cĩ ý thc v v sinh ngun nưc s dng phc v chăn nuơi: xây dng h x lý phân, nưc thi cách xa ngun khai thác nưc; 100% tri cĩ khu vc khai thác nưc đưc đ bê tơng, đng thi thành ging đã đưc lp bi tránh st l và cĩ np
29 che chn; 80% tri đã xây dng ging ti nơi cao ráo và cĩ h thng thốt nưc xung quanh; tuy nhiên kin thc này ch đt đưc mc đ nht đnh: quy đnh v khong cách t ngun khai thác nưc (ging đào, ging khoan) đn ngun ơ nhim và quy đnh v đ cao ca thành ging vn là mt câu hi khĩ đi vi đa phn ngưi chăn nuơi, đc bit vic x lý nưc trưc khi s dng vn chưa đưc quan tâm đúng mc. Đi vi vic s dng ngun nưc phc v chăn nuơi, kt qu điu tra cho thy, các tri s dng 2 ngun nưc ch yu cho chăn nuơi heo: nưc ging đào và nưc ging khoan, đng thi cĩ s kt hp vi s dng nưc máy ti mt s ít tri trên vùng điu tra. Qua bng 3.1, 100% các cơ s chăn nuơi heo tp trung s dng nưc máy và nưc ging trong đĩ nưc ging khoan chim 59,09%, nưc ging đào 29,55% và s tri s dng kt hp nưc máy vi nưc ging đào chim t l thp nht vi 11,36%. Các vùng khác nhau cĩ xu th s dng các ngun nưc khác nhau, trong khi vùng I và vùng II ch yu s dng ging đào (46,15% và 42,86% ) thì hu ht các trang tri ti vùng III s dng ging khoan (94%). Mt s ít trang tri ti vùng I và II cĩ s dng nưc máy kt hp vi nưc ging phc v chăn nuơi. Gii thích điu này theo chúng tơi do mt s nguyên nhân sau: Tính kinh t: vic s dng nưc máy phc v chăn nuơi làm tăng cao chi phí chăn nuơi so vi s dng ngun nưc ging. Chính vì nguyên nhân này mà các tri thuc vùng II và vùng I s dng nưc máy vi mc đích cung cp nưc cho ăn, ung. Cơng tác v sinh chung tri, tm ra cho heo da vào ngun nưc ging. Cht lưng ngun nưc: các cơ s cĩ s dng nưc máy, ngưi chăn nuơi nghi ng nưc ging đào khơng đm bo cht lưng v sinh do gn vi
30 ngun gây ơ nhim. Đng thi vào mùa mưa ti vùng III ngun nưc b ơ nhim nng (đc) do đĩ các cơ s này đã chuyn sang s dng nưc ging khoan. % 100 80 Ging đào 60 Ging khoan 40 20 0 Vùng I Vùng II Vùng III Đa đim Ging đào 61,54 64,29 5,88 Ging khoan 38,46 35,71 94,12 Biu đ 3.1 T l các loi ging s dng ti các cơ s chăn nuơi heo Biu đ 3.1 cho thy: vùng I và vùng II, t l các tri s dng ging đào ln lưt 61,54%, 64,54% trong khi đĩ s tri s dng ging khoan thp hơn ln lưt chim 38,46%, 35,71%. Điu này trái ngưc vi kt qu điu tra ti vùng III: t l tri s dng ging khoan rt cao đt 94,12% tri, trong khi đĩ t l các cơ s s dng ging đào rt thp vi 5,88%. Gii thích điu này chúng tơi cho rng, vùng III gm các xã: Eakao, Hịa Khánh, Hịa Phú, Hịa Xuân là nhng đa đim cĩ đa hình thp ti thành ph Buơn Ma Thut và kt cu ca đt ch yu là đt cát pha, vì th khi vào mùa mưa ngun nưc đây b ơ nhim (đc), đc bit là sau nhng trn mưa ln khi s dng ging đào do cát khơng cĩ kh năng gi nưc tt. Đ khc phc tình trng này ngưi dân phi khoan ging sâu. Bên cnh đĩ ti nhng xã thuc vùng này chăn nuơi heo vi quy mơ va và ln phát trin mt cách mnh m do đĩ ý thc trong vic s dng ngun nưc đm bo cht lưng (ít
31 nht v mt cm quan) cho chăn nuơi cũng là mt vn đ quan tâm ca các ch tri. Ngưc li các xã, phưng thuc vùng I và vùng II cĩ kt cu đt cht ch, ch yu là đt đ Bazan nên kh năng gi và lc nưc tt kt qu là ngun nưc ging đào khơng b đc vào mùa mưa vì th ngưi chăn nuơi vn tin dùng nưc ging đào. Như vy, qua điu tra cho thy 100% tri chăn nuơi đu s dng nưc ngm (nưc ging). Nghiên cu ca chúng tơi hồn tồn khác vi nghiên cu ca Nguyn Th Bích Thy (1996) [18] cho bit: “2 trong s 9 tri s dng nưc sui, 4 tri dùng tồn nưc ging, 3 tri s dng nưc máy”. Cũng theo nghiên cu ca Nguyn Th Bích Thy (1996) [18] cho bit: “năm 1990 nghiên cu trên 4 tri chăn nuơi thành ph Buơn Ma Thut tt c các tri đu s dng duy nht ngun nưc ngm, trong đĩ cĩ 3 ging nưc ngm nơng và 1 ging nưc ngm sâu”. 3.1.2 Cách thc s dng nưc Đ cĩ cái nhìn rõ hơn v tình hình s dng nưc chăn nuơi heo tp trung ti thành ph Buơn Ma Thut, chúng tơi tip tc điu tra v hình thc cha nưc, vic cĩ x lý nưc trưc khi s dng cho chăn nuơi hay khơng và phương pháp x lý nưc nào đưc các ch tri chn la. Kt qu đưc th hin qua bng 3.2 như sau:
32 Bng 3.2 Cách thc s dng nưc ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung Ch tiêu Hình thc cha nưc X lý nưc Phương pháp x lý Đa B xây Bn nha Bn inox Cĩ Khơng Hĩa hc Lng Đim n % n % n % n % n % n % n % Vùng I 2 15,38 5 38,46 6 46,15 2 15,38 11 84,62 2 15,38 0 0,00 (n=13) Vùng II 3 21,43 8 57,14 3 21,43 3 21,43 11 78,57 1 7,14 2 14,29 (n=14) Vùng III 2 11,76 10 58,82 5 29,41 4 23,53 13 76,47 1 5,88 3 17,64 (n=17) Tng 7 15,91 23 52,27 14 31,82 9 20,45 35 79,55 4 9,09 5 11,36 (n=44)
33 % 60 50 40 30 B xây Bn nha 20 Bn inox 10 0 Vùng I Vùng II Vùng III Đa đim Biu đ 3.2 Hình thc cha nưc ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung Thc t điu tra cho thy, các tri chăn nuơi cha nưc bng b xây hay bn inox, bn nha vi dung tích t 35m 3 đt trên nĩc chung tri ln lưt chim t l 15,91%, 31,82% và 52,27%. Các loi bn cha nưc bng nha và inox chim t l cao hơn b xây là do tính tin li ca chúng: bn nha hay inox nh, d dàng lp đt, đưa lên cao đ to áp lc nưc ti các vịi cung cp nưc t đng trong chung. Trong khi đĩ vic xây dng b xây cha nưc trên cao phc tp hơn, chi phí cho vic xây dng cao hơn so vi giá mua b cha nưc bng nha hay inox. Thc t cho thy xu hưng s dng bn cha nưc bng nha hay inox cao hơn vic s dng b xây nhưng khơng cĩ s khác bit gia các vùng điu tra v t l s dng gia các loi b này. X lý nưc trưc khi s dng cho gia súc ăn, ung đĩng vai trị quan trng trong vic đm bo sc khe, năng sut ca đàn vt nuơi. Chúng tơi tin hành điu tra phng vn trc tip ngưi chăn nuơi, kt qu thu đưc như sau: Trên tồn thành ph Buơn Ma Thut vi 44 tri đưc điu tra ch cĩ
34 9/44 tri vi 20,45% cĩ tin hành x lý nưc trong khi đĩ vi 79,55% các tri khác khơng x lý. T l cơ s cĩ thc hin x lý nưc trưc khi s dng là rt thp theo chúng tơi do mt s nguyên nhân sau: Ngun nưc khơng cĩ biu hin mt v sinh v cm quan và đưc khai thác t ging do đĩ theo suy nghĩ ca ngưi chăn nuơi “đây là ngun nưc sch”. Các tri ch x lý nưc khi xut hin màu bt thưng vào mùa mưa hoc nghi ng ngun nưc b ơ nhim, khi đàn heo cĩ hin tưng tiêu chy. Kt qu nghiên cu ca chúng tơi phù hp vi nhn xét ca Nguyn Th Bích Thy (1996) [18] cho bit: “các bin pháp x lý nưc chưa đưc coi trng đúng mc. Nhng tri cĩ tháp nưc, b cha vi dung tích ln nhưng chưa đưc s dng hp lý đ lng lc”. Qua đánh giá vic cĩ x lý nưc hay khơng cho thy kin thc v sinh thú y trong chăn nuơi nĩi chung và vi ngun nưc nĩi riêng ca ngưi chăn nuơi cịn nhiu hn ch. Cĩ rt nhiu phương pháp x lý nưc trưc khi s dng như: lng, lc, vt lý, hĩa hc. Tuy nhiên qua thc t điu tra, ngưi chăn nuơi s dng hai phương phương pháp x lý nưc là hĩa hc và lng. Qua bng 3.2 cho thy các tri chăn nuơi thc hin vic x lý nưc bng phương pháp hĩa hc chim t l rt thp vi 9,09% trong đĩ vùng I, vùng II và III ln lưt chim t l 15,38% (2/13), 7,14% (1/14) và 5,88 (1/17). Các cơ s này tuy cĩ s dng phương pháp x lý hĩa hc nhưng mc đ hiu bit v tác dng, vai trị ca vic s dng hĩa cht ca ngưi chăn nuơi chưa đt đưc yêu cu ti thiu. Trong khi đĩ ti vùng I khơng cĩ cơ s nào s dng phương pháp lng, vùng II và vùng III ln lưt cĩ 2/14 và 3/17 tri s dng. Cũng qua bng 3.2 cho thy gia hai phương pháp x lý nưc ti các tri chăn nuơi heo trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut khơng cĩ s khác
35 bit v mt thng kê, vi 9,09% đi vi phương pháp hĩa hc và 11,36% đi vi phương pháp lng. Thơng qua kt qu phng vn trc tip, chúng tơi cĩ mt vài nhn xét như sau: S tri cĩ thc hin x lý nưc trưc khi cho gia súc ăn, ung chim t l rt thp vi 20,45%. S tri cĩ x lý nưc nhưng khơng đưc thưng xuyên, ch thc hin khi ngun nưc cĩ biu hin mt cm quan (đc) vào mùa mưa hay khi đàn heo xut hin tn sut tiêu chy cao. Đ x lý nưc đc, các tri ch bơm nưc lên bn cha hay b riêng sau đĩ đ lng đn khi ht đc là cĩ th s dng cho chăn nuơi hoc cĩ tri mua hĩa cht pha vào nưc trưc khi s dng, khi đưc hi s dng hĩa cht gì thì cịn nhiu lúng túng. Điu này cho thy kin thc, s hiu bit v v sinh thú y ca ngưi chăn nuơi là vn đ cn quan tâm khi mun phát trin chăn nuơi theo quy mơ ln. 3.1.3 Đc đim, v trí ngun khai thác nưc Đ đánh giá cht lưng ca mt ngun nưc thì khong cách ti ngun ơ nhim và đ sâu ca ging khai thác là các yu t quan trng vì th chúng tơi đã thc hin điu tra trên 44 tri chăn nuơi heo vi 3 vùng trên thành ph Buơn Ma Thut thu đưc kt qu qua bng 3.3.
36 Bng 3.3 Đc đim, v trí ngun khai thác nưc ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung Ch tiêu Khong cách ti ngun ơ nhim (m) Đ sâu ca ging (m) Đa Chung nuơi H phân Ngun khác đim Min – Max X ± SE Min – Max X ± SE Min – Max X ± SE Min – Max X ± SE Vùng I 16 – 60 30,46 ab ±4,11 1 – 27 7,23 a ±2,20 9 – 40 21,54 a ±2,63 17 – 35 21,77 a ±1,53 (n=13) Vùng II 14 – 50 25,92 b ±3,02 1 – 20 6,86 a ±1,39 4 – 30 17,79 a ±1,85 11 – 34 20,50 a ±1,81 (n=14) Vùng III 16 – 60 42,76 a ±2,60 3 – 30 8,24 a ±1,96 10 – 40 24,12 a ±2,17 12 – 41 23,71 a ±2,12 (n=17) Tng 14 – 60 33,77 ±2,12 1 – 30 7,50 ±1,07 4 – 40 21,34 ±1,32 11 – 41 22,5 ±1,05 (n=44) TCCP > 30 * > 30 Chú thích: a,b: ch ging nhau trong cùng mt ct th hin khơng khác bit thng kê (P>0,05) TCCP: tiêu chun cho phép * : tiêu chun cho ging khoan
37 Bng 3.4 Khong cách t ging ti ngun ơ nhim da theo 10TCN6802006 Ch KC ti chung KC ti h phân KC ti ngun khác tiêu nuơi (m) (m) (m) Đa ≤30m >30m ≤30m >30m ≤30m >30m Đim n % n % n % n % n % n % Vùng I 13 100 0 0,00 10 76,92 3 23,08 11 84,62 2 15,38 (n=13) Vùng II 14 100 0 0,00 12 85,71 2 14,29 11 78,57 3 21,43 (n=14) Vùng III 16 94,12 1 5,88 11 64,71 6 35,29 12 70,59 5 29,41 (n=17) Tng 43 97,73 1 2,27 33 75,00 11 25,00 34 77,27 10 22,73 (n=44) Bng 3.3 cho thy đ sâu ca ging ti vùng I và vùng III dao đng t 16 – 60m và cĩ đ sâu trung bình ln lưt t 30,46m và 42,76m. Trong khi đĩ đ sâu ca ging vùng II dao đng t 14 – 50m vi đ sâu trung bình là 25,92m. Qua s liu cho thy đ sâu trung bình ca vùng III là ln nht, tip theo ln lưt là vùng II và vùng I (P=0,001). Các ging ti vùng III cĩ đ sâu ln nht cĩ th gii thích như sau: Các xã vùng III thuc khu vc cĩ đa hình thp ca thành ph Buơn Ma Thut, cht đt ti vùng này ch yu là đt cát pha. Đi vi ging đào ch cn cĩ đ sâu 67m là đã cĩ nưc. Tuy nhiên kh năng gi nưc ca đt cát pha rt thp do đĩ thưng làm đc vào mùa mưa, đc bit sau nhng trn mưa ln. Đ đm bo cht lưng nưc cho sinh hot cũng như chăn nuơi heo ngưi dân phi khoan ging cĩ đ sâu ln. Trong 17 c s chăn nuơi đưc
38 điu tra ti vùng III thì cĩ 16 trang tri s dng ging khoan. Trong khi đĩ ti vùng II các tri s dng ging đào cĩ đ sâu dao đng t 15 – 20m vi 9/14 tri. T nhng nguyên nhân trên to nên s khác bit v đ sâu trung bình ca ging gia vùng II và III. Vi 44 ging đưc kho sát ti Buơn Ma Thut, kt qu thu đưc các ging cĩ đ sâu trung bình là 33,77m vi đ dao đng t 1460m. Nhìn chung vi đ sâu trung bình như trên thì đã đt đưc tiêu chun v sinh cho phép v đ sâu ca ging khoan khai thác nưc s dng cho chăn nuơi gia súc, gia cm. Tuy nhiên vic đt đưc tiêu chun này khơng phi đa phn do ch quan ý thc ca ngưi chăn nuơi mà là do yu t khách quan: vào mùa khơ mc nưc ngm st gim nên các tri phi đào, khoan ging sâu hơn. Kt lun này phù hp vi kt lun ca Báo cáo din bin mơi trưng Vit Nam 2003 [2] cho bit mc nưc ngm ti vùng Buơn Ma Thut năm 1997 là 31,2m thì năm 2004 là 33,70m, cũng theo báo cáo này thì nguyên nhân ca s st gim mc nưc ngm là do bùng n vic khai thác nưc phc v tưi tiêu và chăn nuơi khơng cĩ quy hoch. Theo Tiêu chun v sinh nưc dùng trong chăn nuơi 10TCN6802006 [19] do B Nơng nghip và Phát trin Nơng thơn ban hành thì ngun gây ơ nhim nưc ngm đưc hiu là: chung nuơi, bãi chơn lp rác, xác cht, nơi x lý phân gia súc, gia cm, khu cơng nghip, khong cách t các đa đim trên đn ging phi ln hơn 30m. Thc t cho thy các ngun cĩ nguy cơ gây ơ nhim cho ngun nưc ngm là: chung nuơi, h x lý phân gia súc hay các ngun gây ơ nhim khác như: h x lý phân ngưi, hm rút nưc thi sinh hot hàng ngày ca con ngưi. Xét v ch tiêu khong cách t ging đn chung nuơi, bng 3.3 cho thy: khong cách trung bình trên tồn thành ph Buơn Ma Thut là 7,5m vi
39 đ dao đng t 1 – 30m. Trong đĩ khong cách trung bình vi chung nuơi ti vùng II đt 6,86m, vùng I đt 7,23m và cao hơn là vùng III vi 8,24m. Qua s liu thu đưc cho thy so vi tiêu chun v sinh nưc dùng chăn nuơi 10TCN6802006 [19] thì khong cách trung bình t ging đn chung nuơi ti 3 vùng nĩi riêng và trên tồn thành ph Buơn Ma Thut nĩi chung rt thp. Qua bng 3.4 s tri đt yêu cu v khong cách t ging đn chung nuơi hu như khơng cĩ, trên tồn thành ph ch cĩ 1/44 tri duy nht đt quy đnh cịn li 43 tri đu khơng đt yêu cu. Điu này cho thy ngưi chăn nuơi khơng nhn thc đưc chung nuơi là mt nguy cơ gây ơ nhim ngun nưc ging. Vi khong cách này, nguy cơ nhim bn t chung nuơi là rt cao, đc bit đi vi các chung nuơi lâu năm và nn chung khơng đưc lát ximăng đ dày, mc đ thốt nưc tiu, phân trong chung kém. Đi vi khong cách t ging đn h x lý phân cho thy vùng III cĩ khong cách dao đng t 4 30m, trung bình đt 17,79m; vùng II khong cách nh nht đt 9 m và ln nht đt 40m, trung bình vi 21,54m; vùng II cĩ khong cách trung bình đt 24,12m vi đ dao đng t 10 40m. Vùng I, vùng II và vùng III ln lưt cĩ s tri đt yêu cu theo 10TCN6802006 là 3/13, 2/14 và 6/17 tri chim 23,08%, 14,29% và 35,29%. Cũng qua bng 3.4 cho thy t l cơ s chăn nuơi heo tp trung trên thành ph đt tiêu chun v khong cách t ging đn h x lý phân là 25%, trong khi đĩ ch cĩ 2,7% s tri đt tiêu chun v khong cách t ging đn chung nuơi. Đi vi khong cách t ging đn ngun ơ nhim khác qua bng 3.3 cho thy khong cách nh nht là 11m và ln nht đt 42m vi khong cách trung bình 22,5m. Trong 44 tri đưc điu tra cĩ 2/13 tri ti vùng I đt đưc yêu cu chim 15,38%, vùng II cĩ 3/14 tri chim 21,43% và vùng III cĩ t l cao nht vi 29,41%.
40 Như vy qua điu tra cho thy, t l phn trăm các tri chăn nuơi trên đa bàn thành ph đt yêu cu v khong cách t ging ti ngun ơ nhim là rt thp. Trong đĩ 2,27% cơ s chăn nuơi đt ch tiêu khong cách t ging ti chung nuơi, 25% cơ s đt tiêu chun khong cách ti h phân và 22,73% cơ s đt tiêu chun khong cách ti ngun ơ nhim khác. 12 10 8 6 5 Vùng III 6 Vùng II S S tri Vùng I 4 2 3 2 3 1 2 0 00 Chung H phân Ngun Ngun ơ nhim nuơi khác Biu đ 3.3 S tri đt tiêu chun v khong cách theo 10TCN6802006 3.1.4 Khĩ khăn trong vic s dng nưc cho chăn nuơi heo Đ cĩ cái nhìn rõ hơn v tình hình s dng nưc cho chăn nuơi heo trang tri trên thành ph Buơn Ma Thut, chúng tơi đã tìm hiu nhng khĩ khăn trong vic s dng nưc. Kt qu thu đưc qua bng 3.5
41 Bng 3.5 Khĩ khăn trong vic s dng nưc cho chăn nuơi heo Ch Nưc b đc Gn vi Mc nưc Thiu nưc tiêu vào mùa ngun ngm xung vào mùa khơ Đa mưa ơ nhim sâu đim n % n % n % n % Vùng I 4 30,77 0 00,00 4 30,77 5 38,46 (n=13) Vùng II 3 21,43 5 35,71 3 21,43 3 21,43 (n=14) Vùng III 2 11,76 10 58,82 1 5,88 4 23,53 (n=17) Tng 9 20,45 15 34,09 8 18,18 12 27,27 (n=44) Nhng khĩ khăn trong vic s dng nưc đưc ngưi chăn nuơi xác đnh là: thiu nưc vào mùa khơ, nưc b đc vào mùa mưa, ngun nưc gn vi ngun ơ nhim hay mc nưc ngm ngày càng st gim ln lưt chim t l 20,45%, 34,09%, 18,18% và 27,27%. Tuy nhiên yu t ngun nưc b đc vào mùa mưa và mc nưc ngm xung sâu cĩ khuynh hưng cao hơn các yu t cịn li nhưng s khác bit này khơng cĩ ý nghĩa v mt thng kê. Đi vi s thiu nưc vào mùa khơ ti vùng I chim t l cao nht 30,77%, thp hơn là vùng II cĩ t l 21,43% và vùng III chim t l thp nht vi 11,76%. Gii thích s khác bit này chúng tơi cho rng ti vùng I cĩ các xã Hịa Thun, Eatu, Tân Li cĩ đa hình cao hơn so vi các xã thuc vùng II và vùng III do đĩ khi vào mùa khơ mc nưc ngm gim xung sâu gây hin tưng thiu nưc khi s dng, trong khi s dng nưc ngưi chăn nuơi phi bơm thành nhiu đt, bên cnh đĩ ti các xã này t l các tri s dng ging đào vi đ sâu trung bình đt 20m chim 61,54% so vi 38,46% tri cĩ s dng
42 nưc ging khoan. Ngưc li, t l tri s dng ging đào vùng III ch chim 5,88% và ging khoan là 94,12% vì th đây cũng là nguyên nhân gây ra s khác bit trong yu t này. Nu thiu nưc vào mùa khơ ti vùng I cao hơn so vi vùng II và III thì yu t nưc b đc vào mùa mưa li khơng đưc coi là khĩ khăn ti vùng này. Các xã vùng II, vùng III cĩ hin tưng nưc b đc vào mùa mưa đc bit là sau nhng trn mưa ln ln lưt chim t l 35,71% và 58,82%. T l các tri ti vùng III cho rng nưc b đc vào mùa mưa là cao nht và đây cũng là khĩ khăn ln nht ca vùng này. Chúng tơi cho rng nguyên nhân đây là do kt cu đt vùng III khơng cht ch (ch yu là đt cát pha, si, đá) nên kh năng lc ca đt kém gây ra hin tưng trên, sau mi trân mưa ln màu ca nưc ti vùng này cĩ màu trng đc. Trong khi đĩ ti vùng I đt cĩ kt cu cht nên kh năng gi nưc tt do đĩ nưc khơng b nh hưng sau nhng trn mưa ln. Vùng I trên đa bàn Buơn Ma Thut din tích các tri chăn nuơi khá cht hp, s trang ti tách bit vi khu dân cư ít do đĩ nguy cơ b nhim bn rt cao vì vy ti vùng này s tri cho rng ơ nhim ngun nưc là mt trong các khĩ khăn ln vi t l 30,77% trong khi đĩ vùng II là 21,43% và vùng III là 5.88%. Qua thc t điu tra cho thy ti các tri chăn nuơi heo vùng I cĩ các ging đưc s dng đ khai thác nưc phc v chăn nuơi rt gn vi ngun gây ơ nhim như chung nuơi, h x lý phân, nưc thi chăn nuơi trung bình khong cách này là 7,23m vi chung nuơi, 21,54m vi h cha phân, chưa đt so vi ch tiêu cho phép. Theo chúng tơi đây là khĩ khăn cĩ nguy cơ nh hưng ln đn ngun nưc s dng chăn nuơi cũng như gây ơ nhim ngun nưc ngm rt ln, khơng nhng nh hưng ti sc khe đng vt mà cịn nh hưng ti sc khe con ngưi.
43 Theo Vit Báo.vn s ra th năm, 21/06/2001 cho bit kt qu điu tra ca Vin V Sinh Dch T Tây Nguyên xác nhn ngun nưc Tây Nguyên b ơ nhim nng, mt trong nhng nguyên nhân chính gây ra ơ nhim nưc là do ngun phân gia súc, cht thi hu cơ dùng trong sinh hot. Mc nưc ngm ngày càng xung sâu cũng là mt khĩ khăn trong khai thác nưc s dng chăn nuơi ti thành ph Buơn Ma Thut, vùng I cĩ 38,46% cơ s chăn nuơi xác nhn, chim t l thp hơn là vùng III vi 23,53% và vùng II là 21,43%. Khi ngun nưc ngày càng xung sâu s gây ra nhng khĩ khăn nht đnh trong chăn nuơi heo như tn kém cho vic co ging hàng năm, tr ngi cho quá trình chăn nuơi do ngun nưc cn cĩ thi gian đ trong tr li sau khi đào sâu thêm. Nhìn chung ti 3 vùng điu tra trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut cho thy khĩ khăn ln nht ca vùng I là mc nưc ngm đang tt gim, vùng III cho thy khĩ khăn ln nht là ngun nưc b đc vào mùa mưa, nht là sau nhng trn mưa ln. Vy khi gp các khĩ khăn này ngưi chăn nuơi đã khc phc bng cách nào? 3.1.5 Các gii pháp khc phc khĩ khăn ca ngưi chăn nuơi Qua phng vn trc tip 44 tri chăn nuơi heo trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut chúng tơi thy rng: đi vi mc nưc xung sâu hay vic thiu nưc vào mùa khơ đa phn ngưi chăn nuơi đu khc phc bng cách đào ging sâu hơn hay khoan sâu hơn. Mt s tri chăn nuơi cịn khc phc bng cách hn ch tiêu tn nưc cho vic xt ra chung tri bng cách dùng các vịi cao áp va tit kim nưc va đt đưc hiu qu v sinh cao hay các thc hin quét dn trưc khi xt ra chung tri. Đi vi yu t ngun nưc b đc vào mùa mưa thì 100% các h điu tra ti vùng III đu khc phc bng cách khơng s dng ging đào mà s dng
44 ging khoan vi đ sâu >30m t đĩ cĩ th hn ch đưc vic nưc b đc sau nhng trn mưa ln. Trong khi đĩ ti vùng II các tri bơm nưc lên bình cha và đ lng hoc đi cho nưc ging tr nên trong hơn ri s dng. Khi cĩ s nghi ng v ngun nưc khơng đm cht lưng cho chăn nuơi do khong cách quá gn vi ngun ơ nhim thì mt s tri đã chuyn qua s dng nưc máy tích tr vào bn cha phc v cho ăn ung hàng ngày ca tri, đi vi v sinh chung tri và tm ra cho heo vn s dng ngun nưc ti ging hoc cĩ tri đã s dng các loi thuc sát trùng ngun nưc trưc khi đưa vào s dng. 3.2 Cht lưng ngun nưc s dng trong chăn nuơi heo tp trung 3.2.1 Ch tiêu vt lý Ch tiêu vt lý là các tiêu chí đu tiên đ đánh giá cht lưng nưc, cho bit cĩ s ơ nhim ca ngun nưc hay khơng. Các ch tiêu vt lý s dng đ đánh giá cht lưng ngun nưc bao gm nhit đ, màu sc, mùi, v, đ đc ca nưc. Kt qu nghiên cu v các ch tiêu này ca chúng tơi đưc trình bày trên bng 3.6.
45 Bng 3.6 Tính cht vt lý ngun nưc s dng ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung V Ch tiêu Nhit đ ( 0C) Đ đc (NTU) Đa Cĩ Khơng Màu sc Mùi đim Min – Max X ± SE Min – Max X ± SE n % n % Vùng I 20,0 – 25,1 22,34 a ± 0,45 0,58 – 2,24 1,344 ab ± 0,147 5 38,46 8 61,54 Khơng Khơng (n=13) Vùng II 20,5 – 25,5 22,89 a ± 0,40 0,87 – 2,31 1,659 b ± 0,135 4 28,57 10 71,43 Khơng Khơng (n=14) Vùng III 19,0 – 25,0 22,70 a ± 0,41 0,50 – 2,03 1,064 a ± 0,108 5 29,41 12 70,59 Khơng Khơng (n=17) Tng 19,0 – 25,5 22,66 ± 0,24 0,50 – 2,31 1,336 ± 0,081 14 31,81 30 68,18 Khơng Khơng (n=44) TCCP 16 35 0,05) TCCP (đ đc): theo TCVN5502:2003 TCCP (nhit đ): theo Nguyn Th Hoa Lý (2004)
46 Nhit đ là ch tiêu vt lý nh hưng rt ln đn h vi sinh vt trong nưc, cĩ th làm thay đi thành phn và s lưng qun th đng thc vt trong nưc. Nu nhit đ quá thp làm gia tăng kh năng hịa tan khí carbonic, quá cao d hịa tan khống vi lưng. Nu gia súc s dng nưc cĩ nhit đ quá cao hay quá thp s gây tn thương trc tip đn đưng tiêu hĩa. Nhit đ thích hp nht cho gia súc ung t 16 0 35 0C. Kt qu điu tra cho thy yu t nhit đ nưc ti thành ph Buơn Ma Thut trong thi gian điu tra t 12/2009 4/2010 cĩ nhit đ trung bình 22,66 0C, nhit đ nưc thp nht là 19 0C và cao nht là 25,5 0C. Qua đây cho thy nhit đ nưc ti Buơn Ma Thut thuc dng nưc mát, hồn tồn thích hp cho s dng cho chăn nuơi. Kt qu này ca chúng tơi cĩ phn tương đương vi nhit đ nưc ging khoan ti vùng đng bng sơng Hng là 23,20C ca tác gi Vũ Đình Tơn và Cng s (2008) [23] khi nghiên cu cht lưng nưc dùng trong trang tri chăn nuơi ln vùng đng bng sơng Hng. Theo tác gi Đ Ngc Hịe (1995) [10] khi nghiên cu mt s ch tiêu v sinh các chung gà cơng nghip và ngun nưc cho chăn nuơi khu vc quanh Hà Ni cho bit nhit đ trung bình ca nưc ging dao đng t 21,3 – 23,20C. Bng 3.6 cho thy nhit đ ngun nưc ti 3 vùng trên thành ph Buơn Ma Thut cĩ s chên lch khơng đáng k (P>0,05) Chúng tơi tin hành xác đnh đ đc ca nưc ti các vùng I, vùng II và vùng III. Kt qu cho thy: ti vùng I đ đc trung bình là 1,344NTU, vùng II 1,659NTU và vùng III vi 1,064NTU. Qua vic x lý s liu bng phn mm Minitab cho thy cĩ s khác bit tin cy v đ đc gia các vùng (P<0,05). Nguyên nhân gây ra s khác bit này chúng tơi cho rng ti vùng III đa phn các tri chăn nuơi s dng ging khoan cĩ đ sâu ln trung bình đt 42,76m
47 trong khi đĩ các ging ti vùng II li ch yu là ging đào cĩ đ sâu trung bình đt 25,92m nên đã to nên s khác bit này. Hin nay, Vit Nam chưa xây dng tiêu chun v sinh v đ đc cho chăn nuơi gia súc, gia cm nhưng vi đ đc trung bình trên tồn thành ph là 1,336NTU thì cht lưng này khơng nhng đm bo tiêu chun v sinh s dng cho chăn nuơi mà cịn đm bo s dng cho sinh hot, ăn ung ca con ngưi theo TCVN 5502:2003<5NTU [22], hay QCVN01:2009/BYT<2NTU [16]. Khi xác đnh các ch tiêu màu sc, mùi bng cm quan ngay ti ngun nưc, chúng tơi nhn thy 100% các mu nưc đu khơng cĩ màu hay mùi l. Điu này gi cho ngưi s dng nưc cm giác yên tâm khi s dng cho chăn nuơi hay sinh hot. Xét v mt khoa hc vic nưc đm bo cm quan v màu sc, mùi là gi ý cho thy ngun nưc khơng cĩ biu hin ơ nhim các cht hu cơ. Đi vi ch tiêu v ca nưc qua xác đnh bng phương nm nưc chúng tơi thy rng cĩ 31,81% mu nưc cĩ v ngt và 68,18% khơng cĩ v. Nưc ngm Tây Nguyên thuc dng Bicarbonat Natri – Calci – Magie (Vin V sinh Dch t Tây Nguyên, 1989) t đĩ cĩ th gii thích đây là nguyên nhân làm cho 31,81% mu nưc ging cĩ v ngt. Kt qu nghiên cu ca chúng tơi hồn tồn khác vi kt qu ca tác gi Vũ Đình Tơn & CS. (2008) [23] cho bit nưc ging khoan s dng chăn nuơi ln ti vùng đng bng sơng Hng khơng đt tiêu chun v sinh v màu sc, mùi v: “nưc cĩ màu vàng, mùi tanh ca st và cĩ ti 33,4% tng s mu cĩ v”. Nhìn chung xét v các ch tiêu vt lý cho thy nưc ti Buơn Ma Thut đm bo tiêu chun v sinh s dng cho chăn nuơi heo. Đc bit nưc ti vùng này cĩ v ngt, mát s dng rt tt cho chăn nuơi. Kt qu này khác vi kt lun ca Đinh Vit Hưng & CS [12]. v nưc ngm ven sơng Cu thuc
48 huyn Yên Dũng, Bc Giang b nhim mn. 3.2.2 Ch tiêu hĩa hc Ch tiêu hĩa hc là tiêu chí quan trng, đánh giá rõ ràng s ơ nhim ngun nưc. Đ cĩ s đánh giá chính xác v cht lưng nưc nhiu tác gi cho rng cn phi tìm các cht hu cơ khác nhau v trình đ oxy hĩa, t l oxy hịa tan, nhu cu sinh hĩa v oxy, các cht đm cĩ ngun gc hu cơ do đĩ chúng tơi tin hành kim tra các ch tiêu hĩa hc sau: pH, COD, DO, BOD 5, NO 3 , NH 3, Cl . Kt qu thu đưc qua bng 3.7
49 Bng 3.7 Tính cht hĩa hc ngun nưc s dng ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung Đa đim Vùng I (n=13) Vùng II (n=14) Vùng III (n=17) Tng (n=44) TCCP Ch tiêu Min – Max X ± SE Min – Max X ± SE Min – Max X ± SE Min – Max X ± SE pH (mg/l) 6,40 7,50 6,97 a±0,09 5,50 7,50 6,95 a±0,12 6,00 7,50 6,93 a±0,12 5,50 7,50 6,95±0,65 5 8,5 DO (mg/l) 5,70 7,50 6,58 a±0,17 5,50 7,60 6,64 a±0,16 5,00 7,70 6,00 b±0,15 5,007,70 6,37±0,10 6* COD (mg/l) 0,79 3,01 2,00 ab ±0,19 0,50 3,10 2,08 a±0,18 0,50 2,92 1,44 b±0,14 0,50 3,10 1,81±0,10 0,05) TCCP: Theo 10TCN6802006 * TCVN5502:2003
50 Qua bng 3.7 cho thy giá tr pH gia các vùng trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut khơng cĩ s khác bit ý nghĩa v mt thng kê vi pH trung bình đt 6,95±0,65 và dao đng trong khong 5,50 7,50. Nhìn chung vi đ pH này thì ngun nưc Buơn Ma Thut nm mc trung tính và đt tiêu chun cht lưng nưc s dng cho chăn nuơi vi pH nm 5 – 8,5. Nghiên cu ca chúng tơi cĩ s khác bit vi kt qu nghiên cu ca Vin V sinh Dch t Tây Nguyên (1989): “nưc ngm Tây Nguyên thuc dng Bicarbonate – Calci – Magie, đ pH t 6,57,8 s khác bit này cĩ th do s khác bit v thi đim nghiên cu và khu vc nghiên cu cĩ đ ln khác nhau, hay cũng cĩ th cho thy ngun nưc ngm ti Buơn Ma Thut đang cĩ s axit hĩa. Và đng thi cũng khác bit vi kt qu nghiên cu ca Đinh Vit Hưng & CS. [12] cho bit ngun nưc ngm cĩ mơi trưng axit, giá tr trung bình ch đt 5,89 khi kim tra ngun ti Yên Dũng, Bc Giang. Xét v ch tiêu BOD cho thy: giá tr BOD 5 trên tồn đa bàn thành ph Buơn Ma Thut trung bình đt 1,35±0,1mg/l. Giá tr này hồn tồn đt tiêu chun cho phép vi nưc dùng chăn nuơi, theo 10TCN6802006 [19] thì nưc s dng chăn nuơi phi cĩ giá tr <6mg/l. Gia 3 vùng nghiên cu trên tồn thành ph chúng tơi khơng nhn thy s khác bit cĩ ý nghĩa v ch tiêu này. Kt qu này tương đương vi nghiên ca ca Đinh Vit Hưng & CS. [12] cho bit ngun nưc ngm ti Yên Dũng, Bc Giang cĩ giá tr BOD đt 1,4 mg/l, nhưng hồn tồn trái ngưc vi nghiên ca ca M.V.Somasundaram, G.Ravindran, J.H.Tellan (1993) [30] cho bit tng nưc ngm ca thành ph Madras, n Đ cĩ các ch s BOD rt cao 140mg/l, điu này cho thy cĩ s hin din ca vt cht hu cơ trong nưc. Qua phân tích ch tiêu DO ti các tri chăn nuơi heo tp trung ti Buơn Ma Thut cho thy hàm lưng oxy hịa tan trong nưc ngm trung bình đt
51 6,37±0,1mg/l vưt quá tiêu chun TCVN5502:2003 [22] trung bình 1,06 ln vi 31/44 mu chim t l 70,45% cĩ hàm lưng oxy hịa tan ln hơn 6mg/l. Trong 3 vùng nghiên cu chúng tơi nhn thy cĩ s khác bit v hàm lưng DO gia vùng I, II và III. Cao nht là vùng II vi hàm lưng trung bình là 6,64mg/l trong đĩ cĩ 85,71% mu vưt quá tiêu chun v sinh cho phép, tip theo là vùng I vi hàm lưng trung bình 6,58mg/l cĩ 76,92% mu vưt quá tiêu chun và thp nht là vùng III cĩ hàm lưng trung bình là 6,00mg/l vi t l mu vưt quá tiêu chun cho phép là 52,94%. Gii thích điu này chúng tơi cho rng vùng II và vùng I phn ln các tri s dng ging đào nên hàm lưng oxy trong nưc s cao hơn so vi ging khoan cĩ đ sâu ln ti vùng III. Cht lưng nưc dùng trong trang tri chăn nuơi ln vùng đng bng sơng Hng cĩ hàm lưng DO t 4,25 – 8,75mg/l (Vũ Đình Tơn & CS., 2008) [23]. Kt qu này cũng tương đương vi nghiên cu ca chúng tơi, hàm lưng DO t 5,00 7,70mg/l. Tuy nhiên nghiên cu ca Đinh Vit Hưng & CS. [12] cho thy hàm lưng DO trong nưc ngm ti Yên Dũng, Bc Giang cĩ hàm lưng thp hơn nghiên cu ca chúng tơi, chim 4,4mg/l. COD và BOD là hai ch tiêu quan trng đ đánh giá s ơ nhim ngun nưc ngm v mt hu cơ. Qua xét nghim 44 mu nưc ging dùng ti 3 vùng trên thành ph Buơn Ma Thut, chúng tơi thy rng hàm lưng COD trung bình ti Buơn Ma Thut là 1,81±0,1mg/l, qua đây cho thy cht lưng nưc ngm s dng chăn nuơi ti Buơn Ma Thut vn đt tiêu chun cho phép đi vi nưc s dng cho chăn nuơi theo 10TCN6802006 [19] thì hàm lưng COD khơng đưc vưt quá 10mg/l, thm chí vi hàm lưng COD như trên thì ngun nưc này hồn tồn cĩ th s dng cho ăn ung sinh hot ca con ngưi theo QCVN01:2009/BYT [16] thì cht lưng nưc s dng cho ăn ung khơng vưt quá 2mg/l.
52 Ch tiêu COD cĩ s khác nhau gia các vùng nghiên cu, vùng II cĩ hàm lưng COD cao nht vi 2,08mg/l, thp hơn là vùng I vi 2mg/l và thp nht là vùng III vi 1,44mg/l (P<0,05). Kt qu nghiên cu ca chúng tơi hồn tồn khác vi kt qu ca tác gi Vũ Đình Tơn & CS (2008) [23]. khi đánh giá cht lưng nưc s dng trong chăn nuơi heo trang tri ti vùng đng bng sơng Hng cho thy vi 33,3% tng s mu cĩ giá tr COD vưt quá tiêu chun v sinh t 1,192,64 ln. Hi Dương cĩ 25% s mu vưt quá tiêu chun v sinh 2,64 ln. Bc Ninh cĩ 75% s mu vưt quá tiêu chun v sinh t 1,192,42 ln. Nhng du hiu này cho thy ngun nưc hoc b nhim bn t đt ơ nhim cht thi sinh hot, chăn nuơi hoc b nhim bn trc tip t các cht thi này. Qua đánh giá 3 ch tiêu DO, COD, BOD cho thy ngun nưc ngm s dng cho chăn nuơi heo trang tri ti Buơn Ma Thut vn nm trong gii hn v sinh cho phép và chưa cĩ du hiu cnh báo v s ơ nhim t cht thi chăn nuơi hay sinh hot. Đ cĩ đánh giá chính xác hơn na v cht lưng nưc ngm s dng cho chăn nuơi heo ti Buơn Ma Thut, chúng tơi xác đnh các ch tiêu NO 3 , NH 3, Cl Bng 3.7 cho thy hàm lưng NO 3 theo 10TCN6802006 [19] v nưc s dng cho chăn nuơi cĩ gii hn <50mg/l. Tuy nhiên, chúng tơi thy hàm lưng NO 3 trung bình trong nưc s dng chăn nuơi ti thành ph Buơn Ma Thut thp hơn so vi gii hn nng đ ti đa rt nhiu, vi 3,58±0,21mg/l. Điu này càng khng đnh rõ hơn kt lun ca chúng tơi v cht lưng ngun nưc ngm ti Buơn Ma Thut khơng b ơ nhim bi cht hu cơ sinh ra do chăn nuơi, sinh hot. Gia các đa đim nghiên cu cĩ s khác nhau v hàm lưng NO 3 , vùng III cĩ hàm lưng NO 3 cao nht vi 4,30±0,31mg/l tip theo
53 là vùng II và vùng I ln lưt vi hàm lưng 3,10mg/l và 3,14mg/l. Hàm lưng NO 3 trong nưc ngm ti vùng đng bng sơng Hng như sau: tnh Hi Dương 0,1mg/l, Hưng Yên 0,1mg/l, Bc Ninh 0,1 – 0,2mg/l (Vũ Đình Tơn & CS., 2008) [23]. Kt qu này rt thp so vi nghiên cu ca chúng tơi. Qua đánh giá ch tiêu NH 3, chúng tơi thy cĩ s khác bit v hàm lưng NH 3 gia các vùng I, II, III. Hàm lưng NH 3 cao nht các ging vùng II vi 2,48mg/l thp hơn là các ging vùng I cĩ 2,11mg/l và thp nht là vùng III vi 1,60mg/l (P<0,05). S khác bit này cĩ th do đ sâu các ging ti vùng II và vùng I nh hơn so vi các ging ti vùng III. Trên tồn thành ph Buơn Ma Thut cĩ hàm lưng NH 3 là 2,03 mg/l dao đng t 0,66 – 4,11mg/l. Nu nưc ngm cĩ s ơ nhim cht hu cơ thì quá trình đĩ din ra như sau: các cht hu cơ qua quá trình vơ cơ hĩa ln lưt bin thành NH 3 đn NO 2 và cui cùng là NO 3 . Như vy gia các cht này cĩ mi liên h vi nhau, nghĩa là các cht này s cao ngun nhim bn nhiu và gim thp các ngun nưc b nhim bn thp. Cl là mt trong nhng anion ch yu trong nưc thi, ngun gc ca Cl t thc ăn qua đưng tiêu hĩa thi ra hay nưc b nhim mn cũng cĩ th t nưc thi cơng nghip (Nguyn Th Hoa Lý & CS., 2004) [15]. Do đĩ Cl cũng là mt ch tiêu quan trng đ đánh giá mc đ ơ nhim nưc. Nhìn chung hàm lưng Cl trong nưc ti thành ph Buơn Ma Thut khá thp (trung bình khong 56,26±2,1mg/l) so vi tiêu chun nưc dùng cho chăn nuơi là <500mg/l. Hàm lưng Cl trong nưc ngm s dng chăn nuơi heo ti Buơn Ma Thut dao đng t 37,7 81,3mg/l . Điu này cho thy ngun nưc ngm s dng chăn nuơi heo khơng cĩ biu hin ơ nhim, gia các đa đim khơng cĩ s khác bit v hàm lưng Cl trong nưc. Vùng I, II và III ln lưt
54 cĩ hàm lưng trung bình là 58,21mg/l, 56,6mg/l và 56,26mg/l. Tĩm li, qua các ch tiêu hĩa hc cho thy hu như các ch tiêu đu nm trong gii hn cho phép. Như vây cht lưng ngun nưc ngm s dng chăn nuơi heo vn đm bo và chưa cĩ du hiu cnh báo ca s ơ nhim cht thi chăn nuơi. 3.2.3 Ch tiêu kim loi nng Ngồi vic đánh giá cht lưng ngun nưc s dng cho chăn nuơi heo thơng qua các ch tiêu hu cơ chúng tơi tip tc xác đnh hàm lưng mt s kim loi quan trong cĩ th nh hưng đn sc khe ca con ngưi và gia súc như Ca, Cu, Zn, Pb, As. Kt qu thu đưc qua bng 3.8
55 Bng 3.8 Ch tiêu kim loi ngun nưc s dng ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung Đa đim Vùng I (n=13) Vùng II (n=14) Vùng III (n=17) Tng (n=44) TCCP Ch tiêu MinMax X±SE MinMax X±SE MinMax X±SE MinMax X±SE Ca ++ (mg/l) 16,9 29,0 22,92 a±1,23 16,8 24,7 20,33 ab ±0,69 16,3 23 19,38 b±0,52 16,3 – 29,0 20,73±0,51 0,05) TCCP: theo 10TCN6802006 *: theo TCVN5502:2003
56 ++ Bng 3.8 cho thy hàm lưng Ca tính theo CaCO 3 trên tồn thành ph Buơn Ma Thut cĩ hàm lưng trung bình là 20,73 mg/l. Các vùng I, II, III ln lưt cĩ hàm lưng như sau: 22,92 mg/l, 20,33mg/l và 19,38mg/l. Điu này cho thy hàm lưng Ca cĩ nng đ rt thp, đt tiêu chun v sinh nưc dùng trong sinh hot, chăn nuơi. Tuy nhiên vi hàm lưng Ca rt thp trong nưc theo mt s tác gi thì điu này li khơng tt, cĩ th đưa đn tình trng thiu khống khi s dng lâu ngày. Kt qu nghiên cu ca chúng tơi thp hơn rt nhiu so vi nghiên cu ca nhĩm tác gi M.V.Somasundaram, G.Ravindran, J.H.Tellan (1993) [30] cho bit ngun nưc ngm ti Madras n Đ cĩ hàm lưng Ca rt cao vi 25% mu vưt quá tiêu chun nưc s dng cho sinh hot, chăn nuơi theo tiêu chun n Đ (250mg/l). Cũng qua bng 3.8 cho thy hàm lưng Cu trung bình trên tồn khu vc nghiên cu cĩ giá tr rt thp vi 0,35mg/l và dao đng t 0,01 – 1,09mg/l. Hàm lưng này thp hơn rt nhiu so vi gii hn ti đa cho phép đi vi nưc s dng cho chăn nuơi. Tuy nhiên cũng như Ca khi hàm lưng Cu trong nưc quá thp s nh hưng khơng tt đn sc khe vt nuơi như gây hin tưng thiu máu, da tái cho gia súc, gia cm. Qua 3 đa đim nghiên cu cho thy cĩ s khác bit đáng k v hàm lưng Cu trong nưc s dng ti các tri chăn nuơi heo. Vùng II cĩ hàm lưng cao nht vi 0,67mg/l, thp hơn là vùng I vi 0,29mg/l và thp thp nht là vùng III vi 0,13mg/l (P<0,001). Theo chúng tơi s khác bit này cĩ th do s khác bit v tng đa cht gia các vùng gây nên. Đinh Vit Hưng & CS. [12] cho bit hàm lưng Cu ti Yên Dũng, Bc Giang ch đt 0,003mg/l như vy kt qu nghiên cu ca chúng tơi cĩ phn cao hơn. Tuy nhiên li thp hơn rt nhiu so vi kt qu ca nhĩm tác gi M.V.Somasundaram, G.Ravindran, J.H.Tellan (1993) [30] cho bit hàm lưng kim loi này ti Madras n Đ đt 2,76mg/l khi phân tích 93 mu nưc ngm.
57 Hàm lưng Zn ti các vùng nghiên cu cho thy cĩ s khác bit ý nghĩa gia các vùng. Vùng III cĩ hàm lưng kim loi này đt 0,69mg/l tip theo là vùng II vi 0,51mg/l và thp nht là vùng I vi hàm lưng 0,26mg/l. Theo 10TCN6802006 [19] quy đnh v cht lưng nưc s dng chăn nuơi thì hàm lưng Zn cĩ gii hn ti đa là 5mg/l, qua đây cho thy hàm lưng Zn trên đa bàn Buơn Ma Thut đt tiêu chun cho phép, trung bình vi 0,51mg/l. Tuy nhiên theo nhn xét ca chúng tơi hàm lưng này cũng như Ca, Cu là quá thp, điu này cĩ th khơng cĩ li cho sc khe gia súc khi s dng lâu ngày gây hin tưng lơng, da kém mưt, nt n. Hin tưng này qua quá trình điu tra, chúng tơi thy khá ph bin trên các nái s dng lâu năm. Đi vi ch tiêu kim loi Pb trong nưc ngm s dng ti các tri chăn nuơi heo, chúng tơi xác đnh trên tồn thành ph đt trung bình 4,93*10 3mg/l, nơi thp nht cĩ 0,9*10 3mg/ và cao nht cĩ 11*10 3mg/l. Ti vùng I, II, III cĩ hàm lưng ln lưt là 5,48*10 3mg/l, 2,23*10 3mg/l và 6,72*10 3mg/l. Theo tiêu chun v sinh nưc s dng cho chăn nuơi thì tt c các vùng nghiên cu đu đt tiêu chun cho phép (<100*10 3mg/l). Theo nghiên cu v cht lưng ngun nưc ngm ti mt s vùng ven sơng Cu thuc huyn Yên Dũng, Bc Giang ca tác gi Đinh Vit Hưng &CS. [12] thì hàm lưng chì cũng nm trong gii hn cho phép vi 3,9*10 3mg/l. Asenic là mt kim loi nng, cht đc thưng thy đi vi gia súc và con ngưi nhiu nưc. Asenic tn ti trong mĩng, da, sng, tĩc, lơng ca ngưi và gia súc. Gia súc b trúng đc mn tính gim ăn, gim trng lưng, khơ da, màng niêm mc tr nên đ, ri lon tiêu hĩa và sinh sn (Đu Ngc Hào, 2007) [9]. Qua xét nghim 44 mu nưc trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut, chúng tơi ghi nhn đưc hàm lưng trung bình là 4,13*10 3mg/l, rt thp so vi gii hn ti đa tiêu chun v sinh cho phép (<50*10 3mg/l).
58 Hàm lưng kim loi này ti vùng I, II, III ln lưt là 4,5*10 3mg/l, 4,44*10 3mg/l và 3,59*10 3mg/l. Kt qu ca chúng tơi khác vi cơng b ca M.V.Somasundaram, G.Ravindran, J.H.Tellan (1993) [30], cho bit hàm chì ti Madras n Đ là 420*10 3mg/l, nguyên nhân do ngun nưc ti Madras b ơ nhim bi cht thi cơng nghip. Tuy nhiên kt qu ca chúng tơi cĩ s tương đương vi nghiên cu ca Đinh Vit Hưng & CS. [12] cho bit hàm lưng chì ln nht trong 8 ging nghiên cu đt 2,4*10 3mg/l. Qua đánh giá cht lưng nưc ngm s dng cho chăn nuơi trên thành ph Buơn Ma Thut chúng, tơi thy rng ngun nưc ti đây vn đm bo tiêu chun v sinh cho phép. 3.2.4 Ch tiêu vi sinh vt Đ cĩ s đánh giá tng quát v cht lưng ngun nưc ngm s dng chăn nuơi heo chúng tơi tip tc tin hành xét nghim các ch tiêu vi sinh vt. Kt qu th hin qua bng 3.9
59 Bng 3.9 Ch tiêu vi sinh vt ngun nưc s dng ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung Ch tiêu Coliforms tng s Coliforms chu nhit Clostridium perfringens ≤ 30 >30 Dương tính Âm tính Dương tính Âm tính (MPN/100ml) (MPN/100ml) (+) () (+) () Đa đim n % n % n % n % n % n % Vùng II 9 69,23 4 30,77 8 61,54 5 38,46 3 23,08 10 76,92 (n=13) Vùng II 6 42,86 8 57,14 10 71,43 4 28,57 4 28,57 10 71,43 (n=14) Vùng III 15 88,24 2 11,76 4 23,53 13 76,47 1 5,88 16 94,12 (n=17) Tng 30 68,18 14 31,82 22 50,00 22 50,00 8 18,18 36 81,82 (n=44) Chú thích: Ch tiêu: theo 10TCN6802006
60 Theo tiêu chun v sinh nưc dùng cho chăn nuơi, ch tiêu Coliforms tng s khơng đưc vưt quá 30MPN/100ml. Qua bng 3.9 cho thy s lưng mu vưt quá tiêu chun cho phép là 14/44 mu chim 31,82%. Các vùng nghiên cu trên đa bàn thành ph cĩ s khác nhau rõ rt v t l nhim. Vùng II cĩ t l nhim cao nht vi 57,14% vi 8/14 mu vưt quá tiêu chun cho phép, tip theo là vùng I vi 30,77% (4/13 mu) và thp nht là vùng III vi 11,76% chim 2/17 mu. Theo chúng tơi nguyên nhân gây ra s khác bit này là do: vùng II cĩ các tri chăn nuơi heo đa phn s dng ging đào vi 9/14 tri cĩ đ sâu dao đng t 14 25m, đng thi khong cách t chung nuơi đn ging rt thp (6,86m) do đĩ d dàng to điu kin cho s nhim Coliforms tng s. Các tri s dng ging đào kt hp vi vic xây dng chung tri hay h x lý phân quá gn vi ging (cĩ tri khong cách này ch là 1m gia ging và chung nuơi và 4m vi h x lý phân) thp hơn nhiu so vi tiêu chun v sinh cho phép (>30m) do đĩ theo chúng tơi đây là nguyên nhân ch yu dn đn hin tưng này. Kt qu nghiên cu ca chúng tơi thp hơn nhiu so vi nghiên cu ca Đinh Vit Hưng và CS. [12]: trong 8 ging đưc ly mu nưc phân tích thì tt c 8 ging đu cĩ s lưng vi khun Coliforms tng s vưt quá tiêu chun v sinh. Theo Mwakio P.Tol (1997) [31] khi nghiên cu s ơ nhim ngun nưc ngm vùng ven bin Kwele, Kenya cho bit: trong 125 mu nưc phân tích thì cĩ 100 mu nhim Coliforms tng s vưt quá hàm lưng 30MPN/100ml. Coliforms tng s là ch tiêu nĩi lên s nhim bn ngun nưc nhưng chưa khng đnh đưc Coliforms đĩ cĩ ngun gc t phân đng vt hay khơng. Vì th, chúng tơi tip tc xác đnh s cĩ mt hay khơng ca Coliforms chu nhit ( Fecal Coliforms hay Coliforms phân). Qua bng 3.9 cho thy trong tng s 44 mu nưc ly t 44 ging các tri chăn nuơi heo tp trung trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut thì cĩ 22 mu chim 50% cĩ s hin din ca Coliforms chu nhit. Điu này cho thy 22 ging cĩ s nhim bn t
61 các cht hu cơ giàu dinh dưng (phân, cht thi hu cơ). Nguyên nhân cĩ th do các ging xây dng quá gn so vi các chung nuơi, đc bit là các chung nuơi lâu năm vi khun cĩ th thm thu qua nn chung ti ging, đc bit là đi vi các ging nơng. Qua xét nghim cho thy vùng II cĩ 10/14 mu nghiên cu nhim Coliforms chu nhit chim 71,43%, vùng I cĩ 8/13 mu chim 61,54% và vùng III cĩ 23,53% mu dương tính vi Coliforms chu nhit. Như vy vùng II cĩ s mu nhim cao nht, tip theo là vùng I và thp nht là vùng III (P<0,05). Gii thích s khác bit này chúng tơi cho rng vùng III cĩ 16/17 tri s dng ging khoan cĩ đ sâu ln nên phn nào đã hn ch đưc s nhin Coliforms t phân hay cht thi chăn nuơi. Ngưc li vùng II cĩ 9/14 tri s dng ging đào, đng thi xây dng gn chung nuơi, h phân nên t l nhim cao hơn. Nu như s lưng các ging b nhim Coliforms chu nhit ln thì ngưc li t l các ging b nhim Clostridium perfringens các ging này là thp vi trung bình tồn thành ph đt 18,18%. Gia các vùng cĩ s nhim Clostridium perfringens ln lưt là 23,08% mu dương tính, vùng II vi 28,58% và vùng III là 5,88%. Nhìn chung, bng 3.9 cho thy du hiu ca s nhim vi sinh vt cĩ ngun gc hu cơ (phân, cht thi hu cơ) nhưng vi mc đ thp, điu này đưc th hin qua mc đ nhim Clostridium perfringens vi nng đ 3 9MPN/100ml. Kt hp vi các ch tiêu hĩa hc thì cho thy chưa cĩ các bng chng rõ rt v s ơ nhim phân ca các ging dùng khai thác nưc s dng chăn nuơi heo. 3.3 Các bin pháp ci thin cht lưng ngun nưc Đ ci thin cht lưng ngun nưc phc v chăn nuơi theo chúng tơi cn tp trung vào ci thin, khc phc các vn đ sau:
62 3.3.1 Nâng cao nhn thc ca ngưi chăn nuơi v v sinh ngun nưc Tăng cưng các hot đng khuyn nơng nhm chuyn giao các kin thc cũng như k thut nhm nâng cao kin thc v sinh ngun nưc, cũng như nh hưng ca nưc ti năng sut, cht lưng, dch bnh trong chăn nuơi heo. T chc các hi tho gia ngưi chăn nuơi, nhà qun lý và nhà khoa hc xung quanh các vn đ v phát trin chăn nuơi heo nĩi chung và v sinh ngun nưc nĩi riêng nhm đnh hưng, quy hoch, phát trin các mơ hình chăn nuơi heo trang tri kiu mu. Tăng cưng các hot đng nghiên cu khoa hc xung quanh vn đ cht lưng ngun nưc ti các cơ s chăn nuơi t đĩ cung cp các thơng tin trc tip cho ngưi chăn nuơi v yêu cu v sinh ngun nưc, to np suy nghi chăn nuơi gn lin vi khoa hc, k thut. 3.3.2 Bin pháp x lý nưc Trên thc t khĩ khăn ln v cht lưng ngun nưc ti Buơn Ma Thut là ngun nưc b đc khi vào mùa mưa đi vi ngun nưc khai thác t ging đào và nguy cơ ơ nhim vi sinh vt nưc. Theo chúng tơi cn cĩ các bin pháp k thut sau đ khc phúc các khĩ khăn trên: Các cơ s chăn nuơi heo cĩ ngun nưc b đc vào mùa mưa cn xây dng h thng b lng, lc nưc. Dung tích tùy theo quy mơ tri: + Lng nưc: cha nưc vào b ln và đ yên tĩnh, các ht lơ lng s lng dn xung đáy b, tuy nhiên đ đy nhanh tc đ lng cĩ th b sung mt trong s hĩa cht sau vào nưc: phèn nhơm (Al 2(S0 4)3.18H 20), phèn st (Fe(S0 4)3.18H 20.7H 20). + Lc nưc: cơng đon tip theo ca lng nưc. Trong b lc cĩ đt các vt liu lc: tng dưi cùng là si, tip theo là lp cát thơ và trên cùng s dng lp cát mn. đ cao ca các lp vt liu cn đt ti thiu 60cm. Gia các lp vt liu cĩ th b sung thêm than hot tính, than ci đ kh mùi và gi vi sinh vt.
63 + Kh trùng nưc: sau khi nưc đã đưc lc xong cĩ th thêm mt trong các hĩa cht sau đ dit vi sinh vt: chloramine, chlorine dioxide, ozone, chloride, bromine chloride, iodine.
64 CHƯƠNG IV KT LUN – Đ NGH 4.1 Kt lun T nhng nghiên cu các ch tiêu v sinh cht lưng ngun nưc dùng trong các cơ s chăn nuơi heo tp trung trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut, chúng tơi rút ra nhng kt lun sau: 1. Ngun nưc s dng chăn nuơi heo tp trung ti Buơn Ma Thut ch yu là t nưc ging đào (29,55%) và ging khoan chim (59,09%), mt s ít cơ s s dng kt hp nưc ging đào và nưc máy (11,36%). Phn ln ging đào và ging khoan khơng đt đưc tiêu chun v khong cách ti ngun gây ơ nhim. Trong đĩ 97,73% cơ s khơng đt tiêu chun v khong cách t ngun nưc ti chung nuơi, 75% cơ s khơng đt tiêu chun v khong cách t ngun nưc ti h phân. Đ sâu ca các ging s dng khai thác nưc ti cơ s chăn nuơi heo trên thành ph Buơn Ma Thut trung bình đt 33,77m, dao đng t 1460m 2. Phn ln ngưi chăn nuơi khơng x lý nưc trưc khi s dng cho chăn nuơi, 79,55% cơ s khơng x lý nưc, s cịn li thưng s dng hai phương pháp x lý nưc: phương pháp hĩa hc (9,09%) và phương pháp lng (11,36%). 3. Các khĩ khăn trong vic s dng nưc phc v cho chăn nuơi heo ti Buơn Ma Thut đưc xác đnh là: thiu nưc vào mùa khơ (20,45%), nưc b đc vào mùa mưa (34,09%), ngun nưc quá gn vi ngun ơ nhim (18,18%) và mc nưc ngm xung sâu theo tng năm (27,27%). 4. Chưa thy cĩ s ơ nhim v ngun nưc ngm s dng cho chăn nuơi heo tp trung ti Buơn Ma Thut đi vi các ch tiêu vt lý, hĩa hc và kim loi. 5. Cĩ biu hin ơ nhim vi sinh vt trong các ngun nưc t các ging
65 s dng cho chăn nuơi heo tp trung ti Buơn Ma Thut. Các ch tiêu Coliforms tng s, Coliforms chu nhit và Clostridium perfringens đu rt cao. T l cơ s chăn nuơi khơng đt tiêu chun v sinh ngun nưc v Coliforms tng s, Coliforms chu nhit và Clostridium perfringens ln lưt là 31,82%, 50% và 18,18%. 4.2 Đ ngh 1. Vic kho sát, đánh giá cht lưng nưc dùng trong chăn nuơi heo là vn đ cp thit cĩ ý nghĩa thc tin do đĩ cn cĩ các nghiên cu sâu, rng hơn na. 2. Cn nâng cao kin thc ca ngưi chăn nuơi v v sinh ngun nưc, nâng cao ý thc ca ngưi chăn nuơi trong vic s dng ngun nưc hp v sinh cho chăn nuơi. 3. Các cơ s chăn nuơi cn thc hin đnh kỳ kim tra cht lưng ngun nưc cũng như các tiêu chun v sinh chung tri. 4. Vic x lý nưc nht thit phi đưc thc hin khi vào mùa mưa bng các bin pháp lng, lc, hĩa hc.
66 TÀI LIU THAM KHO A. Phn ting Vit 1. Anan Lertwilai (2006), “Cht lưng nưc dùng trong chăn nuơi heo”, Báo Nơng nghip s 120 , tr 5. 2. B Tài nguyên và Mơi trưng Vit Nam (2003), Báo cáo din bin mơi trưng Vit Nam năm 2003. 3. B Y t (2001), Thưng quy k thut xét nghim nưc ung và nưc sinh hot. 4. B Y t Vin v sinh dch t Tây Nguyên (2003), Tiêu chun đánh giá cht lưng nưc. 5. Cc Chăn nuơi (2005), Tình hình chăn nuơi ln giai đon 20012005 và đnh hưng phát trin giai đon 20062010 và 2015. 6. Cc Y t d phịng và Mơi trưng (2009), quy chun k thut quc gia v cht lưng nưc ăn ung. 7. Phùng Quc Chưng (2009), Bài ging v sinh thú y, Trưng Đi hc Tây Nguyên. 8. Nguyn Kim Cương, Đa cht thy văn , Nhà xut bn khoa hc và k thut, Hà Ni 1991, tr 1213, 4345. 9. Đu Ngc Hào (2007), Đc cht hc thú y , NXB Nơng nghip, Hà ni 2007. 10. Đ Ngc Hịe (1995), Mt s ch tiêu v sinh các chung gà cơng nghip và ngun nưc cho chăn nuơi khu vc quanh Hà Ni, Lun án phĩ tin s khoa hc nơng nghip. 11. Lê Quc Hùng, Các phương pháp và thit b quan trc mơi trưng nưc, Vin khoa hc và cơng ngh Vit Nam.
67 12. Đinh Vit Hưng, Hà Mnh Thng, Trn Dũng, hin trng cht lưng nưc ngm ti mt s vùng ven sơng cu thuc huyn Yên Dũng tnh Bc Giang, Vin Th nhưng Nơng hĩa. 13. Nguyn Đc Lưng, Nguyn Th Thùy Dương (2003), Cơng ngh x lý nưc thi, NXB Đi hc quc gia TP. H Chí Minh. 14. Nguyn Đc Lưng, Nguyn Th Thùy Dương (2003), X lý cht thi hu cơ, NXB Đi hc quc gia TP. H Chí Minh. 15. Nguyn Th Hoa Lý, H Kim Hoa (2004), Mơi trưng và sc khe vt nuơi, trưng Đi hc Nơng lâm thành ph H Chí Minh. 16. QCVN01:2009/BYT, Quy chun k thut quc gia v cht lưng nưc ăn ung. 17. Nguyn Th Bích Thy, Bài ging v sinh thú y , Trưng Đi hc Tây Nguyên. 18. Nguyn Th Bích Thy (1996), Kho sát cht lưng ngun nưc dùng cho chăn nuơi ti mt s cơ s chăn nuơi ti thành ph Buơn Ma Thut , Lun văn thc s nơng nghip. 19. Tiêu chun Ngành 10 TCN 6802006, Tiêu chun v sinh nưc ung dùng trong chăn nuơi, B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn. 20. Tiêu chun Vit Nam 599295, K thut ly mu. 21. Tiêu chun Vit Nam 599395, K thut bo qun mu. 22. Tiêu chun Vit Nam 5502:2003, Yêu cu cht lưng nưc cp sinh hot. 23. Vũ Đình Tơn, Li Th Cúc, Nguyn Văn Duy, Đng Vũ Bình (2008), “Cht lưng nưc dùng trong trang tri chăn nuơi heo vùng đng bng sơng Hng” , Tp chí Khoa hc và Phát trin 2008 , Tp VI (3: 279283), tr 279283. B. Tài liu ting Anh 24. Agriculture and AgriFood Canada, livestock water quality,
68 25. Alberta, Protect groundwater quality – Minimize the risk, 5.html. 26. Alberta, Water analysis interpretation , 27. Clell V. Bagley, Janice KotubyAmacher, Kitt FarrellPoe (1997), analysis of water quality for livestock , Utahstate university. 28. Craig Runyan, Jeff Bader, Clay Mathis, Water Quality for Livestock and Poultry , NMSU and the U.S. Department of Agriculture cooperating. 29. Iowa Department of Natural Resources (2009), Water Quality Standards Review: Chloride, Sulfate and Total Dissolved Solids. 30. M.V.Somasundaram, G.Ravindran, J.H.Tellan (1993), “ground water pollution of the Madras urban aquifer, India”, ground water, vol 31(1), p 411. 31. Mwakio p. Tole (1997), “Pollution of groundwater in the coastal Kwale District, Kenya”, IAHS Publ, (240), p 287297. 32. Stephen Boyles, livestock and water, Ohio State University.
iii MC LC M ĐU 1 CHƯƠNG I TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 4 1.1 Vai trị ca nưc 4 1.2 Các ngun nưc trong t nhiên 5 1.3 Tính cht hĩa hc ca nưc 7 1.3.1 pH 7 1.3.2 Nitrate (NO 3) 7 1.3.3 Nitrite (NO 2 ) 8 1.3.4 Ammonia (NH 3) 8 1.3.5 Chloride (Cl ) 9 1.3.6 Oxy hịa tan (DO) 9 1.3.7 Nhu cu oxy hĩa hc (COD) 10 1.3.8 Nhu cu oxy sinh hc (BOD) 10 1.4 Tính cht sinh hc 10 1.4.1 Các vi sinh vt tn ti trong nưc 10 1.4.2 Vi sinh vt ch danh ơ nhim nưc 11 1.5 Ơ nhim mơi trưng nưc 13 1.5.1 Ơ nhim v mt vt lý 13 1.5.2 Ơ nhim v mt hĩa hc 14 1.5.3 Ơ nhim v mt sinh hc 15 1.6 Nhng nghiên cu v cht lưng ngun nưc 16 1.6.1 Nhng nghiên cu ngồi nưc 16 1.6.2 Nghiên cu trong nưc 18 CHƯƠNG II ĐI TƯNGNI DUNGPHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 22 2.1 Đi tưng, thi gian, đa đim nghiên cu 22 2.2 Ni dung nghiên cu 22 2.2.1 Tình hình s dng nưc trong chăn nuơi heo 22
iv 2.2.2 Đánh giá cht lưng ngun nưc đang đưc s dng trong chăn nuơi heo tp trung ti thành ph Buơn Ma Thut 22 2.2.3 Đ xut bin pháp ci thin cht lưng ngun nưc s dng cho chăn nuơi heo 22 2.3 Phương pháp nghiên cu 23 2.3.1 Phương pháp điu tra đánh giá tình hình s dng nưc 23 2.3.2 Phương pháp phân tích đánh giá cht lưng nưc 23 2.3.3 Phương pháp phân tích các ch tiêu ngun nưc 24 2.4 Phương pháp x lý s liu 27 CHƯƠNG III KT QU THO LUN 28 3.1 Tình hình s dng ngun nưc ti cơ s chăn nuơi heo tp trung ti thành ph Buơn Ma Thut (TP. BMT) 28 3.1.1 Các ngun nưc s dng và v sinh cnh quan ngun nưc 28 3.1.2 Cách thc s dng nưc 31 3.1.3 Đc đim, v trí ngun khai thác nưc 35 3.1.4 Khĩ khăn trong vic s dng nưc cho chăn nuơi heo 40 3.1.5 Các gii pháp khc phc khĩ khăn ca ngưi chăn nuơi 43 3.2 Cht lưng ngun nưc s dng trong chăn nuơi heo tp trung 44 3.2.1 Ch tiêu vt lý 44 3.2.2 Ch tiêu hĩa hc 48 3.2.3 Ch tiêu kim loi nng 54 3.2.4 Ch tiêu vi sinh vt 58 3.3 Các bin pháp ci thin cht lưng ngun nưc 61 3.3.1 Nâng cao nhn thc ca ngưi chăn nuơi v v sinh ngun nưc 62 3.3.2 Bin pháp x lý nưc 62 CHƯƠNG IV KT LUN – Đ NGH 64 4.1 Kt lun 64 4.2 Đ ngh 65 TÀI LIU THAM KHO 66
v DANH MC CÁC CH VIT TT 1. BGBL: Briliant Green Lactose Bile Salt 2. BOD: Biological Oxygen Demand 3. Cl.perfringens: Clostridium perfringens 4. COD: Chemical Oxygen Demand 5. DO: Dissolved Oxygen 6. ECA: Economic Commission for Africa 7. E.coli: Escherichia coli 8. EPEC: Enteropathogenic E.coli 9. ETEC: Enterotoxigenic E.coli 10. FAO: Food and Agriculture Organization 11. LT: HeatLabile enterotoxin 12. NATO: North Atlantic Treaty Organization 13. NTU: Nephelometric Turbidity Unit 14. QCVN: Quy Chun Vit Nam 15. ST: HeatStable enterotoxin 16. TCCP: Tiêu Chun Cho Phép 17. TCN: Tiêu Chun Ngành 18. TCVN: Tiêu Chun Vit Nam 19. TP.BMT: Thành Ph Buơn Ma Thut 20. WHO: World Health Orgnization 21. WMO: World Meteorological Organization
vi DANH MC BNG BIU VÀ BIU Đ A. Bng biu Bng 1.1 pH ngun nưc thích hp s dng chăn nuơi gia súc, gia cm 7 Bng 1.3 nh hưng ca Nitrate trong nưc đn gia súc, gia cm 8 Bng 1.4 nh hưng ca chloride trong nưc đn gia súc, gia cm 9 Bng 3.1 Ngun nưc s dng cho chăn nuơi heo tp trung ti TP.BMT 28 Bng 3.2 Cách thc s dng nưc ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung 32 Bng 3.3 Đc đim, v trí ngun khai thác nưc ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung 36 Bng 3.4 Khong cách t ging ti ngun ơ nhim da theo 10TCN6802006 37 Bng 3.5 Khĩ khăn trong vic s dng nưc cho chăn nuơi heo 41 Bng 3.6 Tính cht vt lý ngun nưc s dng ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung 45 Bng 3.7 Tính cht hĩa hc ngun nưc s dng ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung 49 Bng 3.8 Ch tiêu kim loi ngun nưc s dng ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung 55 Bng 3.9 Ch tiêu vi sinh vt ngun nưc s dng ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung 59 B. Biu đ Biu đ 3.1 T l các loi ging s dng ti các cơ s chăn nuơi heo 30 Biu đ 3.2 Hình thc cha nưc ti các cơ s chăn nuơi heo tp trung 33 Biu đ 3.3 S tri đt tiêu chun v khong cách theo 10TCN6802006 40