Luận văn Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk lãnh đạo công tác đào tạo cán bộ khoa học - kỹ thuật người dân tộc thiểu số từ năm 1996 đến 2004
99 trang
5480
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk lãnh đạo công tác đào tạo cán bộ khoa học - kỹ thuật người dân tộc thiểu số từ năm 1996 đến 2004", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- luan_van_dang_bo_tinh_daklak_lanh_dao_cong_tac_dao_tao_can_b.pdf
Nội dung text: Luận văn Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk lãnh đạo công tác đào tạo cán bộ khoa học - kỹ thuật người dân tộc thiểu số từ năm 1996 đến 2004
- H C VI N CHÍNH TR HÀNH CHÍNH QU C GIA H CHÍ MINH NGUY N TH TĨNH §¶ng bé tØnh ®¨kl¨k l nh ®¹o c«ng t¸c ® o t¹o c¸n bé khoa häc kü thuËt ng−êi d©n téc thiÓu sè tõ n¨m 1996 ®Õn 2004 Chuyên ngành : L ch s Đ ng C ng s n Vi t Nam Mã s : 60 22 56 LU N VĂN TH C SĨ L CH S Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. NGUY N H U CÁT HÀ N I 2009
- L I CAM ĐOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u ñư c s d ng trong lu n văn là trung th c và tin c y. Hà N i, ngày 01 tháng 10 năm 2009 Tác gi lu n văn Nguy n Th Tĩnh
- M C L C Trang M Đ U 1 Chương 1: ĐƯ NG L I C A Đ NG B T NH ĐĂKLĂK V CÔNG TÁC ĐÀO T O CÁN B KHOA H C K THU T NGƯ I DÂN T C THI U S (1996 2004) 7 1.1. Đ c ñi m t nhiên, kinh t , chính tr , văn hóa, xã h i c a t nh Đăklăk 7 1.2. Ch trương, chính sách c a Đ ng và Nhà nư c v ñào t o cán b khoa h c k thu t ngư i dân t c thi u s 14 1.3. S v n d ng c a Đ ng b t nh Đăklăk v ñào t o cán b khoa h c k thu t ngư i dân t c thi u s 29 Chương 2: K T QU VÀ KINH NGHI M TRONG QUÁ TRÌNH Đ NG B T NH ĐĂKLĂK LÃNH Đ O CÔNG TÁC ĐÀO T O CÁN B KHOA H C K THU T NGƯ I DÂN T C THI U S (1996 2004) 46 2.1. K t qu và nguyên nhân c a nh ng thành công và h n ch 46 2.2. Kinh nghi m lãnh ñ o công tác ñào t o cán b khoa h c k thu t ngư i dân t c thi u s 71 K T LU N 87 DANH M C TÀI LI U THAM KH O 89
- DANH M C CÁC CH VI T T T CNH, HĐH : Công nghi p hóa, hi n ñ i hóa CNXH : Ch nghĩa xã h i DTTS : Dân t c thi u s GDĐT : Giáo d c và ñào t o KHKT : Khoa h c k thu t XHCN : Xã h i ch nghĩa UBND : y ban nhân dân
- DANH M C CÁC B NG TRONG LU N VĂN Trang B ng 2.1: H c sinh ĐăkLăk theo h c d b Đ i h c Dân t c Trung ương Nha Trang t 1999 2004 48 B ng 2.2: Đ i ngũ cán b KHKT có trình ñ t cao ñ ng tr lên phân theo gi i tính và trình ñ ñào t o năm 2004 56 B ng 2.3: Đ i ngũ cán b KHKT có trình ñ t cao ñ ng tr lên phân theo hình th c ñào t o và nơi ñào t o năm 2004 57 B ng 2.4: S lư ng cán b KHKT qua các năm 58 B ng 2.5: Đ i ngũ cán b KHKT có trình ñ t cao ñ ng tr lên phân theo thành ph n dân t c năm 2004 59 B ng 2.6: Cán b có trình ñ t cao ñ ng tr lên là ngư i DTTS phân theo gi i tính và trình ñ ñào t o năm 2008 2009 60 B ng 2.7: Cán b có trình ñ t cao ñ ng tr lên là ngư i DTTS phân theo chuyên ngành ñào t o năm 2008 2009 61
- 1 M Đ U 1. Tính c p thi t c a ñ tài Trong su t quá trình lãnh ñ o, Đ ng C ng s n Vi t Nam luôn xác ñ nh v n ñ dân t c là m t trong nh ng v n ñ có tính chi n lư c c a cách m ng và th c hi n chính sách dân t c v i nh ng nguyên t c cơ b n là: “ Bình ñ ng, ñoàn k t, tương tr giúp ñ nhau cùng phát tri n ”. Bi u hi n c a nguyên t c ñó trong th i kỳ ñ y m nh CNH, HĐH là vi c t p trung xây d ng vùng dân t c và mi n núi phát tri n nhanh v kinh t , văn hóa, xã h i, v ng m nh v chính tr , an ninh qu c phòng, x ng ñáng v i v trí chi n lư c ñ c bi t quan tr ng c a c nư c. Đ ñưa vùng dân t c và mi n núi phát tri n nhanh và b n v ng ti n k p mi n xuôi, làm cho ñ ng bào DTTS ñư c hư ng ngày càng ñ y ñ hơn nh ng quy n l i v kinh t , chính tr , văn hóa thì v n ñ có ý nghĩa quy t ñ nh là ph i có ñ i ngũ cán b . Vi t Nam ñang trong th i kỳ phát tri n m i th i kỳ ñ y m nh CNH, HĐH do ñó KHKT là m t ngu n l c quan tr ng c a s nghi p CNH, HĐH. Đi u này kh ng ñ nh, v n h i cũng như nguy cơ c a vùng dân t c và mi n núi g n li n v i công tác ñào t o, b i dư ng ñ i ngũ cán b DTTS nói chung và cán b KHKT ngư i DTTS nói riêng ñ v s lư ng ñ m b o v ch t lư ng. Chính ñ i ngũ cán b này là l c lư ng nòng c t, h t nhân ñưa ñư ng l i, ch trương, chính sách c a Đ ng và Nhà nư c ñi vào cu c s ng, lãnh ñ o ñ ng bào các DTTS t ng bư c làm ch quá trình phát tri n kinh t xã h i ñ a phương. H ñem s hi u bi t KHKT c a mình truy n bá r ng rãi cho ñ ng bào DTTS. H là nh ng chi n s trên m t tr n tư tư ng, văn hóa và KHKT; góp tài góp s c ñ c i ti n b m t xã h i c a vùng ñ ng bào DTTS, làm cho ñ ng bào mình s n xu t và công tác theo khoa h c và ñ i s ng c a chính h ñư c văn minh. Cán b KHKT ngư i DTTS còn là c u n i gi a ñ ng và dân, là m t trong nh ng “kênh” làm cho Đ ng g n bó
- 2 v i dân, g n gũi v i dân. Vai trò c a cán b KHKT ngư i DTTS không ch th hi n trong phát tri n kinh t mà còn ñ m b o cho vi c gi v ng an ninh qu c phòng. ĐăkLăk là m t t nh mi n núi thu c Tây Nguyên, t i th i ñi m trư c khi chia tách thành hai t nh (ĐăkLăk và ĐăkNông) có 44 dân t c anh em chung s ng, chi m 29,5% t ng dân s c t nh, trong ñó 19,31% là ñ ng bào DTTS t i ch . ĐăkLăk có m t v trí chi n lư c quan tr ng v kinh t , chính tr , an ninh và qu c phòng. Quán tri t chính sách dân t c c a Đ ng cũng như nh n th c ñư c t m quan tr ng c a KHKT ñ i v i s phát tri n c a t nh, trong quá trình lãnh ñ o Đ ng b t nh ĐăkLăk ñã t p trung ch ñ o công tác ñào t o cán b KHKT ngư i DTTS nh m khai thác có hi u qu các ti m năng, th m nh c a t nh ñ ñưa ñ ng bào các dân t c thoát kh i nghèo nàn, l c h u, t ng bư c xây d ng cu c s ng văn minh, h nh phúc, góp ph n xây d ng CNXH và ñ m b o qu c phòng, an ninh. Tuy nhiên, ñây là nhi m v r t khó khăn, t năm 1996 2004 ĐăkLăk ñã di n ra hai cu c b o lo n chính tr năm 2001 và 2004, ñi u ñó b c l m t s t n t i, y u kém trong vi c th c hi n chính sách dân t c ĐăkLăk mà trư c h t là s y u kém v ñ i ngũ cán b DTTS nói chung và cán b KHKT ngư i DTTS nói riêng. Nghiên c u quá trình Đ ng b t nh ĐăkLăk lãnh ñ o công tác ñào t o cán b KHKT ngư i DTTS m t cách khoa h c, ñúng ñ n và toàn di n s giúp chúng ta rút ra ñư c nh ng kinh nghi m có tính kh thi ñ lãnh ñ o, ch ñ o vi c ñào t o ngu n nhân l c này m t cách có h th ng nh m ph c v s nghi p CNH, HĐH b o ñ m cho chính tr , an ninh qu c phòng ñư c gi v ng, t ng bư c nâng cao ch t lư ng cu c s ng v v t ch t và tinh th n cho ñ ng bào DTTS. Xu t phát t nh ng lý do trên, Tôi ch n ñ tài: “Đ ng b t nh ĐăkLăk lãnh ñ o công tác ñào t o cán b khoa h c k thu t ngư i dân t c thi u s t năm 1996 ñ n 2004” làm lu n văn t t nghi p.
- 3 2. Tình hình nghiên c u liên quan ñ n ñ tài Đã có nhi u công trình nghiên c u, bài vi t liên quan ñ n ñ tài như: B Khoa h c công ngh và môi trư ng (1996), Chi n lư c CNH, HĐH ñ t nư c và cách m ng công ngh , Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i. TS. Tr nh Quang C nh (2005), Phát huy vai trò ñ i ngũ trí th c các dân t c thi u s nư c ta trong s nghi p cách m ng hi n nay , Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i. PGS.TS. Trương Minh D c (2005), M t s v n ñ lý lu n và th c ti n v dân t c và quan h dân t c Tây Nguyên, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i. GS.TS. Lê H u Nghĩa (2001), M t s v n ñ v xây d ng ñ i ngũ cán b lãnh ñ o ch ch t c p huy n ngư i các dân t c thi u s Tây Nguyên, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i. PTS. Danh Sơn (1999), Quan h gi a phát tri n khoa h c công ngh v i phát tri n kinh t xã h i trong CNH, HĐH Vi t Nam , Nxb Khoa h c xã h i, Hà N i. y Ban khoa h c xã h i Vi t Nam, T nh y, y ban nhân dân ĐăkLăk (1990), V n ñ phát tri n kinh t xã h i các dân t c thi u s ĐăkLăk, Nxb Khoa h c xã h i, Hà N i. TS. Lê Phương Th o, PGS, TS. Nguy n Cúc, TS. Doãn Hùng (2005), Xây d ng ñ i ngũ cán b dân t c thi u s nư c ta trong th i kỳ ñ y m nh CNH, HĐH Lu n c và gi i pháp , Nxb Lý lu n chính tr , Hà N i. M t s lu n văn, lu n án chuyên ngành Tri t h c, L ch s có bàn ñ n n i dung c a ñ tài: Tr nh Quang C nh (2002), Trí th c ngư i dân t c thi u s Vi t Nam trong công cu c ñ i m i (ch y u vùng dân t c thi u s phía B c), Lu n án ti n s Tri t h c, H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh, Hà N i. Ph m Ng c Đ i (2008), Quá trình lãnh ñ o th c hi n chính sách dân t c c a Đ ng b các t nh Nam Tây Nguyên t năm 2001 2006 , Lu n văn th c s L ch s , H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh, Hà N i.
- 4 Lê Nh Hòa (2002), Đ ng b t nh ĐăkLăk lãnh ñ o xây d ng ñ i ngũ cán b dân t c thi u s trong h th ng chính tr c p cơ s th i kỳ ñ i m i (1986 2000) , Lu n văn th c s L ch s , H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh, Hà N i. Ph m Đ c Kiên (2006), Đ ng lãnh ñ o công tác ñào t o ñ i ngũ cán b khoa h c, k thu t mi n B c 1960 1975 , Lu n văn th c s L ch s , H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh, Hà N i. Nguy n Th T (1993), M y v n ñ ch y u c a chính sách giáo d c và ñào t o ñ i v i các ñ ng bào dân t c thi u s nư c ta hi n nay , Lu n văn th c s Tri t h c, H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh, Hà N i. Bài vi t c a nhi u tác gi ñư c ñăng t i trên các t p chí như: Đ ng Ng c Dinh (1998), “V n ñ ñ nh hư ng chi n lư c phát tri n khoa h c công ngh nư c ta”, T p chí C ng s n , (3), tr. 35. L i Th Thu Hà, Nguy n Th M Trang (2005), “Chính sách c tuy n M t ch trương ñúng trong chính sách dân t c c a Đ ng và Nhà nư c ta v phát tri n giáo d c, ñào t o vùng mi n núi, vùng dân t c thi u s ”, T p chí Dân t c h c , (2), tr. 27. Nguy n Đình Hòa (2004), “Vai trò c a khoa h c, k thu t ñ i v i s phát tri n c a xã h i trong tư tư ng H Chí Minh”, T p chí C ng s n , (21), tr. 31. GS.VS. Đ ng H u (1990), “Tăng cư ng s lãnh ñ o c a Đ ng ñ i v i khoa h c công ngh ”, T p chí C ng s n , (8), tr. 2. Nguy n H u Ngà (2005), “Đào t o, b i dư ng cán b , công ch c dân t c thi u s trong th i kỳ ñ y m nh CNH, HĐH”, T p chí Dân t c h c , (3), tr. 50. Vũ Th Hoài Nghiêm (2008), “Phát tri n giáo d c và ñào t o trong vùng ñ ng bào dân t c thi u s ”, Tuyên giáo , (2), tr. 44. Nh ng tài li u nêu trên ch ñ c p ñ n vi c xây d ng ñ i ngũ cán b ngư i DTTS nói chung các c p và các ñ a phương khác nhau, cũng như vai trò c a khoa h c k thu t trong giai ño n hi n nay, chưa có công trình khoa
- 5 h c nào nghiên c u v s lãnh ñ o c a Đ ng b t nh ĐăkLăk ñ i v i công tác ñào t o cán b KHKT ngư i DTTS t năm 1996 2004. Tuy nhiên, nh ng công trình khoa h c, bài vi t k trên là cơ s ñ tác gi tham kh o và k th a trong vi c thu th p, x lý ngu n tài li u và phương pháp lu n trong quá trình th c hi n ñ tài. 3. M c ñích, nhi m v c a lu n văn M c ñích T ng k t nh ng kinh nghi m có giá tr lý lu n và th c ti n có th bư c ñ u v n d ng vào vi c xây d ng ngu n nhân l c cán b KHKT ngư i DTTS trên ñ a bàn t nh ĐăkLăk ñáp ng yêu c u ngày càng cao c a th i kỳ ñ y m nh CNH, HĐH. Nhi m v Trình bày m t s quan ñi m, ch trương, ñư ng l i c a Đ ng C ng s n Vi t Nam, Đ ng b t nh ĐăkLăk v công tác ñào t o cán b KHKT ngư i DTTS t năm 1996 ñ n 2004. Phân tích và làm sáng t quá trình Đ ng b t nh ĐăkLăk ch ñ o công tác ñào t o cán b KHKT ngư i DTTS th i kỳ 1996 2004. Nêu lên nh ng thành t u, h n ch và t ng k t kinh nghi m c a Đ ng b trong quá trình lãnh ñ o công tác ñào t o cán b KHKT ngư i DTTS t nh ĐăkLăk th i kỳ 1996 2004. 4. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n văn Th i gian: T năm 1996 ñ n năm 2004. N i dung: Đư ng l i lãnh ñ o và t ch c ch ñ o th c hi n công tác ñào t o cán b KHKT ngư i DTTS. Đ a bàn kh o sát ch y u: 2 cơ s ñào t o trên ñ a bàn t nh ĐăkLăk là Trư ng Đ i h c Tây Nguyên và Trư ng Cao ñ ng Sư ph m; cán b KHKT ngư i DTTS có trình ñ t cao ñ ng tr lên ñang công tác t i các s , ban, ngành, vi n, trư ng, các t ch c, ñoàn th xã h i, doanh nghi p trên ñ a bàn t nh ĐăkLăk (tr các ñơn v l c lư ng vũ trang).
- 6 5. Cơ s lý lu n và phương pháp nghiên c u c a lu n văn 5.1. Cơ s lý lu n Lý lu n ch nghĩa Mác Lênin, tư tư ng H Chí Minh, quan ñi m, ñư ng l i c a Đ ng v chính sách dân t c, cán b dân t c và KHKT, cán b KHKT. 5.2. Phương pháp nghiên c u Lu n văn ch y u s d ng phương pháp l ch s và phương pháp lôgíc, k t h p v i các phương pháp nghiên c u khoa h c liên ngành như th ng kê, so sánh, ñ ng ñ i, l ch ñ i, phân tích, t ng h p 6. Nh ng ñóng góp v khoa h c c a lu n văn Gi i ñáp nh ng v n ñ còn t n t i trong quá trình lãnh ñ o, ch ñ o c a Đ ng b t nh ĐăkLăk v công tác ñào t o cán b DTTS và cán b KHKT ngư i DTTS M t v n ñ chưa ñư c nghiên c u nhi u. Cung c p lu n c khoa h c cho vi c ho ch ñ nh các ch trương, chính sách c a T nh y, UBND t nh ĐăkLăk nói riêng và các t nh Tây Nguyên nói chung v công tác ñào t o ñ i ngũ cán b KHKT ngư i DTTS. 7. Ý nghĩa lý lu n và th c ti n c a lu n văn T ng k t nh ng kinh nghi m có tính ñ nh hư ng ñ nâng cao nh n th c, ch t lư ng và hi u qu c a công tác ñào t o cán b DTTS nói chung và cán b KHKT ngư i DTTS nói riêng ĐăkLăk. - K t qu c a lu n văn góp ph n vào vi c nghiên c u và gi ng d y các chuyên ñ c a môn Đư ng l i cách m ng c a Đ ng C ng s n Vi t Nam. 8. K t c u c a lu n văn Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, lu n văn g m 2 chương, 5 ti t.
- 7 Chương 1 ĐƯ NG L I C A Đ NG B T NH ĐĂKLĂK V CÔNG TÁC ĐÀO T O CÁN B KHOA H C K THU T NGƯ I DÂN T C THI U S (1996 2004) 1.1. Đ C ĐI M T NHIÊN, CHÍNH TR , KINH T , VĂN HÓA, XÃ H I C A T NH ĐĂKLĂK T nh ĐăkLăk n m phía Tây Nam c a dãy Trư ng Sơn, phía B c giáp v i t nh GiaLai; phía Nam giáp v i hai t nh Lâm Đ ng và Bình Phư c; phía Đông giáp v i hai t nh Phú Yên và Khánh Hòa, phía Tây giáp v i Vương qu c Cămpuchia. ĐăkLăk có nhi u tuy n giao thông quan tr ng n i li n v i các t nh Tây Nguyên, duyên h i mi n Trung, mi n Đông Nam B và t nh Munñunkiri (Cămpuchia). ĐăkLăk n m trung tâm Cao Nguyên, v i di n tích là 13.125 km 2 và ñ cao trung bình là 500m so v i m t nư c bi n, trong ñó di n tích ñ t lâm nghi p có 1.019.847ha, ñ t nông nghi p di n tích 28.906ha, ñ t tr ng cây lâu năm 160.488ha và hàng v n hécta ñ ng c , có nhi u cánh ñ ng c ch y dài, nhi u ñ m h r ng l n (l n nh t là h Lăk v i di n tích 750ha, h EaSoup v i di n tích 400ha), H th ng sông su i ĐăkLăk khá phong phú, l n nh t là sông Sêrêp c. Do ñó, ti m năng th y ñi n cũng là m t th m nh c a ĐăkLăk. Vi c xây d ng các công trình th y ñi n s làm tăng s n lư ng ñi n, góp ph n phát tri n kinh t , chuy n d ch cơ c u trên ñ a bàn t nh theo hư ng tăng d n t tr ng công nghi p, t o ti n ñ cho giao thông phát tri n, giao lưu văn hóa xã h i, c i thi n ñ i s ng v t ch t và tinh th n, t o ra công ăn vi c làm và thu nh p cho ñ ng bào các dân t c. Quan tr ng nh t là nó m ra cơ h i cho các dân t c ti p xúc v i ñ i s ng hi n ñ i và d n t ng bư c xóa b các th t c l c h u. Vùng Cao Nguyên Buôn Ma Thu t và các khu v c ph c n có ñ a hình tương ñ i b ng ph ng, ñ t ñai phì nhiêu. Di n tích ñ t ñ bazan ĐăkLăk có hơn 704.000ha, có di n tích r ng và ñ t r ng l n nh t ñ t nư c v i
- 8 1.215.000ha (chi m 62,2% di n tích ñ t t nhiên), có nhi u tài nguyên sinh v t phong phú, ña d ng như Vư n Qu c gia YokĐôn; V i th m nh v tài nguyên ñ t ñai, r ng, lâm s n, ĐăkLăk là vùng ñ t phù h p cho phát tri n cây công nghi p dài ngày, ñ c bi t là các lo i cây có giá tr xu t kh u cao như cao su, cà phê chăn nuôi ñ i gia súc và kinh doanh t ng h p ngh r ng. Khí h u ĐăkLăk tương ñ i ôn hòa, nhi t ñ trung bình hàng năm là 24 0C. Lư ng chi u sáng d i dào v i cư ng ñ tương ñ i n ñ nh, lư ng mưa trung bình 1700 2000mm/ năm. Đ m trung bình 81%, khí h u phân thành hai mùa rõ r t, mùa mưa t tháng 5 ñ n tháng 11 chi m trên 70% lư ng mưa c năm, thu n l i cho s n xu t nông nghi p. Mùa khô t tháng 12 ñ n tháng 4, ñ m gi m, gió ñông b c th i m nh t c p 4 ñ n c p 6, lư ng b c hơi l n gây ra khô h i nghiêm tr ng. Vì v y, y u t gi và c p nư c trong mùa khô có vai trò quan tr ng cho s phát tri n kinh t xã h i c a t nh. ĐăkLăk là t nh còn tr lư ng l n tài nguyên, khoáng s n chưa ñư c khai thác nhi u như: chì, vàng, sét cao lanh, than bùn, nhưng ñáng k nh t là qu ng bôxít t nhiên có tr lư ng kho ng 5,4 t t n v i hàm lư ng ôxít nhôm kho ng 35 40%, sét cao lanh tr lư ng 60 tri u t n phân b Ma’Đr c, Buôn Ma Thu t, Sét làm ngói tr lư ng trên 50 tri u t n t p trung huy n KrôngAna, Buôn Ma Thu t, Ma’Đr c và nhi u nơi khác trong t nh. Ngoài ra còn có các khoáng s n khác như: vàng huy n EaKar, chì huy n EaH’leo, ph tpho Buôn Đôn, than bùn ch y u CưM’Gar cùng các lo i ñá quý, ñá p lát, cát ñá xây d ng có tr lư ng không l n phân b nhi u nơi trong t nh. Đi u ki n t nhiên v n có ñã t o ra th m nh cho t nh ĐăkLăk, nhưng do trình ñ còn nhi u h n ch , nên các DTTS b n ñ a ñã không khai thác ñư c th m nh ph c v cho cu c s ng mà ch y u v n là d a vào săn b t, hái lư m nh ng s n ph m s n có trong t nhiên và canh tác s n xu t nhưng hi u qu th p nên ñ i s ng c a ñ i b ph n các DTTS b n ñ a còn h t s c khó khăn. Đ phát huy ñư c ngu n tài nguyên thiên nhiên v n có c a t nh, v n ñ
- 9 căn c t hi n nay là c n có m t ñ i ngũ cán b KHKT ñ c bi t là cán b KHKT ngư i DTTS ñ h hư ng d n cho DTTS b n ñ a, v n d ng nh ng tri th c khoa h c vào vi c khai thác m t cách có hi u qu ngu n tài nguyên thiên nhiên v n có c a ñ a phương mình. Trư c khi chia tách t nh (2004), ĐăkLăk g m 18 huy n và 1 thành ph . Dân s trên 1,7 tri u ngư i, dân t c kinh chi m 44%, DTTS chi m 56%, m t ñ dân s là 135 ngư i/ km 2, trong ñó s dân làm nông nghi p và s ng nông thôn chi m t l kho ng 70%. Kinh t ĐăkLăk nhìn chung ch m phát tri n , công nghi p, d ch v manh mún thi u t p trung, t tr ng ñóng góp c a nông nghi p trong cơ c u GDP c a t nh cao. T c ñ tăng trư ng GDP bình quân hàng năm trong 5 năm 2001 2005 ñ t 8,05%. Kim ng ch xu t kh u tăng bình quân x p x 5,18%/ năm trong giai ño n 2001 2005. S n ph m xu t kh u ch l c c a t nh g m các m t hàng nông s n như: cà phê, tiêu, ñi u, ong m t, g , cao su trong ñó, các m t hàng cà phê, ngô, g , bông có s n lư ng ñ ng ñ u c nư c, ñ c bi t s n ph m cà phê ĐăkLăk là m t hàng n i ti ng trên th gi i ñã xu t kh u sang 83 qu c gia và vùng lãnh th , thâm nh p ñư c vào c nh ng th trư ng khó tính, có yêu c u cao v ch t lư ng và an toàn v sinh th c ph m như EU, M , Nh t Tuy nhiên, nh ng m t hàng xu t kh u c a ĐăkLăk ñ u d ng thô nên hi u qu kinh t không cao, ñi u ñó ñòi h i c n ñ u tư xây d ng nh ng nhà máy ch bi n nh ng s n ph m ñó d ng tinh ñ xu t kh u. Mu n làm ñư c v y c n quan tâm ñ n chính sách ñào t o và thu hút nh ng cán b KHKT v lĩnh v c này. Xã h i Tây Nguyên nói chung và ĐăkLăk nói riêng là s ñan xen gi a nh ng y u t c a xã h i truy n th ng v i hi n ñ i. Tính ch t cư trú ñan xen gi a các t c ngư i là m t hi n tư ng ph bi n ĐăkLăk, nó không ch d ng l i c p ñ xã, phư ng, th tr n mà còn xu ng t n các buôn, làng, thôn, xóm. Và kéo theo là s ña d ng, phong phú v phong t c, t p quán, truy n th ng
- 10 văn hóa, truy n th ng v i ñ y ñ tính ch t hai m t c a nó. Như v y, s ña d ng v thành ph n dân t c, s ñan xen v ñ a bàn cư trú là m t nét n i b t c a các DTTS ĐăkLăk. ĐăkLăk là m t trong nh ng t nh có s lư ng thành ph n dân t c ñông nh t nư c. Hi n ĐăkLăk có 44 dân t c anh em chung s ng, chi m 29,5% t ng dân s c t nh, trong ñó 19,31% là ñ ng bào DTTS t i ch (Êñê, M’Nông, GiaJai). Êñê dân t c b n ñ a chi m t l cao nh t là 14,8% so v i các DTTS khác. Trong các DTTS nhi u vùng khác nhau di cư vào thì dân t c Tày, Nùng chi m t l l n nh t g n 6%. Có 7 dân t c có s dân trên 1 v n ngư i là Êñê, M’Nông, GiaJai, Tày, Nùng, Thái, Mư ng. Kho ng cách v trình ñ phát tri n gi a các dân t c tương ñ i cao. M t s dân t c ñã ñ t t i trình ñ tiên ti n, nhưng v n còn m t b ph n v n còn m i ch v a qua giai ño n canh tác, ñ t, phát, ch c, tr a. Chính vì v y, s phân hóa gi a các dân t c th hi n rõ nét hơn s phân hóa trong n i b t ng dân t c, rõ nét nh t là gi a dân t c kinh v i các DTTS b n ñ a. S phân hóa ñang có xu hư ng tăng d n không ch gi a các dân t c và trong n i b m t dân t c, mà còn gi a các khu v c và các vùng trong t nh. Đ c ñi m này ñòi h i ph i có ñ i ngũ cán b KHKT ngư i DTTS nhi u trình ñ khác nhau, nhi u t c ngư i khác nhau và ph i có kh năng nh y c m v i các v n ñ v dân t c và quan h dân t c, bi t gi i quy t nhanh, ñúng ñ n, có hi u qu trong quá trình chuy n ñ i t thói quen s n xu t l c h u sang v n d ng KHKT vào s n xu t không ng ng nâng cao hi u qu c a s n xu t tăng năng xu t lao ñ ng. Có th nói ñây là m t yêu c u không th thi u ñư c ñ i v i ngư i cán b KHKT là ngư i DTTS ĐăkLăk. ĐăkLăk là m t vùng văn hóa giàu b n s c và phong phú c a nhi u dân t c anh em trong ñ i gia ñình các dân t c Vi t Nam. Nó v a ña d ng ñan xen; v a th ng nh t, k t h p hài hòa v i nhau t o nên m t b n s c ñ c ñáo, tinh t , m t phong cách ñ c thù v i 3 dòng văn hóa chính:
- 11 Văn hóa b n ñ a c a các dân t c Trư ng Sơn Tây Nguyên Văn hóa c a các DTTS phía B c Văn hóa c a dân t c Vi t, mang ñ s c thái 3 mi n B c Trung Nam. C ba dòng văn hóa này ñang phát tri n, giao thoa, ñan xen, b i ñ p cho nhau t o nên n n văn hóa ĐăkLăk phong phú, ña d ng, ñ m ñà b n s c dân t c. Văn hóa làng buôn ĐăkLăk là s h i t c a văn hóa nhà dài (Êñê, M’Nông), văn hóa nhà rông (GiaJai, XêĐăng), văn hóa nhà sàn c a các DTTS phía B c và văn hóa ñình làng c a ngư i Vi t. Nơi ñây v a có hương ư c (quy ư c) làng th hi n s g n bó trong c ng ñ ng t lâu ñ i, v a th hi n s giao k t gi a các c ng ñ ng trong vi c th c hi n n p s ng văn minh, gia ñình văn hóa trong s nghi p ñ i m i hi n nay. Nói ñ n văn hóa các dân t c ĐăkLăk không th không nói ñ n văn hóa c ng chiêng h t s c ñ c ñáo, v i s h i nh p c a các dàn chiêng Knar (Êñê), GôngP (M’Nông), Aráp (XêĐăng, GiaJai) t o nên m t b n h p sư ng giàu âm ñi u c a núi r ng Tây Nguyên. Là m t trong nh ng dân t c b n ñ a lâu ñ i ĐăkLăk, ngư i Êñê có m t h th ng l h i dân gian h t s c phong phú, ña d ng và ñ c ñáo. Đ c bi t là l nghi nông nghi p theo nông l ch chu kỳ hàng năm như l ăn cơm m i, cúng b n nư c, c u mưa, l ñâm trâu, l m ng ñư c mùa V n ñ ñ t ra ñây là, h th ng l h i phong phú như v y v a ch a ñ ng nh ng quan ni m mê tín d ñoan c n ñư c xóa b nhưng cũng bao hàm ch a ñ ng ý nghĩa nhân văn, giáo d c ñ o ñ c và ý th c c ng ñ ng c a các thành viên buôn làng, c n ñư c ti p t c nghiên c u và c i bi n cho phù h p v i nhu c u ñ i s ng văn hóa m i. M t nét ñ c s c trong văn hóa các dân t c ĐăkLăk là các S thi. N i dung c a các S thi mang ñ m tính l ch s , trong ñó các sinh ho t xã h i, tín ngư ng, phong t c t p quán ñư c miêu t c th và sinh ñ ng b ng nh ng l i văn v n xúc tích, trau chu t và mang tính ngh thu t cao. Các S thi thư ng
- 12 ñư c k trong các l h i c u chúc s c kh e, l cơm m i, các l h i sau mùa g t hái ph n ánh khát v ng t do c a con ngư i hư ng v c i ngu n t tiên, c i ngu n dân t c; v ý th c c ng ñ ng buôn làng. Các n i dung này có ý nghĩa quan tr ng ñ i v i vi c giáo d c th h tr , hình thành m i quan h gi a con ngư i v i con ngư i, gi a con ngư i v i thiên nhiên m t cách hài hòa, góp ph n trong vi c t o d ng ph m ch t khoan dung, s ñoàn k t g n bó và tính c ng ñ ng b n ch t xây d ng quê hương giàu ñ p hơn. Ngư i Êñê theo ch ñ m u h , con cái tính theo dòng m , l y h m . Trong cu c s ng gia ñình, vai trò c a ngư i ph n tr thành chính y u, t vi c n m gi kinh t , nuôi d y con cái, t ch c cu c s ng, còn ngư i ñàn ông ch lo nương r y. Chính s phân công xã h i t b n s c văn hóa c ng ñ ng này ñã nh hư ng ñ n nhân cách c a ngư i DTTS hi n nay theo hai chi u: tâm lý t ti th ñ ng. M t khác, tuy ngư i v có v th quan tr ng trong gia ñình nhưng trong quan h xã h i thì ngư i ñàn ông v n gi v trí quan tr ng. Cho nên nam gi i v n d thoát ly, n gi i v n d b c t ch t vào công vi c gia ñình, dòng h . Th c t này ñã nh hư ng ñ n vi c xây d ng ñ i ngũ cán b n ngư i DTTS. S ng trong m t xã h i mà ý th c c ng ñ ng bao gi cũng là tính tr i so v i ý th c s ng và làm vi c theo pháp lu t; nh ng tàn tích c a gia ñình m u h v n còn t n t i; nh ng thói quen và t p t c l c h u t ngàn ñ i v n níu kéo con ngư i làm cho ngư i cán b DTTS bàng quang trư c cái m i và ng i thay ñ i. Y u t xã h i truy n th ng này nh hư ng không nh ñ n vi c hình thành nhân cách, tâm lý c a ngư i cán b DTTS, ch d ng l i tư duy tr c quan, c m tính mà không vươn t i tư duy lý lu n, tư duy khoa h c, làm cho năng l c cá nhân chưa ñư c phát tri n m t cách ñ y ñ . ĐăkLăk ch u s chi ph i r t l n b i ñ c ñi m tình hình c a m t ñ a bàn mi n núi, biên gi i, nơi có nhi u thành ph n dân t c và tôn giáo ñang
- 13 ho t ñ ng; là ñ a bàn t p trung ñ y ñ các y u t v dân t c, tôn giáo, biên gi i h t s c ph c t p và nh y c m. T nh có 10 xã c a 6 huy n ti p giáp v i t nh Munñunkiri v i 193km ñư ng biên gi i. Có 24,6% dân s theo tôn giáo, trong ñó Công giáo 214.425 ngư i, Ph t Giáo 123.619 ngư i, Tin lành 135.836 ngư i, Cao Đài 4.200 ngư i, Hòa H o 175 ngư i; có m i liên quan và nh hư ng m t thi t v i yêu c u xây d ng và b o v khu v c Tây Nguyên cũng như c a c nư c. S n ñ nh và phát tri n c a ĐăkLăk g n li n v i s n ñ nh và phát tri n c a c khu v c Tây Nguyên và trong c nư c. V i v trí chi n lư c c a mình, tr i qua nhi u th i kỳ l ch s , ĐăkLăk luôn là m t trong nh ng ñ a bàn mà các l c lư ng thù ñ ch ch ng phá quy t li t, tìm cách chia r kh i ñ i ñoàn k t dân t c, làm suy y u ch ñ XHCN do Đ ng ta lãnh ñ o. Trong th i gian g n ñây, các th l c ph n ñ ng qu c t ñã và ñang l i d ng v n ñ dân t c, tôn giáo ñ ñ y m nh vi c th c hi n di n bi n hòa bình k t h p v i âm mưu b o lo n l t ñ ĐăkLăk b ng nhi u th ño n ch ng phá trên các lĩnh v c chính tr , kinh t , tư tư ng, văn hóa, gia tăng vi c truy n ñ o tin lành trái phép. Núp dư i danh nghĩa dân t c, tôn giáo, các th l c thù ñ ch ra s c xuyên t c, chia r t ch c ñ ng, chính quy n v i ñ ng bào các dân t c, l a g t, d d , k c ñe d a ñ lôi kéo ñ ng bào nh m gây ra s m t n ñ nh v an ninh, chính tr , tr t t an toàn xã h i. V b o lo n mang tính ch t chính tr di n ra vào năm 2001 và 2004 nh m m c ñích công khai cái g i là “Nhà nư c Đ gar ñ c l p”. Vi c phát tri n t ch c “Tin lành Đ gar”, lôi kéo kích ñ ng l a ph nh ñ ng bào vư t biên trái phép sang Cămpuchia, phát tán t rơi, vi t kh u hi u ch ng chính quy n, ch ng Đ ng ñ u n m trong âm mưu nói trên. Đ c ñi m này ñòi h i và yêu c u trong quá trình xây d ng, ñào t o ñ i ngũ cán b DTTS nói chung, ñ i ngũ cán b KHKT ngư i DTTS nói riêng ph i h t s c chú ý v n ñ rèn luy n b n lĩnh chính tr v ng vàng, tuy t ñ i trung thành v i lý tư ng cách m ng, ñ cao c nh giác, n m v ng và quán tri t
- 14 các quan ñi m c a ñ ng v chính sách dân t c, tôn giáo, ñ c l p dân t c v i an ninh biên gi i, phát tri n kinh t g n li n v i n ñ nh xã h i và gi v ng chính tr , an ninh, qu c phòng, có kh năng nh y bén chính tr , khôn khéo và kiên quy t trong x lý, gi i quy t công vi c khi có “ñi m nóng chính tr ” x y ra. Hơn bao gi h t trong nh ng hoàn c nh có v n ñ ñòi h i cán b , ñ ng viên ph i có b n lĩnh chính tr v ng vàng, ñ c bi t là trên ñ a bàn t nh ĐăkLăk v n r t ph c t p b i âm mưu di n bi n hòa bình c a các th l c thù ñ ch. T t c nh ng v n ñ trên cho th y, cùng v i vi c h c t p, nâng cao trình ñ chuyên môn trong nhà trư ng thì vi c gi v ng b n lĩnh chính tr , không ng ng rèn luy n tu dư ng ñ o ñ c và tư cách có ý nghĩa h t s c quan tr ng ñ ñ i ngũ cán b KHKT ngư i DTTS ĐăkLăk ñ s c vươn lên ñáp ng yêu c u nhi m v cách m ng ñ t ra. Nh ng ñ c ñi m v t nhiên, kinh t , chính tr , văn hóa, xã h i c a t nh ĐăkLăk là cơ s th c ti n c a m t trong năm t nh Tây Nguyên ñ Trung ương Đ ng ñ ra ñư ng l i lãnh ñ o khu v c Tây Nguyên phát tri n b n v ng và n ñ nh chính tr . 1.2. CH TRƯƠNG, CHÍNH SÁCH C A Đ NG VÀ NHÀ NƯ C V ĐÀO T O CÁN B KHOA H C K THU T NGƯ I DÂN T C THI U S S phát tri n c a l ch s nhân lo i ñã và s ti p t c ch ng minh KHKT luôn ch a ñ ng trong b n thân nó m t s c m nh ti m tàng, KHKT có th mang l i cho con ngư i nh ng l i ích to l n, song cũng có th ñ t con ngư i trư c nh ng nguy cơ, hi m h a khôn lư ng. Mác ñã t ng nh n m nh ñ n nh ng h u qu , ñ c bi t là v m t xã h i do s phát tri n c a KHKT dư i ch nghĩa tư b n mang l i. Ngày nay, khi ph i ñ i m t v i nh ng h u qu do s l m d ng KHKT vì nh ng toan tính v l i, ích k c a con ngư i gây ra như ô nhi m môi trư ng s ng, ng ñ c th c ph m, b nh t t chúng ta càng c m nh n rõ hơn chi u sâu trong tư tư ng c a Mác v v n ñ này. Hơn lúc nào h t, trong th i ñ i ngày nay cùng v i s phát tri n nhanh chóng c a khoa h c
- 15 và công ngh c n ph i có ñ i ngũ cán b KHKT ñ bi n s c m nh ti m tàng v n có c a KHKT thành hi n th c ph c v cho cu c s ng c a con ngư i ñ ng th i chính h cũng là nh ng ngư i tham gia vào công vi c ngăn ng a, kh c ph c nh ng hi m h a mà chính KHKT t o ra. K th a nh ng tư tư ng c a Mác và Ăngghen, sau khi giành ñư c chính quy n, ñ ñáp ng ñư c yêu c u c a công cu c b o v và xây d ng CNXH, và trong s nghi p công nghi p hóa XHCN, m t nhi m v r t m i m ñ t ra trư c công nhân và Đ ng c a giai c p công nhân ñó là nhi m v qu n lý nhà nư c, qu n lý kinh t nh m xây d ng th ng l i CNXH. Lênin ñã ti n hành ñánh giá, s p x p l i, ñào t o, b i dư ng ñ i ngũ cán b cho phù h p v i tình hình và nhi m v m i. Lênin r t chú ý ñ n vi c rèn luy n, ñào t o ñ i ngũ cán b , ñ ng viên tr , ñó là nh ng ngư i có kh năng ti p thu nhanh ki n th c v KHKT, qu n lý kinh t xã h i, qu n lý nhà nư c, là nh ng ngư i k th a s nghi p lãnh ñ o ñ t nư c, lãnh ñ o cách m ng trong tương lai, ñó là nhi m v chi n lư c c a Đ ng và Nhà nư c Xôvi t. Lênin nêu rõ: Ti n t i xóa b s phân công gi a ngư i và ngư i, ñ ng th i giáo d c, hu n luy n và trau d i nên l p ngư i có tri th c v m i m t, nghĩa là nh ng ngư i có kh năng làm ñư c t t c m i vi c. Ch nghĩa c ng s n ñang ñi theo hư ng y. Còn J.Stalin thì cho r ng: B n thân chúng ta c n ph i tr thành nh ng nhà chuyên môn, nh ng ngư i làm ch công vi c; chúng ta c n ph i hư ng v phía nh ng trí th c k thu t; ñ y là phía mà cu c s ng ñang ñ y chúng ta ñi t i Đã ñ n lúc g p rút chúng ta ph i hư ng v k thu t b n thân chúng ta ph i tr thành nh ng nhà chuyên môn, nh ng ngư i thông hi u k thu t, b n thân chúng ta ph i tr thành nh ng ngư i hoàn toàn làm ch ñư c công tác kinh t . Bình ñ ng dân t c là m t nguyên t c c c kỳ quan tr ng trong Cương lĩnh v v n ñ dân t c c a Lênin. Đây là m t s bình ñ ng hoàn toàn, m t s bình ñ ng toàn di n gi a các dân t c trên m i lĩnh v c kinh t , chính tr , văn
- 16 hóa, Lênin ñã ch rõ r ng: Ngư i nào không th a nh n và không b o v quy n bình ñ ng gi a các dân t c và bình ñ ng gi a các ngôn ng , không ñ u tranh ch ng m i áp b c hay m i b t bình ñ ng dân t c, ngư i ñó không ph i là ngư i mácxít, th m chí cũng không ph i là ngư i dân ch n a. Bình ñ ng văn hóa có nghĩa là các dân t c có quy n s d ng ti ng m ñ trong trư ng h c M t khác, Lênin cho r ng nhu c u phát tri n kinh t , văn hóa s ñòi h i các dân t c s ng trong m t qu c gia ph i h c ti ng c a dân t c ña s . Có th th y, theo Lênin v n ñ cán b có tri th c v m i lĩnh v c và ñ c bi t là lĩnh v c KHKT ñư c quan tâm hàng ñ u trong công cu c b o v và xây d ng chính quy n Xôvi t và Ngư i cũng quan tâm ñ n vi c th c hi n bình ñ ng dân t c trên m i phương di n cũng như vi c ph i ñoàn k t dân t c ñ chung tay xây d ng chính quy n Xôvi t v ng m nh. Tuy nhiên, Lênin chưa ñ c p rõ nét v vi c ñào t o ñ i ngũ trí th c DTTS chính là t o ñi u ki n ñ các dân t c vư t lên th c hi n quy n bình ñ ng. Bình ñ ng dân t c theo tư tư ng H Chí Minh có 3 c p ñ : bình ñ ng gi a các qu c gia dân t c; bình ñ ng gi a dân t c ña s và các DTTS, bình ñ ng gi a các DTTS v i nhau trong m t qu c gia ña dân t c; bình ñ ng gi a các cá nhân, gi a các công dân, gi a các thành viên trong xã h i, không phân bi t nam hay n , giàu hay nghèo, ñ a v cao hay th p trong xã h i H Chí Minh coi th i ñ i c a chúng ta bây gi là th i ñ i v tinh nhân t o, nghĩa là th i ñ i c a khoa h c phát tri n m nh, th i ñ i XHCN. T i Đ i h i Đ i bi u toàn qu c l n th nh t c a H i ngh ph bi n KHKT Vi t Nam, Ch t ch H Chí Minh kh ng ñ nh: không ph i t s n xu t mà ra và ph i tr l i ph c v s n xu t, ph c v qu n chúng, nh m nâng cao năng xu t lao ñ ng và không ng ng c i thi n ñ i s ng c a nhân dân, ñ m b o cho CNXH th ng l i. Ch t ch H Chí Minh ñ c bi t quan tâm ñ n nhi m v giáo d c KHKT cho nhân dân, coi vi c cung c p tri th c KHKT là m t n i dung cơ b n c a giáo d c. Ngư i quan tâm ñ n vi c t p h p trí th c, tr ng d ng nhân tài,
- 17 chăm lo xây d ng, phát tri n ñ i ngũ cán b KHKT. B i vì, theo Ngư i mu n phát tri n văn hóa thì ph i c n th y giáo, mu n phát tri n s c kh e c a nhân dân thì ph i c n th y thu c, mu n phát tri n k ngh ph i c n các k sư. Chính vì th , Ngư i ñã kh ng ñ nh m t cách d t khoát r ng, cách m ng XHCN ph i g n li n v i s phát tri n c a KHKT, v i s phát tri n văn hóa c a nhân dân; ñ ng th i tin tư ng r ng, CNXH c ng v i khoa h c ch c ch n s mang l i cu c s ng h nh phúc, m no cho dân t c Vi t Nam nói chung và cho ñ ng bào các DTTS nói riêng. Đ cho ñ ng bào DTTS có cu c s ng m no, H Chí Minh kh ng ñ nh ph i làm cho mi n núi ti n k p mi n xuôi, Ngư i ch rõ Đ ng và Chính ph ph i có k ho ch dài h n phát tri n kinh t , văn hóa, xã h i mi n núi. Đ ng bào mi n xuôi ph i giúp ñ ñ ng bào mi n núi. Đ ng th i các DTTS cũng ph i không ng ng vươn lên. Đ ng viên ñ ng bào mi n núi tăng gia s n xu t, th c hành ti t ki m. Xây d ng h th ng giao thông, liên l c thu n l i hơn. Phát tri n nông nghi p toàn di n, tùy theo ñi u ki n c a t ng ñ a phương mà phát tri n cây lương th c hay cây ăn qu , cây công nghi p. Đưa ti n b KHKT vào các ngành nông, lâm nghi p, ñ y m nh phong trào c i ti n công c , ch ng xói mòn ñ t tr ng. K t h p ch t ch công nghi p ñ a phương, th công nghi p và nông nghi p; s n xu t và ch bi n, thương nghi p Mu n v y, ph i ñào t o ñư c ñ i ngũ cán b DTTS và cán b DTTS làm KHKT. Đào t o DTTS là s th hi n n i dung c a tư tư ng bình ñ ng và chi n lư c con ngư i c a H Chí Minh. Trong H i ngh Tuyên giáo mi n Núi (1963), Ngư i nói: Hi n nay, l i có hơn 30 trư ng thanh niên dân t c v a h c v a làm, ñ ñào t o cán b ñ a phương, v a có văn hóa, v a có k thu t, v a gi i lao ñ ng. Lo i trư ng ñó r t t t, c n giúp cho trư ng ñó phát tri n ñúng phương hư ng ñây là trư ng h c ñ ñào t o cán b . H Chí Minh cũng r t chú tr ng ñ n khâu b i dư ng cán b mi n núi v chính tr , văn hóa và nghi p v b ng nhi u hình th c, phương pháp b i dư ng ña d ng. C ñi h c văn hóa
- 18 ñ nâng cao trình ñ , t b túc, các trư ng ph thông, r i ñ i h c, trên ñ i h c. C ñi h c các trư ng k thu t, nâng cao tay ngh , sơ c p, trung c p k thu t ñ n ñ i h c k thu t. Nh n rõ vai trò và t m quan tr ng to l n c a l c lư ng cách m ng trong vùng ñ ng bào các dân t c, ngay t khi m i ra ñ i, Đ ng C ng s n Vi t Nam ñã có chính sách dân t c ñúng ñ n, ñ ng viên và t p h p l c lư ng các DTTS ti n hành cu c ñ u tranh gi i phóng dân t c và ngày nay là s nghi p ñ i m i ñ t nư c. Trong 79 năm lãnh ñ o cách m ng Vi t Nam, t Cương lĩnh chính tr ñ u tiên c a Đ ng (1930) ñ n Cương lĩnh xây d ng ñ t nư c trong th i kỳ quá ñ lên CNXH (1991). Chính sách dân t c c a Đ ng ñư c b sung và hoàn thi n qua m i giai ño n cách m ng, ñáp ng yêu c u c a s nghi p ñ u tranh gi i phóng dân t c và xây d ng CNXH. N i dung ch y u, xuyên su t và nh t quán trong chính sách dân t c c a Đ ng ta là các dân t c bình ñ ng, ñoàn k t, tương tr và giúp ñ nhau cùng ti n b và phát tri n b n v ng. Đây là m t trong nh ng ñ c trưng cơ b n th hi n b n ch t ưu vi t c a ch ñ XHCN nư c ta. Tinh th n cơ b n trên ñã ñư c th ch vào Hi n Pháp năm 1946 , ñư c c th hóa trong Hi n Pháp năm 1959 và ñư c kh ng ñ nh l i Hi n Pháp năm 1992 : Nhà nư c C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam, Nhà nư c th ng nh t c a các dân t c cùng sinh s ng trên ñ t nư c Vi t Nam. Nhà nư c th c hi n chính sách bình ñ ng, ñoàn k t, tương tr gi a các dân t c; nghiêm c m m i hành vi kỳ th , chia r dân t c Nhà nư c th c hi n chính sách phát tri n v m i m t, t ng bư c nâng cao ñ i s ng v t ch t và tinh th n c a ñ ng bào DTTS [25, tr. 255 256]. Đ chính sách dân t c th c s ñi vào cu c s ng, tr thành hi n th c, Đ ng ta ñã có nhi u ngh quy t, ch th , ñ c p ñ n vi c ñào t o, b i dư ng và s d ng có hi u qu ñ i ngũ cán b DTTS.
- 19 Trong th i kỳ ñ i m i ñ t nư c, Ngh quy t 22 c a B Chính tr , ngày 27/ 11/ 1989 và Quy t ñ nh 72 c a H i ñ ng b trư ng, ngày 13/ 3/ 1990 ñ u ñ c p ñ n v n ñ ñào t o, b i dư ng và các chính sách ñ i v i ñ i ngũ cán b DTTS. Đ th c hi n trên th c t quy n bình ñ ng, gi a các dân t c, m t m t pháp lu t ph i b o ñ m quy n bình ñ ng ñó, m t khác ph i có chính sách và t o ñi u ki n ñ nhân dân các dân t c mi n núi vươn lên m nh m , phát tri n kinh t , văn hóa, t ng bư c nâng cao năng xu t lao ñ ng, nâng cao ñ i s ng v t ch t và tinh th n cho nhân dân, coi tr ng ñào t o cán b ngư i dân t c; tôn tr ng và phát huy nh ng phong t c, t p quán và truy n th ng văn hóa t t ñ p c a các dân t c. N n văn minh mi n núi ph i ñư c xây d ng trên cơ s m i dân t c phát huy b n s c văn hóa c a mình, v a ti p thu tinh hoa văn hóa c a các dân t c khác và góp ph n phát tri n văn hóa chung c a c nư c. Ngày 16/ 5/ 1994, Ban Bí thư Trung ương Đ ng ra Ch th s 37/ CT TW, Ch th nêu c th : Chú tr ng ñào t o ñ i ngũ cán b KHKT, kinh t , pháp lu t, hành chính, qu n lý nhà nư c cán b n , dân t c ít ngư i, tôn giáo, vùng sâu, vùng xa. Trong các trư ng ñ i h c c n xây d ng m t s trư ng ñ i h c và m t s ngành tr ng ñi m có ñ năng l c ñào t o ñư c các nhà khoa h c và k thu t gi i cho ñ t nư c. Văn ki n Đ i h i Đ i bi u toàn qu c l n th VIII (1996) c a Đ ng ñã xác ñ nh phương hư ng ñ n năm 2000 trong vi c th c hi n chính sách dân t c c a ñ ng là, b ng nhi u bi n pháp tích c c và v ng ch c, ph i th c hi n cho ñư c 3 m c tiêu ch y u: xóa ñư c ñói, gi m ñư c nghèo, n ñ nh và c i thi n ñư c ñ i s ng, s c kh e c a ñ ng bào các DTTS; nâng cao trình ñ dân trí, tôn tr ng và phát huy b n s c văn hóa dân t c t t ñ p c a các dân t c; xây d ng ñư c cơ s chính tr , ñ i ngũ cán b và ñ ng viên c a các DTTS các vùng, các c p trong s ch v ng m nh. Đ ng và Nhà nư c luôn quan tâm ñ n vi c ñào t o, b i dư ng, s d ng ñ i ngũ cán b KHKT, trong ñó có cán b DTTS. Xu t phát t ñ c ñi m riêng
- 20 c a ñ ng bào DTTS nên ch trương c a Đ ng là có chính sách b o ñ m cho con em các gia ñình trong di n chính sách, gia ñình nghèo ñư c ñi h c và m thêm các trư ng ph thông dân t c n i trú nh ng vùng khó khăn, vùng ñ ng bào thi u s , coi ñây là m t b ph n quan tr ng trong ñư ng l i cách m ng c a Đ ng. Đ i v i vi c phát tri n kinh t xã h i mi n núi và vùng ñ ng bào DTTS, Đ i h i VIII ñ t ra chương trình m c tiêu: khai thác m i ti m l c ñ a phương và huy ñ ng s c c a c nư c ñ t o bư c phát tri n nhanh hơn v kinh t xã h i, n ñ nh ñ i s ng, c i thi n môi trư ng, môi sinh tăng trư ng kinh t ph i k t h p hài hòa v i phát tri n xã h i, văn hóa, b o ñ m qu c phòng an ninh, ph n ñ u gi m b t kho ng cách gi a các vùng v m t ti n b xã h i. T các m c tiêu nêu trên, Đ ng ta yêu c u ñ i ngũ cán b KHKT c n phát huy sáng t o trong nghiên c u, ñ cao trách nhi m trư c xã h i. V phía Đ ng và Nhà nư c: Có chính sách chăm lo ñi u ki n làm vi c, l i ích v t ch t và tinh th n c a ngư i nghiên c u, phát minh và ng d ng khoa h c, công ngh ; b o h quy n s h u trí t ê; ưu ñãi nhân tài có c ng hi n quan tr ng; khuy n khích cán b khoa h c làm vi c vùng sâu, vùng xa. Ngăn ch n tình tr ng “ch y máu ch t xám”. [18, tr. 106, 107] và khơi d y trong nhân dân lòng yêu nư c, ý chí qu t cư ng, phát huy tài trí c a ngư i Vi t Nam, quy t tâm ñưa nư c nhà ra kh i nghèo nàn và l c h u b ng khoa h c và công ngh . Nh m t ng bư c ñ i m i giáo d c, Đ i h i VIII c a Đ ng xác ñ nh ñ i m i h th ng giáo d c chuyên nghi p và ñ i h c, k t h p ñào t o v i nghiên c u, t o ngu n nhân l c ñ kh năng ti p c n công ngh tiên ti n. Bên c nh ñ i m i giáo d c chúng ta cũng tính ñ n hi u qu c a vi c s d ng ñ i ngũ cán b ñư c ñào t o và t khâu s d ng cán b cũng là cơ s ñ ho ch ñ nh chi n lư c phát tri n giáo d c v các lĩnh v c chuyên môn c n chú ý ñào t o
- 21 cho trư c m t cũng như lâu dài: “Gi i quy t t t m i quan h gi a ñào t o v i s d ng. Xây d ng ñ i ngũ trí th c ñ ng b v các lĩnh v c khoa h c và công ngh ” [18, tr. 109] H i ngh Trung ương l n th Hai khóa VIII c a Đ ng cũng ñã nh n m nh ñ n vi c nâng cao tinh th n ñ c l p, t ch , t cư ng phát huy cao ñ trí t ê và ngu n l c n i sinh, l y phát tri n GDĐT, khoa h c và công ngh làm y u t cơ b n coi ñó là then ch t ñ t phá ñ ti n hành CNH, HĐH ñ t nư c. Th c t ñã ch ng minh r ng, khoa h c và công ngh mu n phát tri n là do con ngư i, do ñ i ngũ trí th c. Con ngư i ñư c GDĐT s là ñ ng l c c a s phát tri n kinh t xã h i. Khoa h c công ngh ñã ñưa GDĐT lên v trí chi n lư c trong s nghi p CNH, HĐH m i qu c gia. Chính vì v y, xu th ñi lên b ng giáo d c, b ng khoa h c công ngh ñã và ñang tr thành xu th c a th i ñ i. Quy t ñ nh c a Th tư ng Chính ph v phê duy t Chương trình phát tri n kinh t xã h i các xã ñ c bi t khó khăn mi n núi và vùng sâu, vùng xa s 135, ngày 31/ 7/ 1998 ch rõ nhi m v c a chương trình 135 là ph i ñào t o cán b xã, b n, làng, phum, sooc, giúp cán b cơ s nâng cao trình ñ qu n lý hành chính và kinh t ñ ph c v yêu c u phát tri n kinh t xã h i t i ñ a phương. Nhà nư c s có chính sách phát tri n ngu n nhân l c như h tr kinh phí ñ m l p d y ngh cho con em ñ ng bào dân t c nh m khai thác ti m năng t i ch , phát tri n các ngành ngh phi nông nghi p, tăng thu nh p, nâng cao ñ i s ng. Văn ki n Đ i h i Đ i bi u toàn qu c l n th IX c a Đ ng nh n m nh: “Phát huy tính tích c c sáng t o, tính dân ch trong ho t ñ ng khoa h c và công ngh . Đ i m i chính sách ñào t o, s d ng và ñãi ng trí th c, tr ng d ng và tôn vinh nhân tài”. V công tác cán b , Đ i h i IX ti p t c kh ng ñ nh quan ñi m ñ i m i mà Đ i h i VI, VII, VIII ñã nêu và nh n m nh, có cơ ch và chính sách phát hi n, tuy n ch n, ñào t o, b i dư ng cán b ; tr ng
- 22 d ng nh ng ngư i có ñ c, có tài và làm t t công tác quy ho ch và t o ngu n cán b , chú ý cán b n và cán b các DTTS, chuyên gia trên các lĩnh v c. Đánh giá và s d ng ñúng cán b trên cơ s tiêu chu n, l y hi u qu công tác th c t và s tín nhi m c a nhân dân làm thư c ño ch y u; có phương pháp khoa h c, khách quan, công tâm, theo quy trình ch t ch , phát huy dân ch , d a vào t p th và nhân dân ñ tuy n ch n cán b . Đ i m i, tr hóa ñ i ngũ cán b lãnh ñ o và qu n lý, k t h p các ñ tu i, b o ñ m tính liên t c, k th a và phát tri n. Đ i h i IX m t m t ti p t c kh ng ñ nh làm cho văn hóa, giáo d c và khoa h c th m sâu vào toàn b ñ i s ng xã h i, tr thành nhu c u c a t ng cá nhân, t ng c ng ñ ng c a toàn xã h i. M t khác, các lĩnh v c ñó ph i là m t b ph n, m t n i dung quan tr ng hàng ñ u trong toàn b k ho ch phát tri n kinh t xã h i c a c nư c, t ng khu v c và t ng ñ a phương b i vì ñ u tư cho chúng không ph i vì s phát tri n c a b n thân chúng mà chính vì s phát tri n b n v ng c a toàn xã h i c a ñ t nư c. Vì v y, ph i có chính sách ñãi ng ñ c bi t ñ i v i các nhà khoa h c xu t s c, khuy n khích cán b KHKT bám sát cơ s s n xu t, ph c v các vùng khó khăn, vùng nông thôn. Đ tri n khai các Ngh quy t c a Đ ng, Chính ph ñã có quy t ñ nh s 168 QĐ/ TTg ngày 30/ 10/ 2001 v vi c ñ nh hư ng dài h n, k ho ch 5 năm 2001 2005 và nh ng gi i pháp cơ b n phát tri n kinh t xã h i vùng Tây Nguyên; trong ñó v GDĐT ph i ph n ñ u ñ t chu n ph c p trung h c cơ s cho toàn vùng vào năm 2010. Đ u tư xây d ng ñ phòng h c kiên c và bán kiên c cho các c p h c, trong ñó có kho ng 50% trư ng h c ñư c trang b các ñ dùng d y h c, thí nghi m, thư vi n, sân chơi và khu th thao theo tiêu chu n t i thi u; 80 90% các trư ng có trang thi t b ñ t chu n vào năm 2010. Hoàn thành xây d ng trư ng ph thông dân t c n i trú cho t t c các huy n, tăng cư ng cơ s v t ch t cho các trư ng trung h c ph thông dân t c n i trú t nh. Phát tri n các trư ng bán trú, các trư ng nuôi dư ng tr em
- 23 khuy t t t các t nh. C ng c và phát tri n các cơ s nhà tr , m u giáo. T p trung ñ u tư, tăng cư ng kh năng và quy mô ñào t o cho Trư ng Đ i h c Đà L t và Trư ng Đ i h c Tây Nguyên. M khoa D b Đ i h c dành cho h c sinh dân t c ñ t t i Trư ng Đ i h c Tây Nguyên. Nh m th c hi n công b ng trong giáo d c, K t lu n s 14 – KL/ TW, ngày 26/ 7/ 2002 c a H i ngh l n th Sáu Ban Ch p hành Trung ương khóa IX v ti p t c th c hi n Ngh quy t Trung ương Hai khóa VIII ñã kh ng ñ nh: ưu tiên phát tri n giáo d c vùng sâu, vùng xa, vùng DTTS. Chú tr ng ñào t o cán b vùng dân t c (cán b ñ ng, chính quy n, ñoàn th t b n, p tr lên và cán b KHKT). C ng c và tăng cư ng h th ng trư ng n i trú, bán trú cho h c sinh DTTS; t ng bư c m r ng quy mô tuy n sinh, ñáp ng yêu c u ñào t o toàn di n ñi ñôi v i c i ti n chính sách h c b ng cho h c sinh các trư ng này. Th c hi n ch ñ mi n phí h c t p, cung c p sách giáo khoa cho h c sinh vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng DTTS. Th c hi n t t chính sách c tuy n, ñào t o theo ñ a ch ñ i v i vùng DTTS, vùng sâu, vùng xa có nhi u khó khăn. Có chính sách b túc ki n th c c n thi t cho s h c sinh DTTS ñã t t nghi p trung h c ph thông ho c trung h c cơ s mà không có ñi u ki n h c ti p ñ các em tr v ñ a phương tham gia công tác cơ s . K t lu n s 14 còn kh ng ñ nh vi c hình thành h th ng trư ng ñào t o k thu t th c hành v i nhi u trình ñ , ñ y nhanh ti n ñ xây d ng m t s trư ng ñ i h c, trư ng d y ngh tr ng ñi m. Ti p t c s p x p, c ng c m ng lư i các trư ng, nh t là các trư ng ñ i h c, cao ñ ng, trung h c chuyên nghi p và d y ngh . Đ y nhanh cơ s xây d ng Đ i h c Qu c gia Hà N i và Đ i h c Qu c gia Thành ph H Chí Minh, m t s trư ng tr ng ñi m khác ñ c bi t trong lĩnh v c k thu t, công ngh . T năm 2002 th c hi n chính sách giáo d c ñ i v i con em là ngư i DTTS Tây Nguyên là: Mi n ñóng góp xây d ng trư ng, h c phí, h tr sách giáo khoa và gi y v h c t p. Nhà nư c chi phí toàn b ti n ăn , h c t p
- 24 cho h c sinh DTTS t i các trư ng dân t c n i trú. Đ i v i con em thu c di n h c trư ng n i trú nhưng không n i trú mà tham d h c các trư ng công l p, bán công thì ñư c c p h c b ng b ng 50% s h c b ng n i trú. Th c hi n chính sách c tuy n và s d ng con em ñ ng bào dân t c ñi ñào t o ngh , h c trung h c chuyên nghi p, cao ñ ng và ñ i h c, ưu tiên các ñ i tư ng t nguy n ñi h c tr v quê hương công tác. Các c p chính quy n ph i có k ho ch ñào t o và s d ng, b trí ngư i dân t c t i ch có ñ ñi u ki n vào làm vi c các cơ quan nhà nư c, t ch c ñoàn th , chính tr xã h i ñ a phương. T ng bư c ti n t i ñ i b ph n cán b làm công tác y t , GDĐT nông thôn vùng ñ ng bào dân t c là ngư i DTTS. Đ c bi t, Chính ph nh n m nh có chính sách thu hút cán b KHKT ñ n Tây Nguyên công tác. Ngh quy t c a B Chính tr s 10 NQ/ TW, ngày 18/ 1/ 2002 v phát tri n kinh t xã h i và b o ñ m qu c phòng, an ninh vùng Tây Nguyên th i kỳ 2001 2005. Quan ñi m ch ñ o c a Đ ng là ñ c bi t chú ý xây d ng ñ i ngũ cán b ngư i DTTS t i ch . C n phát huy t i ña các ngu n l c, ch y u là ngu n l c trong nư c, trư c h t là ngu n l c t i ch ñ ñ u tư phát tri n, khai thác t t nh t các ti m năng, l i th c a vùng nh m phát tri n kinh t xã h i nhanh, hi u qu cao và b n v ng. Đó là bi n pháp cơ b n ñ phát tri n kinh t xã h i và ñ m b o qu c phòng, an ninh Tây Nguyên trong 10 năm t i cũng như lâu dài ph i quán tri t sâu s c chính sách dân t c c a Đ ng và Nhà nư c. Ngh quy t ñ c bi t nh n m nh, tích c c ñưa ti n b KHKT và công ngh vào s n xu t, b o ñ m hi u qu và tính c nh tranh cao. Ch trương phát tri n các ngành và lĩnh v c trên cơ s quy ho ch, k ho ch chung. Coi tr ng chuyên môn hóa s n xu t t ng vùng, Đ ng ñã nh n m nh: phát tri n chăn nuôi theo hư ng s n xu t hàng hóa có ch t lư ng cao. Phát huy th m nh v r ng, có chính sách ñ ñ ng bào, nh t là ñ ng bào DTTS t i ch có th s ng t t, n ñ nh và làm giàu b ng ngh r ng. Có các cơ ch , chính sách ñ i v i
- 25 công tác khuy n nông khuy n lâm, hình thành ñ i ngũ cán b chuy n giao công ngh cho nông dân, nh t là ñ i v i ñ ng bào các DTTS. Bên c nh coi tr ng chuyên môn hóa s n xu t t ng vùng, Đ ng ta cũng kh ng ñ nh vai trò c a vi c ng d ng công ngh sinh h c t i các t nh Tây Nguyên nên ñã ch trương xây d ng các trung tâm phát tri n gi ng cây tr ng, v t nuôi (cà phê, cao su, chè, bông, mía, bò lai, l n hư ng n c, cây lâm nghi p ) và làm nhi m v hư ng d n k thu t, chuy n giao công ngh cho cơ s s n xu t và các h gia ñình, nh t là chuy n giao công ngh , hư ng d n ng d ng ti n b KHKT cho ñ ng bào các DTTS. Tăng cư ng năng l c cho Trư ng Đ i h c Đà L t và Trư ng Đ i h c Tây Nguyên tr thành trung tâm v a ñào t o, v a nghiên c u khoa h c ph c v phát tri n Tây Nguyên; huy ñ ng các cơ quan nghiên c u khoa h c công ngh trong c nư c nghiên c u các v n ñ công ngh ph c v s n xu t cho Tây Nguyên. GDĐT cũng ñóng vai trò to l n trong s phát tri n c a Tây Nguyên do ñó, c n ph i xây d ng các trung tâm d y ngh ñào t o ng n h n và các trư ng ñào t o ngh cho thanh niên DTTS và ph i ñào t o, b i dư ng b ng nhi u hình th c thích h p; s p x p, b trí, s d ng và t o ñi u ki n cho cán b ngư i DTTS t i ch ñ m nh n t t trách nhi m trong các lĩnh v c kinh t , xã h i, qu c phòng, an ninh. Ngh quy t H i ngh Ban ch p hành Trung ương Đ ng l n th B y khóa IX, kh ng ñ nh: Phát tri n toàn di n chính tr , kinh t , văn hóa, xã h i, an ninh qu c phòng trên ñ a bàn vùng dân t c và mi n núi; g n tăng trư ng kinh t v i gi i quy t các v n ñ xã h i, th c hi n t t chính sách dân t c; quan tâm phát tri n, b i dư ng ngu n nhân l c, chăm lo xây d ng ñ i ngũ cán b DTTS, gi gìn và phát huy nh ng giá tr , b n s c văn hóa truy n th ng các DTTS trong s nghi p phát tri n chung c a c ng ñ ng các dân t c Vi t Nam th ng nh t [4, tr. 44]
- 26 Đ th c hi n bình ñ ng gi a các dân t c và s phát tri n ñ ng ñ u gi a các vùng mi n trong c nư c nên Đ ng ñã ch trương: Ưu tiên ñ u tư phát tri n kinh t xã h i các vùng dân t c và mi n núi, khai thác có hi u qu ti m năng, th m nh c a t ng vùng, ñi ñôi v i b o v b n v ng môi trư ng sinh thái; phát huy n i l c, tinh th n t l c, t cư ng c a ñ ng bào các dân t c, ñ ng th i tăng cư ng s quan tâm h tr c a trung ương và s tương tr , giúp ñ c a các ñ a phương trong c nư c [4, tr. 44, 45] Đ phát tri n kinh t xã h i các vùng dân t c và mi n núi b n v ng ph i có chi n lư c v công tác cán b , H i ngh cũng kh ng ñ nh th c hi n t t công tác quy ho ch, ñào t o, b i dư ng, s d ng cán b là ngư i DTTS cho t ng vùng, t ng dân t c. Trong nh ng năm trư c m t c n tăng cư ng l c lư ng cán b có năng l c, ph m ch t t t ñ n công tác vùng dân t c, nh t là các ñ a bàn xung y u v chính tr , an ninh, qu c phòng; coi tr ng vi c b i dư ng, ñào t o ñ b sung cán b cho cơ s t các ñ i tư ng là thanh niên sau khi hoàn thành nghĩa v quân s ; nghiên c u s a ñ i tiêu chu n tuy n d ng, b nhi m và các cơ ch , chính sách ñãi ng cán b công tác vùng dân t c và mi n núi, nh t là nh ng cán b công tác lâu năm mi n núi, vùng cao. Bên c nh công tác cán b c n có nh ng bi n pháp trư c m t gi i quy t nh ng v n ñ ñang t n t i vùng cao, vùng sâu nơi có nhi u ñ ng bào DTTS sinh s ng, ñ y m nh công tác xóa ñói, gi m nghèo, nâng cao m c s ng c a DTTS, tr ng tâm là ñ ng bào dân t c vùng cao, vùng sâu, vùng xa; trong nh ng năm trư c m t t p trung tr giúp ñ ng bào nghèo, các dân t c ñ c bi t khó khăn gi i quy t ngay nh ng v n ñ b c xúc như: tình tr ng thi u lương th c, thi u nư c sinh ho t, nhà t m b , không ñ tư li u s n xu t, d ng c sinh ho t t i thi u, xây d ng k t c u h t ng khu v c biên gi i, vùng sâu, vùng xa, vùng ñ c bi t khó khăn.
- 27 K t h p nh ng bi n pháp nêu trên ñ ph n ñ u ñ n năm 2010 theo tinh th n c a Ngh quy t H i ngh l n th B y Ban ch p hành Trung ương Đ ng khóa IX, các vùng dân t c và mi n núi cơ b n không còn h ñói; gi m h nghèo xu ng dư i 10%; gi m d n kho ng cách chênh l ch m c s ng gi a các dân t c, các vùng. Qua các văn ki n c a Đ ng và Nhà nư c như Ngh quy t s 22 (1989) và Ngh quy t s 10 (2002) c a B chính tr , Ch th s 37 ( 1994) c a Ban Bí thư, Ngh quy t Ban ch p hành Trung ương Ba khóa VIII, Trung ương B y khóa IX và Quy t ñ nh s 135 (1998) và 168 (2001) c a Th tư ng Chính ph , chúng ta th y rõ vai trò, v trí, t m quan tr ng ñ c bi t c a khoa h c và công ngh cũng như công tác ñào t o, b i dư ng và s d ng ñ i ngũ cán b DTTS ñư c th hi n m t s n i dung sau: Th nh t, xây d ng ñ i ngũ cán b KHKT ngư i DTTS t c là th c hi n bình ñ ng, ñoàn k t và giúp ñ l n nhau cùng ti n b . Quan ñi m v xây d ng, ñào t o ñ i ngũ cán b DTTS c a ñ ng ta là rõ ràng và nh t quán nh m phát huy tính tích c c cách m ng và kh năng to l n c a các dân t c, b i dư ng l c lư ng các DTTS, nâng cao trình ñ m i m t ñ th c hi n s ñoàn k t ch t ch . Bên c nh s quan tâm, giúp ñ không th thi u c a cán b ngư i kinh, ph i t o m i ñi u ki n thu n l i nh t ñ ñ i ngũ cán b DTTS phát huy h t m i kh năng, năng l c v n có c a mình, n l c vư t qua chính b n thân mình. Xây d ng ñào t o, b i dư ng ñ i ngũ cán b DTTS làm công tác KHKT là bi u hi n sinh ñ ng và c th nh t cho kh i ñ i ñoàn k t gi a các dân t c, cho s bình ñ ng v m i m t, trư c h t là bình ñ ng v kinh t và chính tr . Riêng v lĩnh v c KHKT và công ngh , Đ ng ta ngày càng có nh ng nh n th c sâu s c hơn v t m quan tr ng c a lĩnh v c KHKT và công ngh ñ i v i s phát tri n c a ñ t nư c. KHKT và công ngh là m t b ph n c a cu c cách m ng XHCN và là s nghi p c a qu n chúng nhân dân, gi v trí
- 28 then ch t trong s nghi p xây d ng CNXH, là ñ ng l c to l n ñ ñ y nhanh quá trình CNH, HĐH ñ t nư c, và là công c ch y u ñ nâng cao năng xu t lao ñ ng, ch t lư ng và hi u qu trong các ho t ñ ng kinh t xã h i. Th hai, xây d ng ñ i ngũ cán b DTTS ph i b o ñ m s th ng nh t gi a cơ c u và tiêu chu n cán b ; ph i có nh ng ưu tiên trong ñào t o, b i dư ng trong ch ñ , chính sách ñãi ng . Trong th i kỳ CNH, HĐH ñ t nư c, Ngh quy t Ban ch p hành Trung ương Đ ng l n th Ba (khóa VIII) ñã xác ñ nh rõ nh ng tiêu chu n chung ñ t ra ñ i v i ñ i ngũ cán b lãnh ñ o ch ch t các c p. V n ñ ñ t ra là trên cơ s n m v ng tiêu chu n chung v cán b c a ñ ng, ph i bi t v n d ng m t cách linh ho t vào t ng ñ a bàn c th , dân t c c th ñ xác ñ nh nh ng tiêu chu n riêng, có tính ñ c thù phù h p v i ñ c ñi m và ñi u ki n t nhiên, kinh t , văn hóa, xã h i vùng ñ ng bào DTTS có cơ c u h p lý và ñ ng b . Không vì cơ c u mà h th p tiêu chu n cán b , ngư c l i ph i b o ñ m tiêu chu n trong cơ c u ñ ng b . L c lư ng KHKT c n ph i ñư c t ch c, b trí và s d ng có hi u qu , ngày càng ñóng góp nhi u ch t xám cho s nghi p CNH, HĐH ñ t nư c. C n có cơ ch , chính sách, bi n pháp khuy n khích và t o ñi u ki n thu n l i cho cán b KHKT phát huy lao ñ ng sáng t o. Th ba, s nghi p CNH, HĐH ñ t nư c ñòi h i nh ng ngư i làm công tác KHKT và công ngh c ng hi n b ng nh ng sáng ch , phát minh, nh ng k t qu ñưa nhanh ti n b KHKT và công ngh vào s n xu t, b ng vi c ñáp ng yêu c u c a th c ti n, cung c p lu n c khoa h c cho Đ ng và Nhà nư c ho ch ñ nh ñư ng l i, chính sách góp ph n xây d ng n n văn hóa m i, con ngư i m i, thúc ñ y xã h i phát tri n. Nh ng quan ñi m cơ b n trên ñây v v n ñ ñào t o, b i dư ng và s d ng ñ i ngũ cán b DTTS nói chung và cán b DTTS v lĩnh v c KHKT là nh ng ñ nh hư ng quan tr ng, có ý nghĩa phương pháp lu n ñ Đ ng b t nh
- 29 ĐăkLăk v n d ng ñ ra nh ng ch trương, chính sách phù h p trong quá trình xây d ng, ñào t o ñ i ngũ cán b KHKT ngư i DTTS hi n nay. 1.3. S V N D NG C A Đ NG B T NH ĐĂKLĂK V ĐÀO T O CÁN B KHOA H C K THU T NGƯ I DÂN T C THI U S Trong quá trình xây d ng và phát tri n Đ ng b t nh ĐăkLăk xác ñ nh GDĐT vùng DTTS là khâu ñ t phá ñ nâng cao dân trí, b i dư ng ngu n nhân l c và t o ngu n cán b cho tương lai. Đó cũng là bi n pháp có tính chi n lư c nh m ñáp ng yêu c u ngày càng cao c a nhi m v xây d ng và b o v t qu c Vi t Nam nói chung và s n ñ nh phát tri n b n v ng c a ĐăkLăk nói riêng. 1.3.1. Khái ni m Cán b khoa h c k thu t Cán b ñư c chia thành ba lo i ñó là cán b lãnh ñ o, qu n lý; cán b làm công tác chuyên môn; cán b nhân viên. Cán b KHKT thu c cán b làm công tác chuyên môn. Cán b KHKT là nh ng ngư i ñư c ñào t o và trang b nh ng ki n th c chuyên sâu v c khoa h c lý thuy t và khoa h c ng d ng, có giác ng XHCN, có ph m ch t ñ o ñ c t t, có s c kh e, n m ñư c m t cách có h th ng nh ng lý thuy t v khoa h c k thu t ho c nghi p v ngành, ngh ñã h c và ñang làm vi c trong các s , ban, ngành, vi n, trư ng, các t ch c ñoàn th xã h i, doanh nghi p. Trên cơ s khái ni m nêu trên, cách hi u v cán b KHKT ñư c di n gi i g m nh ng ngư i: Đã t t nghi p ñ i h c – cao ñ ng và làm vi c trong m t ngành KHKT; Đã t t nghi p ñ i h c – cao ñ ng nhưng không làm vi c trong m t ngành KHKT nào; Chưa t t nghi p ñ i h c – cao ñ ng nhưng làm m t công vi c trong m t lĩnh v c KHKT ñòi h i trình ñ tương ñương. T ñi n Bách khoa Vi t Nam nêu khái ni m DTTS: DTTS: dân t c có s dân ít (có th là hàng trăm, hàng ngàn và cho ñ n hàng tri u) cư trú trong m t qu c gia th ng nh t có nhi u
- 30 dân t c, trong ñó có m t dân t c s r t ñông. Trong các qu c gia có nhi u thành ph n dân t c, m i dân t c thành viên có hai ý th c: ý th c v t qu c chung và ý th c v dân t c mình. Nh ng DTTS có th cư trú t p trung ho c r i rác xen k , thư ng nh ng vùng ngo i vi, vùng h o lánh, vùng ñi u ki n phát tri n kinh t xã h i còn khó khăn. Vì v y, các nhà nư c ti n b thư ng th c hi n chính sách bình ñ ng dân t c nh m xóa d n nh ng chênh l ch trong s phát tri n kinh t xã h i gi a dân t c ñông ngư i và các DTTS [50, tr. 655]. V y, cán b KHKT ngư i DTTS là nh ng ngư i thu c dân t c có s dân ít (không ph i là dân t c kinh) ñư c ñào t o và trang b nh ng ki n th c chuyên sâu v c khoa h c lý thuy t và khoa h c ng d ng, có giác ng XHCN, có ph m ch t ñ o ñ c t t, có s c kh e, n m ñư c m t cách có h th ng nh ng lý thuy t v khoa h c k thu t ho c nghi p v ngành, ngh ñã h c và ñang làm vi c trong các s , ban, ngành, vi n, trư ng, các t ch c ñoàn th xã h i, doanh nghi p. 1.3.2. Đ ng b t nh ĐăkLăk lãnh ñ o vi c t o ngu n cho các trư ng ñ i h c, cao ñ ng T o ngu n cán b là m t khâu h t s c quan tr ng trong quá trình xây d ng chi n lư c cán b DTTS ĐăkLăk. Qua các kỳ ñ i h i Đ ng và H i ngh Ban Ch p hành Đ ng b t nh, v n ñ t o ngu n cán b luôn ñư c quan tâm và chú ý ñúng m c. Đ i h i Đ i bi u Đ ng b t nh ĐăkLăk l n th XII (1996) ñã d ki n m c tiêu t ng quát t năm 1996 ñ n năm 2000 là: “Nâng cao ñ i s ng và dân trí, thu h p s chênh l ch gi a các vùng, các t ng l p dân cư, nh t là vùng dân t c, vùng sâu, vùng xa ñ cùng ti n lên theo m c tiêu: “Dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, văn minh”” [3, tr. 44]. Vi c nâng cao m t b ng dân trí, ph c p giáo d c ti u h c, xóa mù ch , phát sóng truy n hình b ng ti ng Êñê vùng ñ ng bào DTTS có ý nghĩa vô cùng to l n, t o cơ
- 31 s n n t ng quan tr ng trong vi c l a ch n, phát hi n nh ng ngư i th c s có năng l c ñ t o ngu n cán b cho ñ a phương. Đ i h i Đ i bi u Đ ng b t nh ĐăkLăk l n th XII (1996) còn ch rõ: c p y ph i xây d ng ngay k ho ch ñào t o cơ b n và ñ ng b ñ i ngũ cán b , ñáp ng yêu c u t nay ñ n năm 2000 và sau nh ng năm 2000 theo hư ng tr hóa ñ ng th i ph i k t h p 3 ñ tu i, b o ñ m tính liên t c, k th a và phát tri n c a ñ i ngũ cán b ; coi ñây là v n ñ chi n lư c có ý nghĩa quy t ñ nh. Trong quy ho ch ñào t o c n chú ý các ñ i tư ng là công nhân, con em gia ñình chính sách, cán b n , cán b dân t c. Nh m vào các ngu n trư ng n i trú dân t c, sinh viên và trí th c tr , cán b cơ s , b ñ i làm xong nghĩa v quân s . Làm như v y s ñáp ng ñư c yêu c u c a s nghi p ñ i m i ñang ñi vào chi u sâu, xây d ng m t ñ i ngũ cán b vươn lên ngang t m nhi m v . Đ th c hi n v n ñ chi n lư c có ý nghĩa quy t ñ nh nêu trên, H i ngh T nh y ĐăkLăk l n th B y ñã ñ ra chương trình hành ñ ng s 45 CTr/ TU, ngày 06/ 01/ 1998: Chương trình Th c hi n Ngh quy t Trung ương Ba khóa VIII v chi n lư c cán b th i kỳ ñ y m nh CNH, HĐH ñ t nư c. Trên cơ s quán tri t quan ñi m, m c tiêu, tiêu chu n cán b , nh ng nhi m v và gi i pháp l n trong vi c xây d ng ñ i ngũ cán b và công tác cán b theo tinh th n Ngh quy t H i ngh l n th Ba c a Ban ch p hành Trung ương Đ ng (khóa VIII); v n d ng vào ñi u ki n c th c a t nh ĐăkLăk, H i ngh T nh y l n th B y ñã xác ñ nh các quan ñi m cơ b n c n quán tri t trong quá trình xây d ng ñ i ngũ cán b ĐăkLăk ñ i v i khâu t o ngu n là: “Thông qua ho t ñ ng th c ti n và phong trào cách m ng c a qu n chúng nâng cao trình ñ dân trí ñ tuy n ch n, giáo d c, rèn luy n, b i dư ng cán b ” [48]. Quán tri t sáng t o Ngh quy t Trung ương Ba khóa VIII v chi n lư c cán b vào ñ c ñi m và tình hình c th c a ĐăkLăk, chương trình hành ñ ng cũng ñã ñ ra m c tiêu xây d ng ñ i ngũ cán b ñ n năm 2000 và 2020 là:
- 32 Xây d ng ñ i ngũ cán b , các c p t t nh ñ n cơ s , trư c h t là cán b lãnh ñ o, qu n lý ph i có ph m ch t và năng l c, có b n lĩnh chính tr v ng vàng trên cơ s l p trư ng giai c p công nhân, ñ v s lư ng, ñ ng b v cơ c u, ph i ñ c bi t chú ý cán b DTTS, cán b n và cơ c u ba ñ tu i, trong ñ i ngũ cán b lãnh ñ o, qu n lý nh m ñ m b o s chuy n ti p liên t c và v ng vàng gi a các th h cán b , th c hi n th ng l i m c tiêu kinh t xã h i c a t nh, cũng như th c hi n th ng l i nhi m v CNH, HĐH, gi v ng ñ c l p t ch và ñi lên CNXH. Mu n có ñư c ñ i ngũ cán b k p th i và ñ m b o v ch t lư ng và s lư ng Chương trình hành ñ ng cũng nêu rõ c n ph i có k ho ch quy h ach cán b m t cách c th ñó là: Ph i t p trung vào ñ i tư ng c n quy ho ch là nh ng công nhân, nông dân, trí th c, cán b và chi n sĩ l c lư ng vũ trang ưu tú, ñ c bi t chú tr ng cán b DTTS, cán b n , con gia ñình có công cách m ng có trình ñ và năng l c th c ti n trong công tác, trong lao ñ ng s n xu t. Ngoài ra c n ph i có k ho ch t o ngu n cán b t các trư ng h c, ngu n h c sinh t các trư ng ph thông dân t c n i trú, quân nhân các l c lư ng vũ trang. Nh m ñ y m nh hơn n a công tác xây d ng, ñào t o ñ i ngũ cán b DTTS ñ t ñư c m c tiêu ñã ñ ra, Ban Thư ng v T nh y ĐăkLăk ñã ban hành Ch th S 19 – CT/ TU, ngày 26/ 7/ 1999 “V vi c ñào t o và s d ng cán b dân t c”. N i dung c a B n Ch th ñư c th hi n trên ba v n ñ cơ b n v t o ngu n như sau: L a ch n s h c sinh dân t c có tri n v ng, gia ñình có l ch s chính tr rõ ràng ñ ñào t o lâu dài, h c sinh ti u h c ñưa ñi ñào t o trư ng dân t c n i trú huy n; h c sinh trung h c cơ s ñưa ñi ñào t o trư ng dân t c n i trú t nh; h c sinh trung h c ph thông ñào t o các b c trung h c chuyên nghi p và ñ i h c. T p trung c ng c , xây d ng cơ s v t ch t và ñ i ngũ cán b , giáo viên các trư ng dân t c n i trú t huy n ñ n t nh; ñ ng th i nghiên c u s a
- 33 ñ i ch ñ h c phí cho h c sinh dân t c n i trú, nh m ñ m b o cho vi c d y và h c ñ t ch t lư ng cao hơn. Ch th ñ c bi t nh n m nh các c p y, chính quy n xã, phư ng, th tr n rà soát l i s h c sinh t t nghi p ph thông trung h c hi n có ñ a phương không có ñi u ki n ñi h c các b c trung h c chuyên nghi p, ñ i h c, c n trú tr ng s d ng s h c sinh này tham gia vào các ñoàn th qu n chúng, chính quy n ñ a phương; qua ñó l a ch n, phát hi n nh ng ngư i có năng l c và ph m ch t ñ o ñ c k t n p ñ ng, ñưa ñi ñào t o ti p nh m t o ngu n lâu dài. Đây là m t hư ng ñi ñúng ñ n, có tính kh thi nh m b sung m t l c lư ng cán b tr có trình ñ năng l c và ph m ch t ñ o ñ c cho ñ i ngũ cán b DTTS các c p, ñ c bi t là c p cơ s . Nh m c th hóa nh ng quan ñi m ch ñ o trong Ch th s 19 (1999) c a T nh y ĐăkLăk, Năm 2000 UBND t nh ñã ra Quy t ñ nh S 429/ QĐ – UB v vi c th c hi n Ch th s 19 c a t nh y. Đư ng l i c a Ch th s 19 v s a ñ i ch ñ h c phí cho h c sinh dân t c n i trú cũng ñã ñư c c th hóa trong th c ti n b ng Quy t ñ nh S 1314/ QĐ – UB c a UBND năm 2001, V vi c h tr sinh ho t phí cho h c sinh Trư ng ph thông dân t c n i trú. Đ c bi t t năm 2001, khi có Thông tư liên t ch s 04/ 2001/ TTLT BGD&ĐT BTCCBCP UBDT&MN, công tác tuy n sinh vào ñ i h c, cao ñ ng, trung h c chuyên nghi p theo ch ñ c tuy n ñư c ti n hành m t cách quy cũ, bài b n và ch t ch hơn trư c. UBND t nh ñã thư ng xuyên có các văn b n ch ñ o v quy trình tuy n sinh, ñ i tư ng ưu tiên phù h p v i ñ c thù c a ñ a phương, xét duy t phương án phân b ch tiêu và quy t ñ nh danh sách h c sinh ñư c ch n c ñi h c. Ngày 20/ 01/ 2002, Ban Thư ng v T nh y ñã ti n hành Sơ k t 2 năm th c hi n Ch th 19 CT/ TU c a Ban Thư ng v T nh y (khóa XII) qua Báo cáo S 28 – BC/ TU v i nh ng n i dung ch ñ o sau ñây:
- 34 Các huy n, thành ph , các s , ban, ngành c n làm vi c v i các trư ng c p 3 ñ tuy n ch n s con em các gia ñình có truy n th ng cách m ng, h c l c khá; ñào t o ti p ñ ph c v t i ñ a phương mình, ngành mình. Trong năm 2002, Ban T ch c T nh y cùng v i Ban T ch c Chính quy n t nh kh o sát l i nhu c u cán b qu n lý nông nghi p cơ s , làm vi c v i Trư ng Đ i h c Tây nguyên, B GDĐT ñ m 1 l p ñ i h c kinh t nông lâm nghi p cho h c sinh DTTS ñã t t nghi p c p 3. S h c sinh t t nghi p nói trên ñư c b trí công tác t i ñ a phương gi i thi u ñi h c. Có k ho ch ñào t o ti p s h c sinh DTTS sau khi t t nghi p các trư ng ph thông dân t c n i trú nhưng không theo h c b c h c cao hơn vào ñào t o ngh , nh m ñào t o ngu n lao ñ ng có tay ngh . Các c p, các ngành, các ñơn v ph i xem công tác quy ho ch cán b là m t vi c làm thư ng xuyên c a ñơn v và các c p y ñ ng. Khi quy ho ch cán b DTTS không ch chú ý ñ n ñ i ngũ cán b lãnh ñ o ch ch t mà c n quy ho ch ñ i ngũ cán b khoa h c, chuyên viên, cán b chuyên môn m i kh c ph c ñư c tình tr ng h t h ng cán b DTTS như hi n nay các ngành các c p. Đ i tư ng ñư c quy ho ch ñ ñào t o theo tinh th n c a quy t ñ nh s 135 c a Th tư ng Chính ph (1998) cũng ñã ñư c t nh y ĐăkLăk ch ñ o và UBND t nh cũng ñã có liên ti p hai văn b n ñó là Công văn s 2212/ CV UB (2002) v vi c th c hi n d án ñào t o cán b thu c chương trình 135 và Quy t ñ nh s 1581/ QĐ UB (2003) v vi c phê duy t d án ñào t o cán b xã, thôn, buôn thu c chương trình 135. Cán b thu c chương trình 135 dành cho nh ng xã ñ c bi t khó khăn ñư c g i ñi ñào t o trong ñó có con em ngư i DTTS ñ ph c v s phát tri n c a ñ a phương t ng bư c ñưa ñ a phương mình ra kh i danh sách nh ng xã ñ c bi t khó khăn c a t nh, cũng nh m m c ñích nâng cao ñ i s ng v t ch t và tinh th n cho ñ ng bào ñ a phương mình. T nh y ĐăkLăk cũng ñã ban hành Ngh quy t S 05 – NQ/ TU v lãnh ñ o xây d ng ñ i ngũ cán b DTTS t nay ñ n năm 2010, ngày 14/ 1/ 2005
- 35 v i quan ñi m ch ñ o là: công tác cán b DTTS, ph i coi tr ng vi c t o ngu n, tuy n ch n t con em cán b và gia ñình cách m ng là ngư i DTTS. Ban T ch c T nh y và S N i v ph i h p v i các ngành ch c năng kh o sát nhu c u cán b các ngành, các lĩnh v c và các c p, hàng năm có k ho ch c tuy n, m l p ñào t o, ñ m b o m c ñích ñào t o g n v i s d ng. Đ t o ngu n cho các trư ng ñ i h c, cao ñ ng, trung c p, trung tâm d y ngh hàng năm t nh ĐăkLăk ñã ph i h p v i B GDĐT, S GDĐT, S N i v ñ n m ñư c th c tr ng ñ i ngũ cán b công tác trong lĩnh v c KHKT là ngư i DTTS ñ t ñó nh n th c ñư c nhu c u cán b c n s d ng và có ch trương c th v công tác ñào t o ñ i ngũ này thông qua ch tiêu c a B GDĐT giao cho các trư ng và ch ñ ng ñ ngh các trư ng m thêm các l p ñào t o theo ñ a ch d a trên nhu c u c n s d ng c a t nh. Có th nh n th y xuyên su t ñư ng l i c a Đ ng b t nh ĐăkLăk v khâu t o ngu n cán b DTTS cho các trư ng ñ i h c, cao ñ ng d a trên các tiêu chí sau: ngư i ñư c g i ñi ñào t o ph i có lý l ch rõ ràng, cơ b n, con em thu c di n gia ñình chính sách, có b n lĩnh chính tr , mang b n ch t giai c p công nhân Trên cơ s các tiêu chí ñó ngu n cán b g i ñi ñào t o các trư ng ñư c th c hi n thông qua quá trình kh o sát và tuy n ch n t nh ng ngư i DTTS b ng nh ng con ñư ng sau: chú ý ñào ñ o t c p h c ti u h c lên trung h c cơ s , trung h c ph thông r i vào ñ i h c; h d b , c tuy n; ñã h c h t ph thông trung h c không có ñi u ki n h c lên cao, ñ ng bào là ngư i DTTS ñư c tuy n d ng vào các t ch c ñoàn th , chính quy n trong h th ng chính tr s ñư c g i ñi h c; thông qua quá trình kh o sát th c tr ng ñ i ngũ cán b DTTS ñ ch ñ ng g i cán b ñ n h c các trư ng ñ i h c, cao ñ ng v các chuyên ngành mà t nh ñang thi u cán b . Xu t phát t m c tiêu ñ ra c a Đ ng b t nh ĐăkLăk là nâng cao trình ñ dân trí, vì v y, ph i ñ c bi t quan tâm t các c p b c h c cho ñ ng bào DTTS. Đ ng bào DTTS h c xong b c ti u h c thì g i lên h c trư ng n i trú
- 36 huy n, xong trung h c cơ s thì g i lên h c n i trú t nh. Làm như v y không ch nâng cao ñư c trình ñ dân trí mà ñó còn là cách t o ngu n t t nh t cho các trư ng cao ñ ng, ñ i h c cũng như ñ m b o cho ch t lư ng c a công tác ñào t o sau này t i các trư ng cao ñ ng, ñ i h c ñ t k t qu cao. Tuy nhiên, ñư ng l i lãnh ñ o c a Đ ng b t nh ĐăkLăk v công tác cán b DTTS nói chung thì khá rõ nét nhưng riêng ñ i ngũ cán b DTTS v lĩnh v c KHKT thì còn r t m nh t, ch ñôi ch nh c ñ n trong các văn ki n như: khi quy ho ch cán b DTTS không ch chú ý ñ n ñ i ngũ cán b lãnh ñ o ch ch t mà c n quy ho ch ñ i ngũ cán b khoa h c, chuyên viên, cán b chuyên môn m i kh c ph c ñư c tình tr ng h t h ng cán b DTTS như hi n nay các ngành các c p. T nh ĐăkLăk ñã ph i h p v i B GDĐT, S GDĐT, S N i v ñ n m ñư c th c tr ng ñ i ngũ cán b công tác trong lĩnh v c KHKT là ngư i DTTS ñ t ñó nh n th c ñư c nhu c u cán b c n s d ng và có ch trương c th v công tác ñào t o ñ i ngũ này. Trên cơ s quy ho ch cán b ñ m b o ñúng quy trình khoa h c, công tác ñào t o, b i dư ng ñ i ngũ cán b DTTS s ñ t ch t lư ng và hi u qu cao hơn, tránh vi c ñào t o tràn lan, dàn tr i. Đây là hai v n ñ có liên quan ch t ch , b sung cho nhau nh m ñ t m c ñích cao nh t là xây d ng ñ i ngũ cán b DTTS ngang t m ñòi h i nhi m v cách m ng. 1.3.3. Đ ng b t nh ĐăkLăk lãnh ñ o công tác giáo d c, ñào t o cán b khoa h c k thu t ngư i dân t c thi u s các trư ng ñào t o chuyên nghi p V GDĐT, Đ ng b t nh ĐăkLăk ch trương ph i nâng cao dân trí, ñào t o ngu n nhân l c, b i dư ng nhân tài, phát hi n và t o ngu n ñ xây d ng ñ i ngũ cán b cho các lĩnh v c. V khoa h c, công ngh và môi trư ng, quan ñi m c a Đ ng b t nh ĐăkLăk Đ i h i Đ i bi u l n th XII (1996): “Vi c nghiên c u và ng d ng các ti n b trong qu n lý kinh t , qu n lý xã h i cũng c n ñư c quan tâm thích ñáng. M t khác, c n có chính sách h p lý ñ thu hút, t p h p
- 37 và phát huy trí tu c a ñ i ngũ cán b làm công tác KHKT” [3, tr. 56, 57]. Quan ñi m nêu trên hoàn toàn phù h p và có tính c p thi t ñ i v i s nghi p CNH, HĐH t nh ĐăkLăk hi n nay. H i ngh T nh y ĐăkLăk l n th B y ñã ñ ra chương trình hành ñ ng s 45 CTr/ TU, ngày 06/ 01/ 1998: Chương trình Th c hi n Ngh quy t Trung ương Ba khóa VIII v chi n lư c cán b th i kỳ ñ y m nh CNH, HĐH ñ t nư c có quan ñi m cơ b n c n quán tri t trong quá trình xây d ng ñ i ngũ cán b ĐăkLăk ñ i v i khâu ñào t o là: Trong công tác cán b và xây d ng ñ i ngũ cán b ph i quán tri t quan ñi m giai c p công nhân c a Đ ng, phát huy truy n th ng yêu nư c, ñoàn k t dân t c. Đào t o ph i theo quy ho ch, b o ñ m chuyên sâu, có chính sách khuy n khích cán b h c sau ñ i h c. M i cán b ñ ng viên ph i coi vi c h c t p là nghĩa v và quy n l i c a mình. Có chính sách ñào t o con em thương binh, li t sĩ, con em các DTTS, con gia ñình cán b ; có chính sách h tr h c phí g n v i trách nhi m làm vi c theo ñ a ch ñ nh trư c sau khi ra trư ng cho h c sinh, sinh viên ñang h c các ngành mà t nh ñang thi u cán b . Vi c ñào t o, b i dư ng m t s cán b khoa h c, cán b làm kinh t ñ i ngo i và công nhân lành ngh , không ch ñào t o trong nư c mà ph i ñư c ñào t o, b i dư ng, h c t p kinh nghi m nư c ngoài. Vi c ñào t o b i dư ng cán b cũng khá quan tr ng và là khâu n i ti p c a quy ho ch, do ñó, c n ph i l p k ho ch ñào t o, b i dư ng không ch d ng l i ch ñào t o, b i dư ng cán b ñang công tác, mà còn ph i chú ý ñ n k ho ch ñào t o các ngu n khác ngoài cán b ñang công tác như ñã nói trên, nh m t o ra ngu n cán b cho các lĩnh v c mà t nh ñang c n. Ưu tiên ñào t o cán b n , cán b DTTS. Tư tư ng ch ñ o trong văn ki n Đ i h i Đ i bi u Đ ng b t nh ĐăkLăk l n th XIII (2001) ñã khái quát hóa ñư c hai m t c n ñào t o cho cán b
- 38 DTTS ñó là ñ c và tài; tài ñư c ñ c p ñây là tài v KHKT: “Ti p t c th c hi n chi n lư c cán b trong th i kỳ CNH, HĐH ñ t nư c. Xây d ng ñ i ngũ cán b có năng l c và ph m ch t cách m ng, có l p trư ng, b n lĩnh chính tr v ng vàng. Chú tr ng công tác ñào t o cán b dân t c, cán b n , cán b xã, phư ng, th tr n, cán b KHKT” [19, tr. 86] Ngày 20/ 01/ 2002, Ban Thư ng v T nh y ñã ti n hành Sơ k t 2 năm th c hi n Ch th 19 CT/TU c a Ban Thư ng v T nh y (khóa XII) qua Báo cáo S 28 – BC/ TU v i nh ng n i dung ch ñ o sau ñây: Đ th c hi n t t vi c qu n lý, s d ng s h c sinh, sinh viên DTTS, Ban T ch c chính quy n t nh ph i h p v i S Giáo d c ñào t o, các trư ng trung h c, cao ñ ng, ñ i h c trên ñ a bàn t nh xây d ng quy ch ñào t o và s d ng h c sinh, sinh viên DTTS khi vào trư ng và sau khi ra trư ng. Ban cán s Đ ng lãnh ñ o UBND t nh s m ban hành văn b n v ch ñ , chính sách ñ i v i h c sinh, sinh viên và cán b DTTS ñã ñư c Ban Thư ng v T nh y khoá XII thông qua trư c ñây như: Ch ñ tr c p h c b ng ngoài chính sách chung c a Nhà nư c ñ i v i h c sinh, sinh viên DTTS c a t nh ñang theo h c các trư ng trung h c chuyên nghi p, cao ñ ng, ñ i h c trong và ngoài t nh. Tuy nhiên, ph i có quy ch qu n lý ñ ñ m b o s h c sinh này sau khi ra trư ng ph i v công tác t i các ñ a phương, s , ban, ngành trong t nh. Đi u ch nh m c tr c p h c phí cho phù h p v i giá c th trư ng hi n nay ñ cán b yên tâm h c t p. Chính sách ưu ñãi th a ñáng ñ khuy n khích cán b DTTS theo h c các chương trình sau ñ i h c. Chính sách ñ m b o ñi u ki n sinh ho t cho cán b DTTS khi ñư c luân chuy n, ñi u ñ ng ñi công tác xa nhà, vùng sâu, vùng xa ñ h yên tâm công tác. Vi c ban hành m t s chính sách, ch ñ ñãi ng ñ i v i cán b DTTS có tác d ng to l n ñ ñ ng viên h yên tâm công tác, kích thích tính tích c c cách m ng, nhi t tình công tác. Nh n th c ñư c ñi u ñó, ngoài vi c th c hi n ñúng ch ñ , chính sách cán b do trung ương quy ñ nh Đ ng b t nh ĐăkLăk
- 39 căn c vào ñi u ki n c th c a ñ a phương ñ ra m t s ch trương v n d ng riêng t nh ĐăkLăk. Ban T ch c T nh y c n tham mưu cho Ban Thư ng v T nh y ban hành quy ch ñào t o cán b , ñ công tác ñào t o cán b nói chung cũng như công tác ñào t o cán b DTTS nói riêng ñi vào n n p theo k ho ch ñã ñ ra và ñ m b o ñúng quy ho ch; ñào t o b i dư ng ph i g n v i vi c b trí s d ng cán b . S cán b DTTS ñương ch c có năng l c nhưng thi u v trình ñ c n ph i ưu tiên ñào t o b i dư ng ki n th c nâng cao trình ñ , ñ h có th ph c v lâu dài và làm vi c có hi u qu hơn. Vi c ñào t o cán b DTTS ph i ña d ng hóa v phương th c và lo i hình ñào t o sao cho phù h p v i trình ñ và kh năng ti p thu ki n th c c a cán b ; ph i g n vi c ñào t o lý lu n v i th c hành giúp cho cán b nâng cao ñư c năng l c th c ti n. Công văn s 373/ CV UB c a UBND t nh ĐăkLăk (2002) v vi c ñào t o ngh và gi i quy t vi c làm cho lao ñ ng là ngư i DTTS, chính sách có công và b ñ i xu t ngũ cũng ñã chú tr ng ñ n v n ñ ñào t o ngh cho ñ ng bào DTTS t i ch . Hư ng ñ ng bào DTTS t i ch bi t v n d ng KHKT vào quá trình s n xu t nh m tăng năng xu t lao ñ ng, t ng bư c nâng cao ñ i s ng, góp ph n n ñ nh chính tr ñ a phương. T nh y ĐăkLăk cũng ñã ban hành Ngh quy t S 05 – NQ/ TU v lãnh ñ o xây d ng ñ i ngũ cán b DTTS t nay ñ n năm 2010, ngày 14/ 1/ 2005 v i quan ñi m ch ñ o là: Ph i tri n khai các bi n pháp ñ ng b g n v i vi c ban hành các chính sách v a phù h p v i kh năng ngân sách c a t nh; v a t o ra ñ ng l c mãnh m , ñ m b o th c hi n các m c tiêu v xây d ng ñ i ngũ cán b DTTS trong th i gian t i. V a chú tr ng xây d ng ñ i ngũ cán b DTTS ñ c bi t là công tác ñào t o b i dư ng nh m trang b nh ng ki n th c căn b n v chuyên môn nghi p v , v a quan tâm nâng cao trình ñ dân trí và ñào t o tay ngh cho ngư i lao ñ ng là
- 40 ñ ng bào DTTS, nh t là v i t ng l p thanh thi u niên g n v i gi i quy t vi c làm, coi ñây là m t trong nh ng cách t o ngu n cán b DTTS lâu dài. Đư ng l i c a Đ ng b t nh ĐăkLăk v công tác giáo d c, ñào t o t i các trư ng ñào t o chuyên nghi p t p trung vào nh ng v n ñ sau ñây: ph n l n t p trung vào vi c ñào t o ñ i ngũ cán b DTTS và ñ i ngũ cán b KHKT mà không ñ c p ñ n ñ i ngũ cán b KHKT là ngư i DTTS. N i dung ñào t o thì phong phú, ña d ng cho nhi u ñ i tư ng h c b ng nhi u hình th c khác nhau và không gi i h n là ñào t o trong nư c có th là nư c ngoài. Đ h tr t t hơn cho vi c ñào t o ra ñ i ngũ cán b có ch t lư ng, T nh y ñã lãnh ñ o các c p, ngành ph i có chính sách h tr cho ngư i h c cũng như ngư i d y, ñ ng th i ph i tăng cư ng cơ s v t ch t ph c v cho các cơ s ñào t o. Đ c bi t xuyên su t ñư ng l i c a Đ ng b t nh ĐăkLăk ñó là v n ñ ñào t o ph i g n v i vi c s d ng. Đào t o ngành gì mà ñ a phương ñang thi u và s c n trong tương lai. Có cơ ch qu n lý s lư ng g i ñi ñào t o sau khi t t nghi p ph i tr v ñ a phương công tác. 1.3.4. Đ ng b t nh ĐăkLăk lãnh ñ o vi c b trí, s d ng cán b khoa h c k thu t ngư i dân t c thi u s Đ i ngũ cán b DTTS ĐăkLăk ñư c hình thành t nhi u ngu n ñào t o khác nhau, v i ñ y ñ nh ng m t m nh cũng như nh ng t n t i, y u kém c a nó. Vi c b trí s d ng sao cho ñúng, phát huy y u t tích c c, h n ch y u t tiêu c c là m t v n ñ ñ t ra cho c p y ñ ng. Do ñó, vi c b trí s d ng cán b DTTS ĐăkLăk luôn ñư c các c p y ñ ng quan tâm chú ý, d a trên cơ s b o ñ m tiêu chu n và cơ c u cán b , phù h p v i năng l c s trư ng và trình ñ chuyên môn ñư c ñào t o, ñ ng th i có cơ ch h p lý ñ m b o ñi u ki n v t ch t, tinh th n ñ cán b yên tâm công tác vùng sâu, vùng xa, vùng ñ ng bào dân t c khó khăn. Chương trình hành ñ ng s 45 CTr/ TU, ngày 06/ 01/ 1998: Chương trình Th c hi n Ngh quy t Trung ương Ba khóa VIII v chi n lư c cán b
- 41 th i kỳ ñ y m nh CNH, HĐH ñ t nư c có quan ñi m: Ph i ti p t c ñ i m i chính sách cán b theo kh năng hi n có ñ t o ra s n ñ nh, yên tâm công tác ñ i v i cán b , thu hút cán b có trình ñ , năng l c vào làm công tác Đ ng, Đoàn th , công tác khoa h c, giáo d c, y t , công tác vùng sâu, vùng xa. Ban Thư ng v T nh y ĐăkLăk ñã ban hành Ch th S 19 – CT/ TU, ngày 26/ 7/ 1999 “V vi c ñào t o và s d ng cán b dân t c”. N i dung c a B n Ch th ñư c th hi n trên hai v n ñ cơ b n v s d ng cán b DTTS như sau: Đ i v i h c sinh t t nghi p các trư ng trung h c chuyên nghi p và ñ i h c, Ban T ch c T nh y cùng Ban T ch c chính quy n t nh có trách nhi m ti p nh n và nghiên c u ñ phân công công tác v các s , ban, ngành c a t nh và các huy n, doanh nghi p phù h p v i chuyên môn ñư c ñào t o ñ làm sao s , ban, ngành nào cũng có cán b dân t c. Trư ng h p h t ñ nh biên thì các s , ban, ngành, cơ quan, doanh nghi p nhà nư c ký h p ñ ng lao ñ ng dài h n. Trong quá trình s d ng, n u cán b dân t c nào có tri n v ng thì ph i quan tâm phát tri n ñ ng; c ñi h c các l p chuyên môn, nghi p v lý lu n chính tr và ưu tiên b trí vào các ch c danh lãnh ñ o, qu n lý các m c ñ khác nhau, phù h p v i năng l c và s trư ng công tác. Ban T ch c T nh u , Ban T ch c chính quy n thư ng xuyên làm vi c v i các trư ng Đ i h c Tây Nguyên, Cao ñ ng Sư ph m, Trư ng n i trú N’TrangLơng và các trư ng ngoài t nh ñ n m s h c sinh dân t c s p ra trư ng hàng năm nh m có k ho ch b trí s d ng. V i các n i dung trên ñây, Ch th 19 ñã ñ c p m t cách khá toàn di n, có h th ng v b trí, s d ng s h c sinh dân t c ñã t t nghi p ph thông trung h c, trung h c chuyên nghi p, cao ñ ng và ñ i h c hi n có trên ñ a bàn t nh. Ch th 19 ñã ñư c các c p y ñ ng, ñoàn th , ban cán s ñ ng và lãnh ñ o các s , ban, ngành quán tri t và tri n khai ñ n toàn th cán b trong toàn
- 42 t nh. Trên cơ s Ch th 19, Ban T ch c T nh y ñã hư ng d n cho các c p y tr c thu c ti n hành kh o sát, t ch c h i ngh chuyên ñ bàn v cán b DTTS vào cu i năm 1999. Năm 2000 UBND t nh cũng ñã ban hành hai quy t ñ nh s 1850/ QĐ UB và 1851/ QĐ UB v s lư ng và m c tr c p công tác phí ñ i v i cán b thôn, buôn, kh i ph và ch ñ sinh ho t phí ñ i v i cán b xã, phư ng, th tr n. Sau hơn 2 năm th c hi n Ch th 19 CT/ TU c a Ban Thư ng v T nh y khóa XII v vi c ñào t o và s d ng cán b dân t c ñã ñư c các c p, các ngành trong t nh tr c ti p tri n khai th c hi n. Theo ñ ngh t i cu c h p liên t ch c a các ngành do Ban T ch c T nh y ch trì ngày 30/ 8/ 2001, Thư ng tr c T nh y ñã có Ý ki n ch ñ o v vi c ti p t c th c hi n Ch th 19 CT/ TU (khóa XII ) b ng Thông báo S 234 – TB/ TU, ngày 21/ 9/ 2001 v i n i dung: Giao cho Ban T ch c T nh y, Ban cán s Đ ng, UBND, Ban T ch c chính quy n có k ho ch ti p nh n, b trí ñúng ngành ngh ñào t o cho s h c sinh, sinh viên dân t c ñã t t nghi p trung h c chuyên nghi p, cao ñ ng, ñ i h c hi n chưa có vi c làm vào làm vi c t i các cơ quan qu n lý nhà nư c, hành chính s nghi p, cơ quan ñ ng, ñoàn th c p huy n và t nh. N u nơi nào h t ñ nh biên thì ký h p ñ ng lao ñ ng dài h n, tr lương b ng ngu n ngân sách do t nh b trí, sau ñó có biên ch thì căn c vào kh năng và m c ñ hoàn thành nhi m v ñ tuy n d ng chính th c. Đ tri n khai Thông báo s 234 c a t nh y, UBND t nh ñã ban hành hai Công văn vào năm 2001 s 2550/ CV UB v vi c tri n khai thông báo c a Ban Thư ng v t nh y và Công văn s 2336/ CV UB v vi c tri n khai Thông báo s 234 c a T nh y. Ngày 20/ 01/ 2002, Ban Thư ng v T nh y ñã ti n hành Sơ k t 2 năm th c hi n Ch th 19 CT/TU c a Ban Thư ng v T nh y (khóa XII) qua Báo cáo S 28 – BC/ TU v i n i dung ch ñ o b trí, s d ng h c sinh, sinh viên là ngư i DTTS:
- 43 Các huy n, thành ph l p k ho ch b trí, s d ng h c sinh DTTS t t nghi p c p 3 vào các công tác thích h p thôn, buôn, xã và huy n; qua quá trình công tác n u xét th y có tri n v ng phát tri n thì ti p t c ñào t o chuyên môn nghi p v , lý lu n chính tr ñ s d ng lâu dài t i ñ a phương. Đ i v i s sinh viên DTTS ñã t t nghi p ñ i h c, cao ñ ng, trung h c chuyên nghi p thì ban t ch c chính quy n huy n, t nh ph i ch ñ ng ph i h p v i các s , ban, ngành c p t nh, phòng, ban c p huy n, các ñơn v kinh t ñ tuy n d ng theo biên ch ho c h p ñ ng lao ñ ng dài h n, sau khi có ñ nh biên thì tuy n vào biên ch , kinh phí chi tr cho h p ñ ng lao ñ ng dùng t ngu n ngân sách c a t nh. Ban T ch c T nh u ph i h p v i Ban T ch c chính quy n t nh, nghiên c u phân b ch tiêu, t l cán b DTTS cho t ng huy n, s , ban, ngành, các ñơn v , ñ a phương căn c vào ch tiêu phân b ñ t ch c th c hi n. Khi th c hi n vi c tinh gi m biên ch theo tinh th n Ngh quy t Trung ương B y (khóa VIII) thì không ñư c gi m s cán b DTTS hi n có (tr s ñ ng chí ñ n tu i ngh hưu ho c vì lý do s c kh e, vi ph m ñ o ñ c ph m ch t không ti p t c công tác ñư c). Các c p, các ngành c n quan tâm ñ n vi c s d ng ñ i ngũ cán b DTTS trư ng thành t cơ s , t các phong trào qu n chúng, qua ñó ch n l a, phát tri n ñ ng, ñ ng th i ñào t o b i dư ng ñ ñ ñi u ki n b trí vào nh ng ch c danh lãnh ñ o, qu n lý các c p, các ngành phù h p v i năng l c, s trư ng công tác c a t ng cán b . Nh m ti p t c th c hi n Ch th 19 CT/ TU c a Ban Thư ng v T nh y (khóa XII) v vi c ñào t o và s d ng cán b dân t c, Thư ng tr c T nh y ñã thành l p t chuyên ngành ti p nh n h sơ liên h vi c làm c a h c sinh, sinh viên ngư i DTTS t i ch ñã t t nghi p ph thông trung h c, trung h c chuyên nghi p và d y ngh , cao ñ ng và ñ i h c ñ ng th i cũng quy ñ nh nơi ti p nh n h sơ b ng Thông báo S 760 – TB/ TU, ngày 28/ 11/ 2002 v vi c
- 44 ti p t c nh n h sơ liên h vi c làm c a h c sinh, sinh viên ngư i DTTS t i ch ñã t t nghi p các trư ng trong và ngoài t nh. Công văn s 373/ CV UB c a UBND t nh (2002) ñã c th hóa vi c b trí, gi i quy t vi c làm cho lao ñ ng là ngư i DTTS t i ch . T nh y ĐăkLăk cũng ñã ban hành Ngh quy t S 05 – NQ/ TU v lãnh ñ o xây d ng ñ i ngũ cán b DTTS t nay ñ n năm 2010, ngày 14/ 1/ 2005 v i quan ñi m ch ñ o v b trí, s d ng là: Ph i qu n lý s h c sinh DTTS c a t nh ñi h c các trư ng trong và ngoài t nh cũng như s t t nghi p ra trư ng ñ ch ñ ng có k ho ch s d ng, kh o sát l i s h c sinh dân t c ñã t t nghi p các trư ng d y ngh , cao ñ ng, ñ i h c trong và ngoài t nh chưa có vi c làm ti p t c liên h v i các ñ a phương, các s , ban, ngành, các ñơn v kinh t xã h i trong t nh ñ b trí công tác. [41] S g n k t khá rõ nét gi a khâu ñào t o và s d ng cán b DTTS trong ñư ng l i lãnh ñ o v công tác cán b c a Đ ng b t nh ĐăkLăk. V n d ng quan ñi m “Th c ti n là tiêu chu n ki m tra chân lý”, s cán b ñã ñư c ñào t o s thông qua th c ti n ñ ñánh giá ch t lư ng ñào t o, ñi u ñó ch ng t không n ng v b ng c p mà coi tr ng năng l c th c ti n c a cán b “M i ph m giá và b ng c p, danh hi u và ch c v , tài năng và c ng hi n ph i ñư c ki m nghi m qua th c ti n.” Cán b DTTS thu c di n ưu tiên hàng ñ u trong danh sách xét ñ b trí, s d ng và khi gi m biên ch theo Ngh quy t Trung ương B y khóa VIII thì không ñư c gi m biên ch tr lý do b t kh kháng ñó là ñ n tu i ngh hưu, s c kh e, vi ph m ph m ch t ñ o ñ c không th ti p t c công tác ñư c. Đ c bi t, ñ thu n l i cho công tác b trí, s d ng ñ i ngũ cán b DTTS, T nh y ñã thành l p m t t chuyên ngành ti p nh n h sơ xin vi c làm c a h c sinh, sinh viên ngư i DTTS t i ch . Như v y, v n ñ t o ngu n, ñào t o và s d ng ñ i ngũ cán b DTTS v ng m nh ñ s c hoàn thành các nhi m v ñ t ra ñ u ñư c ñ c p ñ n qua
- 45 các kỳ Đ i h i Đ ng b t nh ĐăkLăk và các Ngh quy t c a H i ngh Ban Ch p hành Đ ng b t nh tương ñ i ñ ng b và có h th ng, liên hoàn v i các quan ñi m, m c tiêu và các gi i pháp th c hi n. Tuy nhiên, ngh quy t, ch th c a Đ ng b t nh ĐăkLăk v công tác cán b DTTS chuyên v lĩnh v c KHKT còn r t ít, th m chí r t m nh t trong n i dung c a các văn b n ñã ban hành mà ch t p trung công tác cán b DTTS nói chung. Xuyên su t ñư ng l i lãnh ñ o trong các khâu c a công tác cán b t khâu t o ngu n ñ n quy ho ch, ñào t o và s d ng cán b DTTS thì ph n l n ñư ng l i, quan ñi m t p trung lý gi i khá rõ ràng và ñ y ñ v khâu t o ngu n cho các trư ng ñào t o chuyên nghi p và s d ng sau khi ñã ñư c ñào t o. Riêng công tác lãnh ñ o, ch ñ o v ñào t o t i các cơ s ñào t o còn r t chung chung, chưa c th , chưa có nh ng yêu c u v nh ng chuyên ngành, n i dung c n ñào t o chuyên sâu ñ ph c v tr c ti p cho s nghi p CNH, HĐH t nh ĐăkLăk.
- 46 Chương 2 K T QU VÀ KINH NGHI M TRONG QUÁ TRÌNH Đ NG B T NH ĐĂKLĂK LÃNH Đ O CÔNG TÁC ĐÀO T O CÁN B KHOA H C K THU T NGƯ I DÂN T C THI U S (1996 2004) 2.1. K T QU VÀ NGUYÊN NHÂN C A NH NG THÀNH CÔNG VÀ H N CH 2.1.1. K t qu ñ t ñư c và nh ng v n ñ ñ t ra Th nh t, c ng c và m r ng các trư ng ph thông dân t c n i trú và h d b , c tuy n. Phát tri n Trư ng ph thông dân t c n i trú là m t ch trương l n c a Đ ng và Nhà nư c ta t nh ng năm 1990. Ngh quy t Trung ương Hai khóa VIII v “ñ nh hư ng chi n lư c phát tri n GDĐT trong th i kỳ CNH, HĐH” ñã nh n m nh: “Đ i m i mi n núi, vùng sâu, vùng khó khăn m thêm các trư ng dân t c n i trú và các trư ng bán trú c m xã, các huy n t o ngu n cho các trư ng chuyên nghi p và ñ i h c ñ ñào t o cán b cho các dân t c” [17, tr. 35]. Th c hi n Ngh quy t Trung ương Hai khóa VIII, Đ ng b t nh ĐăkLăk có Ch th 19/ CT – TU, ngày 16/ 7/ 1999 c a Ban Thư ng v T nh y ĐăkLăk v ñào t o và s d ng cán b dân t c . T ñó, vi c ñ u tư xây d ng và phát tri n trư ng dân t c n i trú ñư c quan tâm hơn, t p trung c ng c , xây d ng cơ s v t ch t và ñ i ngũ cán b , giáo viên các trư ng ph thông dân t c n i trú t huy n ñ n t nh; ñ ng th i nghiên c u, s a ñ i ch ñ h c phí cho h c sinh dân t c n i trú, nh m ñ m b o cho vi c d y và h c ñ t ch t lư ng cao hơn. Toàn t nh ĐăkLăk có 1 Trư ng ph thông dân t c n i trú t nh và 17 huy n, thành ph có trư ng ho c b ph n dân t c n i trú (2 huy n chưa có trư ng ph thông dân t c n i trú là ĐăkSong và Krôngpăk) v i t ng c ng 82 l p, 166 giáo viên và 2424 h c sinh. Tuy h th ng trư ng ph thông dân t c
- 47 n i trú ñư c c ng c và m r ng nhưng vi c ñ u tư cơ s v t ch t k thu t chưa ñáp ng ñư c yêu c u cho công tác d y và h c, trong 17 trư ng ph thông dân t c n i trú ch có 10 trư ng ñã ñư c xây d ng tương ñ i kiên c , có nhà , l p h c khang trang và có trư ng thì chưa có cơ s v t ch t ñ y ñ , trong ñó có 4 trư ng chưa có nhà h c, 13 trư ng chưa có phòng thí nghi m, 8 trư ng chưa có thư vi n, 8 trư ng chưa có nhà ăn t p th , 15 trư ng chưa có cơ s ho t ñ ng th d c th thao. M c dù nh ng năm 1999 2001, t nh ĐăkLăk và ngành giáo d c ñã ñ u tư 12.435 t ñ ng ñ xây d ng cơ s v t ch t cho các trư ng ph thông dân t c n i trú nhưng v n chưa ñ cơ s v t ch t t i thi u cho ho t ñ ng bình thư ng c a các nhà trư ng. V i cơ s v t ch t ph c v cho công tác ñào t o như v y ch c ch n s nh hư ng ñ n ch t lư ng c a công tác ñào t o trong nhà trư ng. H c sinh DTTS t nh ĐăkLăk là r t l n nhưng s vào h c các trư ng ñ i h c, cao ñ ng là r t ít k c trư c ñây và hi n nay. V n ñ ñ t ra ñây là h c sinh DTTS t các c p h c m m non, ti u h c, trung h c cơ s chưa ñư c quan tâm ñào t o, b i dư ng m t cách chu ñáo. Nên khi lên h c các trư ng ph thông dân t c n i trú ph n l n các em ñã b h ng ki n th c c ng v i môi trư ng h c t p trong các trư ng dân t c n i trú chưa th c s h p d n nên dù ñã r t c g ng nhưng kh năng ñ thi ñ u vào các trư ng cao ñ ng, ñ i h c là r t ít. Đi u ñó càng làm gia tăng s chênh l ch gi a s lư ng h c sinh DTTS v i h c sinh là ngư i kinh vào h c trong các trư ng cao ñ ng, ñ i h c. Chính sách d b , c tuy n m t ch trương ñúng trong chính sách dân t c c a Đ ng và Nhà nư c ta v phát tri n giáo d c, ñào t o vùng mi n núi, vùng DTTS. Sau khi h c xong chương trình d b và c tuy n h c sinh DTTS ñư c vào th ng h c trong các trư ng ñ i h c và cao ñ ng mà không ph i thi tuy n sinh ñ u vào. V y mà, s h c sinh DTTS d b , c tuy n c a t nh ĐăkLăk còn quá ít, ñ c bi t là h c tuy n. Các l p d b , c tuy n các trư ng ñ i h c, cao ñ ng trong nh ng năm g n ñây ñ u thi u h c sinh. Khoa
- 48 D b Trư ng Đ i h c Tây Nguyên hàng năm tuy n sinh ñư c m i l p ch có vài ba ch c h c sinh trong khi ñó ch tiêu tuy n sinh hàng năm ít nh t là 50 h c sinh/ L p. Có nh ng l p ch có t 6 – 10 h c sinh. V cơ c u h c sinh DTTS chi m 90 92% trong các l p d b , c tuy n là không h p lý, l ra các l p này ch nên dành riêng cho h c sinh DTTS. B ng 2.1: H c sinh ĐăkLăk theo h c d b Đ i h c Dân t c Trung ương Nha Trang t 1999 2004 STT NĂM H C CH TIÊU TH C HI N T L 1 1999 2000 50 45 90 % 2 2000 2001 50 51 102 % 3 2001 2002 55 65 118 % 4 2002 2003 60 60 100 % 5 2003 2004 65 67 103 % T NG C NG 270 288 Ngu n: S Giáo d c và Đào t o t nh ĐăkLăk Qua b ng th ng kê s lư ng h c sinh DTTS theo h c h d b chúng ta có th nh n th y là h u h t các năm ñ u vư t ch tiêu ñ t ra. Đi u ñó cho th y ngu n vào c a h c sinh DTTS t nh ĐăkLăk không ít v n ñ là chúng ta có nh ng ch trương, chính sách c th như th nào ñ có th n m ch c s lư ng h c sinh DTTS các ñ a phương và g i ñi ñào ñ o. M t hư ng m m i trong vi c th c hi n ch trương c tuy n m t cách t p trung và có hi u qu , ñư c nghi m thu qua m t khóa h c do t nh ĐăkLăk t trích kinh phí liên k t ñào t o v i Trư ng Đ i h c Tây Nguyên m l p C tuy n chuyên ngành kinh t nông lâm (2003) cho 46 h c sinh DTTS t i ch . T nh y, UBND giao cho S N i v qu n lý tr c ti p t ñ u vào cho ñ n ñ u ra c a l p h c và b trí s d ng cho nh ng ñ a ch c th ñã ñư c d ki n. Có th kh ng ñ nh l p riêng c a t nh ĐăkLăk liên k t v i Trư ng Đ i h c Tây Nguyên ñ t ch t lư ng. Tuy nhiên, mô hình này ñã không ñư c v n d ng
- 49 thư ng xuyên và nhân r ng ra nhi u chuyên ngành khác. T năm 2003 nhưng ñ n năm 2007 m i ti p t c m m t l p Chuyên tu Y khoa ñ a ch và ñ n 2008 m l p Y khoa ñ a ch h c t i Khoa Y dư c Trư ng Đ i h c Tây Nguyên. Đ i v i các trư ng chuyên nghi p ngoài t nh, t nh ĐăkLăk cũng chưa chú tr ng ñên công tác c tuy n. H c sinh DTTS ch y u ñư c c tuy n vào d b Đ i h c Nha Trang, trong khi ñó hàng năm t nh ĐăkLăk có th xin B GDĐT thêm m t s ch tiêu ñ c tuy n h c sinh DTTS ñ n h c m t s trư ng mà ñ a phương ñang thi u cán b . N u làm t t ñi u ñó, v a ñáp ng yêu c u tăng nhanh s lư ng v a kh c ph c tình tr ng thi u cán b DTTS m t s lĩnh v c, nh t là kinh t , k thu t. Th hai, năng l c ñào t o c a các trư ng ñào t o chuyên nghi p Trong GDĐT, m c tiêu quan tr ng hàng ñ u là ñào t o ngu n nhân l c, h th ng giáo d c chuyên nghi p là b ph n tr c ti p th c hi n m c tiêu này. Dư i s lãnh ñ o c a ñ ng, s quan tâm ñ u tư c a nhà nư c, c a các ngành, các c p t trung ương ñ n ñ a phương, giáo d c chuyên nghi p ĐăkLăk có nh ng bư c phát tri n rõ r t, nh t là v quy mô trư ng, l p. Trên ñ a bàn t nh ĐăkLăk có Trư ng Đ i h c Tây Nguyên, Trư ng Cao ñ ng Sư ph m ĐăkLăk. Năm 2008 Trư ng Đào t o ngh thanh niên dân t c t nh ĐăkLăk phát tri n thành Trư ng Cao ñ ng ngh Thanh niên dân t c Tây Nguyên. Trư ng Đ i h c Tây Nguyên có 6 khoa (năm 2004) và hi n nay có 9 khoa, t 21 chuyên ngành ñào t o ñ n nay có 33 chuyên ngành ñào t o. Trư ng Cao ñ ng Sư ph m ĐăkLăk có hai h cao ñ ng và trung h c v i 9 chuyên ngành ñào t o. S lư ng h c sinh là ngư i DTTS h c t i các trư ng trên ñ a bàn t nh ĐăkLăk ngày càng tăng lên nhưng không ñáng k . Trư ng Đ i h c Tây Nguyên năm h c 1997 1998 tuy n sinh có 408 sinh viên DTTS (chi m 15,5% t ng s sinh viên toàn trư ng) ñ n năm h c 2001 2002 có 519 sinh viên DTTS (chi m 12,1% t ng s sinh viên toàn trư ng), như v y, trong 5 năm ch tăng ñư c 111 sinh viên là ngư i DTTS nhưng so v i t l sinh
- 50 viên toàn trư ng thì s sinh viên là ngư i DTTS l i gi m ñi. Ngoài ra, sinh viên DTTS t nh ĐăkLăk ñư c c tuy n và thi ñ vào các trư ng chuyên nghi p ngoài t nh, thành ph H Chí Minh. Sinh viên ĐăkLăk h c 23 trư ng trong hơn 30 trư ng ñ i h c, cao ñ ng c a thành ph . Như trư ng Đ i h c Kinh t , Đ i h c Lu t, Đ i h c Dư c, Đ i h c M thu t, Đ i h c Th d c th thao Trung ương 2, Cao ñ ng Kinh t , Cao ñ ng Ki m sát T năm 1996 ñ n nay h u h t các trư ng ñ u có m thêm m t s ngành ngh m i, ñưa m t s ngành ngh ñào t o tăng lên nhanh chóng. S m r ng quy mô, phát tri n ngành ngh , ña d ng hóa ñào t o c a các trư ng là m t xu hư ng ñúng ñ n, phù h p v i yêu c u phát tri n c a xã h i, c a n n kinh t ĐăkLăk ñang chuy n m nh sang kinh t hàng hóa. Đ ng bào các dân t c Tây Nguyên ñang c n chuy n ñ i cơ c u kinh t , phát tri n các ngành ngh m i, phát huy nh ng ti m năng, th m nh c a ñ a phương ñ phát tri n s n xu t, t o ra nhi u s n ph m m i cho xã h i. Đó là con ñư ng t t y u ñ thoát kh i ñói nghèo và vươn lên làm giàu. S phát tri n c a các trư ng theo hư ng ñó là h t s c ñúng ñ n và c n thi t. Tuy nhiên, s m r ng quy mô và phát tri n ngành ngh như th nào cho hi u qu thì ph i tính ñ n nh ng ñi u ki n khác như nhu c u c a xã h i ñ i v i ngành ngh ñó, cơ s v t ch t, ñ i ngũ gi ng viên ñào t o ngành ñó ra sao. Đó là m t bài toán mà các trư ng ñào t o ph i tính ñ n. S phát tri n ngành ngh c a m t s trư ng trong nh ng năm qua là chưa v ng ch c, còn g p nhi u khó khăn v khâu tuy n sinh, cơ s k thu t ph c v d y và h c, v kinh phí và ñi u ki n ăn c a sinh viên, nh t là ñi u ki n th c hành, rèn ngh . M t khó khăn khác n a là liên h vi c làm sau khi ra trư ng. Vì v y, có nh ng ngành ngh ph i d ng tuy n sinh ñ c bi t là các kh i k thu t. Kh c ph c nh ng t n t i nêu trên khi các trư ng m r ng ngành ngh ñào t o, trong nh ng năm g n ñây m t s trư ng ñào t o chuyên nghi p ñã nh n ñư c s ñ u tư tương ñ i l n c a trung ương và ñ a phương, bư c ñ u
- 51 ñã xây d ng ñư c m t s công trình, hi n ñ i hóa m t b ph n cơ s v t ch t, trang thi t b làm cho b m t c a nhà trư ng ñ i m i, khang trang. T o ñi u ki n cho vi c d y và h c có ch t lư ng, hi u qu hơn, các ho t ñ ng c a nhà trư ng ñư c thu n l i hơn. Trư ng Đ i h c Tây Nguyên tri n khai d án c i t o nâng c p trư ng giai ño n 1 và tri n khai d án giáo d c ñ i h c ñã tăng cư ng thêm nhi u cơ s v t ch t ph c v ñào t o, nghiên c u khoa h c và công tác qu n lý. Các công trình ñã hoàn thành và ñưa vào s d ng như: 2 ký túc xá 5 t ng, nhà h c s 8, gi ng ñư ng 200 ch , xây d ng Trung tâm Thông tin Tư li u Thư vi n, ký túc xá cho sinh viên Lào và Cămpuchia, nhà h c s 9. Hoàn thành vi c l p d án xây d ng Trung tâm giáo d c qu c phòng Tây Nguyên v i v n ñ u tư trên 47 t ñ ng ñã ñư c B phê duy t. Nhà trư ng cũng ñã ñ u tư hàng ch c t ñ ng ñ mua s m l p ñ t các trang thi t b m i, hi n ñ i, nâng c p các phòng thí nghi m. Trư ng Cao ñ ng Sư ph m ĐăkLăk ñã xây d ng m i 5 nhà c p 2, v i t ng di n tích xây d ng là 7.295m2, mua s m trang thi t b cho 3 phòng vi tính g m 100 máy, 2 phòng lab v i 78 cabin, 3 phòng thí nghi m lý, hóa, sinh và thư vi n. T ng kinh phí ñ u tư xây d ng cơ s v t ch t c a nhà trư ng trong năm 5 (1995 2005) kho ng 1,5 t ñ ng. Cùng v i s m r ng ngành ngh , quy mô ñào t o, cơ s v t ch t, ñ i ngũ cán b gi ng d y, giáo viên c a các nhà trư ng cũng tăng lên. Tuy nhiên, so v i t c ñ tăng quy mô ñào t o c a các trư ng thì t c ñ tăng ñ i ngũ cán b giáo viên ch m hơn nhi u. Ch ng h n như Trư ng Đ i h c Tây Nguyên trong 5 năm g n ñây, quy mô ñào t o tăng 59,8% nhưng ñ i ngũ cán b gi ng d y ch tăng 17,5%. Đi u ñó cho th y vi c b sung, phát tri n ñ i ngũ cán b gi ng d y, giáo viên các trư ng còn g p nhi u khó khăn, vư ng m c như thi u d ngu n, ch tiêu biên ch còn ít và chưa phù h p, ch ñ chính sách chưa h p lý. Nh t là Trư ng Cao ñ ng Sư ph m ĐăkLăk, ñ i ngũ giáo viên
- 52 không ñư c b sung m y trong 5 năm qua nên vi c b trí giáo viên ñi ñào t o, b i dư ng g p nhi u khó khăn, nh hư ng ñ n ch t lư ng gi ng d y c a h . Qua s li u ñi u tra ñ n 31/ 12/ 2004, s cán b khoa h c ñ u ñàn, có h c hàm giáo sư, phó giáo sư các trư ng r t ít, ch có 1 phó giáo sư Trư ng Đ i h c Tây Nguyên. S cán b gi ng d y có h c v ti n s khoa h c, ti n s cũng r t th p; h u h t các trư ng không có, riêng Trư ng Đ i h c Tây Nguyên ñ t 10,06% (30/ 298), nhưng v n th p so v i t l chung c a c nư c (18,7%). T l cán b có trình ñ th c s Trư ng Đ i h c Tây Nguyên và Trư ng Cao ñ ng Sư ph m ĐăkLăk có cao hơn m t ít so v i m t b ng chung c a c nư c: Trư ng Đ i h c Tây Nguyên là 30,87% (92/ 298) so v i t l chung c a c nư c là 29,4%, Trư ng Cao ñ ng Sư ph m ĐăkLăk là 19,4% (26/134). Đi u ñó ph n ánh s non y u c a ñ i ngũ cán b gi ng d y so v i m t b ng chung c a c nư c. Tuy nhiên, ñánh giá trình ñ ñ i ngũ cán b gi ng d y không ch nhìn vào b ng c p, h c v mà còn ph i thông qua nhi u m t khác như năng l c nghiên c u khoa h c, kh năng gi ng d y, hư ng d n sinh viên th c hành, th c t p Nhìn chung, các trư ng phong trào nghiên c u khoa h c còn r t h n ch , ñ c bi t là ngay c trong ñ i ngũ cán b gi ng d y. Đi u ñáng chú ý là, t l cán b gi ng d y ngư i DTTS trong các trư ng còn r t th p. Trư ng Đ i h c Tây Nguyên t l này ch chi m 8,38% (25/298). M t khác, s cán b gi ng d y là ngư i kinh bi t ti ng dân t c các trư ng v n còn r t ít, m c dù t nh ñã có ch trương ñào t o ti ng dân t c cho cán b công nhân viên ch c. Đ i v i các trư ng có s lư ng và t l h c sinh, sinh viên là ngư i DTTS ñông mà l i có quá ít giáo viên, cán b qu n lý ngư i DTTS ho c bi t ti ng dân t c r t h n ch thì ñây là m t nguyên nhân nh hư ng ñ n ch t lư ng ñào t o ñ i v i sinh viên ngư i DTTS, các trư ng c n coi ñây là v n ñ quan tr ng và b c thi t ñ có gi i pháp kh c ph c. V i ñi m xu t phát và ñ c ñi m r t riêng c a sinh viên DTTS ñó là năng l c h c y u t khi m i vào trư ng, thi u ki n th c cơ b n t b c ph
