›

Khóa luận Nghiên cứu đa dạng sinh học và phân bố của Ve giáp tại đất trồng hoa cúc thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội

pdf 56 trang thiennha21 15/04/2022 3440
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Khóa luận Nghiên cứu đa dạng sinh học và phân bố của Ve giáp tại đất trồng hoa cúc thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfkhoa_luan_nghien_cuu_da_dang_sinh_hoc_va_phan_bo_cua_ve_giap.pdf

Nội dung text: Khóa luận Nghiên cứu đa dạng sinh học và phân bố của Ve giáp tại đất trồng hoa cúc thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội

  1. TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA SINH – KTNN NGUYỄN VIẾT THỊ VÂN NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ PHÂN BỐ CỦA VE GIÁP TẠI ĐẤT TRỒNG HOA CÚC THUỘC XÃ YÊN SỞ, HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Sinh thái học HÀ NỘI, 2019
  2. TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA SINH – KTNN NGUYỄN VIẾT THỊ VÂN NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ PHÂN BỐ CỦA VE GIÁP TẠI ĐẤT TRỒNG HOA CÚC THUỘC XÃ YÊN SỞ, HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Sinh thái học Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đào Duy Trinh HÀ NỘI, 2019
  3. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận này một cách trọn vẹn, trước tiên tôi xin cảm ơn sâu sắc TS. Đào Duy Trinh hiện đang công tác tại Đại học Quốc gia Hà Nội đã hướng dẫn, chỉ bảo tận tình trong suốt quá trình tôi thực hiện khóa luận. Bên cạnh đó, tôi cũng xin gửi lời cám ơn gia đình anh Nguyễn Tiến Dũng tại xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội đã cho phép tôi thu mẫu đất thực hiện đề tài nghiên cứu và giải đáp những thắc mắc của tôi tại địa điểm tiến hành thực nghiệm. Tiếp theo, tôi xin chân thành cám ơn sự hỗ trợ về cơ sở vật chất, khoa học kĩ thuật của nhà Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, các giảng viên, cán bộ nhân viên công tác tại Khoa Sinh - Kỹ thuật Nông nghiệp Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã hỗ trợ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, học tập và thực hiện đề tài. Cuối cùng, tôi xin cám ơn tới gia đình, bạn bè đã giúp đỡ, khích lệ tôi vượt qua gian nan, khó khăn trong quá trình học tập và làm việc. Tôi xin chân thành cám ơn. Hà Nội, ngày 16 tháng 05 năm 2019 Sinh viên Nguyễn Viết Thị Vân
  4. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là đề tài nghiên cứu của chính tôi, chưa từng được đăng tải, công bố trên bất kì tờ báo, hội nghị khoa học nào. Mọi số liệu trong khóa luận này là đúng thực nghiệm, các mẫu đất được phân thích theo đúng phương pháp đã nêu trong khóa luận này. Tất cả các kết quả của nghiên cứu đề tài trong khóa luận là đúng sự thật và trung thực. Tôi xin cam đoan các tài liệu dẫn trích, các thông tin liên qua là có căn cứ và có xác minh, nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy và được chỉ rõ. Tất cả mọi sự giúp đỡ trong quá trình thực hiện và hoàn thành khóa luận đều được cám ơn. Hà Nội, ngày 16 tháng 5 năm 2019 Sinh viên Nguyễn Viết Thị Vân
  5. DANH MỤC KÍ HIỆU, VIẾT TẮT STT Kí hiệu Viết tắt 1 -1 Tầng đất 0-10cm 2 -2 Tầng đất 10-20cm 3 cs. Cộng sự 4 D Độ ưu thế 5 H’ Chỉ số đa dạng loài 6 J’ Chỉ số đồng đều 7 Lần 1 Lần thu mẫu thứ nhất 8 Lần 2 Lần thu mẫu thứ hai 9 MĐTB Mật độ trung bình 10 pH Độ chua của đất 11 S Số lượng loài theo tầng phân bố 12 S1 Tổng số lượng loài 13 sp. Loài chưa xác định được tên 14 TS. Tiến sĩ
  6. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 3 NỘI DUNG 4 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4 1.1. Lịch sử nghiên cứu về Ve giáp trên thế giới 4 1.2. Tình hình nghiên cứu Ve giáp ở Việt Nam 5 CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI, ĐỊA ĐIỂM PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7 2.1. Đối tượng nghiên cứu 7 2.2. Phạm vi nghiên cứu 7 2.3. Địa điểm nghiên cứu 7 2.3.1. Địa điểm nghiên cứu 7 2.3.2. Thời gian nghiên cứu 7 2.3.3. Điều kiện tự nhiên tại địa điểm nghiên cứu 8 2.3.4. Điều kiện kinh tế - xã hội 9 2.4. Phương pháp nghiên cứu 9 2.4.1. Nghiên cứu tài liệu 9 2.4.2. Phương pháp thu mẫu 9 2.4.3. Đo chỉ số các nhân tố sinh thái trong đất 10 2.4.4. Định loại Ve giáp 10 2.4.5. Thành phần loài và cấu trúc quần xã Ve giáp 13
  7. 2.4.6. Nghiên cứu ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái đến quần xã Ve giáp 13 2.4.7. Phương pháp phân tích và thống kê số liệu 14 CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 16 3.1. Đa dạng sinh học của quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 16 3.1.1. Đa dạng sinh học về thành phần loài Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 16 3.1.2. Thành phần phân loại học các loài Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 21 3.2. Cấu trúc quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 22 3.2.1. Cấu trúc quần xã Ve giáp theo tầng thẳng đứng 22 3.2.2. Biến đổi của cấu trúc quần xã Ve giáp theo hai lần thu mẫu 25 3.3. Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến cấu trúc quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 29 3.3.1. Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến cấu trúc quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 29 3.3.2. Ảnh hưởng của độ chua đất (pH) đến cấu trúc quần xã Ve giáp tạo đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 33 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 37 TÀI LIỆU THAM KHẢO 39 PHỤ LỤC
  8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Danh sách thành phần loài các tầng phân bố ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội 17 Bảng 3.2. Thành phần phân loại học các loài Ve giáp ở các tầng phân bố tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội 21 Bảng 3.3. Một số định lượng cấu trúc quần xã Ve giáp qua 2 lần thu mẫu ở các tầng phân bố 22 Bảng 3.4. Các loài Ve giáp ưu thế ở sinh cảnh đất trồng hoa cúc khu Đình Dương xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội 23 Bảng 3.5. Một số chỉ số định lượng cấu trúc quần xã Ve giáp theo 2 lần thu mẫu ở đất trồng hoa cúc Đình Dương xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội 25 Bảng 3.6. Các loài Ve giáp ưu thế ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dương tại xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội theo 2 lần thu mẫu 28 Bảng 3.7. Nhiệt độ với một số chỉ số định lượng cấu trúc quần xã Ve giáp ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội 30 Bảng 3.8. Nhiệt độ đối với các loài Ve giáp ưu thế ở đất trồng hoa cúc 32 Bảng 3.9. pH đối với một số chỉ số định lượng cấu trúc quần xã Ve giáp ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội 33 Bảng 3.10. Độ pH đối với các loài Ve giáp ưu thế ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội 35
  9. DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc cơ thể của Ve giáp 11 Hình 2.2. Sơ đồ cấu trúc cơ thể và cấu tạo các cơ quan của Ve giáp bậc cao 12 Hình 3.1. Độ ưu thế của loài ưu thế trong quần xã Ve Giáp theo tầng phân bố 24 Hình 3.2. Số lượng loài của quần xã Ve giáp theo tầng phân bố ở 2 lần thu mẫu 25 Hình 3.3. Mật độ trung bình của quần xã Ve giáp theo tầng ở 2 lần thu mẫu 26 Hình 3.4. Độ đa dạng loài của quần xã Ve giáp theo tầng phân bố ở 2 lần thu mẫu 26 Hình 3.5. Độ đồng đều của quần xã Ve giáp theo tầng phân bố ở 2 lần thu mẫu 27 Hình 3.6. Các loài ưu thế ở lần thu mẫu thứ nhất 28 Hình 3.7. Các loài ưu thế ở lần thu mẫu thứ hai 29 Hình 3.8. Nhiệt độ mẫu đất theo tầng qua 2 lần thu mẫu 30 Hình 3.9. Độ pH của đất theo tầng qua 2 lần thu mẫu 34
  10. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước Việt Nam xinh đẹp sở hữu 327480 km2 diện tích đất tự nhiên cùng với đó là hơn 4500 km2 vùng nước nội thủy và khoảng 2800 hòn đảo, bãi đá lớn nhỏ [22], được biết đến là đất nước có đa dạng sinh học vô cùng phong phú về sinh vật. Nằm ở vị trí nơi có khối khí hậu nhiệt đới gió mùa với mùa mưa điển hình ở cả 2 miền Nam - Bắc khiến Việt Nam trở thành một trung tâm về sinh vật với nhiều khu bảo tồn có giá trị và tính đặc hữu cao của khu vực cũng như thế giới (Nguyễn Nghĩa Thìn, 2018) [7]. Đa dạng sinh học “là sự phồn thịnh của sự sống trên Trái đất, là hàng triệu loài động vật, thực vật và vi sinh vật, là những gen chứa đựng trong các loài và những hệ sinh thái vô cùng phức tạp cùng tồn tại trong môi trường” (theo Quỹ Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới - WWF (1989)). Đa dạng sinh học thể hiện ở sự đa dạng di truyền trong quần thể, đa dạng về số loài trong một hệ sinh thái và đa dạng về quần xã sinh vật (Nguyễn Nghĩa Thìn, Phạm Bình Quyền, 2002) [8]. Động vật đất là nhóm loài có kích thước rất nhỏ bé nhưng lại có vai trò vô cùng quan trọng, chúng tham gia vào mọi quá trình sinh học xảy ra trong đất và sinh quyển, quyết định hoạt tính sinh học môi trường, góp phần phân hủy chất hữu cơ, phân giải và chuyển hóa nitơ tăng độ màu mỡ đất, và còn là thành phần không thể thiếu để xác định tính đa dạng sinh học của giới động vật (Vũ Quang Mạnh, 2007) [2]. Nhóm loài Ve giáp (Acari: Oribatida) là một đại diện cho ngành Động vật Chân khớp bé (Microarthropoda) đang được quan tâm đến trong các đề tài nghiên cứu hiện nay. Các cá thể Ve giáp chúng có kích thước cơ thể nhỏ bé nhưng số lượng và mật độ phân bố rộng lớn, nhạy cảm với biến đổi yếu tố môi trường xung quanh, chúng tham gia chỉ thị mức độ đa dạng, tình trạng của môi tường sinh sống và là vector lây truyền ký sinh, nguồn bệnh (Vũ Quang Mạnh, Lại Thu Hiền, Nguyễn Huy Trí, 2013) [4]. 1
  11. Những năm trước đây, có nhiều nghiên cứu về Ve giáp trên nhiều địa bàn, khu vực khác nhau của các tác giả nhưng chưa đề cao và đi sâu nghiên cứu về đa dạng sinh học và phân bố của Ve giáp, chưa chỉ rõ được sự ảnh hưởng của các nhân tố môi trường như độ pH, nhiệt độ tới cấu trúc, thành phần loài của quần xã Ve giáp trong khi các nhân tố sinh thái của môi trường có tác động qua lại trực tiếp tới đời sống sinh vật để tạo nên hệ sinh thái hoàn chỉnh, chặt chẽ. Huyện Hoài Đức hiện nay còn hơn 1000 ha diện tích đất nông nghiệp [19], trong đó chủ yếu là trồng cây ăn quả và các loại hoa cho giá trị kinh tế cao như hoa cúc, hoa hồng, hoa đồng tiền, hoa thược dược Trong đó hoa cúc có nhiều giá trị trong đời sống và được trồng phổ biến nhất. Ngoài giá trị kinh tế và làm cảnh, hoa cúc còn xem như vị thuốc an thần, thư giãn đầu óc hữu hiệu khi sử dụng dưới dạng trà. Hoa cúc có tính mát, vị ngọt, hơi đắng là phương thuốc dân gian giúp cơ thể thanh nhiệt, giải cảm, giải độc, mát gan, làm sáng mắt. Hoa cúc còn thường được sử dụng làm thuốc chữa các chứng do phong nhiệt như nhức đầu, đau mắt đinh nhọt, sang lở (Đức Minh, 2009) [5]. Nhưng hiện nay công tác trồng và chăm sóc hoa ở đây và cũng như một số nơi khác đều có sự lạm dụng bữa bãi thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật, các loại phân bón hóa học. Gây ảnh hưởng rất lớn đến môi trường sinh sống của các loài sinh vật. Điều này là một trong những nguyên nhân chính gây suy giảm đa dạng sinh học đất trồng và ô nhiễm môi trường nghiêm trọng tại địa phương và vùng lân cận. Với tất cả lí do trên đây, tôi đã chọn đề tài nghiên cứu “Nghiên cứu đa dạng sinh học và phân bố của Ve giáp tại đất trồng hoa cúc thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đa dạng sinh học loài và đặc điểm phân bố, xác định thành phần loài trong quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. Xác định cấu trúc của quần xã Ve giáp theo chiều thẳng đứng thông qua 2
  12. việc phân tích một số chỉ số như số loài, mật độ trung bình, chỉ số tương đồng. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Xác định thành phần loài, phân tích đa dạng loài và đặc điểm phân bố của Ve giáp ở đất tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. Phân tích các chỉ số (số loài, mật độ trung bình, chỉ số đa dạng H’, chỉ số đồng đều J’, độ ưu thế D) để xác định cấu trúc quần xã Ve giáp theo chiều thẳng đứng. Đánh giá sự tác động của các nhân tố sinh thái (nhiệt độ, độ pH) ở các sinh cảnh khác nhau tới việc phân tích cấu trúc quần xã Ve giáp và sự thích nghi của Ve giáp đối với mỗi nhân tố. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 4.1. Ý nghĩa khoa học Cung cấp các dẫn liệu đa dạng sinh học về loài, đặc điểm phân bố và sự tác động của một số nhân tố sinh thái đến cấu trúc quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. Đề tài bổ sung dẫn liệu lần đầu tiên về đa dạng sinh học của quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. Bổ sung dẫn liệu chi tiết đặc trưng định lượng của chúng theo sinh cảnh, theo độ sâu của đất (0-10cm và 10-20cm). 4.2. Ý nghĩa thực tiễn Phân tích số liệu làm cơ sở khoa học cho việc đánh giá và sử dụng cấu trúc của quần xã Ve giáp như yếu tố chỉ thị sinh học, trong quản lý bền vững hệ sinh thái đất. Giúp bổ sung tư liệu về cấu trúc và thành phần loài của quần xã Ve giáp, góp phần dự đoán tác động, ảnh hưởng của nhân tố sinh thái đến hệ sinh thái đất nói chung và quần xã Ve giáp nói riêng, đánh giá tài nguyên đa dạng động vật đất. 3
  13. NỘI DUNG CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Lịch sử nghiên cứu về Ve giáp trên thế giới Năm 1998 theo Schatz H., trong kết quả của cuộc nghiên cứu điều tra về loài Ve giáp tại quần đảo Gal´apagos trong 10 năm đã ghi nhận tổng cộng 202 loài Ve giáp, thuộc 64 họ đã gặp và 81 loài mới đối với khoa học, chúng được tìm thấy trên tất cả các đảo và tất cả vùng thực vật trên quần đảo. Theo ông, sự đa dạng và phong phú của loài Ve có liên quan đến điều kiện sinh thái môi trường. Các loài Ve giáp trên quần đảo có phân bố sinh học rộng lớn (Schatz H., 1998) [18]. Năm 2009, Gergócs V., Garamvolgyi Á., Homorosdi R., Hufnagel L. đã nghiên cứu về hoạt động của Ve giáp theo mùa trên 3 môi trường của 1 khu rừng lá rụng ôn đới (môi trường trong lá mục, đất và rêu) cho thấy: Mật độ loài Ve giáp ít chịu ảnh hưởng bởi nhiệt độ; ở môi trường lá mục và đất, cấu trúc quần xã Ve giáp không bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ và các yếu tố khí hậu, còn trong môi trường rêu có sự ảnh hưởng (Gergócs V. và cs. (2009) [14]. Năm 2012, Gergócs V., Homorosdi R., Hufnagel L. công bố kết quả công trình nghiên cứu danh sách chi của loài Ve giáp, cho thấy nhiệt độ trung bình hằng năm ảnh hưởng đáng kể tới cấu trúc quần xã Ve giáp. Ngoài ra, khi có cùng khí hậu, sự phong phú về loài và độ đa dạng cũng bị giảm bởi quá trình sử dụng đất (sự khử chua). Tác giả cũng chỉ ra khi so sánh 2 không gian khác nhau là đất và tán lá thì sự đa dạng và phong phú về loài ở đất lớn hơn so với tán lá (Gergócs V., Homorosdi R., Hufnagel L., 2012) [13]. Năm 2013, theo Janet Wissuwa, Jorg- Alfred Salamon, và Thomas Frank, kết quả nghiên cứu về Ve giáp trên đồng cỏ trong nông trại đã ghi nhận độ chua của đất (pH) được coi là yếu tố chính ảnh hưởng đến sự đa dạng của quần xã Ve giáp. pH thay đổi từ 6,6 - 7,4 gây ảnh đến sự phân bố của một số loài ví dụ loài P.puncum có độ đa đạng cao ở pH cao hơn, và với loài S.laevigatus và E.tubinđrcac lại có độ đa dạng cao hơn khi pH thấp hơn (Janet Wissuwa và cs., 2013) [15]. 4
  14. 1.2. Tình hình nghiên cứu Ve giáp ở Việt Nam Năm 2013, Vũ Quang Mạnh, Lại Thu Hiền, Nguyễn Huy Trí đã nghiên cứu “Đa dạng thành phần loài và phân bố của Ve giáp (Acari: Oribatida) tại khu vực hệ sinh thái đất vườn quốc gia Cát Bà, thành phố Hải Phòng” xác định được 44 loài Ve giáp, có 40 loài mới cho vùng nghiên cứu, 2 loài mới cho khu hệ động vật của Việt Nam là Tegeozetes tunicatus breviclava Aoki, 1967 và Dimidiogalumna azumai Aoki. Quần xã Ve giáp có độ đa dạng thành phần loài và phân bố có đặc điểm liên quan đến sự thay đổi thảm cây rừng và theo tầng sâu thẳng đứng trong đất. Nghiên cứu cũng chỉ ra, có thể khảo sát cấu trúc quần xã Ve giáp như yếu tố chỉ thị sinh học các biến đổi của hệ sinh thái rừng Việt Nam (Vũ Quang Mạnh và cs., 2013) [4]. Năm 2015, Đào Duy Trinh đã tiến hành “Nghiên cứu sự biến động thành phần loài Ve giáp (Acari: Oribatida) ở khu công nghiệp Kim Thoa và phụ cận”, kết quả ghi nhận 36 loài thuộc 24 giống, 16 họ trong đó 9 loài ở sinh cảnh vườn nhà có 5 loài rất ưu thế, 22 loài ở sinh cảnh ruộng và 27 loài ở sinh cảnh khu công nghiệp đều có 3 loài rất ưu thế (Đào Duy Trinh, 2015) [9]. Năm 2017, Đào Duy Trinh, Nguyễn Thị Thu Anh, Nguyễn Thị Thắm, Dương Thị Thanh đã nghiên cứu về “Thành phần loài Ve giáp (Acari: Oribatida) tại sinh cảnh rừng tự nhiên, rừng trồng và vùng phụ cận vườn Quốc gia Ba Vì” và kết quả ghi nhận 56 loài, thuộc 38 giống, 24 họ của bộ Ve giáp Oribatida tại địa điểm nghiên cứu. Thành phần loài trong quần xã Ve giáp có sự thay đổi, khác biệt đối với từng sinh cảnh và tầng phân bố riêng biệt. Nơi có số lượng loài cao nhất là sinh cảnh rừng tự nhiên (37 loài) tiếp đó là rừng trồng (29 loài), vùng phụ cận Khoang Xanh (18 loài), Suối Tiên (19 loài). Số loài ghi nhận ở tầng đất -1 là nhiều hơn so với số loài ở tầng đất -2 tại sinh cảnh nghiên cứu. Nghiên cứu chỉ ra rằng có sự ảnh hưởng về số loài trong quần xã đối với hoạt động của con người, hay nơi ít bị con người tác động thì số loài sẽ đa dạng hơn (Đào Duy Trinh và cs., 2017) [12]. Năm 2017, Đào Duy Trinh, Nguyễn Thị Huyền Trang, Nguyễn Thanh Tùng, đã cùng nhau nghiên cứu về cấu trúc quần xã Ve giáp ở đất rừng tự 5
  15. nhiên độ cao 300m thuộc vườn quốc gia Ba Vì, kết quả cho thấy thành phần loài trong quần xã có sự thay đổi theo tầng phân bố với thứ tự giảm dần từ tầng thảm lá 39 loài, tầng thảm rêu có 21 loài, tầng đất -1 có 19 loài và ít nhất là tầng đất -2 có 16 loài. Mật độ trung bình của quần xã cũng có sự khác biệt trong từng tầng phân bố (Đào Duy Trinh và cs., 2017) [10]. Năm 2018, Đào Duy Trinh, Nguyễn Thị Hằng, Nguyễn Thị Tuyết Nhung đã cùng nhau nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến Ve giáp ở rừng nhân tác tại vườn quốc gia Tam Đảo, kết quả nghiên cứu cho thấy nhân tố sinh thái có ảnh hưởng tới chỉ số cấu trúc quần xã Ve giáp, khi nhân tố nhiệt độ môi trường thay đổi các chỉ số S, H’, J’ cũng thay đổi và mức độ thay đổi thì phụ thuộc vào tầng phân bố. Chỉ số thấp nhất S = 13 loài, H’= 2,027, J’ = 0,7903 ở tầng -1 khi nhiệt độ là 18,50C. Chỉ số S đạt giá trị cao nhất ở tầng -1 khi nhiệt độ là 26,00C, chỉ số H’đạt giá trị cao nhất ở tầng -2 có H’ = 3,011 khi nhiệt độ là 22,20C, chỉ số J là cao nhất ở tầng -2 khi nhiệt độ là 21,00C. Nhiệt độ không là yếu tố ảnh hưởng chính đến số lượng loài ưu thế tại sinh cảnh nghiên cứu. Bên cạnh đó kết quả nghiên cứu cho thấy, độ chua của đất (pH) cũng ảnh hưởng tới cấu trúc quần xã, cụ thể: Độ pH môi trường sống tỉ lệ nghịch với các chỉ số số lượng loài theo tầng phân bố S, độ đa dạng loài H’, độ đồng đều J’ và mật độ trung bình của quần xã Ve tại sinh cảnh nghiên cứu (Đào Duy Trinh, Nguyễn Thị Hằng, Nguyễn Thị Tuyết Nhung, 2018) [11]. 6
  16. CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI , ĐỊA ĐIỂM PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tƣợng nghiên cứu Các loài thuộc bộ Ve giáp (Oribatida), phân lớp Ve bét (Acari), lớp Hình nhện (Arachnida), phân ngành Chân khớp có kìm (Chelicerata), ngành Chân khớp (Arthropoda), của Giới Động vật (Animalia) (Vũ Quang Mạnh, 2007) [2] ở khu vực đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. 2.2. Phạm vi nghiên cứu Đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. 2.3. Địa điểm nghiên cứu 2.3.1. Địa điểm nghiên cứu Vườn trồng hoa cúc khu Đình Dương của gia đình anh Nguyễn Tiến Dũng xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. 2.3.2. Thời gian nghiên cứu Tôi tiến hành khảo sát và điều tra cấu trúc quần xã Ve giáp từ tháng 6 năm 2018. Tôi tiến hành thu mẫu theo 2 đợt: Đợt 1 vào ngày 30/6/ 2018 với số lượng 10 mẫu. Đợt 2 vào ngày 29/7/2018 với số lượng 10 mẫu. Tổng số mẫu định tính đất thu được thể hiện trong bảng sau: Tầng Thời gian, Đất 0 – 10 cm Đất 10 – 20 cm Số lƣợng mẫu Tổng Thời gian 30/6 29/7 30/6 29/7 Số lƣợng mẫu 5 5 5 5 20 7
  17. 2.3.3. Điều kiện tự nhiên tại địa điểm nghiên cứu 2.3.3.1. Vị trí địa lý Hoài Đức là một huyện bên sông Đáy thuộc trung tâm Hà Nội mở rộng nằm bên phía Tây cách trung tâm thành phố khoảng 21km. Huyện Hoài Đức có tọa độ từ 21 02’ vĩ độ Bắc, 105 26’ kinh độ Đông tới 21 04’ vĩ độ Bắc, 105 43’ kinh độ Đông. Tiếp giáp với các quận, huyện: Phía Bắc giáp huyện Đan Phượng, Phúc Thọ và quận Từ Liêm; phía Tây giáp Quốc Oai, Phúc Thọ; phía Nam giáp quận Hà Đông, Quốc Oai; phía Đông giáp quận Hà Đông và Nam Từ Liêm [19]. 2.3.3.2. Đặc điểm địa hình Địa hình tương đối bằng phẳng, đất đai phì nhiêu mầu mỡ với tổng diện tích đất 82,38 km2, nằm trong khu vực Đồng bằng sông Hồng [21]. 2.3.3.3. Đặc điểm khí hậu Xã Yên Sở, huyện Hoài Đức nằm trong đới khí hậu cận nhiệt đới ẩm, với 4 mùa xuân, hạ, thu, đông. Trong đó lượng nhiệt và lượng mưa của mùa hạ cao hơn hẳn mùa đông, sự khác biệt giữa 2 mùa là rõ ràng nhất. Mùa nóng kéo dài từ tháng 5 - tháng 9, nhiệt độ trung bình trên 300C, tháng 6 có mức nhiệt cao nhất. Mùa lạnh từ tháng 12 - tháng 2 năm sau, nhiệt độ trung bình có thể xuống tới 180C. Độ ẩm cao từ 70 - 80% [22]. Thích hợp cho trồng trọt và chăn nuôi. 2.3.3.4. Tài nguyên sinh vật Xã Yên Sở, huyện Hoài Đức có nguồn tài nguyên sinh vật khá phong phú và đa dạng. Về thực vật, hiện nay xã Yên Sở đang khuyến khích bà con nông dân mở rộng trồng trọt, nơi đây trồng rất nhiều các loại hoa có lợi về kinh tế (như hoa cúc, hoa hồng, hoa ly, hoa đồng tiền ), các loại cây ăn quả (như phật thủ, bưởi, cam ), ngoài ra còn có những cây hoa màu khác (như lía, ngô, khoai lang ). Về động vật thì phân bố rộng khắp các môi trường từ đất, nước cho đến không khí trong mọi sinh cảnh, có nhiều loài gia súc, gia cầm đem đến nguồn lợi và tăng trưởng kinh tế, tăng đa dang sinh học [19]. 8
  18. 2.3.4. Điều kiện kinh tế - xã hội Yên Sở chủ yếu diễn ra các hoạt động sản xuất nông nghiệp: Trồng lúa nước, cây ăn quả (cam, bưởi ), trồng một số các loại hoa để phục vụ đời sống (hoa hồng, hoa cúc, thược dược ). Yên Sở cũng có nhiều di tích lịch sử đã được xếp hạng mang đậm các giá trị văn hóa dân gian như: Quán Giá [21]. 2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu 2.4.1. Nghiên cứu tài liệu Tài liệu cần cho bài khóa luận bao gồm những bài báo khoa học, kỉ yếu trong các hội nghị, công trình nghiên cứu được công bố và những thông tin đươc đăng tải có liên quan. Sau khi nghiên cứu tài liệu tìm thông tin, số liệu phù hợp cho luận văn. 2.4.2. Phương pháp thu mẫu Phương pháp thu mẫu tại thực địa: Tầng -1, -2: Tầng -1 là mẫu đất thu tại thực địa ở độ sâu 0-10cm so với mặt đất, tầng -2 là mẫu đất thu tại thực địa ở độ sâu 10–20cm so với mặt đất. Kích thước mẫu 5×5×10 . Tổng số mẫu đất thu là 10, trong đó có 5 mẫu thuộc tầng -1, 5 mẫu thuộc tầng -2. Cách thức thu mẫu: Thu mẫu đất tại ruộng trồng hoa cúc, lấy ở 5 vị trí của ruộng cho mỗi mẫu đất (1 mẫu đất tại trung tâm và 4 mẫu đất tại 4 góc). Thu mẫu trên cùng 1 địa điểm nghiên cứu cho 2 lần thu mẫu. Có ảnh chụp thực địa trong cả 2 lần thu mẫu. Sau khi thu, các mẫu đất được cho vào từng túi nilon riêng biệt được buộc chặt, có cân khối lượng, ngoài túi ghi rõ chỉ số, thông tin về thời gian, sinh cảnh, loại mẫu, tầng đất Các mẫu trong cùng sinh cảnh được cho vào 1 túi lớn tránh nhầm lẫn và được ghi chép lại trong sổ nhật kí thực địa. Các mẫu được đưa về phòng thí nghiệm để phân tích (Vũ Quang Mạnh, 2007) [2]. 9
  19. 2.4.3. Đo chỉ số các nhân tố sinh thái trong đất Độ pH đất: Mẫu đất sau khi thu từ ngoài thực địa đưa về phòng thí nghiệm động vật của trường để phân tích (pH theo TCVN 5979: ISO 10390: 2005). Nhiệt độ: Máy đo nhiệt độ 2.4.4. Định loại Ve giáp Mẫu Ve giáp, trước khi định loại cần được tẩy màu, làm trong vỏ kitin cứng. Quan sát dưới kính lúp: Dựa vào đặc điểm hình dạng ngoài, dùng kim tách sơ bộ chúng thành nhóm có hình thù giống nhau, quan sát ở các tư thế khác nhau theo hướng lưng và bụng rồi ngược lại. Khi mẫu ở đúng tư thế quan sát, ta chuyển sang ở kính hiển vi (Vũ Quang Mạnh, 2007; Vũ Quang Mạnh, Đào Duy Trinh, 2006; Vu Quang Manh, 2015) [2,3,16]. Sau khi hoàn tất quá trình định loại Ve giáp, các loài được chụp ảnh và tất cả các cá thể cùng một loài để chung vào một ống nghiệm, dùng dung dịch định hình bằng formol 4%. Dùng giấy can ghi các thông số tên loài cần thiết bằng bút chì rồi nút bằng bông không thấm nước; tất cả các ống nghiệm được đặt chung vào lọ thuỷ tinh lớn chứa formol 4% để bảo quản lâu dài. Ghi tất cả các tên loài đã được định loại vào nhật ký phòng thí nghiệm (Vũ Quang Mạnh, 2007; Vũ Quang Mạnh, Đào Duy Trinh, 2006; Vu Quang Manh, 2015) [2,3,16]. Danh sách các loài Ve giáp được sắp xếp theo hệ thống cây chủng loại phát sinh dựa theo hệ thống phân loại của Balogh J. và Balogh P., 1992. Các loài trong một giống được sắp xếp theo vần a, b, c. Định loại tên loài theo các tài liệu phân loại, các khóa định loại của các tác giả: Vũ Quang Mạnh, 2007; Vũ Quang Mạnh, Đào Duy Trinh, 2006; Vu Quang Manh, 2015 [2,3,16]. Tất cả các mẫu Ve giáp sau khi đã phân tích, xử lý và định loại đã được TS. Đào Duy Trinh kiểm tra và xác nhận. 10
  20. Đặc điểm hình thái phân loại của Ve giáp Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc cơ thể của Ve giáp (Vũ Quang Mạnh, 2007) [2] ˑ Prosama là phần đầu ngực bao gồm cả 4 đôi chân I, II, III và IV. ˑ Proterosoma là phần trước đầu ngực chỉ bao gồm 2 đôi chân trước. ˑ Hysterosoma là phần thân bao gồm cả vùng giáp hậu môn (AN), giáp sinh dục (G) và 2 đôi chân sau. ˑ Prodursum là tấm giáp đầu ngực; Notogaster là tấm giáp lưng. ˑ Gnathosoma là phần hàm miệng. ˑ Propodosoma là phần thân trước mang dôi chân I và II. ˑ Metapodosoma là phần thân giữa mang đôi chân III và IV. ˑ Podosoma là phần ngực bao gồm 4 đôi chân. 11
  21. Hình 2.2. Sơ đồ cấu trúc cơ thể và cấu tạo các cơ quan của Ve giáp bậc cao (Vũ Quang Mạnh, 2007) [2] a. Mặt lƣng, b. Mặt bụng, c. Mặt bên ˑ Ro: Chóp đỉnh rostrum: ro, lm: Lông rostrum; tấm lamella. ˑ Le, in, ss: Lông mọc trên lamella, lông interlamela, lông sensilus. ˑ Bothridium: Gốc của lông sensilus. ˑ Exa và Exp: Lông trước gốc botrridium và lông sau gốc bothridium. ˑ Tutorium: Tấm kitin chìa ra nằm dưới và chạy song song với lamella. ˑ Cuspis: Phần đỉnh của tấm lamella chìa lên trên bề mặt cơ thể. .Prolamela: Phần tấm kéo dài ở trước lamella, không chìa lên trên bề mặt 12
  22. cơ thể. ˑ c1, c2, c3, cp,, d1, d2, e1, e2, f1, f2, h1, h2, h3, ps1, ps2, ps3: Các lông notogater ở ve giáp bậc thấp; gla: Tuyến dầu nhờn; h: Lông dưới miệng; 1a, 1b, 1c và 2a, 3a, 3b, 3c và 4a, 4b, 4c, 4d: Các lông của epimeres 1,2,3 và 4; ap1, ap2, ap3, ap4, ap5, ap sej., ap.st.: Các mấu lồi trong apodemes; ep1, ep2, ep3, ep4: Các gân cơ epimeres của gốc chân; pd1, pd2, pd3, pd4: Các tấm pedotecta phủ mặt trên của gốc các chân; ia, ih, im, ip, iad, ian: Các khe cắt lyryfissures. ˑ G, AG: Giáp sinh dục và giáp quanh sinh dục; g và ag: Các lông sinh dục và lông quanh sinh dục (Vũ Quang Mạnh, 2007) [2]. 2.4.5. Thành phần loài và cấu trúc quần xã Ve giáp 2.4.5.1 Thành phần loài Ve giáp Dùng phương pháp thu mẫu tại khu vực đất trồng hoa cúc và định loại mẫu để đưa đưa ra danh sách thành phần loài Ve giáp. 2.4.5.2 Cấu trúc quần xã Ve giáp Nghiên cứu cấu trúc quần xã Ve giáp ở khu vực đất trồng hoa cúc khu Đình Dương, xã Yên Sở, tôi đã tiến hành phân tích 4 chỉ số định lượng cơ bản của Ve giáp bao gồm: Số lượng loài, mật độ (cá thể/m3 đất), chỉ số đa dạng loài H’ (chỉ số Shannon- Waever) và chỉ số đồng đều J’(chỉ số Pielou). Đồng thời phân tích sự thay đổi các giá trị của 4 chỉ số định lượng này theo sinh cảnh và theo độ sâu đất. 2.4.6. Nghiên cứu ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái đến quần xã Ve giáp * Phương pháp xác định các nhân tố sinh thái - Xác định nhiệt độ: Sử dụng máy đo nhiệt độ cầm tay - Xác định pH: Sử dụng máy đo pH * Đánh giá ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái Ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái đến cấu trúc quần xã Ve giáp được 13
  23. xác định thông qua sự thay đổi các giá trị của các chỉ số cấu trúc cơ bản của quần xã Ve giáp bao gồm: Số loài, MĐTB (cá thể/m3 đất), chỉ số đa dạng loài H’ (chỉ số Shannon – Waever) và chỉ số đồng đều J’ (chỉ số Pielou) và loài Ve giáp ưu thế khi có sự thay đổi về các nhân tố sinh thái (nhiệt độ, pH) ở 2 thời điểm thu mẫu. 2.4.7. Phương pháp phân tích và thống kê số liệu Sử dụng phương pháp thống kê trong tính toán và xử lý số liệu, trên nền phần mềm Primer - E, 2001; phần mềm Excel 2003 [17]. * Số lƣợng loài: Số lượng loài được tính bằng tổng số loài có mặt trong điểm nghiên cứu ở tất cả các lần thu mẫu. * Mật độ trung bình: Mật độ trung bình được tính số lượng cá thể trung bình có ở tất cả các lần thu mẫu của điểm nghiên cứu (với mẫu đất là: cá thể/m3). * Phân tích độ ƣu thế (D) tính theo công thức: Trong đó: na - số lượng cá thể của loài a. N - tổng số cá thể của toàn bộ mẫu theo sinh cảnh hay theo địa điểm. Độ ưu thế được phân ra làm 4 mức sau (tính theo giá trị %) Rất ưu thế: > 10,00% tổng số cá thể của sinh cảnh nghiên cứu. Ưu thế: 5 - 9,99% tổng số cá thể của sinh cảnh nghiên cứu. Ưu thế tiềm tàng: 2 - 4,99.00% tổng số cá thể của sinh cảnh nghiên cứu. Không ưu thế: < 2.00% tổng số cá thể của sinh cảnh nghiên cứu. Cấu trúc ưu thế của một quần xã là tổ hợp các loài ưu thế của chúng sắp xếp theo thứ tự từ cao đến thấp. Loài ưu thế được xác định là những loài có độ ưu 14
  24. thế đạt giá trị chỉ số ưu thế bằng hoặc lớn hơn mức 5%. * Phân tích chỉ số đa dạng loài (H’): Chỉ số (H’) Shannon- Weaner: Được sử dụng để tính sự đa dạng loài hay số lượng loài trong quần xã và tính đồng đều về sự phong phú cá thể của các loài trong quần xã. s nnii Hn 1  NN i 1 Trong đó: s - số lượng loài thu được. ni - số lượng cá thể của loài thứ i. N - tổng số cá thể trong sinh cảnh nghiên cứu. Giá trị H’ giao động trong khoảng 0 đến ∞. Chỉ số đa dạng của quần xã phụ thuộc vào hai yếu tố là số lượng loài và tính đồng đều về sự phong phú của các loài trong quần xã. Một khu vực có số lượng loài hoặc số cá thể nhiều chưa hẳn nơi đó có tính đa dạng cao. Chỉ số đa dạng ở khía cạnh nào đó cho biết tính đa dạng của quần xã và là một chỉ tiêu có thể đánh giá được tính đa dạng về khu hệ động, thực vật của một khu vực. * Phân tích chỉ số đồng đều (J’) - Chỉ số Pielou H ' J' ln S Trong đó: H’ - chỉ số đa dạng loài. S - số loài có trong sinh cảnh. Giá trị J’ dao động trong khoảng từ 0 đến 1 15
  25. CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. Đa dạng sinh học của quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 3.1.1. Đa dạng sinh học về thành phần loài Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội Kết quả nghiên cứu đã xác định được 14 loài, thuộc 11 giống, 10 họ (bảng 3.1), đã xác định được tên của 12 loài và 2 loài ở dạng sp Loài chưa xác định tên gồm: Perxylobates sp.; Xylobates sp Trong 14 loài đã ghi nhận có 4 loài có mặt ở cả 2 lần thu mẫu (Nanhermannia thainensis Aoki, 1965; Eremulus evenifer Berlekse, 1913; Xylobates gracilis Aoki, 1982; Liebstadia humerata Sellnick, 1928) có thể coi đây là các loài Ve giáp phổ biến trong sinh cảnh đất trồng hoa cúc khu Đình Dương xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. Tuy nhiên sự phân bố các loài ở mỗi tầng đất là không đồng đều (tầng -1 có 14 loài, tầng -2 có 5 loài). Trong đó có 5 loài xuất hiện ở cả 2 tầng phân bố, gồm: Nanhermannia thainensis Aoki, 1965; Pulchroppia granulata Mahunka, 1988; Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988; Perxylobates sp.; Xylobates gracilis Aoki, 1982. Có 1 loài chỉ xuất hiện ở lần thu mẫu thứ nhất là Gibbicepheus baccanensis Jeleva et Vu, 1987. Một số loài chỉ xuất hiện trong lần thu mẫu thứ hai là Dolicheremaeus ornata (Balogh et Mahunka, 1967); Pulchroppia granulata Mahunka, 1988; Unguizetes clavatus Aoki, 1967; Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988; Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987); Perxylobates sp.; Xylobates sp.; Peloribates stellatus Balogh et Mahunka, 1967; Nanobates clavatus Mahunka, 1988. Ở 2 lần thu mẫu số lượng loài không đồng đều, lần thu mẫu thứ nhất có 5 loài, lần thu mẫu thứ hai có 13 loài. 16
  26. Bảng 3.1. Danh sách thành phần loài các tầng phân bố ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội STT Lần 1 Lần 2 Chung 2 lần Họ/Giống/Loài 30/6/2018 29/7/2018 Họ Giống Loài -1 -2 -1 -2 -1 -2 I HỌ NANHERMANNIIDAE SELLNICK, 1928 I-1 Giống Nanhermannia Berlese, 1913 1 Nanhermannia thainensis Aoki, 1965 x x x x x II HỌ EREMULIDAE GRANDJEAN, 1965 II-1 Giống Eremulus Berlese, 1908 2 Eremulus evenifer Berlekse, 1913 x x x III HỌ CARABODIDAE C.L. KOCH, 1837 III-1 Giống Gibbicepheus Balogh, 1958 3 Gibbicepheus baccanensis Jeleva et Vu, 1987 x x IV HỌ OTOCEPHEIDAE BALOGH, 1961 17
  27. STT Lần 1 Lần 2 Chung 2 lần Họ/Giống/Loài 30/6/2018 29/7/2018 Họ Giống Loài -1 -2 -1 -2 -1 -2 IV-1 Giống Dolicheremaeus Jacot, 1938 Dolicheremaeus ornata (Balogh et Mahunka, 4 x x 1967) V HỌ OPPIIDAE GRANDJEAN, 1954 V-1 Giống Pulchroppia Subias et Balogh, 1989 5 Pulchroppia granulata Mahunka, 1988 x x x x VI HỌ MOCHLOZETIDAE GRANDJEAN, 1960 VII-1 Giống Unguizetes Sellnick, 1925 6 Unguizetes clavatus Aoki, 1967 x x VII HỌ XYLOBATIDAE J. BALOGH ET P. BALOGH, 1984 VII-1 Giống Perxylobates Hammer, 1972 7 Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 x x x x 18
  28. STT Lần 1 Lần 2 Chung 2 lần Họ/Giống/Loài 30/6/2018 29/7/2018 Họ Giống Loài -1 -2 -1 -2 -1 -2 8 Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987) x x 9 Perxylobates sp. x x x x VII-2 Giống Xylobates Jacot, 1929 10 Xylobates gracilis Aoki, 1982 x x x x x 11 Xylobates sp. x x HỌ PROTORIBATIDAE J. BALOGH ET P. BALOGH, VIII 1984 VIII- Giống Liebstadia Oudemans, 1906 1 12 Liebstadia humerata Sellnick, 1928 x x x IX HỌ HAPLOZETIDAE GRANDJEAN, 1936 IX-1 Giống Peloribates Berlese, 1908 19
  29. STT Lần 1 Lần 2 Chung 2 lần Họ/Giống/Loài 30/6/2018 29/7/2018 Họ Giống Loài -1 -2 -1 -2 -1 -2 13 Peloribates stellatus Balogh et Mahunka, 1967 x x X HỌ SCHELORIBATIDAE GRANDJEAN, 1953 X-1 Giống Nanobates Balogh et Balogh, 1980 14 Nanobates clavatus Mahunka, 1988 x x Tổng số loài theo tầng phân bố 5 2 13 3 14 5 Tổng số loài theo lần thu mẫu 5 13 Tổng chung cho 2 lần thu mẫu 14 20
  30. 3.1.2. Thành phần phân loại học các loài Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội Kết quả phân tích thành phần phân loại học các loài Ve giáp được trình bày tại bảng 3.2. Bảng 3.2. Thành phần phân loại học các loài Ve giáp ở các tầng phân bố tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội Giống Loài STT Họ Số Số % % lƣợng lƣợng 1 Nanhermanniidae Sellnick, 1928 1 9,09 1 7,14 2 Eremulidae Grandjean, 1965 1 9,09 1 7,14 3 Carabodidae C. L. Koch, 1837 1 9,09 1 7,14 4 Otocepheidae Balogh, 1961 1 9,09 1 7,14 5 Oppiidae Grandjean, 1954 1 9,09 1 7,14 6 Mochlozetidae Grandjean, 1960 1 9,09 1 7,14 7 Xylobatidae J. Balogh et P. Balogh, 1984 2 18,18 5 35,7 8 Protoribatidae J. Balogh et P. Balogh, 1984 1 9,09 1 7,14 9 Haplozetidae Grandjean, 1936 1 9,09 1 7,14 10 Schelorbatidae Grandjean, 1953 1 9,09 1 7,14 Tổng số 11 100,00 14 100,00 Từ bảng 3.2 ta thấy: Họ Xylobatidae J. Balogh et P. Balogh, 1984 chiếm số lượng giống nhiều nhất (2 giống và 5 loài) với tỉ lệ giống chiếm 18,18%, tỉ lệ loài chiếm 35,7 %. Còn lại tất cả các họ khác chỉ có duy 1 giống và 1 loài, chúng đều chiếm tỉ lệ giống là 9,09 % và tỉ lệ loài là 7,14%. 21
  31. 3.2. Cấu trúc quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 3.2.1. Cấu trúc quần xã Ve giáp theo tầng thẳng đứng Bảng 3.3. Một số định lƣợng cấu trúc quần xã Ve giáp qua 2 lần thu mẫu ở các tầng phân bố Các tầng phân bố Các chỉ số Tầng đất Tầng đất 0 – 10 cm 10 – 20 cm S 14 5 S1 14 MĐTB 15600 3000 H’ 1,805 1,778 J’ 0,7038 0,9138 Ghi chú: S: Số lượng loài theo tầng phân bố H’: Chỉ số đa dạng loài S1: Tổng số lượng loài J’: Chỉ số đồng đều MĐTB: Mật độ trung bình 3.2.1.1. Đa dạng thành phần loài Từ bảng 3.3 ta thấy, số lượng loài xuất hiện ở tầng -1 là nhiều hơn số loài xuất hiện ở tầng -2 (tầng -1 có 14 loài, tầng -2 có 5 loài). 3.2.1.2. Mật độ trung bình Từ bảng 3.3 ta thấy, mật độ trung bình của Ve giáp ở 2 tầng có sự khác biệt rõ rệt. Tầng -1 mật độ trung bình là 15600 cá thể/m3 trong khi tầng -2 chỉ có mật độ trung bình là 3000 cá thể/m3. Như vậy, trong cùng một môi trường đất mật độ trung bình của Ve giáp ở tầng -1 cao hơn hẳn mật độ trung bình ở tầng -2. 22
  32. 3.2.1.3. Độ đa dạng H’ Từ bảng 3.3 ta thấy, chỉ số đa dạng loài H’ tại tầng -1 có giá trị cao hơn tầng -2. Tại tầng -1, chỉ số đa dạng loài đạt giá trị 1,805; tại tầng -2, chỉ số đa dạng loài đạt giá trị 1,778. 3.2.1.4. Độ đồng đều J’ Từ bảng 3.3 ta thấy, chỉ số đồng đều J’ tại tầng -1 đạt giá trị 0,7038 và thấp hơn chỉ số đồng đều J’ tại tầng -2 đạt giá trị 0,9138. 3.2.1.5. Các loài Ve giáp ưu thế trong các tầng thẳng đứng Trên cơ sở tính toán số lượng cá thể của từng loài trên tổng số cá thể của quần xã Ve giáp thu theo tầng phân bố chúng tôi đã ghi nhận được 7 loài ưu thế. Tên và độ ưu thế của loài ưu thế được trình bày trong bảng 3.4. Bảng 3.4. Các loài Ve giáp ƣu thế ở sinh cảnh đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội Tầng phân bố Tầng đất Tầng đất 0 – 10 cm 10 – 20 cm STT Loài ƣu thế Độ ƣu Độ ƣu Số Số thế D thế D lƣợng lƣợng (%) (%) 1 Nanhermannia thainensis Aoki, 1965 1 7 2 Eremulus evenifer Berlese, 1913 7 9 3 Pulchroppia granulata Mahunka, 1988 3 20 4 Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 29 37 3 20 5 Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987) 3 20 6 Xylobates gracilis Aoki, 1982 21 27 5 33 7 Nanobates clavatus Mahunka, 1988 5 6 23
  33. 40 37 35 33 Tầng đất 0-10cm 30 27 25 Tầng đất 10-20cm 20 20 20 20 Độn Độn ưu thế 15 9 10 7 6 5 0 0 0 0 0 0 Loài Loài 1 Loài 2 Loài 3 Loài 4 Loài 5 Loài 6 Loài 7 Hình 3.1. Độ ƣu thế của loài ƣu thế trong quần xã Ve Giáp theo tầng phân bố Ghi chú: Loài 1→ loài 7 ứng với tên các loài được ghi trong bảng 3.4. Từ bảng 3.4 và hình 3.1, ta thấy: Độ ưu thế giữa các loài khác nhau là khá lớn. Tầng -1 có 4 loài ưu thế, tầng -2 có 5 loài ưu thế, số lượng cá thế loài ưu thế ở tầng -1 nhiều hơn hẳn so với tầng -2. Độ ưu thế ở tầng -1 trong khoảng 6-37%, độ ưu thế ở tầng -2 trong khoảng 7-33%. Chỉ có 2 trong số 7 loài ưu thế xuất hiện ở cả 2 tầng, đó là Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 và Xylobates gracilis Aoki, 1982. Có 2 loài chỉ xuất hiện ở tầng -1 là Eremulus evenifer Berlese, 1913 và Nanobates clavatus Mahunka, 1988. Ngoài ra, có 3 loài chỉ xuất hiện ở tầng -2 là Nanhermannia thainensis Aoki, 1965; Pulchroppia granulata Mahunka, 1988 và Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987). Loài chiếm độ ưu thế cao nhất ở tầng -1 là Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 chiếm 37%. Loài chiếm độ ưu thế cao nhất ở tầng -2 là Xylobates gracilis Aoki, 1982 chiếm 33%. 24
  34. 3.2.2. Biến đổi của cấu trúc quần xã Ve giáp theo 2 lần thu mẫu Bảng 3.5. Một số chỉ số định lƣợng cấu trúc quần xã Ve giáp theo 2 lần thu mẫu ở đất trồng hoa cúc Đình Dƣơng xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội Tầng phân bố Chỉ số Tầng 0 - 10cm Tầng 10 - 20cm Lần 1 Lần 2 Lần 1 Lần 2 S 5 13 2 3 S1 14 MĐTB 6400 56000 4000 7200 H' 1,56 1,654 0,4506 1,499 J' 0,969 0,6655 0,65 0,9314 Ghi chú: Lần 1: Lần thu mẫu thứ nhất MĐTB: Mật độ trung bình Lần 2: Lần thu mẫu thứ hai J’: Chỉ số đồng đều S: Số lượng loài theo tầng phân bố H’: Chỉ số đa dạng loài S1: Tổng số lượng loài 3.2.2.1. Đa dạng thành phần loài 13 14 12 10 8 Tầng đất 0-10cm 5 6 Tầng đất 10-20cm 3 Sốlƣợng loài 4 2 2 0 Lần 1 Lần 2 Hình 3.2. Số lƣợng loài của quần xã Ve giáp theo tầng phân bố ở 2 lần thu mẫu 25
  35. Từ bảng 3.5 và hình 3.2, ta thấy: Lần thu mẫu thứ nhất ở tầng -1 có 5 loài, tầng -2 có 2 loài, ở lần thu mẫu thứ hai, tầng -1 có 13 loài, tầng -2 có 3 loài. Số lượng loài ở 2 lần thu mẫu có sự chênh lệch. 3.2.2.2. Mật độ trung bình 56000 60000 50000 Tầng đất 0-10cm 40000 Tầng đất 10-20cm 30000 thể/m3) 20000 6400 7200 10000 4000 Mật Mật độ trung bình (cá 0 Lần 1 Lần 2 Hình 3.3. Mật độ trung bình của quần xã Ve giáp theo tầng ở 2 lần thu mẫu Từ bảng 3.5 và hình 3.3, ta thấy: MĐTB ở 2 lần thu mẫu có độ chênh lệch khá lớn. MĐTB của lần thu mẫu thứ nhất là 6400 cá thể/m3 ở tầng -1 và 4000 cá thể/m3 ở tầng -2, thấp hơn hẳn so với MĐTB của lần thu mẫu thứ hai là 56000 cá thể/m3 ở tầng -1 và 7200 cá thể/m3 ở tầng -2. 3.2.2.3. Độ đa dạng loài H’ 1.654 1.56 1.8 1.499 1.6 1.4 1.2 1 tầng đất 0-10cm 0.8 0.4506 tầng đất 10-20 cm 0.6 Độ Độ đa dạng loài H' 0.4 0.2 0 Lần 1 Lần 2 Hình 3.4. Độ đa dạng loài quần xã Ve giáp theo tầng phân bố ở 2 lần thu mẫu 26
  36. Từ bảng 3.5 và hình 3.4 ta thấy: Độ đa dạng loài H’ ở các tầng phân bố có sự chênh lệch. Độ đa dạng của lần thu mẫu thứ nhất ở tầng -1 là 1,56; tầng -2 là 0,4506; độ đa dạng của lần thu mẫu thứ hai ở tầng -1 là 1,6504; tầng -2 là 1,499. 3.2.2.4. Độ đồng đều J’ 0.969 0.9314 1 0.8 0.65 0.6655 0.6 tầng đất 0-10cm tầng đất 10-20cm 0.4 Độ Độ đồng đều J' 0.2 0 Lần 1 Lần 2 Hình 3.5. Độ đồng đều quần xã Ve giáp theo tầng phân bố ở 2 lần thu mẫu Từ bảng 3.5 và hình 3.5 ta thấy: Độ đồng đều J’ của Ve giáp ở các tầng phân bố có sự chênh lệch. Độ đồng đều của lần thu mẫu thứ nhất ở tầng -1 là 0,969; tầng -2 là 0,65; độ đồng đều của lần thu mẫu thứ hai ở tầng -1 là 0,6655; tầng -2 là 0,9314. 3.2.2.5. Các loài Ve giáp ưu thế và phổ biến trong 2 lần thu mẫu Kết quả được trình bày tại bảng 3.6. 27
  37. Bảng 3.6. Các loài Ve giáp ƣu thế ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng tại xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội theo 2 lần thu mẫu Tầng phân bố Lần 1 Lần 2 STT Loài ƣu thế -1 -2 -1 -2 Độ ƣu thế D (%) 1 Nanhermannia thainensis Aoki, 1965 13 20 2 Eremulus evenifer Berlese, 1913 25 7 3 Gibbicepheus baccanensis Jeleva et Vu, 1987 13 4 Pulchroppia granulata Mahunka, 1988 33 5 Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 41 33 6 Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987) 33 7 Xylobates gracilis Aoki, 1982 25 83 27 8 Liebstadia humerata Sellnick, 1928 25 9 Nanobates clavatus Mahunka, 1988 7 Ghi chú: Lần 1: Lần thu mẫu thứ nhất -1: Tầng đất 0 – 10cm Lần 2: Lần thu mẫu thứ hai -2: Tầng đất 1 – 20cm 100 83 Tầng đất 80 0-10cm Tầng đất 60 10-20cm 40 25 25 25 20 20 13 13 0 Loài 1 Loài 2 Loài 3 Loài 4 Loài 5 Loài 6 Loài 7 loài 8 Loài 9 Hình 3.6. Các loài ƣu thế ở lần thu mẫu thứ nhất 28
  38. 45 41 Tầng đất 40 33 33 33 0-10cm 35 Tầng đất 30 27 10-20cm 25 20 15 10 7 7 5 0 Loài 1 Loài 2 Loài 3 Loài 4 Loài 5 Loài 6 Loài 7 loài 8 Loài 9 Hình 3.7. Các loài ƣu thế ở lần thu mẫu thứ hai Ghi chú: Loài 1→ loài 9 ứng với tên các loài được ghi trong bảng 3.6. Từ bảng 3.6, hình 3.6 và 3.7, ta thấy: Trong 2 lần thu mẫu có 9 loài ưu thế. Lần thu mẫu thứ nhất, ở tầng -1 có 5 loài ưu thế và tầng -2 có 2 loài ưu thế. Lần thu mẫu thứ hai, ở tầng -1 có 4 loài ưu thế và tầng -2 đều có 3 loài ưu thế. Chỉ có 2 loài ưu thế có mặt trong cả 2 lần thu mẫu là Eremulus evenifer Berlese, 1913 và Xylobates gracilis Aoki, 1982. Từ kết quả tổng hợp của 2 lần thu mẫu, ta thấy: Số lượng và loài ưu thế ở mỗi lần thu mẫu là khác nhau. Lần thu mẫu thứ nhất, độ ưu thế dao động trong phạm vi từ 13-83%. Lần thu mẫu thứ hai, độ ưu thế dao động trong khoảng 7-41%. 3.3. Ảnh hƣởng của một số nhân tố sinh thái đến cấu trúc quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội 3.3.1. Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến cấu trúc quần xã Ve giáp tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội Để đánh giá ảnh hưởng của nhiệt độ đến cấu trúc quần xã Ve giáp tôi tiến hành đánh giá sự biến động về các chỉ số định lượng chủ yếu của quần xã (số lượng loài, MĐTB, độ đa dạng H’, độ đồng đều J’) khi có sự thay đổi 29
  39. nhiệt độ trong 2 lần thu mẫu. Kết quả được thể hiện trong bảng 3.7. Bảng 3.7. Nhiệt độ với một số chỉ số định lƣợng cấu trúc quần xã Ve giáp ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội Tầng phân bố Chỉ số Tầng 0 – 10 cm Tầng 10 – 20 cm Lần 1 Lần 2 Lần 1 Lần 2 t (0C) 30,96 30,2 30,6 28,7 S 5 13 2 3 MĐTB 6400 56000 4000 7200 H' 1,56 1,654 0,4506 1,499 J' 0,969 0,6655 0,65 0,9314 Ghi chú: Lần 1: Lần thu mẫu thứ nhất MĐTB: Mật độ trung bình Lần 2: Lần thu mẫu thứ hai H’: Chỉ số đa dạng loài t: Nhiệt độ J’: Chỉ số đồng đều S: Số lượng loài theo tầng phân bố 30.96 31 30.6 30.5 30.2 30 ̊ C) ( 29.5 Tầng đất 0-10cm 29 28.7 Tầng đất 10-20cm Nhiệt Nhiệt độ 28.5 28 27.5 Lần 1 Lần 2 Hình 3.8. Nhiệt độ mẫu đất theo tầng qua 2 lần thu mẫu 30
  40. Từ bảng 3.7 và hình 3.8, ta thấy: Nhiệt độ của 2 lần lấy đất dao động từ 28,7→30,960C. Ở tầng -1 nhiệt độ cao hơn tầng -2. 3.3.1.1. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến số loài và mật độ trung bình Từ bảng 3.7, ta thấy: Ở tầng -1, nhiệt độ giảm từ 30,96→30,20C và số loài Ve giáp tăng (từ 5→13 loài) và MĐTB tăng (từ 6400→56000 cá thể/m3). Ở tầng -2, nhiệt độ giảm từ 30,6→28,70C và số loài Ve giáp tăng từ 2→3 loài và MĐTB tăng từ 4000→7200 cá thể/m3. Tại nhiệt độ 30,20C của lần thu mẫu thứ nhất tại tầng -1 ta thu được nhiều loài nhất (13 loài) và MĐTB cao nhất (56000 cá thể/m3). Và tại mức nhiệt độ 30,60C của lần thu mẫu thứ nhất tại tầng -2 ta thu được ít loài nhất (2 loài) và MĐTB thấp nhất (4000 cá thể/m3). Như vây, sự giảm về nhiệt độ tỉ lệ nghịch với chiều hướng tăng số lượng loài và MĐTB của Ve giáp trong quần xã tại sinh cảnh nghiên cứu. 3.3.1.2. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến độ đa dạng loài H’ và độ đồng đều J’ Từ bảng 3.7, ta thấy: Đối với chỉ số đa dạng loài H’, khi nhiệt độ giảm thì độ đạng dạng H’ tăng. Cụ thể : Ở tầng -1 nhiệt độ giảm từ 30,96→30,20C thì chỉ số độ đa dạng loài H’ tăng (từ 1,56→1,654). Ở tầng -2 khi nhiệt độ giảm từ 30,6→28,70C thì chỉ số độ đa dạng loài H’ tăng (từ 0,4506→1,499). Từ bảng 3.7, ta thấy: Đối với chỉ số đồng đều J’, ở tầng -1 khi nhiệt độ giảm từ 30,96→30,20C thì chỉ số đồng đều J’ giảm (từ 0,969→0,6655). Ở tầng -2 khi nhiệt độ giảm từ 30,6→28,70C thì chỉ số đồng đều J’ tăng (từ 0,65→0,9138). Sự thay đổi của nhiệt độ ít ảnh hưởng tới độ đồng đều J’. 3.3.1.3. Ảnh hưởng của nhiệt độ với loài ưu thế Tại mỗi nhiệt độ khác nhau số loài ưu thế và độ ưu thế cũng có sự khác nhau. Kết quả được thể hiện rõ ở bảng 3.8. 31
  41. Bảng 3.8. Nhiệt độ đối với các loài Ve giáp ƣu thế ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội Tầng Tầng Tầng phân bố 0 – 10cm 10 – 20cm TT Lần 1 Lần 2 Lần 1 Lần 2 Nhiệt độ (t0C) 30,96 30,2 30,6 28,7 Loài ƣu thế Độ ƣu thế D (%) 1 Nanhermannia thainensis Aoki, 1965 13 20 2 Eremulus evenifer Berlese, 1913 25 7 3 Gibbicepheus baccanensis Jeleva et Vu, 1987 13 4 Pulchroppia granulata Mahunka, 1988 33 5 Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 41 33 6 Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987) 33 7 Xylobates gracilis Aoki, 1982 25 83 27 8 Liebstadia humerata Sellnick, 1928 25 9 Nanobates clavatus Mahunka, 1988 7 Ghi chú: Lần 1: Lần thu mẫu thứ nhất Lần 2: Lần thu mẫu thứ hai Từ bảng 3.8, ta thấy: Ở tầng -1 khi nhiệt độ giảm từ 30,96→30,20C thì số loài ưu thế giảm (từ 5→2 loài). Ở tầng -2 khi nhiệt độ giảm từ 30,6→28,70C thì số loài ưu thế giảm (từ 4→3 loài). Tại nhiệt độ 30,960C, tầng -1 có nhiều loài ưu thế nhất. Nhiệt độ giảm thì số loài Ve giáp ưu thế giảm tại sinh cảnh nghiên cứu. 32
  42. 3.3.2. Ảnh hưởng của độ chua đất (pH) đến cấu trúc quần xã Ve giáp tạo đất trồng hoa cúc khu Đình Dương thuộc xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội pH là nhân tố rất quan trọng quyết định độ phì nhiêu, ảnh hưởng đến các quá trình sinh hóa và tác động trực tiếp đến cây trồng cũng như sinh vật trong đất. Để đánh giá ảnh hưởng của độ pH đến cấu trúc quần xã Ve giáp tôi tiến hành đánh giá sự biến động về các chỉ số định lượng chủ yếu của quần xã (số lượng loài, MĐTB, độ đa dạng H’, độ đồng đều J’) khi có sự thay đổi độ pH trong 2 lần thu mẫu. Bảng 3.9. pH đối với một số chỉ số định lƣợng cấu trúc quần xã Ve giáp ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội Tầng phân bố Chỉ số Tầng 0 – 10cm Tầng 10 – 20cm Lần 1 Lần 2 Lần 1 Lần 2 pH 7,74 6,63 7,66 6,65 S 5 13 2 3 MĐTB 6400 56000 4000 7200 H' 1,56 1,654 0,4506 1,499 J' 0,969 0,6655 0,65 0,9314 Ghi chú: Lần 1: Lần thu mẫu thứ nhất MĐTB: Mật độ trung bình Lần 2: Lần thu mẫu thứ hai J’: Chỉ số đồng đều pH: Độ pH H’: Chỉ số đa dạng loài S: Số lượng loài theo tầng phân bố 33
  43. 7.74 7.66 7.8 7.6 7.4 Tầng đất 0-10cm 7.2 Tầng đất 10-20cm 7 6.65 6.8 6.63 Độ Độ pH 6.6 6.4 6.2 6 Lần 1 Lần 2 Hình 3.9. Độ pH của đất theo tầng qua 2 lần thu mẫu Từ bảng 3.9 và hình 9, ta thấy: Độ pH theo tầng qua 2 lần thu mẫu có sự chênh lệch. Lần thu mẫu thứ nhất, đất có độ pH trong khoảng từ 7,66 - 7,74. Lần thu mẫu thứ hai, đất có độ pH trong khoảng từ 6,63 - 6,65. 3.3.2.1. Ảnh hưởng của pH đến số loài và mật độ trung bình Từ bảng 3.9, ta thấy rằng: Tại tầng -1, chỉ số độ pH giảm từ 7,74→6,63; số loài Ve giáp có mặt trong quần xã tăng từ 5 loài →13 loài và MĐTB tăng từ 6400→56000 cá thể/m3. Tại tầng -2, chỉ số pH giảm từ 7,66→ 6,65 và số loài Ve giáp trong quần xã tăng từ 2→ 3 loài và MĐTB tăng từ 4000→7200 cá thể/m3. Tầng -1 với độ pH 6,63 là mức pH có số loài (13 loài) và MĐTB (56000 cá thể/m3) là lớn nhất. Tầng -2 với độ pH 7,66 là mức pH có số loài (2 loài) và MĐTB (4000 cá thể/m3) là nhỏ nhất. Như vậy, ta thấy sự thay đổi độ pH của môi trường sống có ảnh hưởng tới số loài và MĐTB tại sinh cảnh nghiên cứu. Sự giảm giá trị pH tỉ lệ nghịch với xu hướng tăng MĐTB và số loài Ve giáp trong quần xã. 3.3.2.2. Ảnh hưởng của pH đến chỉ số độ đa dạng loài H’ và độ đồng đều J’ Từ bảng 3.9, ta thấy: Đối với chỉ số đa dạng loài H’, tại tầng -1 khi độ pH giảm từ 7,74→6,63 thì chỉ số đa dạng loài H’ tăng lên (từ 1,56→1,654), tại tầng -2 khi độ pH giảm từ 7,66→6,65 thì chỉ số đa dạng loài H’ tăng lên (từ 0,4506→1,499). 34
  44. Từ bảng 3.9, ta thấy: Đối với chỉ số đồng đều J’, ở tầng -1 khi độ pH giảm từ 7,74→6,63 thì độ đồng đều J’ giảm (từ 0,969→0,6655), ở tầng -2 khi độ pH giảm từ 7,66→6,65 thì độ đồng đều J’ tăng (từ 0,65→0,9138). Độ pH thay đổi ít ảnh hưởng tới độ đang dạng loài H’ và độ đồng đều J’ của quần xã Ve giáp tại sinh cảnh nghiên cứu. 3.3.2.3. Ảnh hưởng của độ pH đối với loài Ve giáp ưu thế Kết quả phân tích sự ảnh hưởng của pH qua 2 lần thu mẫu đối với loài Ve giáp ưu thế được thể hiện ở bảng 3.10. Bảng 3.10. Độ pH đối với các loài Ve giáp ƣu thế ở đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng thuộc xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội Tầng Tầng 0 – 10 cm 10 –20 cm Tầng phân bố Lần Lần Lần Lần STT 1 2 1 2 pH 7,74 6,63 7,66 6,65 Loài ƣu thế Độ ƣu thế D (%) 1 Nanhermannia thainensis Aoki, 1965 13 20 2 Eremulus evenifer Berlese, 1913 25 7 3 Gibbicepheus baccanensis Jeleva et Vu, 1987 13 4 Pulchroppia granulata Mahunka, 1988 33 5 Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 41 33 6 Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987) 33 7 Xylobates gracilis Aoki, 1982 25 83 27 8 Liebstadia humerata Sellnick, 1928 25 9 Nanobates clavatus Mahunka, 1988 7 35
  45. Từ bảng 3.10, ta thấy: khi pH giảm gây ảnh hưởng không đáng kể tới số loài ưu thế và độ ưu thế của Ve giáp trong sinh cảnh nghiên cứu Tại tầng -1 khi độ pH giảm từ 7,74→6,63 thì số loài ưu thế giảm (từ 5→2 loài), tại tầng -2 khi độ pH giảm từ 7,66→6,65 thì số loài ưu thế giảm (từ 4→3 loài). 36
  46. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ KẾT LUẬN 1. Thành phần loài Ve giáp Kết quả nghiên cứu thành phần loài Ve giáp trong quần xã tại đất trồng hoa cúc khu Đình Dương, xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội, đã xác định ghi nhận được 14 loài, thuộc 11 giống, 10 họ, đã xác định được tên của 12 loài và 2 loài ở dạng sp. là Perxylobates sp., Xylobates sp 2. Cấu trúc quần xã Ve giáp Mật độ trung bình: Tầng đất 0-10cm là 15600 cá thể/m3 và tầng đất 10– 20cm là 3000 cá thể/m3. Chỉ số đa dạng loài H’ tại tầng đất 0–10cm là 1,805; tầng đất 10-20cm là 1,778. Chỉ số đồng đều J’tại tầng đất 0–10cm là 0,7038; tầng đất 10–20cm là 0,9138. Kết quả nghiên cứu ghi nhận tổng số 7 loài Ve giáp ưu thế, trong đó có 2 loài xuất hiện ở cả 2 tầng đất. Loài chiếm độ ưu thế cao nhất là Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 (chiếm 37%) và nằm ở tầng đất 0-10cm. 3. Ảnh hƣởng của một số nhân tố sinh thái tới cấu trúc quần xã Ve giáp Nhiệt độ: Nhiệt độ giảm tỉ lệ nghịch với chiều hướng tăng số lượng loài, mật độ trung bình, và độ đa dạng loài H’, nhưng ít ảnh hưởng tới độ đồng đều J’tại sinh cảnh nghiên cứu. Tại nhiệt độ 30,20C, tầng đất 0-10cm có tổng số loài (13 loài) và mật độ trung bình (56000 cá thể/m3) đạt giá trị cao nhất. Tại nhiệt độ 30,60C tại tầng đất 10-20cm tổng số loài (2 loài), chỉ số đa dạng loài (0,4506) và chỉ số đồng đều (0,65) đều đạt giá trị thấp nhất. Tại nhiệt độ 30,960C, chỉ số đồng đều đạt giá trị cao nhất là 0,969. Độ chua đất (pH): Sự giảm giá trị pH tỉ lệ nghịch với chiều hướng tăng mật độ trung bình và số loài Ve giáp trong quần xã. pH ít gây ảnh hưởng tới 37
  47. các chỉ số sinh thái của đất (độ đa dạng loài H’ và độ đồng đều J’) tại sinh cảnh nghiên cứu. Tại giá trị pH là 6,63 tại tầng 0-10cm có tổng số loài (13 loài), mật độ trung bình (56000 cá thể/m3), độ đa dạng loài (1,6545), chỉ số đồng đều (0,969) đạt giá trị cao nhất, nhưng mật độ trung bình (6400 cá thể/m3) đạt giá trị thấp nhất. Tại giá trị pH là 7,66 tại tầng 10-20 cm có tổng số loài (2 loài), độ đa dạng loài (0,4506), chỉ số đồng đều (0,65) đạt giá trị thấp nhất. KIẾN NGHỊ Kết quả thực hiện nghiên cứu đưa ra chỉ đánh giá được tương đối về ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái tại sinh cảnh tới sự phân bố của quần xã Ve giáp. Do còn gặp nhiều điều kiện khó khăn, hạn chế nên chưa thể thực hiện trên quy mô rộng và phạm vi lớn. Vì vậy, cần thêm đề tài và điều kiện nghiên cứu phù hợp để đưa ra được đánh giá một cách chính xác, đầy đủ nhất về đa dạng sinh học và sự phân bố của quần xã Ve giáp, từ đó đưa ra những biện pháp bảo vệ đa dạng sinh học và môi trường sống của chúng ta. 38
  48. TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT 1. Vũ Quang Mạnh (2003), Sinh thái học đất, NXB ĐHSP, tr.9-108, 122-129. 2. Vũ Quang Mạnh (2007), Động vật chí Việt Nam, Bộ Ve giáp Oribatida, NXB KH và KT, 21, tr.15-346. 3. Vũ Quang Mạnh, Đào Duy Trinh (2006), “Ve giáp họ Oppiidae Grandjean, 954 (Acari: Oribatida) ở Việt Nam, II, Phân họ Oppiinae Grandjean, 1951 và Multioppiinae Balogh, 1983”, Tạp chí Khoa học ĐHQG Hà Nội, T, XXII, 4, tr.66-75. 4. Vũ Quang Mạnh, Lại Thu Hiền, Nguyễn Huy Trí (2013), “Đa dạng thành phần loài Ve giáp (Acari: Oribatida) và phân bố của chúng ở hệ sinh thái đất vườn Quốc gia Cát Bà, thành phố Hải Phòng”, Hội nghị khoa học toàn quốc về sinh thái và tài nguyên sinh vật lần thứ 5, tr.1490-1497. 5. Đức Minh (2009), Những vị thuốc quanh ta, NXB Hà Nội, tr.12. 6. Trần Đình Nghĩa (chủ biên) (2005), Sổ tay thực tập thiên nhiên, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, tr.5-42. 7. Nguyễn Nghĩa Thìn (2018), “Đa dạng sinh học ở Việt Nam và vấn đề bảo tồn”, Kỷ yếu hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ 3, tr.659-667. 8. Nguyễn Nghĩa Thìn, Phạm Bình Quyền (2002), Đa dạng sinh học, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, tr.3. 9. Đào Duy Trinh (2015), “Nghiên cứu về sự biến động thành phần loài Ve giáp (Acari: Oribatida) ở khu công nghiệp Kim Thoa và phụ cận”, Hội nghị khoa học toàn quốc về sinh thái và tài nguyên sinh vật lần thứ 6, tr.1756-1762. 10. Đào Duy Trinh, Nguyễn Thị Huyền Trang, Nguyễn Thanh Tùng (2017), “Cấu trúc quần xã Ve giáp (Acari: Oribatida) ở hệ sinh thái đất rừng tự nhiên độ cao 300 m, thuộc vườn Quốc gia Ba Vì”, Hội nghị khoa học toàn quốc về sinh thái và tài nguyên sinh vật lần 7, tr.450-459. 39
  49. 11. Đào Duy Trinh, Nguyễn Thị Hằng, Nguyễn Thị Tuyết Nhung (2018), “Đánh giá ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến Ve giáp (Acari: Oribatida) ở rừng nhân tác tại vườn quốc gia Tam Đảo”, Tạp chí Nông nghiệp và phát triển Nông thôn, tr.114-120. 12. Đào Duy Trinh, Nguyễn Thị Thu Anh, Nguyễn Thị Thắm, Dương Thị Thanh (2017), “Thành phần loài Ve giáp (Acari: Oribatida) tại sinh cảnh rừng tự nhiên, rừng trồng và vùng phụ cận vườn quốc gia Ba Vì”, Hội nghị khoa học toàn quốc lần 7, Tr.22-28. TIẾNG ANH 13. Gergócs V., Homoródi R., Hufnagelb L. (2012), “Genus lists of Oribatid mites- a unique perspective of climate change indication in research”, Biodiversity Conservation and Utilization in a Diverse Worl, pp.176-208. 14. Gergócs V., Garamvolgyi Á., Homorosdi R., Hufnagel L. (2009), “Seasonnal change of oribatid mite communities (Acari: Oribatida) in three different types of microhabitats in an Oakforest”, Applied ecology and environmental research 9(2), pp.181-195. 15. Janet Wissuwa, Jorg- Alfred Salamon, Thomas Frank (2013), “Oribatida (Acari) in grassy arable fallows are more affected by soil properties than habitat age and plant species, European Journal of soil Biology, pp.8-14. 16. Vu Quang Manh (2015), “The Oribatid mite fauna (Acari: Oribatida) of Viet Nam – Sytematics”, Zoogeography and formation, publish, Sofia – Moscow, pp.1-197. 17. Primer-E Ltd. (2001), Primer 5 for Windows, Version 5.2.4, 2001. 18. Schatz H. (1998), “Oribatid mites of the Gal´apagos Islands – faunistics, ecology and speciation”, Experimental & Applied Acarology, 22 (1998), pp.373–409. 40
  50. INTERNET 19. 20. BB%87t_Nam 21. %E1%BB%8B_tr%C3%AD_%C4%91%E1%BB%8Ba_l%C3%BD 22. 41
  51. PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1 TỔNG SỐ LƢỢNG CÁC LOÀI, SỐ CÁ THỂ, ĐỘ ƢU THẾ VÀ MẬT ĐỘ TRUNG BÌNH CỦA QUẦN XÃ VE GIÁP TẠI ĐẤT TRỒNG HOA CÚC KHU ĐÌNH DƢƠNG THUỘC XÃ YÊN SỞ, HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Tầng đất 0 – 10 cm TT Tên loài Lần thu mẫu thứ nhất Lần thu mẫu thứ hai Chung 2 lần 30/6/2018 29/7/2018 Số Số Tổng %UT Tổng %UT Tổng %UT lƣợng lƣợng 1 Nanhermannia thainensis Aoki, 1965 1 1 13% 1 1 1% 2 3% 2 Eremulus evenifer Berlese, 1913 1/1 2 25% 4/1 5 7% 7 9% 3 Gibbicepheus baccanensis Jeleva et Vu, 1987 1 1 13% 0 0 0% 1 1% 5 Dolicheremaeus ornata (Balogh et Mahunka, 1967) 0 0 0% 1 1 1% 1 1% 6 Pulchroppia granulata Mahunka, 1988 0 0 0% 1 1 1% 1 1% 7 Unguizetes clavatus Aoki, 1967 0 0 0% 1 1 1% 1 1% 8 Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 0 0 0% 11/7/9/2 29 41% 29 37%
  52. TT Tên loài Lần thu mẫu thứ nhất Lần thu mẫu thứ hai Chung 2 lần 30/6/2018 29/7/2018 Số Số Tổng %UT Tổng %UT Tổng %UT lƣợng lƣợng 9 Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987) 0 0 0% 1/1 2 3% 2 3% 10 Perxylobates sp. 0 0 0% 3 3 4% 3 2% 11 Xylobates gracilis Aoki, 1982 1/1 2 25% 4/4/8/3 19 27% 21 27% 12 Xylobates sp. 0 0 0% 1 1 1% 1 1% 13 Liebstadia humerata Sellnick, 1928 1/1 2 25% 1 1 1% 3 4% 14 Peloribates stellatus Balogh et Mahunka, 1967 0 0 0% 1 1 1% 1 1% 15 Nanobates clavatus Mahunka, 1988 0 0 0% 5 5 7% 5 6% Tổng số cá thể 8 70 78 Tổng số loài 5 13 MĐTB 6400 56000 15600
  53. TẦNG ĐẤT 10 – 20 cm STT Tên loài Lần thu mẫu thứ nhất Lần thu mẫu thứ hai Chung 2 lần 30/6/2018 29/7/2018 Số Số Tổng %UT Tổng %UT Tổng %UT lƣợng lƣợng 1 Nanhermannia thainensis Aoki, 1965 1 1 20% 0 0 0% 1 7% 2 Pulchroppia granulata Mahunka, 1988 0 0 0% 1/2 3 33% 3 20% 3 Perxylobates brevisetus Mahunka, 1988 0 0 0% 1/2 3 33% 3 20% 4 Perxylobates vietnamensis (Jeleva et Vu, 1987) 0 0 0% 1/2 3 33% 3 20% 5 Xylobates gracilis Aoki, 1982 2/2/1 5 83% 0 0 0% 5 33% Tổng số cá thể 6 9 15 Tổng số loài 2 3 5 MĐTB 4000 7200 3000
  54. PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ XỬ LÝ SỐ LIỆU BẰNG PHẦN MỀM PRIMER PRIMER 8/4/2019 DIVERSE Lần thu mẫu thứ nhất: Sample S N J' H'(loge) -1 5 8 0.969 1.56 -2 2 6 0.65 0.4506 Tong 5 14 0.8506 1.369 Lần thu mẫu thứ hai: Sample S N J' H'(loge) -1 12 67 0.6655 1.654 -2 5 11 0.9314 1.499 Tong 13 78 0.7047 1.808 Tổng hai lần thu mẫu: Sample S N J' H'(loge) -1 13 74 0.7038 1.805 -2 7 17 0.9138 1.778 Tong 14 91 0.7336 1.936
  55. PHỤ LỤC 3 MỘT SỐ HÌNH ẢNH NGHIÊN CỨU Ảnh 1. Nghiên cứu tại thực địa đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội (Nguồn: Nguyễn Viết Thị Vân) Ảnh 2. Đo độ pH ở tầng đất 0-10cm tại thực địa đất trồng hoa cúc khu Đình Dƣơng xã Yên Sở, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội (Nguồn: Nguyễn Viết Thị Vân)
  56. Ảnh 3. Đo pH tại phòng thí nghiệm - Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2 (Nguồn: Nguyễn Viết Thị Vân) Ảnh 4. Phân tích mẫu tại phòng thí nghiệm Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2 (Nguồn: Nguyễn Viết Thị Vân)