Tóm tắt Luận văn Quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý - Giáo dục cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La

Nội dung text: Tóm tắt Luận văn Quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý - Giáo dục cho học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÍ GIÁO DỤC ĐỖ VIỆT THẮNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỖTRỢ TÂM LÝ - GIÁO DỤC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HUYỆN VÂN HỒ, TỈNH SƠN LA Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số : 8.14.01.14 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ HỘI - 2019
2. Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Trung Học Phản biện 1: Phản biện 2: Luận văn sẽ được bảo vệ tại hội đồng chấm luận văn thạc sĩ họp tại Học viện Quản lý giáo dục Vào hồi giờ phút ngày tháng năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Quản lý giáo dục
3. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Theo đánh giá của các chuyên gia giáo dục, trong thời gian qua, giáo dục nước nhà đã đạt được nhiều thành tích đáng ghi nhận, góp phần xứng đáng vào công cuộc xây dựng và phát triển tổ quốc. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích đó, giáo dục nước nhà vẫn còn bộc lộ nhiều tồn tại cần tiếp tục khắc phục. Trong giai đoạn gần đây, vấn đề bạo lực học đường, bệnh thành tích, đạo đức học đường xuống cấp, sức ép học tập đang trở thành những vấn đề nổi cộm cần được quan tâm. Nhiều giải pháp được đề cập đến trong cuộc cải cách căn bản, toàn diện nền giáo dục hướng đến mục tiêu khắc phục một cách căn bản những hạn chế của nền giáo dục nước nhà, trong đó tiếp cận tâm lý – giáo dục được xem như một cách tiếp cận hiện đại, nhân văn có thể tạo ra bước đột phá trong các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Cũng như học sinh các trường PTDT Nội trú trong Tỉnh Sơn La, Học sinh trường trường PTDT Nội trú Vân Hồ còn gặp nhiều những khó khăn trong cuộc sống. Ngoài những khó khăn chung của lứa tuổi, các em hầu hết là con em các dân tộc thiểu số (Mông, Dao, Thái, Mường), từ vùng sâu vùng xa xuống học tập và sinh hoạt tập thể, mang theo rất nhiều tập tục lạc hậu, nhiều thói quen trong sinh hoạt còn chưa văn minh, thiếu kỹ năng thực hành, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng đối phó với những khó khăn trong cuộc sống và khả năng tự phục vụ bản thân Đặc biệt, hiện tượng tảo hôn đối với đồng bào dân tộc thiểu số khiến nhiều học sinh bỏ học, xây dựng gia đình, yêu đương sớm dẫn đến những hậu quả về sức khỏe sinh sản vị thành niên. Đó là điều đáng lo ngại, cũng là trăn trở của các thầy, cô giáo và học sinh trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ. Do vậy, dưới phưng diện quản lý, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh trường phổ thông Dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh trường PTDT Nội trú Vân Hồ, Sơn La. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu 4. Giả thuyết khoa học 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 1
4. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ: 8. Đóng góp của luận văn 8.1. Về khoa học - Hệ thống hóa được những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục học sinh ở trường PTDT Nội trú, làm tài liệu nghiên cứu tại nhà trường và các cơ sở giáo dục khác. - Phân tích thực trạng tâm lý học sinh hiện nay và các yếu tố tác động đến tâm lý, các nguyên nhân ảnh hưởng tới khó khăn tâm lý học sinh tại trường PTDT Nội trú, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La; thực trạng công tác quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh, từ đó đề xuất được các giải pháp hỗ trợ nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh, giúp nhà trường quản lý tốt và triển khai được hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục trong nhà trường. 8.2. Về thực tiễn - Bức tranh chung về những vấn đề tâm lý – giáo dục của học sinh là cơ sở quan trọng để giúp các giáo viên, cán bộ quản lý tham khảo trong công tác quản lý, giảng dạy tại trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. - Các giải pháp quản lý nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục khi được xác lập là cơ sở quan trọng giúp nhà trường quản lý tốt và triển khai hiệu quả hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục trong nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, kiến nghị và danh mục tài liệu tham khảo, khảo sát, nội dung của luận văn gồm 3 chương: CHƯƠNG 1: Cơ sở lý luận quản lý hoạt động hình hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh. CHƯƠNG 2: Thực trạng những khó khăn tâm lý và nhu cầu hỗ trợ tâm lý – giáo dục của học sinh trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. CHƯƠNG 3: Quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ TÂM LÝ - GIÁO DỤC CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ 2
5. 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý-giáo dục cho học sinh phổ thông trên thế giới Tư vấn tâm lý, ứng xử cho học sinh đã được quan tâm ở các nước tiên tiến từ gần một thế kỷ qua, ít nhất là từ những năm 1950 đến nay. Mặc dù có nhiều giai đoạn thăng trầm và nhiều vấn đề cần bàn luận về ý nghĩa, chức năng chuyên môn, mô hình hoạt động, nhưng không thể phủ nhận, các hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục đã ngày càng chứng tỏ được tầm quan trọng của nó trong đời sống học đường và dần trở thành một phần tất yếu trong quá trình giáo dục, đào tạo. Theo xu hướng chung, các hoạt động này dần được pháp chế hóa trong các hoạt động học đường và trở thành yếu tố không thể thiếu trong các nhà trường nhà trường trong xã hội hiện đại. 1.1.2. Các nghiên cứu về hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh phổ thông tại Việt Nam Tại Việt Nam, vào những năm 1977 – 1980, nhà trường bắt đầu quan tâm đến tư vấn hướng nghiệp. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, hoạt động tư vấn hướng nghiệp tập trung chủ yếu về việc chẩn đoán, đánh giá khả năng tâm lý, tính cách học sinh, gọi là công tác hướng nghiệp trong nhà trường. Phải đợi đến năm 2005, Bộ GD-ĐT mới có hướng dẫn ban đầu về hoạt động tư vấn tâm lý và hướng nghiệp cho học sinh trong nhà trường, bước đầu hình thành những cơ sở pháp lý, khoa học cho hoạt động tư vấn tâm lý học đường trong trường phổ thông. Tuy nhiên, những quy định bước đầu này chưa chỉ rõ ai tư vấn cho học sinh và kinh phí lấy từ đâu. Công tác tổ chức, đào tạo bắt đầu được chú trọng trong một số các trường đại học trong cả nước nhưng chủ yếu mang tính tự phát, chưa có sự quy hoạch, định hướng từ Bộ giáo dục và Đào tạo. Năm 2017, thông tư 31 của Bộ Giáo dục và đào tạo ra đời là một trong những bước tiến mới về cơ sở pháp lý và nhận thức quản lý về hoạt động tham vấn học đường trong các trường phổ thông. Theo thông tư này, hoạt động tư vấn tâm lý được nhận thức là một trong những bộ phận quan trọng, không thể tách rời trong nhà trường. Bộ yêu cầu chính thức các trường phải có Tổ tham vấn học đường do các giáo viên trong trường đảm nhiệm. Phân tích lịch sử hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục trên thế giới và những bước tiến dưới góc độ nghiên cứu, phổ biến kiến thức và thực tiễn hoạt động quản lý tại Việt Nam cho thấy, triển khai các hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục trong nhà trường là một xu hướng tất yếu của một nền giáo dục dân chủ, khai sáng, đồng thời cũng yêu cầu những vấn đề đặt ra 3
6. cho công tác quản lý hoạt động này trong mỗi nhà trường. Đây là những điều kiện quan trọng trong tiến trình thúc đẩy hoạt động này đưa vào chính quy, chuyên nghiệp. 1.2. Các khái niệm cơ bản sử dụng trong luận văn 1.2.1.Khái niệm tâm lý học đường (tâm lý học trường học) Tác giả Hoàng Trung Học đưa ra định nghĩa: “Tâm lý học đường hay tâm lý học trường học là một chuyên ngành tâm lý học ứng dụng trong trường học hướng đến mục tiêu đảm bảo sức khỏe tâm thần học đường cho học sinh. Các công việc chính của chuyên viên tâm lý học trường học là chẩn đoán, đánh giá, phòng ngừa, can thiệp sớm và trị liệu tâm lý cho học sinh và các đối tượng liên quan hướng tới mục tiêu tạo những điều kiện thuận lợi nhất cho sự phát triển toàn diện của học sinh”. 1.2.2. Khái niệm hỗ trợ tâm lý – giáo dục Chúng tôi sử dụng khái niệm của tác giả Hoàng Trung Học về hỗ trợ tâm lý – giáo dục như sau: “Hỗ trợ tâm lý – giáo dục là quá trình vận dụng các kiến thức về tâm lý học, giáo dục học và các kiến thức liên ngành khác vào thực tiễn đời sống học đường, trong đó người hỗ trợ sử dụng các kỹ năng chuyên môn tác động đến đối tượng, đánh giá và giúp họ đánh giá được vấn đề của mình, từ đó tiến hành các hoạt động phòng ngừa, can thiệp sớm hoặc can thiệp sâu, giúp đối tượng giải quyết hiệu quả các vấn đề gặp phải trong quá trình rèn luyện, học tập và nghiên cứu trong các cơ sở giáo dục” [10]. 1.2.3. Khái niệm trường phổ thông dân tộc nội trú, học sinh dân tộc nội trú. Trường phổ thông dân tộc nội trú: Trong Luật Giáo dục năm 2005, tại điều 61 có quy định về trường PTDT Nội trú như sau: “Trường phổ thông dân tộc nội trú là loại trường chuyên biệt mang tính chất phổ thông, dân tộc và nội trú, được ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị và ngân sách. Trường lựa chọn bố trí cán bộ, giáo viên, nhân viên để đảm bảo việc nuôi, dạy học sinh, đồng thời, cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh của trường được hưởng chính sách ưu đãi theo quy định của Nhà nước”. 1.2.4. Khái niệm hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh phổ thông dân tộc Nội trú Hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh phổ thông dân tộc nội trú là quá trình vận dụng các kiến thức về tâm lý học, giáo dục học và các kiến thức liên ngành khác vào thực tiễn đời sống học đường trường phổ thông dân tộc nội trú, trong đó người hỗ trợ sử dụng các kỹ năng chuyên môn tác động đến học sinh nhằm mục đích trợ giúp các em đánh giá được vấn đề của mình, từ đó tiến hành các hoạt động phòng ngừa, can thiệp sớm hoặc 4
7. can thiệp sâu, giúp đối tượng giải quyết hiệu quả các vấn đề gặp phải trong quá trình học tập tại nhà trường. 1.2.5. Khái niêm quản lý và quản lý hoạt động hỗ tâm lý – giáo dục cho học sinh phổ thông Chúng tôi hiểu, quản lý là hoạt động có chủ đích, được tiến hành bởi một chủ thể quản lý nhằm tác động lên khách thể quản lý để thực hiện các mục tiêu xác định của công tác quản lý. Chủ thể tiến hành những hoạt động theo các chức năng quản lý như xác định mục tiêu, các chủ trương chính sách, hoạch định kế hoạch, tổ chức chỉ đạo thực hiện kiểm tra để thực hiện các mục tiêu quản lý. 1.3. Hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục 1.4. Quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục trong trường THCS 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở trường THCS 1.6. Một số đặc điểm tâm lý của học sinh trường PTDT Nội trú Tiểu kết chương 1 Hệ thống hóa và phân tích nội hàm các khái niệm liên quan và khái niệm công cụ của đề tài: Tâm lý học đường, hỗ trợ tâm lý - giáo dục, quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục. Trong nghiên cứu này, chúng tôi phân tích thực trạng hoạt động quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục theo các công đoạn, thành tố chính của hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục gồm đánh giá vấn đề tâm lý, xác định nhu cầu hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh; nội dung hỗ trợ; hình thức hỗ trợ, giám sát, lượng giá hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục. Phân tích một số đặc điểm tâm lý, xã hội cơ bản của học sinh các trường phổ thông dân tộc nội trú đồng thời chỉ ra quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh dân tộc Nội trú là hết sức cần thiết nhưng phải đặc biệt linh hoạt, phù hợp với văn hóa, phong tục mang tính vùng miềm, đặc điểm tâm lý của học sinh. Đây là cơ sở lý luận quan trọng để chúng tôi tiến hành điều tra, đánh giá thực trạng (chương 2) và tìm kiếm các giải pháp quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường phổ thông nội trú (chương 3). CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ HỖ TRỢ TÂM LÝ – GIÁO DỤC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HUYỆN VÂN HỒ, TỈNH SƠN LA 2.1. Sơ lược về địa bàn và tổ chức quá trình khảo sát 5
8. 2.1.1. Sơ lược về trường Phổ thông dân tộc Nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La 2.1.1.1. Đội ngũ nhân sự 2.1.1.2. Tình hình học sinh Bảng 2.2. Xếp loại hạnh kiểm, học lực học kỳ I năm học 2018 – 2019 của học sinh trường PTDT Nội trú Vân Hồ Số HS Hạnh kiểm Học lực TS Khối dự HS T K Tb Y G K Tb Y Kém ĐGXL 6 70 70 65 3 2 0 4 33 28 5 7 102 102 85 3 4 0 13 65 20 4 8 104 104 70 29 5 0 10 59 33 2 9 90 90 82 5 3 0 9 54 27 0 Tổng 366 366 302 50 14 0 36 211 108 11 0 Qua bảng 2.2 chúng ta thấy so với mặt bằng chung về học tập và hạnh kiểm vẫn còn nhiều học sinh gặp khó khăn, cần được giúp đỡ, cần sự hỗ trợ tâm lý từ các thầy cô giáo, từ các nhà tư vấn tâm lý - giáo dục. 2.1.2. Tổ chức nghiên cứu: - Giai đoạn 1 từ tháng 8/2018 đến tháng 10/2018: Thu thập tài liệu, xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài - Giai đoạn 2 từ tháng 11/2018 đến tháng 2/2019: Nghiên cứu thực trạng. - Giai đoạn 3 từ tháng 3/2019 đến tháng 6/2019: Viết, hoàn thiện luận văn. 2.1.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi được sử dụng trong nghiên cứu Trong luận văn này, để tiến hành thu thập số liệu, chúng tôi đã thiết kế 2 mẫu bảng hỏi khác nhau, cùng hướng đên mục tiêu làm rõ thực trạng về hoạt động quản lý mô hình hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh: Phiếu điều tra dành cho Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên gồm 8 câu hỏi; Phiếu điều tra dành cho học sinh gồm 5 câu hỏi. Mẫu điều tra được lựa chọn với số lượng (Mẫu dành cho giáo viên, nhân viên gồm 30 phiếu; mẫu dành cho học sinh 219 phiếu). 2.2. Thực trạng hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La 2.2.1. Thực trạng những khó khăn tâm lý và nhu cầu được hỗ trợ tâm lý – giáo dục của học sinh trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La Bảng 2.3. Cảm nhận chung của học sinh trường PTDT Nội trú Vân Hồ về cuộc sống hiện tại Cảm nhận của Học sinh Chung 6
9. học sinh Khối lớp Khối Khối lớp Khối lớp SL % 6 lớp 7 8 9 SL % SL % SL % SL % Thường xuyên 5 7,2 7 6,5 8 6,7 6 9,0 26 7,2 bất an, lo lắng Có đôi chút bất 20 29,0 50 46,3 44 37,0 22 32,8 136 37,5 an, lo lắng Cân bằng, mọi 22 31,9 28 25,9 38 31,9 21 31,3 109 30,0 thứ đều ổn Bằng lòng, vui 13 18,8 18 16,7 24 20,2 12 17,9 67 18,5 vẻ với cuộc sống hiện tại Hạnh phúc, 9 13,0 5 4,6 5 4,2 6 9,0 25 6,9 bình an. ĐTB 3,01 2,67 2,78 2,85 2,80 Tóm lại, bên cạnh những học sinh có cảm giác tích cực, ổn định về cuộc sống hiện tại, vẫn còn tỷ lệ không nhỏ những học sinh có cảm giác bất an về cuộc sống. Ở mỗi khối lớp học, mỗi giai đoạn lứa tuổi, tâm lý học sinh có những vướng mắc, khó khăn khác nhau có liên quan trực tiếp đến quá trình học tập, rèn luyện và mục tiêu tương lai của các em. Do vậy, nhà trường cần phải quan tâm và có sự hỗ trợ tâm lý – giáo dục đúng lúc, kịp thời để các em có đời sống tâm lý ổn định, hướng tới sự thành công trong tương lai. Bảng 2.4. Nhu cầu hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ Nội dung Học sinh ĐTB Khối lớp Khối lớp Khối lớp Khối lớp SL % 6 7 8 9 SL % SL % SL % SL % Không cần sự hỗ 11 15,9 17 15,7 20 16,8 14 20,9 62 17,1 trợ, tự mình giải quyết được Bạn cần sự hỗ trợ 22 31,9 43 39,8 40 33,6 20 29,9 125 34,4 nhưng không biết từ đâu? Bằng cách nào. Muốn được hỗ 13 18,8 22 20,4 32 26,9 17 25,4 84 23,1 7
10. trợ, biết người có thể giúp, chưa biết cách kết nối. Cần giúp đỡ, biết 23 33,3 26 24,1 27 22,7 16 23,9 92 25,3 người có thể giúp và biết cách để nhận giúp đỡ. Kết quả khảo sát bảng 2.4 cho thấy, phần lớn học sinh trường Nội trú có nhu cầu hỗ trợ về tâm lý (82,8%) ở các mức độ khác nhau. Chỉ có (17,1%) học sinh không có nhu cầu được hỗ trợ tâm lý – giáo dục khi phải đối mặt với những khó khăn tâm lý. Như vậy, trước những khó khăn gặp phải học sinh có nhu cầu lớn trong việc hỗ trợ tâm lý. Đây là một thực tế mà nhà quản lý cần đặt biệt quan tâm. 2.2.2. Hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường phổ thông dân tộc Nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La 2.2.2.1. Thực trạng hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ Bảng 2.5. Tần suất, nội dung hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh Mức độ Nội dung Thường Không Đôi khi xuyên bao giờ 1. Thích ứng với hoạt động học tập, rèn 53,3 26,2 20,5 luyện 2. Thích ứng với điều kiện sinh hoạt nội trú 59,7 24,1 16,2 3. Phương pháp học tập 50,5 33,8 15,7 4. Các hoạt động học tập tại trường 50,5 34,3 15,2 5. Các hoạt động của Đoàn, Đội 42,0 31,0 26,0 6. Quan hệ với giáo viên 44,3 33,3 22,4 7. Các mối quan hệ trong gia đình 64,8 21,4 13,8 8. Định hướng tương lai 56,7 25,7 17,6 9. Quan hệ với bạn bè 71,0 20,4 8,6 10. Cân đối giữa học tập và hoạt động xã 40,5 40,4 19,1 hội 11. Điều kiện kinh tế gia đình 56,2 23,8 20,0 12. Hứng thú học tập các môn học 56,7 27,1 16,2 Bảng số liệu 2.5 cho thấy, hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường DTNT đã được triển khai ở các mức độ khác nhau với các nội dung khá phong phú. 8
11. Trong 12 nội dung, nội dung tham vấn, hỗ trợ thường xuyên hơn cả là các hoạt động liên quan đến quan hệ bàn bè, gia đình và các vấn đề liên quan đến các hoạt động học tập hiệu quả. Khối lượng tri thức mà học sinh cần tiếp thu vô cùng lớn, đòi hỏi người học không phải chỉ cần chịu khó mà còn cần có phương pháp, kỹ năng học tập hiệu quả. Để hình thành, phát triển và rèn luyện các kỹ năng này, các thầy cô giáo, phải hỗ trợ, định hướng cho học sinh cách tiếp cận vấn đề, cách khai th ác nội dung tri thức, tự tìm tòi và chiếm lĩnh tri thức. 2.2.2.2. Các hình thức hỗ trợ tâm lý – giáo dục Bảng 2.6. Các hình thức hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ Các hình thức Mức độ ĐTB Thường Đôi khi Không bao giờ xuyên SL % SL % SL % Giáo dục kỹ năng 82 37,4 103 47,0 34 15,5 2,22 sống Tổ chức các diễn 27 12,3 134 61,2 58 26,5 1,86 đàn trao đổi, tọa đàm Sinh hoạt theo 21 9,6 132 60,3 66 30,1 1,79 các theo chủ đề tâm lý Tư vấn cộng đồng 51 23,3 103 47,0 65 29,7 1,94 (nhóm) cho học sinh Tham vấn cá 50 22,8 92 42,0 77 35,2 1,88 nhân, chuyên sâu Hỗ trợ trực tuyến 28 12,8 104 47,5 87 39,7 1,73 qua mạng Internet Tổ chức các buổi 24 11,0 132 60,3 63 28,8 1,82 đối thoại định kỳ Hỗ trợ tham gia 51 23,3 135 61,6 33 15,1 2,08 các buổi ngoại khóa Ngoài các hình thức trên thì hoạt động dạy học được các chuyên gia đánh giá rất phù hợp để tổ lồng nghép chức hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh. Hiện nay ở các trường PTDT Nội trú Vân Hồ và các 9
12. trường phổ thông nói chung đều chưa có đội ngũ tư vấn viên chuyên trách, chưa dành thời gian cũng như thiếu cơ sở vật chất cho hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. Vì vậy, hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục còn diễn ra thiếu tính hệ thống, chủ yếu do các giáo viên lồng ghép vào chương trình dạy học của các môn học. Đây là lý do mà giáo viên, cán bộ quản lý đánh giá cao hình thức tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục mang tính chuyên nghiệp đã được triển khai thành công tại các thành phố lớn của Việt Nam. 2.2.2.3. Hiệu quả của các hình thức hỗ trợ tâm lý – giáo dục Để tìm hiểu hiệu quả các hình thức hỗ trợ tâm lý – giáo dục của nhà trường thông qua hình thức tự đánh giá, chúng tôi sử dụng câu hỏi “Hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trong trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ” hiện nay đạt mức độ hiệu quả như thế nào?. Kết quả thống kê cho thấy: Không hiệu quả (9,6%); Ít hiệu quả (68,7%); Hiệu quả (16,3%); Rất hiệu quả (4,4%). Vậy nhà trường chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên tâm lý và các giáo viên chủ nhiệm, Đoàn, Đội; cha mẹ học sinh trong việc phát hiện học sinh có “vấn đề” để chủ động tư vấn, hướng dẫn. Ở trường trường chưa có giáo viên tư vấn tâm lý chuyên trách, phòng tư vấn tâm lý chỉ do một số thầy cô hoặc cán bộ đoàn, đội thanh niên đảm trách. Do đó, hoạt động tư vấn tâm lý thiếu tính chuyên nghiệp, gặp lúng túng dẫn đến hiệu quả các hình thức hỗ trợ không cao. 2.2.2.4. Các khó khăn nảy sinh trong quá trình hỗ trợ tâm lý – giáo dục Bảng 2.7. Những khó khăn trong hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh của trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ Những khó khăn trong hoạt động hỗ trợ tâm lý Đồng Không giáo dục ý đồng ý Cán bộ, giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu về 100% 0% tâm lý Chưa có cơ chế đãi ngộ phù hợp cho các thầy, cô 93,5% 6,5% làm công tác hỗ trợ tâm lý Nhận thức của cán bộ, giáo viên chưa đúng về hoạt 36% 67% động hỗ trợ tâm lý Lãnh đạo nhà trường chưa vào cuộc quyết liệt 56.6% 53,4% Cán bộ, giáo viên không có đủ thời gian 73,3% 27,7% Học sinh không có nhu cầu hỗ trợ 20% 80% Điều kiện cơ sở vật chất hạn chế 56,7% 53,3% Cán bộ, giáo viên chưa biết cách triển khai cách 93,5% 6,5% hoạt động hỗ trợ tâm lý 10
13. Học sinh nhút nhát, không dám bộc lộ 82,3% 17,7% Hàng rào tâm lý giữa thầy, cô và học sinh lớn 27.2% 82,8% Cán bộ, giáo viên chưa nhiệt tình trong các hoạt 23,5% 72,5% động hỗ trợ học sinh Các lý do khác: 10,2% 89,8% Quả bảng khảo sát 2.7 trên ta thấy, cán bộ, giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu về tâm lý là nguyên nhân căn bản gây ra khó khăn trong quá trình hỗ trợ tâm lý cho học sinh (100%). Như vậy khó khăn nhất chính là về đội ngũ giáo viên tư vấn. Khó khăn tiếp theo có lẽ chính là cơ chế đãi ngộ phù hợp cho các thầy cô làm công tác hỗ trợ tâm lý chưa có (93,5%). Hiện tại những quy định phụ cấp, hỗ trợ hay định mức miễn giảm tiết cho giáo viên phụ trách tư vấn rất mơ hồ. Gọi là mơ hồ vì không ai, không một cơ quan chức năng nào quy định rõ ràng, hay một hướng dẫn cụ thể nào mang tính pháp lý. 2.3. Quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ 2.3.1. Quản lý hoạt động khảo sát, đánh giá những khó khăn tâm lý và nhu cầu hỗ trợ tâm lý – giáo dục của học sinh Bảng 2.8. Quản lý hoạt động đánh giá nhu cầu hỗ trợ tâm lý - giáo dục của học sinh trường PTDT Nội trú, huyện Vân Hồ Mức độ thường xuyên Quản lý hoạt động đánh giá nhu cầu hỗ Thường Đôi Không trợ tâm lý – Giáo dục xuyên khi bao giờ 1. Yêu cầu xây dựng kế hoạch đánh giá tâm 27,9 65,4 6,7 lý của học sinh 2. Nghe báo cáo kết quả đánh giá các vấn đề 28,8 63,5 7,7 tâm lý của học sinh 3. Chỉ đạo việc hỗ trợ tâm lý – giáo dục trên 35,6 58,7 5,8 cơ sở kết quả đánh giá 4. Các nội dung quản lý khác: 22,2 68,0 9,8 Qua bảng 2.8 chúng tôi nhận thấy, Ban giám hiệu nhà trường đã bước đầu tiến hành các hoạt động hướng đến việc quản lý hoạt động đánh giá nhu cầu hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh, dù mức độ chưa thường xuyên chưa cao, chưa quyết liệt, chủ yếu ở mức độ “đôi khi” (dao động từ 58,7% đến 65,4 %). Điều này cho thấy. Nội dung xây dựng kế hoạch đánh giá tâm lý học sinh thì nhà trường phải dựa vào nhiều căn cứ, cơ sở khác nhau: Căn cứ quan trọng nhất là xuất phát từ nhu cầu cần được hỗ trợ tâm lý học sinh, phải nắm được những khó khăn tâm lý mà học sinh đang cần hỗ trợ. Sau khi nắm được các mức độ đánh giá tâm lý học sinh, xây dựng 11
14. kế hoạch, triển khai, Ban giám hiệu cũng đôi khi nghe báo cáo kết quả đánh giá các vấn đề tâm lý của học sinh từ phía tổ tư vấn nhà trường, giáo viên chủ nhiệm lớp hoặc giáo viên, nhân khi nắm được nhứng khó khăn tâm lý mà học sinh gặp phải (Mối quan hệ bạn bè, gia đình, học tập, giao tiếp ), ở những mức độ như thế nào từ đó cũng đã có những chỉ đạo đối việc hỗ trợ tâm lý – giáo dục trên cơ sở kết quả đánh giá ở trên, dù chưa quyết liệt, mang tính tự phát. Cần khẳng định, trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ mới bước đầu thực hiện và hiệu quả chưa cao trong việc xây dựng kế hoạch đánh giá nhu cầu hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh. Màu sắc chỉ đạo, quản lý nhà trường đối với giai đoạn đầu tiên này của quá trình hỗ trợ tâm lý – giáo dục còn chưa rõ ràng. 2.3.2. Quản lý nội dung hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh Bảng 2.9. Quản lý nội dung hỗ trợ tâm lý - giáo dục của học sinh trường PTDT Nội trú, huyện Vân Hồ Mức độ thường xuyên Quản lý nội dung hỗ trợ tâm lý – giáo dục Thường Đôi Không xuyên khi bao giờ 1.Yêu cầu báo cáo thường xuyên về các nội 28,2 58,6 12,6 dung hỗ trợ tâm lý – giáo dục 2. Chỉ đạo việc triển khai các nội dung hỗ trợ 57,2 32,1 10,7 tâm lý- giáo dục trong sự hài hòa với các hoạt động giáo dục khác 3. Lưu ý cán bộ về những nội dung hỗ trợ 41,1 43,2 15,7 tâm lý giáo dục quan trọng 4. Các nội dung quản lý khác 21,2 67,0 11,8 Kết quả nghiên cứu chỉ rõ, ban giám hiệu khá quan tâm đến việc chỉ đạo triển khai các nội dung hỗ trợ tâm lý- giáo dục trong sự hài hòa với các hoạt động giáo dục khác. Bên cạnh đó, Ban giám hiệu cũng chỉ rõ những nội dung cần lưu tâm, những sự vụ nổi cộm, những vấn đề cần chú ý trong công tác hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trong mối quan hệ cụ thể với những khó khăn cụ thể của học sinh con em đồng bào dân tộc. Nội dung lưu ý cán bộ về những nội dung hỗ trợ tâm lý giáo dục quan trọng ở mức độ thường xuyên cũng khá cao (41,1%). Thực tế, nhờ sự chỉ đạo này mà các cán bộ hỗ trợ tâm lý đã giúp có hiệu quả cho một số trường hợp nhất định. Trường hợp em Liên (tên học sinh đã được thay đổi), học sinh lớp 9 dân tộc Mông sau thời gian nghỉ lễ 2/9 có tình cảm yêu đương và theo bạn trai về làm vợ, nhà trường phối hợp với các tổ chức đoàn thể trong nhà trường, với trưởng bản, với xã tuyên truyền vận động gia đình, đồng thời tổ tư vấn tâm lý 12
15. trong nhà trường vào cuộc nói truyện, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng, và có những định hướng để em tiếp tục theo học. 2.3.3. Quản lý hình thức hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh Bảng 2.10. Quản lý hình thức hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường PTDT Nội trú Vân Hồ Mức độ thường xuyên Quản lý hình thức hỗ trợ tâm lý – giáo dục Thường Đôi Không xuyên khi bao giờ 1. Chỉ đạo lên kế hoạch, chọn hình thức hỗ 35,4 51,4 13,2 trợ tâm lý - giáo dục phù hợp 2 Cùng giáo viên phân tích, rút kinh nghiệm 37,5 45,3 17,2 về hình thức hỗ trợ tâm lý-giáo dục 3. Tư vấn giáo viên chọn hình thức tích hợp 36,2 47,2 16,6 hỗ trợ tâm lý giáo dục với các hoạt động giáo dục khác. 4. Đánh giá mức độ hiệu quả của các hình 35,8 50,1 14,1 thức hỗ trợ tâm lý - giáo dục 5. Các nội dung quản lý khác: 23,9 55 21,1 Bảng số liệu 2.10 cho thấy, có rất nhiều biểu hiện được thể hiện trong công tác quản lý hình thức hỗ trợ tâm lý - giáo dục của trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ. Công tác quản lý nhà trường đã được thể hiện rộng khắp từ việc hỗ trợ lên kế hoạch, lựa chọn hình thức hỗ trợ cho đến việc phân tích, rút kinh nghiệm về các hình thức hỗ trợ tâm lý – giáo dục và đánh giá mức độ hiệu quả của các hình thức hỗ trợ tâm lý. Chúng tôi cho rằng, điều này thực sự là cần thiết để mang lại hiệu quả và tránh chệch hướng của các hình thức hỗ trợ tâm lý – giáo dục trong nhà trường. 2.3.4. Giám sát hoạt động nghiệp vụ trong quá trình hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh Bảng 2.11. Giám sát hoạt động nghiệp vụ trong quá trình hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường PTDT Nội trú Vân Hồ Mức độ thường xuyên Vai trò quản lý của Ban giám hiệu, khối Thường Đôi Không trưởng xuyên khi bao giờ Tổ chức kiểm tra hoạt động hỗ trợ tâm lý cho 35,6 58,7 5,8 học sinh Nghe báo cáo tình hình hỗ trợ tâm lý theo định 51,1 43,3 5,6 kỳ Kiểm tra các hồ sơ hỗ trợ tâm lý cho học sinh 22,5 50,4 27,1 13
16. Lắng nghe, chỉ đạo xử lý các trường hợp phức 62,3 30,1 7,6 tạp Mời chuyên gia tâm lý chuyên nghiệp bồi 13,2 63,1 23,7 dưỡng, giám sát Kết nối với các mạng lưới hỗ trợ, giám sát 26,2 60,0 13,8 ngoài trường để giám sát và hỗ trợ chuyên môn Họp những giáo viên được giao nhiệm vụ hỗ 53,9 38,0 8,1 trợ tâm lý cho học sinh để trao đổi chuyên môn Qua bảng 2.11 có thể nhận thấy, việc Ban giám hiệu lắng nghe, chỉ đạo xử lý các trường hợp phức tạp được thực hiện thường xuyên nhất (62,3%). Nội dung nghe báo cáo tình hình hỗ trợ tâm lý theo định kỳ cũng được thực hiện khá tốt (51,1%). Đây là nội dung khá trọng tâm, Hiệu trưởng cần thể hiện rõ vai trò chỉ huy của mình đối với hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục trong nhà trường. Mặc dù về mặt lý thuyết, hiệu trưởng pphải triển khai, chỉ rõ nhiệm vụ của từng thành viên, từng tổ chức trong nhà trường, yêu cầu thực hiện theo đúng kế hoạch đã đề ra, tuy nhiên mức độ thường xuyên (35,6%) chưa cao. Hai nội dung được thực hiện ở mức độ thấp nhất khi chỉ đạo, triển khai hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường của Ban giám hiệu là: Mời các chuyên gia tâm lý chuyên nghiệp bồi dưỡng, giám sát (18% thường xuyên); Kết nối với các mạng lưới hỗ trợ, giám sát ngoài trường để giám sát và hỗ trợ chuyên môn (26,2% thường xuyên). Nhà trường chưa có sự phối hợp, hỗ trợ thường xuyên của các chuyên gia TLGD, cũng như với địa phương trong hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường hiện nay. 2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường Phổ thông dân tộc Nội trú huyện Vân Hồ Bảng 2.12. Các yếu tổ ảnh hưởng đến hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục của trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động hỗ Mức độ trợ tâm lý – giáo dục Rất ảnh Ít ảnh Không hưởng hưởng ảnh hưởng Trình độ, nghiệp vụ của cán bộ, giáo viên 91,3% 8,7% 0% về hoạt động hỗ trợ tâm lý Chế đãi ngộ cho các thầy, cô làm công tác 98,1% 1,9% 0% hỗ trợ tâm lý Nhận thức của cán bộ, giáo viên 93,3% 6,7% 0% Quyết tâm và nhận thức của lãnh đạo nhà 99% 1% 0% trường 14
17. Chương trình giáo dục quá nặng 71,1% 23,7% 5,2% Đặc điểm tâm lý, văn hóa của học sinh 90,3% 6,7% 3% Điều kiện cơ sở vật chất hạn chế 86% 12,2% 1,8% Cán bộ, giáo viên chưa nhiệt tình trong các 80,2% 10% 9,8% hoạt động hỗ trợ học sinh Các yếu tố khác: 12,8% 52,2% 35% Yếu tố quan trọng nhất là “Quyết tâm và nhận thức của lãnh đạo nhà trường” (99%). Lãnh đạo nhà trường có vai trò quan trọng quyết định toàn bộ hoạt động của nhà trường, trong đó có hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục. Yếu tố thứ 2 là chế độ đãi ngộ cho các thầy, cô làm công tác hỗ trợ tâm lý – giáo dục (98,1%). Đây là nguồn động viên khích lệ cần thiết và thiết thực nhất đối với các thầy cô làm công tác hỗ trợ tâm lý, đồng thời cũng là yếu tố cản trở nếu không được tháo gỡ. Yếu tố thứ 3 ảnh hưởng là điều kiện cơ sở vật chất nhà trường (86%). Yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động hỗ trợ tư vấn – giáo dục cho học sinh của trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ tiếp theo đánh giá từ mức độ quan trọng trở lên là: Nhận thức của cán bộ, giáo viên (93,3%); Chương trình giáo dục quá nặng (71,4%); Đặc điểm tâm lý, văn hóa của học sinh (90,3%); Trình độ, nghiệp vụ của cán bộ, giáo viên về hoạt động hỗ trợ tâm lý (91,3%); Cán bộ, giáo viên chưa nhiệt tình trong các hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục (80%). Các yếu tố khác ít ảnh hưởng như tác động các yếu tố bên ngoài, khách quan (Phong tục tập quán của từng dân tộc, trào lưu giới trẻ, Internet, trò chơi điện tử ). 2.3.6. Nhận xét, đánh giá về thực trạng quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho học sinh trường Phổ thông dân tộc Nội trú huyện Vân Hồ 2.3.6.1. Ưu điểm. 2.3.6.2. Một số hạn chế. Tiểu kết chương 2 Qua khảo sát thực trạng quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục trường PTDT Nội trú Vân Hồ, chúng tôi nhận thấy: Về nhận thức: Hầu hết cán bộ quản lí giáo dục, giáo viên, học sinh đều nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. Tuy nhiên, vẫn còn một số cán bộ chưa nhận thức đầy đủ về nội dung và hình thức hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh trong giai đoạn hiện nay. Việc quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở trường PTDT Nội trú Vân Hồ là cần thiết. Cán bộ quản lý giáo dục, Hiệu trưởng còn 15
18. nhiều hạn chế trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, triển khai, kiểm tra, đánh giá trong cả 4 công đoạn của hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động quản lý hỗ trợ tâm lý - giáo dục của mỗi nhà trường. Đây cũng là điều khó tránh khỏi vì hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục là một hoạt động mới, chưa có quy định cụ thể, rõ ràng và hầu hết từ cán bộ quản lý đến cán bộ hỗ trợ tâm lý – giáo dục đều chưa được đào tạo chuyên nghiệp, chủ yếu thực hiện bằng kinh nghiệm cá nhân. Kết quả nghiên cứu, khảo sát đã giúp làm sáng tỏ bức tranh về thực trạng hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục và quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục tại nhà trường, là cơ sở để chúng tôi tiến hành đề xuất các biện pháp phù hợp nhằm tổ chức hiệu quả quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục ở trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ TÂM LÝ - GIÁO DỤC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HUYỆN VÂN HỒ, TỈNH SƠN LA 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp. 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích. 3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính đồng bộ. 3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn. 3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi. 3.1.5. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả. 3.2. Đề xuất một số biện pháp tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở trường PTDT Nội trú Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về tầm quan trọng của hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục. 3.2.1.1. Mục tiêu của biện pháp: - Giúp các cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên hiểu đúng, đầy đủ về vai trò và tầm quan trọng của hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục; phổ biến rộng rãi đến phụ huynh, học sinh về ý nghĩa của hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. - Các hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục được tổ chức phối kết hợp một cách chặt chẽ, linh hoạt, hiệu quả phù hợp với mục tiêu kế hoạch, mục tiêu giáo dục. 3.2.1.2.Nội dung của biện pháp: - Khảo sát, đánh giá nhận thức của cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, học sinh, phụ huynh học sinh của nhà trường về tầm quan trọng của việc tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh. 16
19. - Đánh giá tổng thể các hình thức, phương thức, mức độ sự phối hợp giữa các lực lượng khi tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục và tính hiệu quả của chúng. - Xây dựng kế hoạch tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục hiệu quả. - Xây dựng kế hoạch hoàn thiện, đổi mới phương thức phối hợp các hoạt động giáo dục, hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục nhằm bồi dưỡng kỹ năng lập kế hoạch, kỹ năng tổ chức, chỉ đạo, triển khai, kiểm tra, đánh giá hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục cho cán bộ QLGD. - Tổ chức thực hiện kế hoạch đã đề ra theo tiến độ dự kiến. - Thường xuyên rà soát, đánh giá tình hình thực hiện để có những điều chỉnh, tác động phù hợp, kịp thời. 3.2.1.3. Cách thức thực hiện biện pháp: - Bước 1: Xây dựng kế hoạch + Xây dựng kế hoạch tuyên truyền, tham quan, tập huấn nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên nhà trường. Dự trù thời gian, nhân sự, địa điểm, hình thức thực hiện, kinh phí + Xây dựng kế hoạch mời các chuyên gia về quản lý, chuyên gia tâm lý giáo dục, những tư vấn viên chuyên nghiệp tham gia tuyên truyền, giảng dạy nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý về vai trò, tầm quan trọng của việc tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục trong trường học. + Xây dựng kế hoạch phối hợp các hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục với hoạt động giáo dục khác một cách khoa học, sáng tạo, linh hoạt, hiệu quả, thiết thực, phù hợp với thực tế nhà trường, với mục tiêu giáo dục đã đề ra. + Xây dựng chủ trương, quy chế hoạt động. - Bước 2: Tổ chức thực hiện + Tuyên truyền thay đổi nhận thức cán bộ quản lý về tầm quan trọng của việc tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục theo những quy định, quy chế hoạt động đã được xây dựng. + Hiệu trưởng, cán bộ quản lý phải thường xuyên tham gia các hoạt động giao lưu và học hỏi kinh nghiệm ở các trường tiêu biểu, dự các buổi báo cáo tình hình thời sự trong và ngoài nước, tình hình của địa phương để nắm rõ hơn yêu cầu đổi mới của đất nước cần có những con người phát triển toàn diện, tham gia các hội thảo, hội nghị, tập huấn về kỹ năng lập kế hoạch, kỹ năng tổ chức, chỉ đạo, triển khai, kiểm tra, đánh giá trong hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục.v.v - Bước 3: Kiểm tra đánh giá + Hiệu trưởng kiểm tra, đánh giá tính linh hoạt, tính chặt chẽ, tính hiệu 17
20. quả sự phối hợp các hoạt động, các lực lượng tham gia hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. + Hiệu trưởng rà soát, đánh giá những ưu điểm, hạn chế để có các biện pháp phát huy và khắc phục. 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về hỗ trợ tâm lý – giáo dục cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên tham gia hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục ở trường Phổ thông dân tộc Nội trú Vân Hồ. 3.2.2.1. Mục tiêu của biện pháp: - Giúp cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên tham gia hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh được bồi dưỡng về lý thuyết, rèn luyện kỹ năng để vững tay nghề, có năng lực tổ chức các hoạt động giáo dục một cách đa dạng, linh hoạt, hiệu quả. - Giúp cho Hiệu trưởng, giáo viên nắm bắt được nội dung, yêu cầu, quy trình rèn luyện, phát triển kỹ năng tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. 3.2.2.2. Nội dung của biện pháp: - Đánh giá tổng thể trình độ kiến thức, kỹ năng của từng cán bộ QLGD, từng giáo viên, từng cá nhân làm công tác hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. - Khảo sát, đánh giá tính hợp lý, tính hiệu quả của việc bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về hỗ trợ tâm lý giáo dục cho cán bộ quản lý, giáo viên thông qua việc tổ chức các hoạt động đa dạng. - Xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, tự bồi đưỡng. - Tổ chức bồi dưỡng, tự bồi dưỡng cho Hiệu trưởng, cán bộ QLGD, GV, những lực lượng tham gia hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. - Kiểm tra trình độ năng lực sư phạm của mỗi cá nhân làm công tác bồi dưỡng và năng lực tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục của các chủ thể khác so với yêu cầu thực tiễn đặt ra. 3.2.2.3 Cách thức thực hiện biện pháp: - Bước 1: Xây dựng kế hoạch + Hiệu trưởng xây dựng và đề xuất với Phòng Giáo dục kế hoạch bồi dưỡng, tự bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục để Phòng Giáo dục giúp đỡ, chỉ đạo thống nhất. + Hiệu trưởng có thể xây dựng kế hoạch mời các chuyên gia tâm lý giáo dục, các chuyên gia về quản lý giáo dục trong và ngoài tỉnh tham gia giảng dạy, bồi dưỡng kiến thức, phát triển kỹ năng tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục cho đội ngũ cán bộ QLGD, GV ở đơn vị của mình. + Giáo viên, chuyên viên làm công tác bồi dưỡng xây dựng kế hoạch chu đáo, phù hợp theo các nội dung chuyên đề cụ thể với các dự trù kinh phí, thời gian, nhân sự, địa điểm.v.v Các kế hoạch này phải được các cấp lãnh đạo thông qua. 18
21. - Bước 2: Tổ chức thực hiện + Hiệu trưởng tiến hành lựa chọn, cử người làm công tác bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về hỗ trợ tâm lý giáo dục, lập danh sách và đề nghị Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo tổ chức bồi dưỡng kiến thức, kĩ năng tư vấn giáo dục cho giáo viên + Hiệu trưởng, cán bộ quản lý, giáo viên các trường có trách nhiệm tham gia các lớp tập huấn, đào tạo ngắn hạn một cách đầy đủ, hiệu quả + Nhà trường có thể tự mời các chuyên gia tâm lý giáo dục, các chuyên gia về quản lý giáo dục bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về hỗ trợ tâm lý giáo dục cho cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên nhà trường. - Bước 3: Kiểm tra đánh giá + Hiệu trưởng kiểm tra, đánh giá sự tiến bộ cán bộ, giáo viên, tư vấn viên tham gia các lớp tập huấn bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về hỗ trợ tâm lý giáo dục trong trường học. + Hiệu trưởng tự kiểm tra, tự đánh giá sự tiến bộ của bản thân, của giáo viên sau khi tham gia công tác bồi dưỡng và sau khi tham gia tổ chức các hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. + Hiệu trưởng tổng kết, rà soát các chuyên đề, các hoạt động mang lại hiệu quả thiết thực cho cán bộ QLGD, GV trong việc nâng cao trình độ kiến thức, kỹ năng tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở trường, từ đó định hướng xây dựng các kế hoạch bồi dưỡng tiếp theo. 3.2.3. Đa dạng hóa nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở trường Phổ thông dân tộc Nội trú Vân Hồ 3.2.3.1. Mục tiêu của biện pháp: - Nhằm triển khai đa dạng, đồng bộ và phù hợp về nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. - Đem lại một không khí mới đầy nhiệt huyết, sôi nổi, thu hút được đông đảo các lực lượng tham gia hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh. - Giúp học sinh tin tưởng, tự nguyện và chủ động tìm đến các thầy cô giáo, các chủ thể hỗ trợ tâm lý giáo dục để nhờ tư vấn, giải quyết các khó khăn tâm lý của các em. 3.2.3.2. Nội dung của biện pháp: + Tư vấn tâm lý lứa tuổi, giới tính, hôn nhân, gia đình, sức khỏe sinh sản vị thành niên phù hợp với lứa tuổi. + Tư vấn, giáo dục kỹ năng, biện pháp ứng xử văn hóa, phòng, chống bạo lực, xâm hại và xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện. + Tư vấn tăng cường khả năng ứng phó, giải quyết vấn đề phát sinh 19
22. trong mối quan hệ gia đình, thầy cô, bạn bè và các mối quan hệ xã hội khác. + Tư vấn kỹ năng, phương pháp học tập hiệu quả và định hướng nghề nghiệp.v.v - Đa dạng hóa hình thức tư vấn tâm lý giáo dục: + Giáo viên, tư vấn viên tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục tại phòng tư vấn thực hiện xen kẽ cùng với chương trình, kế hoạch học tập các môn học trên lớp hàng ngày. + Nhà trường thành lập các câu lạc bộ, tổ chức văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao cho học sinh tham gia để hướng các em vào các hoạt động lành mạnh, bổ ích. + Nhà trường tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục theo các chủ điểm trong tháng, trong năm theo kế hoạch. + Ban Giám hiệu mời các chuyên gia tâm lý giáo dục nói chuyện chuyên đề cho các em học sinh về các chủ đề tình bạn, tình yêu, học tập, giao tiếp , vào các thời điểm thích hợp - Đa dạng hóa phương pháp tư vấn tâm lý giáo dục: Trong công tác hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh có thể sử dụng cả các phương pháp truyền thống và các phương pháp phát huy vai trò tích cực của người học như: Thuyết trình; diễn giảng; phương pháp động não; phương pháp đóng vai; phương pháp trò chơi; phương pháp giải quyết vấn đề; phương pháp trò chuyện, tận dụng sử dụng mạng xã hội trong tư vấn, hỗ trợ tâm lý giáo dục 3.2.3.3. Cách thức thực hiện biện pháp: - Hiệu trưởng căn cứ vào các văn bản chỉ đạo của Phòng Giáo dục & Đào tạo, của các cơ quan cấp trên để xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục trong trường học. + Hiệu trưởng xác định chủ điểm, nội dung hỗ trợ tâm lý giáo dục phù hợp cho từng thời kỳ, từng giai đoạn hoạt động trong năm học của nhà trường. + Hiệu trưởng yêu cầu giáo viên, các chủ thể tham gia hỗ trợ tâm lý giáo dục hệ thống hóa các phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục phù hợp; chỉ rõ ưu, nhược điểm của từng phương pháp, từng hình thức để làm căn cứ khi sử dụng. - Hiệu trưởng triển khai thực hiện hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở trường đảm bảo các yêu cầu: + Các nội dung hoạt động hỗ trợ tâm lý cho học sinh phải phong phú, đa dạng nhằm thu hút, hấp dẫn học sinh tham gia tích cực, chủ động tìm tới các thầy cô giáo xin giúp đỡ. 20
23. + Chỉ đạo việc sử dụng các phương pháp hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh theo hướng đổi mới, lấy học sinh làm trung tâm. + Thống nhất mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp hỗ trợ tâm lý cho học sinh, chú ý đến tính phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi học sinh. + Tập huấn cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong nhà trường về cách sử dụng dụng từng phương pháp, từng hình thức tổ chức; xây dựng nội dung, hình thức và phương pháp hỗ trợ tâm lý giáo dục theo hướng đổi mới. - Hiệu trưởng triển khai thực hiện thông tin tới phụ huynh học sinh, học sinh các nội dung thông qua trang Website, hệ thống tin nhắn điện tử, thành lập các tổ trợ giúp dùng trang mạng như: Facebook, zalo nhằm kịp thời năm bắt thông tin từ phía học sinh về các vấn đề liên quan tới học sinh, giáo viên, phụ huynh. - Hiệu trưởng thường xuyên kiểm tra, giám sát hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở nhà trường để điều chỉnh, bổ sung kịp thời các nội dung mang tính thời sự, cấp thiết với học sinh. Trợ giúp cho giáo viên, tư vấn viên trong công tác hỗ trợ tâm lý giáo dục. 3.2.4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình, và các tổ chức xã hội trong việc triển khai hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục ở trường Phổ thông dân tộc Nội trú Vân Hồ 3.2.4.1.Mục tiêu của biện pháp: - Động viên, khích lệ đội ngũ cán bộ QLGD, giáo viên và các lực lượng khác trong nhà trường tham gia thực hiện hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. - Phát huy được sức mạnh tổng hợp của nhà trường, gia đình và xã hội, trong việc triển khai hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. 3.2.4.2.Nội dung của biện pháp: - Ban Giám hiệu xây dựng một lực lượng nòng cốt trong nhà trường phụ trách hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục. - Nhà trường và gia đình thống nhất mục tiêu giáo dục, mục tiêu hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh. Thống nhất về nội dung, phương pháp, hình thức, tổ chức giúp đỡ hỗ trợ tâm lý cho học sinh. - Nhà trường phối hợp với cộng đồng xã hội để quản lý và giáo dục học sinh: nắm tình hình học sinh, những nguồn thông tin tin cậy nơi học sinh cư trú, nắm được lối sống, cách ứng xử của học sinh ở địa phương tìm ra những giải pháp hỗ trợ các em. 3.3.4.3. Cách thức thực hiện biện pháp: - Hiệu trưởng xây dựng kế hoạch phối kết hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường cùng thực hiện hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học 21
24. sinh. - Hiệu trưởng xây dựng các tiêu chí, chỉ rõ trách nhiệm của từng tổ chức, cá nhân trong công tác phối hợp. Giám sát trực tiếp hoặc gián tiếp, lấy thông tin thường xuyên về kết quả phối hợp giữa gia đình, nhà trường và các tổ chức xã hội trong hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh. - Hiệu trưởng thành lập ban chỉ đạo liên kết các lực lượng trong và ngoài nhà trường. Ban chỉ đạo phải đảm bảo cơ cấu giữa các lực lượng như về trình độ, số lượng thành viên, độ tuổi, giới tính Ban Giám hiệu tiến hành triển khai công tác phối hợp giữa các lực lượng tham gia hỗ trợ tâm lý giáo dục. - Hiệu trưởng khen thưởng kịp thời (theo quy chế đã xây dựng) các giáo viên, các tổ chức trong trường thực hiện tốt công tác phối hợp hỗ trợ tâm lý giáo dục. - Ban Giám hiệu phải thống kê những điểm mạnh, điểm yếu, những cái đã làm được, cái chưa làm được của các cá nhân, tổ chức tham gia hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh. - Hiệu trưởng phải rút ra những bài học, ý nghĩa thực tiễn, tạo ra sức mạnh tổng hợp từ mối liên kết gia đình, nhà trường và các tổ chức xã hội trong công tác hỗ trợ tâm lý giáo dục. Hiệu trưởng yêu cầu giáo viên, tư vấn viên phổ biến các kinh nghiệm quý báu về công tác tổ hỗ trợ tâm lý giáo dục cho các lực lượng tham gia. 3.2.5. Xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị kĩ thuật, sắp xếp thời gian hợp lý, khoa học cho hoạt động hỗ trợ tâm lý – giáo dục 3.2.5.1 Mục tiêu của biện pháp: - Luôn đảm bảo trang thiết bị máy móc, phương tiện phục vụ cho hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục được vận hành thông suốt, có kế hoạch bảo trì, bảo dưỡng thường xuyên. - Có phòng riêng phục vụ cho hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở mỗi trường nhưng đảm bảo tiêu chí kín đáo, an toàn, thân thiện. 2.3.5.2.Nội dung của biệp pháp: - Hiệu trưởng xây dựng kế hoạch, đề xuất hoặc tự chủ mua các thiết bị, phương tiện cần thiết phục vụ công tác hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở trường học. - Nhà trường đề xuất xây dựng phòng tư vấn, hỗ trợ tâm lý giáo dục nếu cần thiết và phù hợp với thực tế nhà trường. 2.3.5.3.Cách thức thực hiện biện pháp: - Ban Giám hiệu và nhà trường xác định vị trí phòng thực hiện công tác tư vấn, hỗ trợ tâm lý giáo dục cho học sinh. 22
25. - Hiệu trưởng yêu cầu tổ quản lý, vận hành thống kê các trang thiết bị, phương tiện cần thiết cho phòng hỗ trợ tâm lý giáo dục ở trường học, sau đó phân nhóm các thiết bị. 3.3. Khảo nghiệm các biện pháp đề xuất 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm 3.3.2. Khách thể khảo nghiệm 3.3.3. Nội dung khảo nghiệm 3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm 3.3.5. Kết quả khảo nghiệm Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm các biện pháp được đề xuất Mức Các biện Rất cần Cầnđộ thiết Không Rất khả Khả thi Không pháp thiết cần thi khả thi thiết SL % SL % SL % SL % SL % SL % Biện pháp 1 41 89,1 5 10,9 0 0 42 91,3 4 8,7 0 0 Biện pháp 2 40 87 6 13 0 0 41 89,1 5 10,9 0 0 Biện pháp 3 43 93,5 3 6,5 0 0 43 93,5 3 6,5 0 0 Biện pháp 4 43 93,5 3 6,5 0 0 44 95,7 2 4,3 0 0 Biện pháp 5 37 80,4 9 19,6 0 0 38 82,6 8 17,4 0 0 Các biện pháp trên có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Mỗi biện pháp là một mắt xích quan trọng không thể coi nhẹ biện pháp nào. Mỗi biện pháp được đề xuất đều nhằm vào giải quyết một khía cạnh của vấn đề tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở trường PTDT Nội trú Vân Hồ. Tuy nhiên nếu chỉ dừng lại ở tính đơn lẻ thì mỗi biện pháp chỉ đem lại một hiệu quả bộ phận. Để đạt được hiệu quả tổng thể, việc áp dụng các biện pháp phải đặt chúng trong mối quan hệ chặt chẽ, biện chứng với nhau tạo thành một hệ thống. Tiểu kết chương 3 Các biện pháp trên đã được các chuyên gia tâm lý giáo dục, các nhà quản lý giáo dục có kinh nghiệm về quản lý giáo dục đóng góp ý kiến, các biện pháp được đánh giá là có tính cấp thiết và tính khả thi cao. Tuy nhiên, để vận dụng có hiệu quả mỗi biện pháp mà chúng tôi đề xuất còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như các điều kiện nội tại của trường PTDT Nội trú Vân Hồ như cơ sở vật chất, thời gian, kinh phí, trình độ, kinh nghiệm của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên khi tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý - giáo dục cho học sinh và các yếu tố bên ngoài như: sự chỉ đạo của Bộ 23
26. Giáo dục và Đào tạo, của Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La, Phòng Giáo và Đào tạo Vân Hồ, sự quan tâm các cán bộ quản lý giáo dục các cấp, của UBND tỉnh Sơn La, UBND huyện Vân Hồ các lực lượng xã hội khác v.v. Vì vậy, để áp dụng các biện pháp thành công đòi hỏi phải có sự chung tay góp sức của rất nhiều các lực lượng khác nhau trong xã hội mà lực lượng chủ lực là ngành giáo dục của tỉnh Sơn La. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận chung 1.1. Quản lý tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục ở các trường PTDT Nội trú Vân Hồ nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục về mọi mặt. Giúp học sinh giải quyết, xử lý được các khó khăn tâm lý mà các em gặp phải. Tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục còn tạo cơ hội cho các cán bộ quản lý, giáo viên được tiếp cận, được trải nghiệm qua các hoạt động thực tiễn, giúp các nhà quản lý có một cách nhìn mới về hoạt động giáo dục học sinh, giúp cán bộ quản lý, giáo viên hiểu học sinh hơn, gần gũi, thân thiện với các em, từ đó có chí hướng phấn đấu và tự hoàn thiện bản thân để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. 1.2. Thực trạng công tác quản lý tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục của cán bộ QLGD còn ở mức trung bình. Thậm chí nhiều lúc còn chưa thật sự quan tâm, còn bỏ ngỏ. Thực trạng này do nhiều nguyên nhân, do nhiều yếu tố tạo nên. 1.3. Các biện pháp chúng tôi đề xuất đã được khảo nghiệm và cho kết quả khả quan về tính cần thiết và tính khả thi. Để đạt hiệu quả mong muốn, khi thực hiện các biện pháp phải đặt chúng trong mối quan hệ biện chứng với nhau. Kết quả quản lý tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý giáo dục của trường PTDT Nội trú là sự vận dụng tổng hợp các biện pháp đã đề xuất trong từng hoàn cảnh, đối tượng cụ thể, và phụ thuộc vào tài năng, nghệ thuật của những người làm công tác quản lý và sự tích cực, chủ động của cán bộ giáo viên, của các lực lượng tham gia vào công tác hỗ trợ tâm lý giáo dục, cũng như sự ủng hộ tham gia nhiệt tình của các tổ chức đoàn thể, các ban ngành trong và ngoài tỉnh Sơn La. 2. Khuyến nghị 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo 2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo 2.3. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo Vân Hồ 2.4. Đối với chính quyền địa phương 2.5. Đối với các trường PTDT Nội trú huyện Vân Hồ tỉnh Sơn La 24