Luận văn Bước đầu tìm hiểu đặc điểm sinh học và nghiên cứu nuôi thử nghiệm bằng hình thức nuôi lồng loài cá lăng đuôi đỏ Hemibagrus wyckioides ở thành phố Buôn Ma Thuột

pdf

104 trang yendo 4410

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Bước đầu tìm hiểu đặc điểm sinh học và nghiên cứu nuôi thử nghiệm bằng hình thức nuôi lồng loài cá lăng đuôi đỏ Hemibagrus wyckioides ở thành phố Buôn Ma Thuột", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

luan_van_buoc_dau_tim_hieu_dac_diem_sinh_hoc_va_nghien_cuu_n.pdf

Nội dung text: Luận văn Bước đầu tìm hiểu đặc điểm sinh học và nghiên cứu nuôi thử nghiệm bằng hình thức nuôi lồng loài cá lăng đuôi đỏ Hemibagrus wyckioides ở thành phố Buôn Ma Thuột

B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN Bùi Thanh Loan TÊN Đ TÀI "BƯC ĐU TÌM HIU ĐC ĐIM SINH HC VÀ NGHIÊN CU NUÔI TH NGHIM BNG HÌNH THC NUÔI LNG LOÀI CÁ LĂNG ĐUÔI Đ HEMIBAGRUS WYCKIOIDES THÀNH PH BUÔN MA THUT " LUN VĂN THC SĨ Chuyên ngành: Sinh hc thc nghim Buôn Ma Thut, năm 2009
i B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN Bùi Thanh Loan TÊN Đ TÀI "BƯC ĐU TÌM HIU ĐC ĐIM SINH HC VÀ NGHIÊN CU NUÔI TH NGHIM BNG HÌNH THC NUÔI LNG LOÀI CÁ LĂNG ĐUÔI Đ HEMIBAGRUS WYCKIOIDES THÀNH PH BUÔN MA THUT " Chuyên ngành: Sinh hc thc nghim Mã s: 60 4230 LUN VĂN THC SĨ Ngành hc: Sinh hc Ngưi hưng dn: NGUYN TH THU HÈ Buôn Ma Thut, năm 2009
ii LI CAM ĐOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cu ca riêng tôi, các kt qu và nghiên cu trong lun văn là trung thc, ñưc các ñng tác gi cho phép s dng và chưa tng ñưc công b trong bt kỳ mt công trình nào khác. H và tên Bùi Thanh Loan
iii LêI C¶M ¥N §−îc sù ®ång ý cña lnh ®¹o Nh tr−êng, Phßng Sau ®¹i häc, Bé m«n Sinh häc, t«i ® thùc hiÖn luËn v¨n tèt nghiÖp “ B−íc ®Çu t×m hiÓu ®Æc ®iÓm sinh häc v nghiªn cøu nu«i thö nghiÖm b»ng h×nh thøc nu«i lång loi c¸ L¨ng ®u«i ®á Hemibagrus wyckioides ë Thnh phè Bu«n Ma Thuét”. §Ó hon thnh luËn v¨n ny t«i xin ch©n thnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong Bé m«n sinh, Phßng Sau ®¹i häc, Phßng Khoa häc quan hÖ v hîp t¸c Quèc tÕ tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn ® tËn t×nh chØ b¶o, gióp ®ì t«i trong suèt thêi gian häc tËp t¹i tr−êng, ®Æc biÖt t«i xin g−Ø lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn tiÕn sü NguyÔn ThÞ Thu HÌ, ng−êi ® tËn t×nh h−íng dÉn, chØ b¶o cho t«i trong suèt thêi gian t«i thùc hiÖn ®Ò ti. T«i xin ch©n thnh c¶m ¬n tr−êng Cao ®¼ng nghÒ Thanh niªn D©n téc T©y Nguyªn ® t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t«i ®−îc tham gia häc tËp còng nh− nghiªn cøu ®Ò ti. T«i xin ®−îc göi lêi c¸m ¬n tíi c¸c ng− d©n x Ho Phó thnh phè Bu«n ma Thuét, ng−êi th©n trong gia ®×nh, b¹n bÌ ® kh«ng ng¹i khã kh¨n gióp ®ì t«i trong thêi gian lm ®Ò ti. Bu«n Ma thuét, ngy th¸ng n¨m 2009 Häc viªn Bïi Thanh Loan MC LC Trang Trang ph bìa i Li cam ñoan ii li cm ơn iii Mc lc iv Danh mc các ch cái vit tt vii Danh mc các hình nh, ñ th viii
iv M ĐU 1 Chương I TNG QUAN TÀI LIU 4 1.1. Tình hình nghiên cu cá trên th gii 4 1.1.1. Nghiên cu v phân loi cá 5 1.1.2. Nghiên cu v ñc ñim sinh hc ca cá 6 1.1.3. Nghiên cu v ñc ñim dinh dưng 10 1.1.4. Nghiên cu ñc ñim sinh sn 10 1.1.5. Nghiên cu nuôi cá Lăng 12 1.2. Tình hình nghiên cu cá nưc ngt Vit Nam 13 1.2.1. Nghiên cu v phân loi 14 1.2.2. Nghiên cu v ngun li và bo tn ngun li thu sn Vit Nam 15 1.2.3. Nghiên cu v các loi thc ăn ca cá 16 1.2.4. Nghiên cu ñc ñim sinh hc ca cá 18 1.3. Nghiên cu nuôi th nghim và sn xut ging cá Lăng 20 1.4. Khái quát ñiu kin t nhiên và xã hi thành ph Buôn Ma Thut. 22 1.4.1. Điu kin t nhiên khí hu 22 1.4.2. Đc ñim dân cư và tình hình nuôi trng và khai thác thu sn ca thành ph Buôn Ma Thut 23 Chương 2 NI DUNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 27 2.1. Đi tưng nghiên cu 27 2.2. Vt liu và thi gian nghiên cu 27 2.3. Ni dung nghiên cu 28 2.4. Phương pháp nghiên cu 28 2.4.1. Phương pháp nghiên cu ñc ñim sinh hc ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 28
v 2.4.2. Phương pháp nghiên cu nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng 33 Chương 3 KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 39 3.1. Mt s ñc ñim sinh hc ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 39 3.1.1.Đc ñim hình thái ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 39 3.1.2. Đc ñim phân b ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 41 3.1.3. Mt s ñc ñim sinh trưng ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 44 3.1.4. Đc ñim dinh dưng ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 50 3.1.5. Đc ñim sinh sn ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 54 3.2. Kt qu nuôi th nghim loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng 58 3.2.1. Mt s yu t môi trưng nưc 58 3.2.2. Chn ging 58 3.2.3. Kt qu nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ trong lng 58 3.2.4. H s thc ăn 62 3.2.5. Kt qu theo dõi bnh và các bin pháp phòng,tr 64 3.2.6. Sơ b ñánh giá hiu qu nuôi cá Lăng ñuôi ñ thương phm trong lng 64 KT LUN VÀ KIN NGH 68 TÀI LIU THAM KHO 70 PH LC P1
vi DANH MC CÁC CH VIT TĂT 1. CD: Chiu dài 2. KL: Khi lưng 3. CRES: Trung tâm nghiên cu và thc nghim 4. SE : Sai s chun 5. FAO: T chc Nông nghip và Lương thc th gii 6. EN: Nguy cp ( Endangered) 7. UV: Sp nguy cp (Vulnerable)
vii 8. NT: Sp b ñe da (Threatened) 9. R: Him (Rare) 10. T: B ñe da (Threatened) 11. SUFA: D án h tr nuôi trng thu sn nưc ngt, vn tài tr ca DANIDA (Support to Freshwater Aquaculture) DANH MC CÁC HÌNH NH, CÁC Đ TH Trang Hình 1.1. Bn ñ thành ph Buôn Ma Thut 23 Hình 1.2. Ngư dân rí ñin ñ khai thác cá 24 Hình 2.1. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 26 Hình 2.2 Các ch s hình thái ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 29 Hính 2.3. H xương np mang ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 30 Hình 2.4.Hai lng nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 33 Hình 3.1. Sông Srepok trong h thng sông Mê Kông 42
viii Hình 3.2. Ni quan ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides cái tui 3 + sau giai ñon ñ trng 47 Hình 3.3. D dày cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides tui 3 + 50 Hình 3.4. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñc và cái tui 2 + 54 Hình 3.5. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides cái tui 1 + mang trng 56 Đ th 3.1. Tương quan gia chiu dài và khi lưng cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 44 Đ th 3.2. a. Cu trúc tui ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides theo chiu dài 45 Đ th 3.2.b. Cu trúc tui ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides theo khi lưng 46 Đ th 3.3.a. S tăng trưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides hai lng nuôi th nghim qua 3 tháng nuôi 59 Đ th 3.3.b. S tăng trưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides hai lng nuôi th nghim qua 3 tháng nuôi 60 Biu ñ 3.1. Ph thc ăn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 52 B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN Bùi Thanh Loan TÊN Đ TÀI "BƯC ĐU TÌM HIU ĐC ĐIM SINH HC VÀ
ix NGHIÊN CU NUÔI TH NGHIM BNG HÌNH THC NUÔI LNG LOÀI CÁ LĂNG ĐUÔI Đ HEMIBAGRUS WYCKIOIDES THÀNH PH BUÔN MA THUT " LUN VĂN THC SĨ Chuyên ngành: Sinh hc thc nghim Buôn Ma Thut, năm 2009
1 M ĐU H thng sông sui trên ña bàn thành ph Buôn Ma Thut khá phong phú, phân b tương ñi ñng ñu. Do ña hình dc nên kh năng gi nưc kém. Trong mùa khô mc nưc các sông sui ln thưng xung rt thp, nhng khe sui nh hu như không có nưc. Vùng sông Srepok thuc ña bàn thành ph Buôn Ma Thut ni ting v các loài cá quí him như: cá Mõm Trâu, cá Lăng, cá Thát Lát, cá Bng tưng trong ñó có mt s lưng không nh nhng loài có tên trong sách ñ Vit Nam như: cá Lóc bông Ophiocephalus micropeltes (Cuver et Valenciennes, 1931), cá Còm Notopterus chitala (HamiltonBuchanan, 1822), cá Sóc Probarbus jullienssi (Sauvage, 1880) [12]. Trong s các loài cá ñã và ñang b khai thác ti sông Srepok thuc ña bàn thành ph Buôn Ma Thut cá Lăng là mt trong nhng ging cá ñưc khai thác vi tr lưng rt ln. Trong thng kê v các loài cá nưc ngt Vit Nam ca tác gi Nguyn Văn Ho, Vit Nam có rt nhiu loài cá Lăng như: cá Lăng ngh ( Mystus sp ), cá Lăng ki ( Mystus wycki , Bleeker, 1958), cá Lăng vàng ( Mystus nemurus , Valencienes, 1839), cá Lăng ñuôi ñ ( Mystus wyckioides , Chang và Faux, 1949), cá Lăng hm ( Mystus filamentus, Chang và Faux, 1949) [6]. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là mt loài cá có tht thơm ngon và b dưng, ít xương nên nhng món ăn ñưc ch bin t loài cá này ñưc ưa chung. Chính vì vy, giá bán trên th trưng cao (giá bán trung bình hin nay khong: 150.000 ñn 250.000 ñng/kg). Do nhu cu s dng cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nhiu, nên chúng ñang b khai thác ngày càng kit qu. T nhng năm 2000 tr v trưc, sn lưng loài cá này còn khá ln. Trong vài năm tr li ñây, do tình trng khai thác quá mc, s ngưi tham gia ñánh bt ngày càng ñông, ngun li thu sn t nhiên quí
2 him này ñã dn cn kit. Nghiêm trng hơn, nhng ngưi ñánh bt li s dng các phương tin ñánh bt cá mang tính hy dit như: cht n, hóa cht, các ngư c rí ñin, vv làm cho sn lưng cá t nhiên ca tnh Đăk Lăk nói chung và cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nói riêng ngày càng suy gim nghiêm trng, thm chí có nguy cơ b “xoá s”. Nu con ngưi không có bin pháp khai thác và bo v mt cách hp lí thì trong tương lai không xa các loài cá này có th s b tuyt chng. Mun bo v tt ngun li thy sn nói chung và bo v loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nói riêng, trưc ht chúng ta cn phi có nhng hiu bit nht ñnh v ñc ñim sinh hc ca chúng. Bên cnh ñó, vic nuôi th nghim và tng bưc ñưa loài cá quí này vào nuôi cũng mang ý nghĩa vô cùng to ln. Nhng hiu bit v ñc ñim sinh hc và nuôi th nghim thành công loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides s giúp chúng ta ñ xut ñưc mt s bin pháp tác ñng thích hp không nhng làm tăng thu nhp cho ngư dân mà còn hn ch ñưc tình trng khai thác quá mc, giúp bo v cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides tránh ñưc nguy cơ tuyt chng. Chính vì lí do ñó, chúng tôi quyt ñnh chn ñ tài nghiên cu là: “ BƯC ĐU TÌM HIU ĐC ĐIM SINH HC VÀ NGHIÊN CU NUÔI TH NGHIM BNG HÌNH THC NUÔI LNG LOÀI CÁ LĂNG ĐUÔI Đ HEMIBAGRUS WYCKIOIDES THÀNH PH BUÔN MA THUT ” * Mc tiêu ca ñ tài Thc hin ñ tài này chúng tôi hy vng s làm sáng t ñưc các vn ñ sau: + Xác ñnh mt s ñc ñim sinh hc cơ bn ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides sng ñon sông Srepok thuc ña bàn thành ph Buôn Ma Thut tnh Đăk Lăk.
3 + Xác ñnh kh năng nuôi loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong lng vi ñiu kin t nhiên ao nuôi thuc ña bàn thành ph Buôn Ma Thut tnh Đăk Lăk. * Ý nghĩa thc tin ca ñ tài + Kt qu nghiên cu ca ñ tài góp phn h thng hóa cơ s lý lun và thc tin cho các nghiên cu k tip (sinh sn, chuyn giao, ) to ñiu kin xây dng các k hoch, d án phát trin nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trên ña bàn thành ph Buôn Ma Thut, tnh Đăk Lăk và các tnh lân cn. + Đ tài thc hin bưc ñu xác ñnh ñưc mt s ñc ñim sinh hc ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . Vic th nghim thành công là cơ s cho công tác tuyên truyn, m rng hình thc nuôi lng loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong ngư dân, góp phn gim áp lc khai thác loài cá này trong t nhiên, giúp chúng tránh ñưc nguy cơ tuyt chng do khai thác quá mc. * Gii hn ca ñ tài Nghiên cu ñc ñim sinh hc và nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là mt ñ tài tương ñi rng và phc tp. Do ñ tài gii hn v thi gian nghiên cu nên chúng tôi tp trung thc hin nhng ni dung sau: Nghiên cu mt s ñc ñim sinh hc cơ bn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides: bưc ñu nghiên cu v ñc ñim hình thái, phân b, sinh trưng, sinh sn. Nghiên cu nuôi th nghim bng hình thc nuôi lng loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong thi gian 3 tháng vi các ñiu kin t nhiên ti ña bàn Thành ph Buôn Ma Thut, tnh Đăk Lăk.
4 Chương 1 TNG QUAN TÀI LIU 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU CÁ TRÊN TH GII Trong gii ñng vt, lp cá có s lưng loài ln nht. Chúng va ăn các loài ñng vt và thc vt dưi nưc, li va là thc ăn ca nhiu loài khác như: Rut khoang, Giun, Thân mm, Giáp xác, Da gai, Lưng cư, Bò sát, Chim, Thú, k c các loài vi sinh vt Vì vy, cá có vai trò rt ln trong chu trình tun hoàn vt cht t nhiên. Cá không ch là mt mt xích ht sc quan trng ñi vi các chui, lưi thc ăn trong t nhiên mà t rt lâu ñã tr thành ngun thc phm vô cùng quan trng cung cp Prôtêin, Lipit, vitamin và các khoáng cht cho con ngưi và nhiu loài vt nuôi. Mt khác, cá còn ñưc s dng trong nhiu lĩnh vc ca ñi sng xã hi. Trong y t có loài cá ñưc s dng ñ làm thành phn ñiu ch thuc cha bnh như sn xut du cá, vitamin , có loài cá ñưc s dng ñ phòng bnh cho con ngưi và nhiu loài sinh vt khác. Trong công nghip thu sn, nhiu loài cá ñưc ch bin thành các sn phm có giá tr xut khu, ñem li li nhun cao. Trong nông nghip, cá tp và các sn phm ph ca công nghip ch bin cá ñưc s dng làm phân bón có giá tr dinh dưng ln. Bên cnh ñó, nhiu loài cá cnh có ñóng góp nht ñnh trong lĩnh vc tham quan gii trí. Các ñ tài nghiên cu v cá ñã ñưc tin hành t cách ñây rt lâu và cho ñn th k XIX, XX phát trin mnh m. Các công trình nghiên cu ñưc công b ngày càng ña dng và phong phú thuc rt nhiu lĩnh vc khác nhau: phân loi, sinh thái, phân b, sinh sn
5 1.1.1. Nghiên cu v phân loi cá Nhng công trình nghiên cu v phân loi cá bt ñu phát trin mnh m t th k XIX, XX. Nhng nghiên cu này ñưc tác gi Pravdin [28] ñ cp ñn trong công trình nghiên cu ca ông. Đin hình có các công trình ca các tác gi ni ting như: Jordan (18541931) gii thiu khu h cá Bc và Trung M. Boulenger (1851) và Gunther (1899) ñã gii thiu 6843 loài cá Bo tàng Anh [28]. Đu th k XX, các nghiên cu “Phân loi cá hin ñi và hoá thch”, “Cá nưc ngt ca Liên Xô và các vùng lân cn” ñã ñưc công b bi nhà nghiên cu Berg (1940, 1950). Kt qu ca nhng công trình nghiên cu ñó ñã góp phn hoàn thin v h thng phân loi cá [28]. Năm 1996 Rainboth ñã công b cun sách “ Nhng loài cá sông Mê Kông Campuchia”. Cun sách này ñã gii thiu ngun gc, s phân b, hình nh ca 216 loài cá trong sông Mê Kông thuc ña phn nưc Campuchia [45]. Năm 2002 Prasertwattana và cng s, có báo cáo trong Hi ngh v các loài cá trên sông Mê Kông, báo cáo “Kho sát tình hình nuôi cá lng dc theo sông Mê Kông thuc ña bàn hai tnh Songkhram, Nakhon Panom Thái Lan”, ñã gii thiu nhiu loài cá có trong các nhánh ca sông Mê Kông trên lãnh th Vit Nam, ñc bit báo cáo có mô t v s phân b ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides [42]. Phn mm Fishbase ca FAO ñưc ñưa lên website vi ña ch là: ( ) là mt ña ch ñưc rt nhiu nhà khoa hc nghiên cu v cá dùng ñ tham kho. Trong trang web này các nghiên cu trên th gii ñưc cp nhp hàng ngày.
6 1.1.2. Nghiên cu v ñc ñim sinh hc ca cá T nhng năm ñu ca th k XX ñã có nhiu công trình nghiên cu v ñc ñim sinh hc cá ñưc công b. Xác ñnh tui cá Theo Pravdin nhng nghiên cu v tui cá ñưc tin hành t th k th XII, vào thi ñim này mt s nhà nghiên cu cá t nhiên nhn thy vòng năm trên vy cá ging vòng năm ca cây và ngưi ta ñã da vào ñó ñ xác ñnh tui cá. Đn th k XX nhng nghiên cu v tui cá mi có cơ s khoa hc [28]. Nghiên cu xác ñnh tui cá Nga (19091910) do hai nhà khoa hc Xuvoror và Arnolol thc hin ñã ñưc Pravdin gii thiu trong công trình nghiên cu ca ông. Công b ca 2 tác gi này là nhng công trình nghiên cu ñu tiên v tui cá. Năm 1927 OKler ñưa ra du hiu chng minh xương ca ñng vt có vú có du hiu chng t tính liên tc và tính chu kỳ và da vào ñó chúng ta có th xác ñnh ñưc tui ca ñng vt. K tha nghiên cu ca các tác gi trên, năm 1973 Pravdin ñã xây dng phương pháp xác ñnh tui cá. Theo ông, ñi vi nhng con cá da trơn, có th da vào các xương np mang hoc nhĩ thch hay còn gi là ñá tai ñ xác ñnh tui cá. Trên xương np mang và xương ñá tai ca cá có nhng vòng vân sinh trưng ct chéo gn ging ñưng vân sinh trưng trên vy ca các loài cá có vy. Mt s vân có màu sáng, mt s vân khác màu ti. Các vân sáng rng, vân ti hp ging như trên vy cá. Xương ñá tai ca cá ñã ñưc s dng ñ xác ñnh tui cá trong nhiu thp k tr li ñây bi vì tc ñ ln ca ñá tai ít nhiu t l thun vi tc ñ ln ca cá, và nó cu to bi nhng tng (vòng) prôtêin và canxi cácbônat nh xen k gi là vòng năm. Vòng năm ln lên hàng ngày cho nên có th tính ñưc tui ngay c ñi vi cá chưa trưng thành. Xác
7 ñnh s gim sinh trưng hàng ngày rõ ràng nht là ñi vi cá vùng ôn ñi trong mùa ñông, khi ñó sinh trưng b chm li, hình thành nên nhng vòng năm rõ ràng. Qua nghiên cu các nhà khoa hc khng ñnh: các xương np mang, xương hàm, xương vòm ming, xương ñai vai và c xương phng ca s ñu có vân sinh trưng nhưng vòng vân ca xương ñá tai và xương np mang vn rõ hơn các xương khác [28]. Theo Pravdin ñ quan sát các vân trên xương cá, ta ngâm các xương ñã ty sch trong glixêrin 10 15 phút, sau ñó ñun nóng ñ các vòng vân hin rõ trên xương. Cũng có th quan sát các vân bng cách lc nhng xương cn nghiên cu ra khi cá tươi, luc chín, loi b các thành phn không cn thit, ra bng nưc và dùng bàn chi mm ñ chi sch xương và sy khô ñ quan sát vân [28]. Xác ñnh h s béo ca cá Fulton (1902) ñ ra phương pháp xác ñnh h s béo ca cá sau này ñã ñưc Clark (1928) k tha, sa ñi và b sung [28]. Theo Fulton và Clack, ñ xác ñnh h s béo ca cá da vào mt trong hai công thc sau: W.100 Q = Công thc Fulton (1902): Fulton L3 W0 .100 Q = Công thc Clark (1928): Clark L3 Trong ñó: Q: h s béo ca cá. L: chiu dài ca cá ño t mút mõm ñn ht tia vây ñuôi dài nht (mm).
8 W: khi lưng toàn thân ca cá (g). Wo: khi lưng ca cá ñã b các ni quan (g). Phương pháp xác ñnh m cá ñưc nghiên cu xây dng bi tác gi M.L. Prozorovxkaia gm 5 bc h s béo. Pravdin ñã trình bày kt qu ca nghiên cu này c th như sau: Bc 0: rut không có m. Đôi khi rut non có mt lp màng trng mng bao ph. Gia các mu ca rut non thy rõ các si ca màng này. Bc 1: có mt di m mng nm gia phn th 2 và th 3 ca rut non. Đôi khi mép trên ca phn th 2 có mt di m rt hp, ñt quãng. Bc 2: có mt di m tương ñi dy gia phn th 2 và th 3 ca rut non. mép trên ca phn th 2 có di m hp liên tc không ñt quãng. mép dưi ca phn th 3 có ch thy rõ m nm thành nhng phn nh riêng bit. Bc 3: có di m rng nm gia phn th 2 và th 3 ca rut. mu rut gia phn th 2 và th 3 di này rng ra. Có mt di m rng mép trên ca phn th 2 và mép dưi ca phn th 3. ch cong th nht ca rut, nu tính t phn cui ñu có mt khi m hình tam giác. phn rut cui hu môn, trong ña s các trưng hp ñu có lp m mng. Bc 4: rut hu như hoàn toàn b m bao ph, ch tr nhng ch trng qua ñó chúng ta có th nhìn thy rut. Đôi khi chúng ta cũng gp nhng ch trng y phn th 2 ca rut. Nhng u m hai bên mu rut rt ln. Bc 5: tt c rut ñu b ph mt lp m dày, không có ch trng nào. Nhng u m hai bên mu rut rt ln [28]. Phương pháp tính tương quan chiu dài và khi lưng ca cá Pravdin là ngưi có công tng kt các công trình nghiên cu khoa hc v ngư loi hc. Trong ñó có gii thiu phương pháp tính ngưc sinh trưng v chiu dài hàng năm theo t l gia chiu dài thân và kích thưc vy, ñưc
9 công b bi tác gi Lea (19101937). Phương pháp tính này ñã ñưc Lee sa ñi, b sung vào năm 1920. Theo Lea (1910), s sinh trưng ca vy cá t l thun vi s sinh trưng ca chiu dài thân cá. Da vào t l tăng trưng v kích thưc vy cá qua tng năm, chúng ta có th xác ñnh ñưc s tăng trưng tương ng v chiu dài thân cá các năm tương ng và s tăng trưng v chiu dài trong vòng ñi ca cá. Lee (1920) ñã sa ñi công thc tính ngưc ca ELea (1910), ông cho rng không phi sinh trưng ca chiu dài thân t l thun vi bán kính ca vy mà ch có mc tăng ca chúng t l thun vi nhau khi ñã có mt kích thưc nht ñnh. Hin nay, phương pháp ca Elea (19101937) và Rose (1920) vn ñưc s dng rng rãi trong các công trình nghiên cu v ngư loi hc. Ch khi nghiên cu loài cá không có vy, các nhà nghiên cu mi s dng phương pháp nghiên cu sinh trưng khác. Trong sách “Hưng dn nghiên cu cá” ca tác gi Pravdin ñã tng kt công trình nghiên cu v sinh trưng cá ca hai tác gi Berverton – Holt (1956). Hai nhà nghiên cu này ñã gii thiu phương trình tương quan gia chiu dài và khi lưng ca cá. Phương trình này ñưc các tác gi Võ Văn Phú [25], Huỳnh Th Châu Ly Na [19] và nhiu tác gi khác áp dng: W = a.L b (1) Trong ñó: W: khi lưng toàn thân ca cá (g). L: chiu dài toàn thân cá (mm). a, b: các h s tương quan. Đây là phương trình ñưc s dng rng rãi nht trong các công trình nghiên cu Vit Nam.
10 1.1.3. Nghiên cu v ñc ñim dinh dưng Dinh dưng là khâu rt quan trng trong chu trình sng ca cá. Thông qua các ñc ñim dinh dưng có th ñánh giá ñưc s phân b, mc ñ sinh trưng và kh năng tái sn xut ca chng qun cá. Ngày nay, nghiên cu v dinh dưng ñưc các nhà nghiên cu rt quan tâm. Vương Nhĩ Khang vi công trình “Ngư loi hc”, ông ñã gii thiu các công trình nghiên cu ca rt nhiu nhà nghiên cu v dinh dưng ca cá, ñin hình là: Bogorov (1934), Pillay (1953), [12] Tác gi Bogorov năm 1934, ñã gii thiu cun sách “Hưng dn thu mu và x lý d liu nghiên cu v thc ăn cho cá”. Đây là mt tài liu quý cho các nhà nghiên cu cá bi nó vch ra các cách thu thp mu thc ăn và cách x lý ñ ñưa ra nhng nhn ñnh chính xác v dinh dưng ca loài cá cn nghiên cu. Các nhà khoa hc không ch tìm hiu v thc ăn ca cá mà còn nghiên cu phương pháp sn xut ra các loi thc ăn cho chúng. Năm 1953 phương pháp nghiên cu thc ăn cá và sn xut thc ăn cho cá ñã ñưc gii thiu bi nhà nghiên cu Pillay [12]. 1.1.4. Nghiên cu ñc ñim sinh sn Đi vi công tác nghiên cu v cá, vic nghiên cu v ñc ñim sinh sn ca cá là vô cùng quan trng. Nghiên cu v sinh sn giúp phân bit ñưc con ñc, con cái. Hiu rõ v ñc ñim sinh sn ca các loài cá có th ñánh giá ñưc sc sinh sn, kh năng tái sn xut chng qun, thi gian ñ, nơi ñ ca cá. Nghiên cu v sinh sn có vai trò quan trng trong nghiên cu cá nên ñưc các nhà ngư hc quan tâm. Pravdin [28] là ngưi có công tng kt các công trình nghiên cu v ñc ñim sinh sn ca các nhà ngư loi hc, ñin hình có các công trình sau ñây:
11 Krokhin và Krogiu (1937) ñã nghiên cu bãi ñ trng ca cá Hi Vin ñông Kamksatka. Nghiên cu ñã nêu lên ñưc ñiu kin thu hc ñ ñ trng và bãi ñ trng ca loài cá này. Theo hai tác gi, cá Hi lưng gù (Oncorhynchus gorboscha ) ñ trng khi tc ñ dòng chy t 0,3 ñn 0,6 (mét/giây), ñ pH không dưi 7. Nghiên cu v h s và ch s chín mui sinh dc ñưc thc hin bi tác gi Driagin. Qua kt qu nghiên cu ca mình ông nhn ñnh rng: h s chín mui sinh dc ti ña nói lên ñc ñim ca giai ñon phát trin mnh nht ca tuyn sinh dc. Năm 1941, trong công b kt qu nghiên cu cá Vn (Abramis brama ) ca tác gi Velikokhatko mi quan h gia sc sinh sn vi chiu dài khi lưng và tui cá ñã ñưc thit lp. Theo ông, cá Vn ( Abramis brama ) 7 hoc 8 tui có sc sinh sn cao nht. Cá Vn càng ln tui sc sinh sn tương ñi gim ñi, còn sc sinh sn tuyt ñi li tăng lên. Phương pháp nghiên cu xây dng bc thang chín mui sinh dc ca cá ñưc công b bi tác gi Kixelevits [28]. Đây là công trình nghiên cu ñưc coi là sm nht v xác ñnh các giai ñon chín ca tuyn sinh dc ca cá (1923). Theo ông sơ ñ xác ñnh ñ chín ca tuyn sinh dc cá gm 6 giai ñon chung cho c cá ñc và cái. Nghiên cu xây dng bc thang chín mui sinh dc ca cá Rutilus rutilus và cá Abramis brama ñưc thc hin bi hai nhà ngư loi hc Meien và Kulaev. Công trình nghiên cu này ñã xây dng ñưc bc thang chín mui sinh dc cho cá ñc và cá cái ca 2 loài cá trên. Pravdin không ch trình bày quan ñim v phương pháp nghiên cu ñ chín mui sinh dc ca cá, cách xác ñnh h s chín mui sinh dc mà còn ñ ra phương pháp thu thp, c ñnh tuyn sinh dc và xác ñnh bãi ñ trng [28].
12 Bên cnh các nghiên cu v giai ñon chín mui sinh dc ca cá do Pravdin công b còn có nhiu nghiên cu ca các nhà khoa hc khác cũng nghiên cu v vn ñ này như: Lapatxki, Meien và Kulaev Như vy, có rt nhiu công trình nghiên cu xây dng bc thang chín mui sinh dc ca nhiu loài cá khác nhau nhưng vn chưa có nghiên cu nào xây dng ñưc mt bc thang chung cho các loài cá. Theo Pravdin cn phi công nhn bc thang tng hp ñưc xây dng bi tác gi Nikolxki (1963) ñ s dng cho công tác nghiên cu ngư loi hc ca tt c các loài cá. Bc thang này gm 6 giai ñon như sau: Giai ñon I: cá th non chưa chín mui sinh dc. Giai ñon II: tuyn sinh dc có kích thưc rt nh, mt thưng hu như không nhìn thy ñưc ht trng. Giai ñon III: giai ñon chín mt thưng nhìn thy ñưc ht trng, khi lưng tuyn sinh dc tăng lên rt nhanh, s có màu trng trong, chuyn sang màu hng nht. Giai ñon IV: giai ñon chín mui, trng và s ñang chín, tuyn sinh dc có khi lưng ln nht nhưng khi n nh các sn phm sinh dc chưa chy ra. Giai ñon V: giai ñon ñ trng, các sn phm sinh dc chy ra khi n nh vào bng cá, khi lưng tuyn sinh dc t ñu ñn cui giai ñon ñ trng gim ñi rt nhanh. Giai ñon VI: giai ñon sau khi ñ, các sn phm sinh dc ht và l sinh dc phng lên, tuyn sinh dc trong dng túi nhão, con cái thưng có nhng trng sót li, còn con ñc có nhng tinh t rt li [28]. 1.1.5. Nghiên cu nuôi cá Lăng Nghiên cu ca các nhà khoa hc v các ñc ñim sinh hc ca cá và nuôi th nghip chúng trong giai ñon hin nay mang ý nghĩa ln trong vic
13 bo tn cũng như phát trin chúng. Ti Thái Lan các nghiên cu tương t ñã ñưc các nhà khoa hc quan tâm: Năm 1996 Kasisuwan và cng s thc hin ñ tài “Nghiên cu nuôi th nghim loài cá Lăng vàng Mystus nemurus (Cuv &Val) trong ao ñt 2 mt ñ khác nhau (2con/m 2, 4con/m 2). Kt qu cho thy cá Lăng vàng Mystus nemurus nuôi th nghim có th thích ng ñưc vi ñiu kin ao ñt. Cá Lăng vàng Mystus nemurus nuôi trong ao ñt mt ñ 2 con/m 2 có năng sut cao hơn mt ñ 4 con/m 2 [41]. Năm 1998 Ratanatriwong và cng s ñã gii thiu bài báo “Nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides (Chaux and Fang, 1949) trong b xây xi măng”. Kt qu ca quá trình th nghim là cá Lăng ñuôi ñ sng ñưc trong b xây xi măng vi ñiu kin thi tit, khí hu, thu văn ca Thái Lan [44]. Năm 2007 kt qu nghiên cu nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong ao ñt 3 mt ñ khác nhau (1 con/m 2, 2 con/m 2, 4 con/m 2) ti tnh Yasothon ñưc công b bi nhà nghiên cu ngưi Thái Lan: Prangthip Prasertwattana và cng s. Công trình nghiên cu ñã khng ñnh c 3 mt ñ nuôi: 1 con/m 2, 2 con/m2, 4 con/m 2 cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñu tăng trưng bình thưng. Không có s khác bit ln v năng sut khi nuôi loài cá này trong ao ñt 3 mt ñ khác nhau [43]. 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU CÁ NƯC NGT VIT NAM Vit Nam là mt quc gia có phn ln các tnh tip giáp vi bin. Bên cnh ñó, h thng sông, sui, kênh rch dày ñc ñã và ñang ñem li ngun li thu sn to ln cho ñt nưc. Tuy nhiên do chin tranh trin miên, kinh t phát trin còn chm nên kt qu nghiên cu v cá vn còn rt khiêm tn.
14 1.2.1. Nghiên cu v phân loi Vit Nam, các công trình nghiên cu v phân loi cá thưng ñưc các nhà nghiên cu thc hin nhiu hơn so vi các nghiên cu khác. Năm 1972 tác gi Vương Nhĩ Khang [12] công b cun sách “Ngư loi hc”. Cun sách không ch gii thiu kt qu nghiên cu ca nhiu nhà ngư loi hc mà còn trình bày hình thái cu trúc cơ th cá, chu kỳ sng, môi trưng, chng qun, phân b ña lý , ca nhiu loài cá. Công trình ñu tiên nghiên cu v phân loi cá nưc ngt ca nưc Vit Nam là “Nghiên cu v khu h cá Á Châu” ñưc công b năm 1881 bi tác gi Sauvage. Kt qu ca công trình nghiên cu này ñã mô t mt s loài cá Đông Dương và mô t 2 loài mi min Bc nưc ta. Công trình nghiên cu “Khu h cá sông Hương Hu” năm 1929 ca tác gi G. Tirant là công trình ñu tiên nghiên cu v cá nưc ngt min Trung Vit Nam. Kt qu ñã công b 70 loài trong ñó có 5 loài cá mi. Nghiên cu “Đnh loi các loài cá nưc ngt min Nam b” ca tác gi Mai Đình Yên và cng s (1992) ñã lp ñưc danh sách 255 loài cá nưc ngt Nam b [40]. Năm 1993 tác gi Trương Th Khoa, Trn Th Thu Hương thuc khoa Thy sn, trưng Đi hc Cn Thơ tnh Hu Giang ñã công b công trình nghiên cu “Đnh loi cá nưc ngt Đng bng sông Cu Long Vit Nam” gii thiu v rt nhiu loài cá ñc trưng ca ñng bng sông Cu Long, ñc bit có gii thiu 3 loài cá t nhiên là: Betta splendens , Betta taeniata và Betta pugnax ñang ñưa vào nuôi nhân to. Ngày nay 3 loài cá này tr thành các loài cá cnh ni ting, thu li li nhun cao cho nhng ngư dân nuôi và bo v chúng [16].
15 Năm 1994 Nguyn Hu Dc khi nghiên cu cá các tnh Duyên hi Min Trung và Tây Nguyên ñã công b 82 loài cá phát hin ñưc các sông, sui ca các tnh Tây Nguyên [4]. Năm 2000 tác gi Nguyn Th Thu Hè vi công trình nghiên cu “Điu tra khu h cá sông sui Tây Nguyên” gii thiu 160 loài cá thuc 81 ging, 10 b tìm thy các sông, sui ca Tây Nguyên [7]. Năm 2003 tác gi Trn Kiên, Trn Hng Vit công b công trình nghiên cu “Đng vt có xương sng cá và lưng cư” ñã thng kê các b cá có vai trò quan trng trong ñi sng ca con ngưi và có ñ ña dng sinh hc cao là: b cá Chép ( Cypriniformes) có khong 276 loài và phân loài, 100 ging, 04 h chim 50,5% s loài cá nưc ngt ñã phát hin, b cá Nheo ( Siluriformes) có khong 87 loài và phân loài, b cá Vưc ( Perciformes): có khong 70 loài và phân loài, b cá Bơn (Pneuronectiformes) có khong 22 loài và phân loài [13]. Năm 2003 công trình nghiên cu “Cá khu bo tn thiên nhiên Bà Nà Núi Chúa” ñưc công b bi nhóm tác gi ca trưng Đi hc Khoa hc T nhiên, Đi hc quc gia Hà Ni gm: Nguyn Xuân Hun, Nguyn Vit Cưng, Thch Mai Hoàng. Kt qu nghiên cu này kt hp vi 2 kt qu nghiên cu ca Nguyn Kiêm Sơn và Ban qun lí khu bo tn, ñã lp ñưc danh sách 78 loài và phân loài thuc 55 ging, 16 h và 9 b [10]. Nguyn Văn Ho (2005) khi nghiên cu “Cá nưc ngt Vit Nam” ñã gii thiu 3 liên b ca lp cá xương (liên b cá dng mang ch, liên b cá dng sut, liên b cá dng vưc) [6]. 1.2.2. Nghiên cu v ngun li và bo tn ngun li thu sn Vit Nam Năm 2000 nhóm tác gi Đng Huy Huỳnh, Võ Quý, Trn Kiên, Mai Đình Yên, Đng Ngc Thanh và nhiu nhà nghiên cu khác ñã công b “Sách Đ Vit Nam phn Đng vt”, gii thiu ñc ñim phân b, môi trưng sng,
16 ñc ñim sinh hc cơ bn ca rt nhiu loài ñng vt. Trong ñó, có 70 loài cá quý him và ñang có nguy cơ tuyt chng [11]. Năm 2003 ñ tài “Nghiên cu hin trng và bin pháp bo v, phc hi mt s loài cá hoang dã quý him có nguy cơ tuyt chng trên h thng sông Hng” ñưc thc hin bi nhóm tác gi Phm Báu, Nguyn Đc Tuân, Bùi Đình Đng và Nguyn Công Thng thuc Vin nghiên cu nuôi trng Thu sn. Kt qu công trình nghiên cu ñã công b 4 loi cá quý him có tên khoa hc là: cá Lăng chm Mystus gutattus (Lacépède, 1803), cá Chiên Bagarius yarrelli (Sykes, 1839), cá Bng ( Spinibarbus denticulatus (Oshima, 1926) và cá Anh vũ Semilabeo obscous (Lin, 1981) ñang có nguy cơ tuyt chng, xp mc nguy cp bc (EN) [2]. Gn ñây nht, 2007 nhà xut bn Khoa hc T nhiên và Công ngh ñã cho xut bn cun sách “Sách ñ Vit Nam phn I Đng Vt” ñưc nghiên cu bi B Khoa hc và Công ngh Vit Nam. Sách công b 418 loài ñng vt quý him. Loài cá Chép gc, cá Chình nht, cá L thân thp, cá Su hoa cà là 4 trong 9 loài ñã ñưc xem như tuyt chng Vit Nam. Nhng loài ñng vt quý him ñưc phân thành 5 nhóm chính: nguy cp (EN), sp nguy cp (UV), sp b ñe do (NT), him (R), b ñe da (T). So vi sách ñ Vit Nam ñu tiên công b năm 1992, sách ñ 2007 có s lưng loài ñng vt thuc nhóm rt nguy cp lên ti 116 loài (năm 1992 ch có 71 loài) [3]. 1.2.3. Nghiên cu v các loi thc ăn ca cá Nghiên cu v thc ăn ca cá ñã ñưc nhiu tác gi quan tâm. Vit Nam ñáng k là: Trn Văn V vi công trình nghiên cu v “Thc ăn t nhiên ca cá” ñã mô t nhng tính cht cơ bn ca nưc, khái nim v thc ăn t nhiên, nhng
17 loi sinh vt nưc, ý nghĩa thc ăn, ñng thi ông cũng ñ xut nhng bin pháp bo v và phát trin cơ s thc ăn t nhiên ca cá [37]. Đng Ngc Thanh ñã nghiên cu v ñng vt không xương sng min Bc Vit Nam. Năm 1965 ông công b mt s loài giáp xác mi tìm thy min Bc Vit Nam trong công trình nghiên cu “Tôm nưc ngt min Bc Vit Nam”. Năm 1975 ông ñã lp ñưc danh sách các loài tôm cua Vit Nam và phân loi chúng. Trong các loài tôm ñưc gii thiu có rt nhiu loài là thc ăn ca cá [34]. Các loi thc ăn t nhiên ca cá như: Cyanophyta, Bacillariophyta, Chlorophyta ñã ñưc tác gi Phm Hoàng H công b trong tác phm “To hc” (1972). Trong tác phm, các ñnh nghĩa v các ngành to, hình dng, cu to, hình nh, s phân b, tm quan trng ca rt nhiu loài to ñã ñưc tác gi Phm Hoàng H ñ cp ñn. Tài liu này ñã ñưc rt nhiu nhà nghiên cu s dng trong phân loi to cũng như nghiên cu v thc ăn ca các loài cá. Năm 1978 cun sách “Đng vt không xương sng” mô t ñc ñim cu ca các loài ph bin và chng loi phát sinh ca ñng vt không xương sng; các thành tu mi nht v cu trúc hin vi và siêu hin vi, lý sinh và hóa sinh, các hưng ng dng thc t ñưc cung cp bi nhóm tác gi Thái Trn Bái, Hoàng Đc Nhun,Trn Văn Khang. Trong tài liu này, h cũng ch ra tm quan trng ca ñng vt không xương sng ñi vi các loài cá ăn tp và cá ăn ñng vt [1]. Năm 2001 các tác gi Nguyn Xuân Quýnh, Clive Pinder, Steve Tilling thc hin công trình nghiên cu: “Đnh loi các nhóm ñng vt không xương sng nưc ngt thưng gp Vit Nam” và ñã lp ñưc danh sách các loài ñng vt không xương sng thưng gp ca Vit Nam. Phn ln các loài ñó là thc ăn t nhiên ca cá [29].
18 Năm 2001, Nguyn Th L Thanh thc hin ñ tài nghiên cu “Nghiên cu thc ăn ca loài cá Lúi Osteochilus haseltll ”. Kt qu cho thy cá Lúi Osteochilus haseltll là loài ăn thc vt thu sinh, mùn bã hu cơ, to phù du. Thc ăn ưa thích ca loài cá này là thc vt ni [34]. Tháng 7 năm 2007 trong k yu Khoa hc ca Hi tho toàn quc Khoa hc và S sng, t chc ti Quy Nhơn, Nguyn Th Thu Hè ñã công b “Thành phn ñng vt không xương sng c ln ti các sui thành ph Buôn Ma Thut và th xã Gia Nghĩa”. Tác gi ñã mô t 47 loài ñng vt không xương sng và khng ñnh vai trò ca chúng là thc ăn t nhiên ca ña s các loài cá. 1.2.4 Nghiên cu ñc ñim sinh hc ca cá Mai Đình Yên gii thiu nhng ñc trưng khu h cá nưc ngt Vit Nam, ñc ñim sinh hc và ý nghĩa kinh t ca các loài cá h thng Sông Hng, sông Cu Long và cá ao, h, rung và cá nuôi ca Vit Nam trong tác phm “ Cá kinh t nưc ngt Vit Nam” ñưc nhà xut bn Khoa hc K thut xut bn vào năm 1983 [38]. Năm 1995 Võ Văn Phú công b công trình nghiên cu “Khu h cá và ñc ñim sinh hc ca mưi loài cá kinh t h ñm phá Tha Thiên Hu” [25] gii thiu v khu h cá ca tnh Tha Thiên Hu và mô t các ñc ñim sinh hc ca 10 loài cá: Clupanodon punctatus ( Schlegel, 1946), Stolephorus commersonii (Lácepédé 1903) , Cyprinus centralus (Nguyen and Mail, 1994), Mugil cephalus (Linnaeus, 1978), Mugil kelaarti (Gunther, 1861), Gerres filamentosus (Cuvier and Valenciennes, 1829), Pelates quadrilinertus (Cuvier and Valenciennes, 1829), Sparus latus (houttuyn, 1782), Oxyurichthys tentacularis (Cuvier and Valenciennes, 1837), Siganus guttatus (Bloch, 1787). Nhiu qui trình nuôi các loài cá kinh t thương phm ñã ñưc gii thiu ti trang web ca Vit Linh ( ). Năm 2003, trang web
19 này ñã gii thiu ñ tài nghiên cu v cá Thát Lát Notopterus notopterus “K thut sinh sn nhân to cá Thát Lát Notopterus notopterus ” ñưc thc hin bi hai tác gi Lê Th Bình và Ngô Văn Ngc. Trong ñ tài này, tác gi có ñ cp ti ñc ñim sinh hc ca loài cá Thát Lát Notopterus notopterus [22]. Năm 2004 Huỳnh Th Châu Ly công b công trình nghiên cu “Nghiên cu ñc ñim sinh trưng, sinh sn ca cá Nga Nam Hampla macrolepidota ti h Eakao thành ph Buôn Ma Thut Tnh Đăk Lăk”. Kt qu nghiên cu ñã xác ñnh ñưc phương trình tương quan gia chiu dài và khi lưng cá Nga Nam Hampla macrolepidota W =10 4,176 x L 2,7057 , xác ñnh ñưc mùa sinh sn ca cá là t tháng 6 ñn tháng 9 hàng năm [19]. Phan Đình Phúc khi báo cáo khoa hc nghim thu ñ tài ca chương trình SUFA cũng ñã trình bày kt qu nghiên cu ñc ñim sinh hc ca tôm càng ao Macrobrachchium nipponense (De Haan, 1849) ñng thi thăm dò kh năng s dng tôm càng ao làm ñi tưng nuôi thương phm ti Tây Nguyên. Trong báo cáo này, tác gi cũng có gii thiu phương pháp nghiên cu thc ăn ca tôm, cá. Đây là mt báo cáo ñã ñưc khá nhiu nhà nghiên cu quan tâm [26]. Nguyn Th Thu Hè và Phùng Th Kim Thúy năm 2007ñã công b kt qu nghiên cu ñc ñim sinh hc ca cá Thát Lát Notopterus notopterus ti ña bàn tnh Đăk Lăk. Kt qu nghiên cu tìm ra phương trình tương quan gia khi lưng và chiu dài ca cá Thát Lát Notopterus notopterus là W = 1,947 x L 1,781 . Tui cá khai thác ca loài này trong t nhiên chưa xác ñnh, mùa sinh sn t tháng 4 ñn tháng 5, chúng có kh năng sinh sn sau 1 năm tui [8]. Nguyn Văn Kim, Nguyn Văn Triu năm 20022008 ñã thc hin ñ tài “Nghiên cu mt s ñc ñim sinh hc ca cá Lăng ki Mystus wyckii” . Kt
20 qu gii thiu nhng ñc ñim sinh hc cơ bn như: ñc ñim phân b, sinh trưng, sinh sn , ca cá Lăng ki Mystus wyckii [14]. Các nghiên cu v ñc ñim sinh hc ca cá còn có th k ñn các tác gi Nguyn Văn Đc nghiên cu v cá Rô vào năm 2007, Nguyn Th Thng nghiên cu v cá Bng tưng năm 2008 1.3. NGHIÊN CU NUÔI TH NGHIM VÀ SN XUT GING CÁ LĂNG H sinh thái nưc ngt Tây Nguyên rt ña dng và phong phú. Vùng sông Srepok thuc ña phn thành ph Buôn Ma Thut là mt trong nhng vùng sinh thái có ñ ña ñng sinh hc cao, có nhiu ging cá có giá tr kinh t ln như: cá Thát Lát, cá Nga, cá Lăng, cá Trình, cá Lóc Trong ñó, cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñưc coi là mt trong nhng loài ñc trưng. Do khai thác chưa hp lí, chưa kt hp gia khai thác vi bo v và phc hi nên nhng năm gn ñây sn lưng khai thác gim nhanh chóng, nhiu loài cá quí him nói chung và cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nói riêng có tn s xut hin nhng năm gn ñây gim hn. Nhng nghiên cu ca các nhà khoa hc v cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong giai ñon hin nay mang ý nghĩa to ln trong vic bo tn và phát trin ngun li thu sn. Hin nay nhiu ñ tài nghiên cu v ging cá Lăng nói chung và cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nói riêng ñã ñưc ñăng ti trên các Tp chí Khoa hc và trên các phương tin thông tin ñi chúng. Năm 20022003 qui trình sn xut cá Lăng vàng Mystus nemurus ñưc công b bi hai tác gi Ngô Văn Ngc và Lê Th Bình. Hin nay qui trình này ñang ñưc ng dng rt nhiu nơi ñc bit là Phú Yên, Bn Tre, Ninh Thun. Đn năm 2005, ti tri thc nghim thy sn trưng Đi hc Nông
21 Lâm thành ph H Chí Minh, tác gi Ngô Văn Ngc ñã nghiên cu, p n thành công khong 5.000 con cá Lăng ngh Mystus nemurus và ñưa ging vào nuôi thương phm [20]. Năm 2007 Nguyn Văn Kim, Nguyn Văn Triu thc hin ñ tài cp b: “Nghiên cu ñc ñim sinh hc và th nghim kích thích sinh sn cá Lăng (Mystus wyckii ). Theo kt qu nghiên cu này, cá Lăng ( M. wyckii ) hoàn toàn thành thc sau 4 tháng nuôi v trong ao nưc tĩnh vi thc ăn là cá tp và thc ăn viên có hàm lưng ñm 35%. T l thành thc, h s thành thc, sc sinh sn tương ñi, tuyt ñi ca cá Lăng khi nuôi bng thc ăn cá tp cao hơn so vi các ñc ñim tương ng ca cá nuôi bng thc ăn viên [15]. Năm 20052007 tác gi Lê Th Bình làm ch nhim ñ tài cp B “Nghiên cu xây dng qui trình và th nghim sn xut ging nhân to cá Lăng nha” ñã ñưc ng dng kt qu nghiên cu vào thc tin sn xut ti Tri thc nghim ca Trưng Đi hc Nông Lâm và ñã chuyn giao quy trình công ngh cho Trung tâm Khuyn ngư và ging Thy sn An Giang, góp phn bo v ngun li cá Lăng nha ngoài t nhiên [21], [24]. Ti Đăk Nông, tác gi Hoàng Mnh Lâm ñã hoàn thành ñ tài “Nuôi th nghim cá Lăng Mystus nemurus ti ña phương Đăk Nông” (20052007). Nghiên cu cho thy cá Lăng Mystus nemurus có th sng và sinh trưng tt trong ñiu kin ao nuôi ti huyn Cư Jut , Krông Nô thuc tnh Đăk Nông [18]. Nhìn chung, ti Vit Nam nhng nghiên cu v cá ñã có nhng bưc tin vưt bc, ngày càng ña dng và phong phú v ñi tưng nghiên cu cũng như loi hình nghiên cu. Trong giai ñon hin nay, các nghiên cu chuyên sâu v ñc ñim sinh hc ca cá, nuôi th nghim và sn xut cá ging ñc bit là cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñang ñưc các nhà nghiên cu quan tâm. Tuy nhiên ti Buôn Ma Thut chưa có mt công b nào v ñc ñim
22 sinh hc và nghiên cu nuôi th nghim loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Vì vy, chúng tôi thc hin ñ tài “Bưc ñu tìm hiu ñc ñim sinh hc và nghiên cu nuôi th nghim bng hình thc nuôi lng loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Thành ph Buôn Ma Thut” vi mong mun ñóng góp thêm nhng d liu v ñc ñim sinh hc và ñ xut hưng khai thác hp lí loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides, ñng thi góp phn ñánh giá kh năng thích nghi ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong môi trưng nưc tĩnh ti thành ph Buôn Ma Thut, tnh Đăk Lăk. 1.4. KHÁI QUÁT V ĐIU KIN T NHIÊN VÀ XÃ HI CA THÀNH PH BUÔN MA THUT 1.4.1 . Điu kin t nhiên khí hu V trí ña lý Buôn Ma Thut là thành ph trung tâm ca Đăk Lăk, có ñ cao 536 m so vi mc nưc bin. Phía Nam giáp huyn Krông Ana, phía Bc giáp huyn Cư M’gar, phía Đông giáp huyn Krông Păk, phía Tây giáp huyn Buôn Đôn thuc tnh Đăk Lăk và Cư Jut thuc tnh Đăk Nông. Buôn Ma Thut là thành ph nm gia vùng ñông dân nht Tây Nguyên, cách Hà Ni khong 1.410 km, cách Thành ph H Chí Minh khong 350 km, là mt thành ph có v trí chin lưc, ñc bit quan trng v An ninh Quc phòng [30]. Đa hình Thành ph Buôn Ma Thut là mt cao nguyên rng ln, t Bc xung Nam có chiu dài trên 90 km, t Đông sang Tây 70 km. Phía Bc cao gn 800m, phía Nam 400 m, thoi dn v phía Tây còn 300 m. Đây là vùng có ña
23 hình khá bng phng, ñ dc trung bình 380. Phn ln din tích cao nguyên này là ñt ñ Bazan màu m và hu ht ñã ñưc khai thác s dng [30]. Khí hu thi tit Do ñc ñim v trí ña lý, ña hình nên khí hu Thành ph Buôn Ma Thut va chu s chi phi ca khí hu nhit ñi gió mùa, va mang tính cht ca khí hu cao nguyên mát du. Khí hu thành ph Buôn Ma Thut phân hóa thành 2 mùa khá rõ rt, mùa mưa t tháng 5 ñn tháng 10 kèm theo gió Tây Nam, các tháng có lưng mưa ln nht là tháng 7, 8, 9, lưng mưa chim 8090% lưng mưa c năm. Mùa khô t tháng 11 ñn tháng 4 năm sau, trong mùa này ñ m gim, gió Đông Bc thi mnh, bc hơi ln, gây khô hn nghiêm trng [30]. Nhit ñ trung bình, tc ñ gió, hưng gió lưng mưa ca thành ph Buôn Ma Thut các tháng trong các năm 2003 ñn 2007 ñưc chúng tôi trình bày phn phc lc. 1.4.2. Đc ñim dân cư, tình hình nuôi trng, khai thác thu sn ca thành ph Buôn Ma Thut Thành ph Buôn Ma Thut có din tích khong 370 km², gm 13 phưng, 8 xã. Din tích ni thành khong 50 km². Dân s thành ph Buôn Ma Thut khong 340.000 ngưi, dân s ni thành khong 230.000 ngưi, trong ñó có 43.469 ngưi dân tc thiu s, sng ti 33 buôn, ñông nht là ngưi dân tc Êñê [30].
24 Hình 1.1. Bn ñ thành ph Buôn Ma Thut Din tích nuôi trng thy sn ca thành ph Buôn Ma Thut hin nay chưa tương xng tim năng và ngun lc nuôi trng thu sn ca thành ph này. Tuy nhiên, sn lưng hàng năm li khá cao, ch yu là do lưng thu sn khai thác có sn trong t nhiên. Vùng sông Srepok thuc ña bàn thành ph Buôn Ma Thut ñang ngày càng tr nên hung d và thay ñi bt thưng. Đây chính là hu qu tt yu ca tình trng phá rng làm nương ry din ra lan tràn trên thưng ngun và dc hai bên b sông. Vic khai thác quá mc dòng chy ca sông Srepok và các chi lưu ca nó làm nh hưng ln ñn h sinh thái ca dòng sông. Dc theo dòng sông, hin ti ñã có rt nhiu công trình thy ñin mc lên vi mt ñ dày như thy ñin Krông Kma (Krông Bông), thy ñin Buôn Kuôp (Krông
25 Nô), Đray H'linh 1, Đray H'linh 2 (Cư Jút), Buôn Tou Srah (Lăk), Srepok 3 (Buôn Đôn) Các công trình thy li chn dòng như Ea Sup thưng, Ea Sup h , ñã gây nh hưng nng n ti các loài sinh vt thu sinh ñc bit là các loài cá. Ngoài ra, tình trng ñánh bt cá ba bãi và bng các hình thc mang tính hy dit dùng xung ñin, lưi ñin, lưi vét, thuc n cũng nh hưng ln ñn các loài cá ñây. Cht thi t các khu công nghip Hòa Phú (Đăk Lăk), Tâm Thng (Đk Nông) cũng góp phn làm cho ngun li thy sn ca dòng sông b nh hưng. Nhìn chung, do dân s ñông, ñi sng dân cư khó khăn nên tình trng khai thác trái phép cá nói chung và cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nói riêng trên sông Srepok hin nay khá ph bin. Rt nhiu ngưi vì ngun li trưc mt ñã khai thác cá bng các cht mang tính cht hu dit (hình 1.2) Hình 1.2. Ngư dân rí ñin ñ khai thác cá
26 Thc trng suy gim tài nguyên thu sn ca sông Srepok nói chung và vùng sông Srepok thuc ña bàn thành ph Buôn Ma Thut nói riêng cũng ñt ra nhng nhim v quan trng cho các nhà khoa hc, nhng ngưi làm công tác nghiên cu là phi tìm hiu bin pháp ñ có th bo v và phc hi nhng loài cá quý him có nguy cơ tuyt chng. Đ thc hin nhng nhim v trên trưc ht cn tin hành sm vic nghiên cu ñc ñim sinh hc và nghiên cu nuôi th nghim các loài cá quý him, mt trong nhng loài ñó là loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides.
27 CHƯƠNG 2 NI DUNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. ĐI TƯNG NGHIÊN CU Hình 2.1. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Tên khoa hc: Hemibagrus wyckioides , Chanx và Fang, 1949 H cá Lăng: Bagridae. B cá Nheo: Siluriformes. Ging cá Lăng: Mystus. Loài: Hemibagrus wyckioides Chaux và Fang, 1949. 2.2. VT LIU VÀ THI GIAN NGHIÊN CU Vt liu Đ thc hin ñ tài nghiên cu này chúng tôi ñã s dng các vt liu nghiên cu sau ñây: Khay ñng vt mu. Thưc kp ñ ño các s ño v chiu dài thân, ñuôi, Máy nh ñ chp các vt mu.
28 Kính hin vi, ñ quan sát ñnh loi thc ăn trong rut cá. Kính lúp dùng ñ quan sát ñưng vân trên xương ñá tai, xương np mang ca cá nhm xác ñnh tui ca chúng. Giai, lưi, vt bt cá, r ñng thc ăn s dng khi nuôi th nghim bng hình thc nuôi lng loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides. Mt s vt liu cn thit khác: cân ñnh lưng thc ăn, bút ño pH, s ghi chép Thi gian Thi gian nghiên cu t tháng 07/2008 ñn tháng 09/2009. 2.3. NI DUNG NGHIÊN CU Nghiên cu mt s ñc ñim sinh hc ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bao gm: ñc ñim hình thái, ñc ñim phân b, ñc ñim sinh trưng, ñc ñim dinh dưng và sinh sn. Nghiên cu nuôi th nghim loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng ti thành ph Buôn Ma Thut. 2.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.4.1. Phương pháp nghiên cu ñc ñim sinh hc ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 2.4.1.1. Thu thp mu Mu phân loi: Cùng ngư dân thu thp mu ngoài thc ña. Đt hàng vi ngưi dân làm ngh ñánh bt cá, ra ch cá, các ña ñim bán cá dc sông Srepok thuc ña phn Thành ph Buôn Ma Thut, tnh Đăk Lăk ñ thu thp mu. Các mu ñưc c ñnh trong formol 5% là nhng mu còn nguyên hình dng. Trên nhãn bình mu có ghi tên cá theo tên ph thông,
29 tên khoa hc, tên ña phương thu mu, ngày thu mu, ngưi thu mu, ñánh s th t ñ d theo dõi. Các phiu ñiu tra thu mu ghi rõ ngày thu mu, ngưi thu mu, v trí thu mu, các yu t thi tit, mt s yu t môi trưng ca thu vc thu mu. Vic chp hình, cân khi lưng, ño chiu dài mu cá ñưc thc hin khi cá chưa thay ñi màu sc, còn tươi và nguyên hình dng. Vic làm này ñưc tin hành ngay ti hin trưng thu mu (265 mu). Các mu cá c ñnh trong formol 5% s ñưc bo qun, lưu gi trong phòng thí nghim Trưng Cao ñng ngh Thanh niên Dân tc Tây Nguyên. Mu sinh hc: thu mu rut cá ca 120 con cá các qui c khác nhau ti các ch (trc tip m cá ñ ly nguyên b rut cá). Sau khi thu rut cá, quan sát và cân khi lưng, ra bng nưc và c ñnh trong formol 5% ñ làm mu phân tích trong phòng thí nghim. Các mu rut cũng ñưc ñánh s th t t nh ñn ln. 2.4.1.2. Nghiên cu mt s ñc ñim sinh hc ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides a. Nghiên cu v sinh trưng Xác ñnh tương quan v chiu dài và khi lưng ca cá Xác ñnh khi lưng bng cân ñng h có khi lưng khong 2 ñn 10kg, sai s cho phép 1mg. Đo cá bng thưc kp, sai s cho phép 0,1mm. Các ch s ño ñm ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñưc th hin trong hình 2.2 a,b.
30 * Các ch s ño ñưc kí hiu như sau: L: Chiu dài toàn thân cá: tính t ñu mút mõm ñn ht tia vây ñuôi dài nht (mm). Lo: chiu dài kinh t: tính t mõm ñn ht xương sng (tr phn ñuôi mm) D1 H: chiu cao ln nht ca thân cá (mm) L0 0: kích thưc mt (mm) 00: khong cách gia hai mt (mm) L T: chiu dài ñu (mm) T * Các ch s ñm: D: vây lưng P P: vây ngc V: vây bng A: vây hu môn a D1 D2 H T L0 h L P A V b Hình 2.2.a, b. Hình thái cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides
31 Da vào các s ño v chiu dài và khi lưng ca cá ñ tính tương quan theo phương trình ca Berverton – Holt (1956). W = a.L b (1) Trong ñó: W: khi lưng toàn thân ca cá (g) L: chiu dài toàn thân cá (mm) a, b: các h s tương quan Xác ñnh tui cá Xác ñnh tui cá bng các vân xương theo phương pháp ca Pravdin (1973): da vào vân trên các xương np mang hoc nhĩ thch (ñá tai). Các loi xương np mang ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñưc th hin trong hình 2.3. 1 2 4 3 Hình 2.3. H xương np mang (Theo Pravdin, 1939) 1. Xương np mang trưc; 2. Xương np mang; 3. Xương gia np mang; 4. Xương dưi np mang.
32 Xác ñnh h s béo Theo quan ñim ca tác gi G.V.Nikolxki (1963), dùng c hai phương pháp ca Fulton (1902) và Clark (1928) ñ xác ñnh h s béo ca cá. b. Xác ñnh s phân b ca cá Mô t s phân b ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nh vào vic phân tích v hình thái, thc ăn, sinh sn và k tha các nghiên cu v ñc ñim phân b ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ca các tác gi: Walter J. Rainboth [42], Nguyn Th Bình và Ngô Văn Ngc [23],[43], Nguyn Th Thu Hè [8], Nguyn Văn Kim, Nguyn Văn Triu [14],[15] c. Nghiên cu v dinh dưng ca cá Xác ñnh thành phn thc ăn Thc ăn ñưc tách khi rut, d dày ca tng cá và ñưc quan sát bng mt thưng, bng kính lúp hoc bng kính hin vi. Đnh loi thành phn thc ăn ñn nhóm. S dng khóa phân loi thc ăn t nhiên ca cá ca tác gi Trn Văn V [37] ñ xác ñnh thành phn thc ăn. Phân loi thc ăn, xác ñnh tn s xut hin tng loi thc ăn cũng như s la chn thc ăn ca cá. Xác ñnh ph thc ăn ca cá Đ xác ñnh thành phn thc ăn trong d dày, mu cá phi ñưc thu vào lúc sáng sm. Phân tích thc ăn trong h tiêu hoá ca 120 b rut cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides và ngâm trong dung dch formol 5%. S dng phương pháp xác ñnh tn s bt gp (Frequency of Occurrence Method) ca Hynes (1950) v Lagler (1956) ñ sơ b ñánh giá tính ăn ca cá. Đ xác ñnh tn s bt gp ca mt loi thc ăn nào ñó ngưi ta thng kê s lưng mu (h tiêu hoá) có cha loi thc ăn ñó. Kt qu thưng ñưc biu th
33 bng t l phn trăm gia s cá mà h tiêu hoá có cha loi thc nào ñó vi tng s mu ñem phân tích [26]. d. Nghiên cu v sinh sn ca cá Theo quan ñim ca tác gi Nikolxki (1963) xác ñnh cá ñc, cá cái da vào ñc ñim hình thái cơ quan sinh dc ca cá. Quan ñim ca ông ñưc gii thiu trong cun “Hưng dn nghiên cu cá" ca Pravdin [28]. 2.4.2. Phương pháp nghiên cu nuôi cá Lăng ñuôi ñ bng hình thc nuôi lng 2.4.2.1. Chn ña ñim và công tác chun b nuôi th nghim Đt 2 lng nuôi trong ao ca gia ñình ông Phùng Văn Thun xã Hoà Phú thành ph Buôn Ma Thut tnh Đăk Lăk ñ th nghim nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . Ngun nưc ca các ao nuôi ñưc ly t sông Srepok. Ao ñ ñiu kin sinh thái cn thit ñ có th nuôi thành công mt s loài cá ph bin (cá rô, cá trm, cá mè, ). Ao ñt lng nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñáp ng ñ các tiêu chun ñ thc hin qui trình nuôi các loài cá kinh t bình thưng ca B thu sn (cũ) nay là B Nông nghip và Phát trin Nông thôn, c th qui trình chun b ao nuôi như sau: + X nưc, gn ao, vét bùn, lp hang hc, lp cng rò r + Bón phân chung 57 kg/ 100m 2 Đ chun b cho công tác nuôi th nghim, chúng tôi ñã ty ao bng vôi bt: 7kg vôi/100m 2. Sau ñó, phơi nng ao t 1 2 ngày. Sau khi phơi nng, ngun nưc ly t sông Srepok ñưc lc trưc khi cung cp cho ao. Mc ñích ca vic lc nưc trưc khi cho nưc chy vào ao là ñ lc bt rác, ngăn cá tp, cá d. Mc nưc trong ao ñt chiu sâu theo qui ñnh là trên 1,8m. Mc nưc trong lng nuôi ñt 1,475m.
34 2.4.2.2. Cách b trí thí nghim Dùng 2 lng th nghim có qui c 2m x 2m x 1,5m vi tng th tích 6m3/ô lng (nưc cách mt trên ca lng khong 0,25m). Lng chc chn, có h thng lưi bo v xung quanh. Kích thưc ca mt lưi là 2mm. S dng lưi dy, lót 2 lp lưi ñ phòng trưng hp cá ln có ngnh sc có th làm hng lưi chui ra khi lng nuôi. Hình 2.3. Hai lng nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Tng s cá nuôi hai lng là 100 con. Mt ñ: th nghim nuôi mt ñ 10 con/m 3 nưc. Quy c ging th: cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có chiu dài là 9,5 ± 0,8cm, và khi lưng dao ñng trong khong 8,7 ± 1,3g. Ngun gc ging: cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ging ñưc nhp t tri ging ca trưng Đi hc Nông Lâm Thành ph H Chí Minh. Cá ging ñưc sn xut theo quy trình sinh sn cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nhân to. Thc ăn: chn thc ăn nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ như sau:
35 + Lng 1: s dng thc ăn công nghip thc ăn có ñ ñm 40%, hãng sn xut: Cargill, tên sn phm s dng: quaxcel. Thành phn thc ăn (ñm ti thiu: 40%, béo ti thiu: 5%, mui ti ña: 2,5%, năng lưng ti thiu 2900 (Kcal/kg), xơ ti thiu: 7%, prôtêin ti thiu: 1%, ñ m ti ña: 11% và mt s thành phn khác.) + Lng 2: s dng cám go (30%) + bt bp (30%) + bt cá khô (40%). Lưng thc ăn này ñưc tham kho t thc ăn nuôi cá Lăng ki Mystus wyckii ca tác gi Nguyn Văn Kim, Nguyn Văn Triu [14 ], [15 ]; thc ăn nuôi cá Lăng vàng Mystus nemurus [20], [22] và cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ca hai tác gi Ngô Văn Ngc, Lê Th Bình. Bng 2.1. B trí thí nghim nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong lng ti thành ph Buôn Ma Thut STT Ni dung Lng 1 Lng 2 1 Vt liu to lng Thép, dù 3 2 Th tích lng 6m 3 Th tích nưc 5m 3 trong lng 4 Hình thc nuôi Nuôi ñơn 5 Khi lưng con 8,7 ± 1,3g ging ban ñu 3 6 Mt ñ 10 con/m 7 S ln cho ăn 03 ln trên ngày 8 Ngun nưc Nưc t sông Srepok ñã ñưc lc qua lưi lc 9 Thi gian nuôi 03 tháng Cám go 30 % + bt Công nghip ñ ñm bp 30 % + bt cá 10 Thc ăn 40% + vitamin C khô 40% + vitamin C (1mg/1kg cá) (1mg/1kg cá)
36 Phương pháp cho ăn: Trong chăn nuôi cá nói riêng và chăn nuôi nói chung chn loi thc ăn phù hp, hàm lưng thc ăn và phương thc cho ăn hp lí s ñem li hiu qu kinh t rt cao. Đ cá ăn nhiu và tiêu hoá thc ăn tt chúng tôi cho cá ăn vào nhng gi nht ñnh trong mi ba ăn: sáng 7h 8h, chiu khong 14h15h gi, ti t 18h20h. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là loài sng nhng vùng nưc sâu và thưng hay ăn vào ban ñêm nên trong 3 ln cho cá ăn thì lưng thc ăn ln th 3 (bui ti khong 18h ñn 20h) nhiu hơn 2 ln ñu, thc ăn bui này chim khong 40 – 50% tng lưng thc ăn. Đ trách tht thoát thc ăn chúng tôi s sn sàng ñ ñng thc ăn cho cá. Trưc mi ba ăn ñu phi kim tra thc ăn có còn sót li trên sàng hay không ri mi tip tc cung cp thc ăn. Kim tra tình trng sc khe ca cá bng cách quan sát hot ñng bơi li, s ni ñu ca cá, sc ăn ca cá. Thi gian nuôi: 03 tháng.
37 2.4.2.3. Các ch tiêu theo dõi Bng 2.2. Các ch tiêu theo dõi hai lng nuôi th nghim Lô thí nghim Thi gian Ch tiêu theo Lng 1 (n=30) Lng 2 (n=30) nuôi dõi (tháng) X ± SE Cv (%) X ± SE Cv (%) Dài thân (mm) Khi lưng (g) 1 T l sng (%) Tình trng sc kho Dài thân (mm) Khi lưng (g) 2 T l sng (%) Tình trng sc kho Dài thân (mm) Khi lưng (g) 3 T l sng (%) Tình trng sc kho T l sng ca cá. Xác ñnh theo công thc: A = b/c . 100% Trong ñó: A: t l sng ca cá b: s cá còn sng c: tng s cá th Tc ñ tăng trưng ca cá: ño chiu dài thân bng thưc ño chính xác ñn 0,1mm, cân khi lưng cá bng cân ñng h có ñ chính xác ñn 1mg, thi gian mt tháng cân ño mt ln, mi ln 30 mu/mô hình thí nghim.
38 H s thc ăn : Đnh lưng thc ăn hàng ngày cho cá ñ xác ñnh ñưc h s thc ăn. H s thc ăn là lưng thc ăn tiêu tn ñ cá tăng trưng ñưc 1kg khi lưng. 2.4.2.4. Mt s yu t môi trưng, phương pháp phòng bnh thưng gp trong quá trình nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Dùng giy so màu pH ñ xác ñnh ñ pH ca nưc trong ao ñt lng, s dng thưc mét ñ ño mc nưc trong ao. Phòng bnh là mt trong nhng vic làm ht sc cn thit ca ngh nuôi trng thu sn nói chung và nuôi cá nói riêng. Thc hin công tác phòng bnh cho cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides theo ñúng qui trình nuôi do B Thu sn nay là B Nông nghip và Phát trin Nông thôn ñ ra. Trưc tiên, chúng tôi tháo nưc trong ao, vét bt bùn ri ty ao như ñã ñ cp phn 2.4.2.1. Chn cá kho mnh, ñng ñu, không try xưc, không mang mm bnh. Đ tăng sc ñ kháng ca cá vi nhng thay ñi ca môi trưng chúng tôi cung cp b sung thêm vitamin C vào thc ăn vi liu lưng khong 1mg/1kg cá. 2.4.2.5. Tính hiu qu kinh t: (HQKT) HQKT = Tng thu – tng chi phí (nhân công, nguyên vt liu, ging, vt r tin + 20% khu hao tài sn c ñnh). 2.4.2.6. X lý và phân tích s liu Các s liu thu thp ñưc x lý trên máy vi tính, bng phn mm Excel 5.0 [33].
39 CHƯƠNG 3 KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 3.1. MT S ĐC ĐIM SINH HC CA CÁ LĂNG ĐUÔI Đ HEMIBAGRUS WYCKIOIDES 3.1.1. Đc ñim hình thái ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Tên ña phương: cá Lăng ñuôi ñ, cá Lăng nha. Tên ph thông: cá Lăng ñuôi ñ H cá Lăng: Bagridae B cá Nheo: Siluriformes Ging cá Lăng: Mystus Loài: Hemibagrus wyckioides Chaux và Fang, 1949. (Phân loi theo Rainboth, 1996) [45] Các tên gi khác: Mystus wyckioides (Chaux và Fang, 1949), Mystus aubenton, Mystus rubicauda, Mystus microphthalmus, Macrones wyckioides. Các ch s hình thái ca cá Lăng ñuôi ñ T/L 0 = 0,26 ± 0,08 0 D1 = I, 7 H/L 0 = 0,20 ± 0,02 0 D2 = 10 0/T = 0,09 ± 0,018 P= I, 7 00/T = 0,42 ± 0,017 V = 12 14 Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có khi lưng ln nht lên ñn 25kg (con cá này ñưc bt ti ñon sông Srepok thuc xã Hoà Phú, thành ph Buôn Ma Thut t năm 2007). Khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides thu thp ñưc trung bình là 3,8 kg/con. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có ming rng hưng lên trên; răng sc, nhám, mc nhiu nơi trong khoang ming; có lưc mang thưa; thân
40 tròn, thuôn dài, rng theo hưng lưng bng; da bóng và không có vy. Khi cá trưng thành da có màu xám nht, dưi bng có màu trng, vùng vây ñuôi và phn ñu các vây ngc, vây bng, vây hu môn màu ñ, vây ñuôi ñ ñm hơn các vây còn li. Cá càng to màu ñ ca các vây, nht là vây ñuôi càng ñm. Vây ñuôi ca cá dài, nhiu m và mn. Khi còn nh, màu ñ ca các vây cá chưa rõ rt, ñc bit là cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nhân to (lúc nh dưi 20 gram toàn thân cá màu ñen, sau khi nuôi 1 tháng ñuôi cá chuyn sang màu ñ). Màu sc ca ñuôi là mt trong nhng ñc ñim quan trng ñ phân bit các loài cá Lăng trong cùng ging. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có 04 ñôi râu: 02 ñôi râu hàm trên (râu mũi và râu hàm), 02 ñôi râu cm. Râu mũi ngn ch dưi 4cm. Chiu dài râu hàm dài nht có th bng hoc dài hơn 1/2 chiu dài thân. Theo tác gi Ngô Văn Ngc, Lê Th Bình râu hàm có vai trò vô cùng quan trng trong ñi sng ca loài cá này vì nh nó cá Lăng ñuôi ñ có th ñnh hưng hưng bơi và nhn bit k thù. Nu vì mt lí do nào ñó cp râu này b tn thương thì kh năng t v và bt mi ca cá gim ñáng k [23]. Râu cm th nht dài hơn các râu khác nhưng ngn hơn râu hàm, thưng dài bng chiu dài ca ñu cá. Râu cm còn li ngn hơn râu hàm nhưng dài hơn râu mũi. Các ñôi râu ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides thưng có màu trng hng tr ñôi râu mũi có màu trùng vi màu thân, cá càng ln râu càng dài. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trưng thành có vây lưng, vây ngc rt cng và nhiu ngnh sc. Vây lưng gm 2 vi: vi trưc có 1 tia không phân nhánh, 7 tia phân nhánh và vi sau có 10 tia phân nhánh. Vây ngc có 02 vi ñi xng (mi vi gm 1 tia không phân nhánh và 7 tia phân nhánh). Vây bng gm 1 vi có t 12 ñn 14 tia phân nhánh. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có mt nh và khong cách gia hai mt rng, ñu to, bt và dài, khe mang rng.
41 3.1.2. Đc ñim phân b ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides thưng sng tng ñáy. Đa ñim ly mu cho thy chúng xut hin nhiu nhng vùng nưc chy mnh, thác, hoc nhng ñon sông ln. Châu Á loài cá này ñưc tìm thy Thái Lan, Trung Quc, Lào, Campuchia, Vit Nam và mt s nưc khác [45]. Theo FAO (1996), cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides thưng hin din trong nhng con sông thuc lưu vc sông Mê Kông và Salween; ñôi khi chúng ñưc tìm thy vùng Bin H (Tonlè Sap) và vùng h lưu sông Mê Kông . Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có nhiu nhng vùng nưc chy mnh ñc bit là các vùng có thác chy thuc ña phn ca các nưc Vit Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Inñônêsia [45]. Chúng là loài cá nưc ngt, thưng chui vào các khe ñá, hc, hang hoc trong các ñám thc vt thu sinh, ñôi khi chúng chui rúc dưi bùn, cát [14], [15]. Chúng thưng sng ñơn ñc. Đc bit là vào thi kì mang trng và chun b ñ. Chúng có tính bo v lãnh th ca mình, có th git cht k thù k c nhng loài có kích thưc ln hơn nó ñ bo v lãnh th ca mình [24]. Hin nay, do áp lc tăng dân s, s nghèo khó là yu t thúc ñy s khai thác quá mc tài nguyên thy sn t nhiên nên các loài cá nói chung và cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nói riêng ngày càng suy gim. Mc dù không còn nhiu như trưc nhưng cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides vn xut hin ri rác tt c các tháng trong năm, nhiu nht vào các tháng 10, 11, 12 và tháng 1 năm sau. Các tháng còn li lưng cá ñánh bt ñưc bt ñu gim dn ñc bit là các tháng 6, 7, 8, 9 nưc dâng cao, cá ñánh bt ñưc ña s nh. Vit Nam, cá Lăng ñã ñưc ngư dân câu mt s dòng sông như sông Đà, sông Lô Phú Th, Đng bng sông Cu Long, h Tr An nhưng nhiu hơn c là sông Srepok (hình 3.1) [21].
42 Tùy vào giai ñon phát trin mà cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides phân b theo ñ sâu khác nhau. giai ñon trưng thành, chúng thưng phân b các khe ñá hoc nhng nơi có tc ñ dòng chy ln. giai ñon cá bt chúng thưng phân b các bãi rn, dưi r ca các loi thc vt thu sinh [16]. Ban ngày chúng trú n trong các hang ñá ít hot ñng, ban ñêm hot ñng tích cc tìm mi [24]. Tây Nguyên, cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides xut hin vào c mùa khô ln mùa mưa trên ñon sông Srepok thuc ña bàn thành ph Buôn Ma Thut.
43 Hình 3.1. Sông Srepok trong h thng sông Mê Kông
44 3.1.3. Mt s ñc ñim sinh trưng ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 3.1.3.1. Tương quan v chiu dài và trng lưng Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có khi lưng dao ñng t 6 gram ñn 14.000 gram tương ng vi chiu dài t 45mm ñn 1130mm. Vào ñu mùa mưa thưng ch thu ñưc mu cá thuc nhóm tui 0+. Điu này chng t ña s cá qui c nh, khi lưng khong 6 20 gram ñưc p n vào mùa khô. Tương quan v chiu dài và khi lưng ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñưc trình bày bng 3.1. Bng 3.1. Tương quan v chiu dài và khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Tui cá N Ch tiêu theo dõi Cv (%) X ± SE Chiu dài (mm) 298,38 ± 16,36 45,20 0+ 68 Khi lưng (g) 235,04 ± 21,95 77,01 Chiu dài (mm) 535,46 ± 4,21 6,15 1+ 61 Khi lưng (g) 1377,54 ± 42,04 23,84 Chiu dài (mm) 649,04 ± 3,58 4,65 2+ 71 Khi lưng (g) 2852,54 ± 71,50 21,12 Chiu dài (mm) 719,51 ± 2,36 1,99 3+ 37 Khi lưng (g) 4654,59 ± 67,64 8,84 Chiu dài (mm) 821,36 ± 22,08 14,22 4+ 28 Khi lưng (g) 7382,86 ± 531,53 38,10 Áp dng phương trình tính tương quan v chiu dài và khi lưng ca R.J.H Berverton – S.J.Holt (1956) ñi vi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ta lp ñưc phương trình tương quan ca chiu dài và khi lưng là: W = 10,7 x 10 -7 x L 3,3637
45 Phương trình cho thy, cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là mt loài cá có s tăng trưng v chiu dài t l thun vi s tăng trưng v khi lưng ca chúng. Như vy có th thy, s tăng trưng v chiu dài và khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides phù hp vi qui lut phát trin ca cá xương vùng nhit ñi. Tuy nhiên, tc ñ tăng trưng các la tui khác nhau không ñng ñu. Tương quan v chiu dài và trng lưng ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides tuân theo hàm s mũ. Đ th biu din mi tương quan ca chúng là mt nhánh ca Parapol (ñ th 3.1). Đ th 3.1. Tương quan chiu dài và khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides T tui 0 + ñn 1 + tc ñ tăng trưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides v c chiu dài và khi lưng ñu tăng nhanh, sau tui 1 + tc ñ tăng trưng v chiu dài chm li còn tc ñ tăng trưng v khi lưng vn chưa ngng tăng. Theo qui lut chung, ñ ñem li li nhun cao trong ngư nghip ngưi ta thưng khai thác cá vào giai ñon chúng bt ñu ngng sinh
46 trưng. S tăng trưng v khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides vn chưa ngng. Như vy, chưa th xác ñnh tui khai thác, ñ xem xét chính xác hơn tui khai thác chúng tôi xét ñn các vn ñ v sinh trưng ca cá, cu trúc tui và sinh trưng ca qun th cá. 3.1.3.2. Cu trúc tui và s sinh trưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Phân tích các xương np mang và xương ñá tai ca mu chúng tôi lp ñưc ñ th cu trúc tui theo chiu dài (Đ th 3.2.a) 1000 800 600 Chiu dài 400 dài Chiu 200 0 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ Tui Đ th 3.2.a. Cu trúc tui ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides theo chiu dài Đ th 3.2.a. Ch ra rng: s tăng trưng v chiu dài ca cá Lăng ñuôi + + ñ Hemibagrus wyckioides giai ñon t tui 0 ñn giai ñon tui 1 nhanh hơn giai t tui 2 + ñn 3+ và nhanh hơn giai ñon t tui 3 + ñn 4+. Đ th 3.2.b. Cho thy s tăng trưng v khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides các la tui khác nhau . S tăng trưng v khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides c 5 nhóm tui ñu rt
47 nhanh. Giai ñon tui 4 + s tăng trưng v khi lưng ca loài cá này vn chưa gim. 8000 6000 4000 Khi lưng Khi lưng Khi 2000 0 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ Tui Đ th 3.2.b. Cu trúc tui ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides theo khi lưng Bng 3.1, ñ th 3.2.a và ñ th 3.2.b cho thy cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides thu ñưc gm 5 nhóm tui. Tui ln nht là tui 4 + và thp nht là la tui 0 +. S cá th tp trung ñông nht nhóm 2 +(chim 26,79% tng s mu cá thu ñưc) và nhóm ít cá th nht là nhóm 4 + (chim 10,57% tng s cá). Hai nhóm cá tui 3 +, 4 + chim t l cá th thp hơn hn (chim 24,53% tng s cá) so vi nhóm 0 +, 1 +, 2 + (chim 75,47% tng s cá). Trong s các mu thu ñưc cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có khi lưng và kích thưc ln ñưc khai thác chim t l chưa cao. Điu này chng t loài cá này ñang b khai thác không hp lí, la tui khai thác ch yu tp trung vào cá còn nh hoc cá ñang giai ñon sinh trưng, sinh sn mnh (nhóm tui 2 +). Tình trng khai thác bt hp lí trên vn tip din cùng vi vic
48 s dng các phương tin khai thác nguy him, cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có nguy cơ tuyt chng trong tương lai không xa. 3.1.3.3. H s béo ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Nghiên cu v h s béo giúp chúng ta có th ñánh giá ñưc mc ñ ñng hoá thc ăn ca môi trưng ñ xây dng prôtêin cho cơ th, t ñó ñánh giá ñưc cht lưng chng qun cá. Hình 3.2. Ni quan ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides cái tui 3+ sau giai ñon ñ trng T các mu thu ñưc cho thy có s khác nhau rõ rt v h s béo gia cá ñc và cá cái trong cùng nhóm tui. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides cái có h s béo ln hơn con ñc (h s béo ln nht ca con cái là 21.684 x 10 7 trong khi ñó h s béo ln nht ca con ñc ch là 18.878 x 10 7). S chênh lnh h s béo có liên quan ñn s khác nhau v khi lưng ni quan ca cá ñc và cá cái. ñ tui sinh sn, cùng nhóm tui khi lưng ni quan ca cá cái ln hơn khi lưng ni quan cá ñc (Hình 3.2). Kích thưc tuyn sinh dc ca cá cái ln hơn cá ñc. Trong cùng nhóm tui cht béo d tr
49 trong cơ th con cái nhiu hơn con ñc. H s béo theo tng nhóm tui ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides th hin trong bng 3.2. H s béo ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides thuc các nhóm kích thưc và tui khác nhau thì không ging nhau, trong các nhóm tui t 0 + ñn 4 +, tui càng ln thì h s béo càng cao. Cá Lăng ñuôi ñ nhóm tui 4 + có h s béo ln nht. Trong các nhóm mu thu thp ñưc nhóm cá 0 + và nhóm 1 + có h s béo thp so vi cá thuc các nhóm tui 2 +, 3 +, 4 +. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides cái thuc nhóm tui 1 + có h s béo là 7.765 x 10 7 (theo Fulton) và 7.584 x 10 7(theo Clark), trong khi ñó nhóm cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides cái tui 4 + có h s béo là 21.648 x 10 7 (theo Fulton) và 19.201 x 10 7 (theo Clark). Điu này phù hp vi s sinh trưng ca chúng, nhng năm ñu ca vòng ñi, cá Lăng ñuôi ñ tăng trưng rt nhanh v chiu dài và nhng năm sau li tăng trưng rt nhanh v khi lưng. Mt khác, khi thành thc cá cn tích lũy m ñ to sn phm sinh dc. Điu này phù hp vi qui lut sinh trưng phát trin ca cá xương nói riêng và ñng vt có xương sng nói chung. Kt qu nghiên cu ca chúng tôi cũng phù hp vi kt qu nghiên cu ñc ñim sinh hc ca các loài cá khác như nghiên cu v cá Thát Lát Notopterus notopterus ca tác gi Nguyn Th Thu Hè và Phùng Th Kim Thúy (2008) [8] , nghiên cu cá Rô ñng Anabas testudineus ca tác gi Nguyn Văn Đc (2009) [5], nghiên cu v cá Bng tưng Oxyeleotris marmorata ca tác gi Đng Th Thng (2008) [35], ñó là khi tăng trưng cá trưng thành có h s béo ln hơn cá còn non.
50 Bng 3.2. H s béo theo tng nhóm tui ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Tui Gii H s béo ca cá N (con) cá tính Theo Fulton (1902) Theo Clark (1928) + 0 juv 8422.10 7 7835.10 7 68 Đc 8557.10 7 7940.10 7 28 1+ Cái 7765 .10 7 7584.10 7 33 Đc 10918 .10 7 10069.10 7 32 2+ Cái 13106.10 7 11024.10 7 39 Đc 13280.10 7 12259.10 7 15 3+ Cái 14279.10 7 13915.10 7 22 Đc 18878.10 7 17708.10 7 11 4+ Cái 21684.10 7 19201.10 7 17 So vi 1 s loài cá khác trong nghiên cu ca Võ Văn Phú, Nguyn Th Thu Hè và Phùng Th Kim Thuý (cá Mòi chm Clupanodon punctatus (Schlegel, 1946), cá Đi mc Mugil cephalus (Linnaeus, 1978), cá Gai dài Gerres filamentosus (Cuvier and Valenciennes, 1829), cá Bng van mt Oxyurichthys tentacularis (Cuvier and Valenciennes, 1837), cá Thát Lát Notopterus notopterus ) h s béo ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides không cao. 3.1.4. Đc ñim dinh dưng ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckides Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là loài cá ăn tp, d dày ln có ñ ñàn hi (Hình 3.3). Cá càng ln ñ ñàn hi ca d dày càng cao. Điu này chng t d dày cá thích nghi vi các loi thc ăn ñng vt.
51 Hình 3.3. D dày cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides tui 3 + Thc ăn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides gm nhiu loi thuc nhiu ngành như: to, ñng vt nguyên sinh, ñng vt không xương sng và ñng vt có xương sng. Theo tác gi Lê Th Bình và Ngô Văn Ngc, cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có th ăn các loi thc ăn có ngun gc t thc vt như cám go, cám bp và thm chí c cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nh trong ao nuôi [24]. Bng 3.3 th hin thành phn thc ăn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides. V s lưng: có 12 lp ñng, thc vt xut hin trong thành phn thc ăn ca chúng, trong ñó có 6 lp ñng vt và 6 lp thc vt. Tn sut cá ăn thc ăn ñng vt nhiu hơn hn thc vt, nht là nhóm tui 1 + ñn nhóm 4 +. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nhóm tui 3 + ñn 4 + không có s hin din ca thc ăn thc vt trong ñưng tiêu hoá. Trái li, trong ñưng tiêu hóa ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nhóm tui 0 + phn ln là thc ăn thc vt, thc ăn ñng vt ch gm có 2 lp côn trùng và giáp xác.
52 Bng 3.3. Thành phn thc ăn ca loài Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Chiu dài (mm) Tên thc ăn và nhóm tui tương ng STT 481675 698775 42480 Tên khoa hc Tên Vit Nam (tui 1 + ñn (tui 3 +ñn ( tui 0 +) 2+) 4+) Heterokontophyta Ngành to lông I hay Chromophyta roi lch 1 Chrysophyceae Lp to vàng ánh x 2 Euglenophyta Lp to mt x 3 Bacillariophyceae Lp to silic xx x II Chlorophyta Ngành to lc 4 Conjugatophyceae Lp to tip hp x 5 Chlorophyceae Lp to lc x 6 Charophyceae Lp To vòng x Ngành ñng vt III Protozoa nguyên sinh 7 Flagellate Lp trùng roi x x Ngành ñng vt không xương sng Ngành chân IV Arthropoda khp 8 Crustacea Lp Giáp xác xx xxx xx Ngành thân V Mollusca mm 9 Insecta Lp côn trùng xx xxx xxx Lp ñng vt 10 Gastropoda xx xx chân bng VI Annelida Ngành giun ñt 11 Oligochaeta Lp giun ít tơ xx xxx
53 Chiu dài (mm) Tên thc ăn và nhóm tui tương ng STT 481675 698775 42480 Tên khoa hc Tên Vit Nam (tui 1 + ñn (tui 3 +ñn ( tui 0 +) 2+) 4+) Đng vt có VII xương sng 12 Osteichthyes Lp cá xương xx xxx a Cypriniformes H cá chép xx xxx b Anabatidae H cá rô xx xxx VIII Mùn bã hu cơ xx xxx Chú thích: du “X”là tn s gp loi thc ăn trong rut cá Qua phân tích các mu cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides thu ñưc, chúng tôi cho rng mc dù là loài ăn tp nhưng ña s cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides vn ăn nhiu thc ăn có ngun gc ñng vt hơn. Ph thc ăn ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñưc trình bày trong biu ñ 3.1 8% 20% 6% 5% 1 2 3 4 14% 5 6 47% Biu ñ 3.1. Ph thc ăn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 1. Ngành to lông roi lch, 2. Ngành to lc, 3. Ngành ñng vt nguyên sinh, 4. Ngành ñng vt không xương sng, 5. Phân ngành ñng vt có xương sng, 6. Mùn bã hu cơ.
54 Quan sát bng 3.3 và biu ñ 3.1 thành phn và ph thc ăn ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides chúng ta thy rng chúng là mt loài ăn tp có ph thc ăn khá rng. Thc ăn ñng vt có tn s gp nhiu hơn, ngoài s lưng lp thì khi lưng thc ăn ñng vt cũng ñưc ñánh giá cao hơn, chim 86% tng lưng thc ăn. Đng vt không xương sng là thc ăn chính ca tt c các nhóm tui. Chúng chim 47% lưng thc ăn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . Trong khi ñó thc ăn thc vt và mùn bã hu cơ ch chim mt t l nh (14%). Mt s loi thc ăn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có kích thưc rt nh nên ñ có th xác ñnh ph thc ăn mt cách chính xác cn phi có các nghiên cu tip theo. 3.1.5. Đc ñim sinh sn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 3.1.5.1. Phân bit cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñc, cái Khi cá Lăng ñuôi ñ ñã chín mui sinh dc, có kh năng sinh sn, rt d nhn bit cá ñc, cá cái. Khi lưng, kích thưc, gai sinh dc, màu sc thân là nhng ñc ñim cơ bn ñ phân bit ñc, cái. cùng ñ tui, cá ñc có khi lưng nh hơn cá cái và có màu nâu ñm hơn cá cái. Bng 3.4. Phân bit cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñc và cái tui 1 + STT Đc ñim Cá ñc Cá cái Khi lưng (g) 1 1079,43± 340,12 1387,48± 72,18 2 Chiu dài (mm) 518,02± 20,15 542,00± 24,07 3 Màu sc Xám tro Xám tro nht Gai sinh dc dài, L sinh dc tròn, 4 Cơ quan sinh dc ngoài trng trng hng Bng có khong xám Khong màu trng ca 5 Bng trng bng rng hơn Đ nht hơn màu ñuôi 6 Màu sc ñuôi Đ tươi ca con ñc
55 Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñc có gai sinh dc dài và trng hơn con cái, bng con cái thưng trng hơn bng con ñc. Hình 3.4 và bng 3.4 ch ra s khác bit gia cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñc và cái. Hình 3.4. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñc và cái tui 2 + 3.1.5.2. Các giai ñon phát trin sinh dc ca bung trng, tuyn sinh dc ñc ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Các giai ñon phát dc ca cá theo nhóm tui không ging nhau. S cá mang trng giai ñon IV, V ch yu là nhóm cá thuc các tui 2 +. Cá có kích thưc ln có s lưng trng nhiu hơn. Các cá th cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides thu ñưc các nhóm tui ña s ñu có tuyn sinh dc phát trin ñn các giai ñon cao ( IV,V,VI) . Riêng nhóm cá th thuc nhóm tui 1+ chưa phát hin thy tuyn sinh dc phát trin ñn giai ñon IV, V, VI. Nhóm cá tui 0 + chưa xác ñnh ñưc s phát trin ca tuyn sinh dc.Quan sát mc ñ phát dc ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides chúng tôi thng kê ñưc các giai ñon chín mui sinh dc ca loài cá này (bng 3.5).
56 Bng 3.5. Tuyn sinh dc theo nhóm tui ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Các giai ñon chín mui sinh dc Tui Gii tính ca cá Lăng ñuôi ñ cá II III IV V VI n % n % n % n % n % Đc 17 8,63 11 5,58 1+ Cái 19 9,64 14 7,11 Đc 7 3,55 8 4,06 5 2,54 4 2,03 8 4,06 2+ Cái 6 3,05 8 4,06 10 5,08 5 2,54 10 5,08 Đc 4 2,03 4 2,03 2 1,02 2 1,02 3 1,52 3+ Cái 3 1,52 5 2,54 4 2,03 3 1,52 7 3,55 Đc 2 1,02 3 1,52 1 0,51 2 1,02 3 1,52 4+ Cái 3 1,52 4 2,03 3 1,52 2 1,02 5 2,54 T bng 3.5 có th rút ra mt s nhn xét v ñc ñim sinh sn ca cá Lăng ñuôi ñ như sau: Sng trong t nhiên, sau hơn mt năm tui 1+ cá Lăng ñuôi ñ ñã có kh năng thành thc ñ tham gia ñàn hu b sinh sn, khi ñó cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có chiu dài trung bình 535 mm tương ng vi khi lưng 1.377 gram. Nhng cá th có kích thưc và khi lưng nh hơn, tuyn sinh dc chưa phát trin nên rt khó quan sát (nhóm tui 0+).
57 Hình 3.5. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides tui 1 + mang trng Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides giai ñon IV ñã bt ñu ñ, trong 5 nhóm tui nghiên cu, nhóm tui 2+ t l cá cái mang trng giai ñon IV nhiu hơn c, chim 5,08 % so vi tng s cá cái tt c các nhóm tui. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides giai ñon tui 0 +, 1 +, 2 + tăng trưng rt nhanh v chiu dài, giai ñon sau tui 3+, 4 + tăng trưng nhanh v khi lưng. Mc dù tc ñ tăng trưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides chưa dng li tui 4 + song vi th hiu ca th trưng và qua kt qu nghiên cu ñc ñim sinh sn ca loài cá này tui 3 + ñưc ñánh giá khai thác có hiu qu hơn c. T thc t tình trng khai thác cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides hin ti và da vào kt qu nghiên cu chúng tôi khuyn cáo ngưi dân nên khai thác cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides t 3+ tui tr lên. Không nên khai thác loài cá này giai ñon tui dưi 3 ñc bit là không ñưc khai thác cá tui 2+ vì giai ñon này cá có kh năng sinh sn rt tt.
58 3.2. KT QA NUÔI TH NGHIM LOÀI CÁ LĂNG ĐUÔI Đ HEMIBAGUS WYSKIOIDES BNG HÌNH THC NUÔI LNG 3.2.1. Mt s yu t môi trưng nưc Ngun nưc cung cp cho ao ñt lng nuôi ñóng vai trò sng còn ñn s tn ti ca cá. Nu ngun nưc cung cp cho ao không sch, ao không ñưc thay nưc thưng xuyên tc ñ sinh trưng ca cá s gim mnh, cá rt d b nhim bnh do nm hoc vi khun dn ñn nhiu loi bnh khác nhau như: l loét, tut nht Lng nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñưc ñt trong ao nưc ngt, ñt ñ sâu 1,8m, pH trung bình ño ñưc là 6,5 . Nưc trong ao ñt lng ñưc thay ñi mt tháng mt ln. Đây là 3 yu t kho sát trong quá trình nuôi th nghim. Trong ñiu kin th nghim vi các yu t môi trưng nói trên cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có th sng và sinh trưng tt. 3.2.2. Chn ging Quy c ging th và cách chn ging ñóng vai trò quyt ñnh ti năng sut, s lưng và cht lưng cá nuôi. Chúng tôi ñã chn cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñ nuôi th nghim có ñ ñng ñu tương ñi cao, kho mnh, không b try xưc, không d hình, không b mt nht, ñuôi và râu không bc màu, bơi li nhanh nhn, không có triu chng bnh. 3.2.3. Kt qu nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ trong lng Qua 3 tháng nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng, kt qu thu ñưc v các ch tiêu chiu dài và khi lưng ñưc trình bày bng 3.6. Kt qu ch ra rng: mc dù loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là loài cá nưc ngt, sng ch yu trong môi trưng nưc chy nhưng chúng vn có th sng và sinh trưng bình thưng trong môi trưng
59 nưc ñng. Hai lng th nghim dùng 2 loi thc ăn khác nhau. Kt qu thu ñưc là c hai lng cá ñu có s tăng trưng và ñu có t l sng rt cao (100%). Điu này chng t cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có th sng và sinh trưng phát trin ñưc vi c hai loi thc ăn th nghim. Do mt ñ th cá thp (10con/ m 3 ) so vi các nghiên cu khác cá ñưc th vi mt ñ 4 6 con/m 2 (tương ñương 60 – 100 con/m 3) nên hai lng nuôi th nghim ñu có t l sông cao là ñiu rt d hiu. Bng 3.6 Kh năng tăng trưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 2 lng nuôi th nghim Thi Lô th nghim gian Ch tiêu theo dõi Lng 1 (n=30) Lng 2 (n=30) nuôi Cv Cv (tháng) X ± SE (%) X ± SE (%) Dài thân (mm) 123,81 a ± 0,31 1,37 126,4 b ± 0,22 0,99 1 Khi lưng (g) 23,45 a ± 0,04 1,04 24,5 b ± 0,05 1,13 Dài thân (mm) 203,25 a ± 1,06 2,85 231,93 b ± 0,97 2,28 2 Khi lưng (g) 74,55 a ± 0,56 4,01 97,20 b ± 0,47 2,63 Dài thân (mm) 285,40 a ± 0,76 1,49 322,64 b ± 0,95 1,61 3 Khi lưng (g) 163,15 a ± 0,93 3,13 195,40 b ± 1,08 3,02 T l sng giai 100 % 100% ñon 1 tháng tui T l sng giai 4 100 % 100% ñon 2 tháng tui T l sng giai 100 % 100% ñon 3 tháng tui * Lưu ý: T l thc ăn so vi trng lưng ca cá mi tháng nuôi th nghim không ging nhau. T l thc ăn tháng th nht là 8%, tháng th 2 là 7% và tháng th 3 là 6%.
60 S tăng trưng v chiu dài, khi lưng cá trong 2 lng c th là: Lng 1: cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides khi bt ñu nuôi có chiu dài dao ñng trong khong là: 9,5 ± 0,8cm và khi lưng dao ñng trong khong 8,7 ± 1,3g. Sau 3 tháng cá trong lng ñã ñt chiu dài: 285,40 ± 0,76 tương ng vi khi lưng là: 163,15 ± 0,93. Lng 2: tương t như lng 1 cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides khi bt ñu nuôi có chiu dài dao ñng trong khong là: 9,5 ± 0,8cm và khi lưng dao ñng trong khong 8,7 ± 1,3g. Sau 3 tháng cá trong lng ñã ñt chiu dài: 322,64 ± 0,95 và khi lưng là: 195,40 ± 1,08. Qua phân tích x lí thng kê so sánh kt qu gia hai lng nuôi cho thy cá lng 2 có kh năng tăng trưng v chiu dài và khi lưng ln hơn lng 1 vi mc ý nghĩa 95% (p<0,05). Bng 3.6 và ñ th 3.3 a,b th hin ñiu này. 250 200 150 Lng 1 Lng 2 100 Khi lưng Khi 50 0 0 1 2 3 4 Tháng tui Đ th 3.3.a. S tăng trưng v khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 2 lng nuôi th nghim
61 350 300 250 200 Lng 1 150 Lng 2 Chiu dài Chiu 100 50 0 0 1 2 3 4 Tháng tui Đ th 3.3.b. S tăng trưng v chiu dài ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides 2 lng nuôi th nghim Đ th 3.3 a,b ch ra rng s tăng trưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ca lng th 2 ln hơn so vi lng mt ngay t tháng th nht. Tuy nhiên, tháng th nht s tăng trưng v chiu dài và khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides hai lng nuôi có s khác bit không ln, s khác bit v chiu dài và khi lưng ca cá gia hai lng nuôi ngày càng rõ rt hơn qua tháng th 2,3. Thông qua kt qu thu ñưc sau 3 tháng nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng ti thành ph Buôn Ma Thut có th khng ñnh rng: vi ñiu kin t nhiên và khí hu ca Thành ph Buôn Ma Thut có th nuôi ñưc loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong ñiu kin ao nuôi ñáp ng ñ các yêu cu k thut ñ nuôi ñưc các loài cá thông thưng. Cá có th sinh trưng bình thưng và chưa phát hin thy bnh ca cá khi s dng loi thc ăn ñã ñưc chn ñ th nghim. Đó là cám công nghip vi ñ ñm 40% + vitamin C (1mg/1kg cá) và
62 thc ăn t ch (cám go 30 % + bt bp 30 % + bt cá khô 40% + vitamin C (1mg/1kg cá)). 3.2.4. H s thc ăn Kt qu phân tích các s liu trong quá trình nuôi th nghim, h s thc ăn ca loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides lng 1 và lng 2 ñưc trình bày bng 3.7, bng 3.8 dưi ñây. Bng 3.7. Thc ăn và khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides lng 1 qua 3 tháng nuôi th nghim. Tháng Tháng Tháng Sau 3 STT Ni dung th nht th 2 th 3 tháng 1 T l thc ăn trên ngày 8% 7% 6% 2 Thc ăn qun th cá ñã s dng (g) 1750 4350 9950 16050 3 Tng khi lưng cá trong lng (g) 8150 Khi lưng cá trong lng tăng so 4 7650 vi khi lưng cá ban ñu (g) 5 H s thc ăn 2,10 Bng 3.8. Thc ăn và khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides lng 2 qua 3 tháng nuôi th nghim. Tháng Tháng Tháng Sau 3 STT Ni dung th nht th 2 th 3 tháng 1 T l thc ăn trên ngày(%) 8% 7% 6% 2 Thc ăn qun th cá ñã s dng (g) 2450 8300 14650 25400 3 Tng khi lưng cá trong lng (g) 9847 Khi lưng cá trong lng tăng 4 9347 so vi khi lưng cá ban ñu (g) 5 H s thc ăn 2,72 Kt qu trên ñã cho thy h s thc ăn ca lng 1: 2,10 kg, lng 2 là: 2,72 kg. Lng 1 s dng cám công nghip có thành phn thc ăn khá phong
63 phú (ñm ti thiu: 40%, béo ti thiu: 5%, mui ti ña: 2,5%, năng lưng ti thiu 2900 (Kcal/kg), xơ ti thiu: 7%, prôtêin ti thiu: 1%, ñ m ti ña: 11% và mt s thành phn khác.) nên h s thc ăn ca lng này nh hơn lng 2 là ñiu d hiu. Như vy, có th thy loi thc ăn ñã tác ñng ln ñn hiu qu s dng thc ăn ca chúng. Theo kt qu nghiên cu ca tác gi Lê Th Bình và Ngô Văn Ngc, trưng Đi hc Nông Lâm thành ph H Chí Minh thì “Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides cn 3,5 kg thc ăn (cá tp, cám t ch) ñ tăng 1kg cá thương phm” [23]. Kt qu nghiên cu v h s thc ăn ca tác gi thp hơn nhiu so vi các kt qu nghiên cu trưc ñây. Nguyên nhân dn ñn kt qu trên là do: ngun nưc cung cp cho ao ñt lng nuôi là nưc t sông Srepok, mc dù nưc sông ñã ñưc lc trưc khi cho vào ao nuôi nhưng do kích thưc ca mt s sinh vt là thc ăn t nhiên ca cá như: to, ñng vt không xương sng rt nh có kh năng lt qua lưi lc, cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nuôi trong lng có th s dng nhng sinh vt này làm thc ăn. Ngun thc ăn t nhiên này tác gi không thng kê ñưc nên h s thc ăn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides. Mt khác, tác gi nghiên cu th nghim ch có 1 ln và ch nuôi 3 tháng ñu tiên nên có th h s thc ăn s thp hơn so vi thc t. Đ khng ñnh chc chn v vn ñ này cn có nhng nghiên cu tip theo. T thc t nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng vi thi gian 3 tháng cho thy: cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là loài cá ăn tp. Chúng ta có th nuôi cá Lăng ñuôi ñ bng hình thc nuôi lng trong ao nuôi có ñiu kin sinh thái bình thưng như nuôi các loài cá khác ti thành ph Buôn Ma Thut. Theo dõi hai lng nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides qua 3 tháng nuôi th nghim chúng tôi thy chúng ñu có ñim ging nhau, ñó là:
64 thi gian ñu cá tăng trưng v chiu dài nhanh hơn so vi tăng trưng v khi lưng, bt ñu t tháng th 3 s tăng trưng v khi lưng dn tăng lên nhanh hơn tháng th nht và tháng th 2. S tăng trưng này hp vi quy lut sinh trưng ca cá trong t nhiên, trong giai ñon ñu ca vòng ñi dưi tác ñng ca chn lc t nhiên s sinh trưng v chiu dài ca cá ñưc ưu tiên, sau ñó cá có s tăng trưng nhanh v khi lưng. S tăng trưng v chiu dài và khi lưng ca c hai lng nuôi qua mi tháng không ñng ñu, cá lng 2 nuôi bng thc ăn t pha trn có s tăng trưng ln hơn cá ca lng 1 nuôi bng cám công nghip vi hàm lưng ñm 40%. 3.2.5. Kt qu theo dõi bnh và các bin pháp phòng, tr Trong sut thi gian th nghim nuôi chúng tôi không phát hin thy s xut hin bnh cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . Điu này có th lý gii là do chúng tôi ñã thc hin tt công tác phòng bnh cho cá: ci to môi trưng ao nuôi theo ñúng tiêu chun ca B Nông nghip Phát trin Nông thôn, thc hin công tác chn ging, s dng lưng thc ăn va phi, phương pháp cho ăn phù hp vi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides và quan trng hơn c là ngun nưc không ô nhim. Mt khác, thi gian nuôi ngn và ao nuôi trưc ñó chưa tng nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides , ñó chính là nhng ñiu kin thun li cho vic nuôi th nghim sau này bi trưc khi nuôi th nghim, ao ñt lng nuôi có nhiu kh năng chưa mang mm bnh cho cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . 3.2.6. Sơ b ñánh giá hiu qu nuôi cá Lăng ñuôi ñ thương phm trong lng Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là loài cá nưc ngt c ln, có giá tr kinh t cao Tây Nguyên. Tht cá thơm ngon, có th ch bin nhiu món ăn ñưc nhiu ngưi ưa thích ñc bit là món lu có hương v rt ñc
65 bit. Chính vì vy, ngư dân ñánh bt cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trên sông Srepok ti khu vc thành ph Buôn Ma Thut ngày càng ñông. Do hương v thơm, ngon, tht dai ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides rt ni ting nên chúng không ch ñưc khai thác ñ cung cp cho nhu cu ca ngưi dân trong hai tnh Đăk Lăk và Đăk Nông mà còn ñưc vn chuyn ñi các tnh thành khác như: Bình Dương, Bình Phưc, Thành ph H Chí Minh . Vì vy, nhng năm gn ñây, sn lưng cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñã gim ñi rt nhiu. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ñưc nghiên cu ñưa vào nuôi trng cũng làm ña dng hóa các sn phm nuôi trng thy sn nưc ngt trên ña bàn thành ph Buôn Ma Thut nói riêng và các tnh Tây Nguyên nói chung. Hiu qu kinh t quyt ñnh nên hay không nên ñu tư cho vic nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . Sau 3 tháng nuôi th nghim 100 con cá t ging ban ñu ch có khi lưng trung bình 8,7 ± 1,3g chúng tôi ñã thu ñưc 100 con cá có khi lưng dao ñng t 162,23 gram ñn 195,48 gram. Qua theo dõi thu thp s liu chúng tôi lp ñưc bng 3.9 v chi phí cho vic nuôi th nghim 100 con cá cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides trong hai lng vi thi gian nuôi 3 tháng. Kt qu bng 3.9 ch ra rng chi phí cho vic nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng ch yu tp trung vào các chi phí ban ñu và công chăm sóc, chi phí thc ăn không ñáng k (ch chim 25,4% tng chi phí). Mc dù, không tn quá nhiu chi phí cho thc ăn như ñã nói trên nhưng cá li ln tương ñi nhanh, chưa thy xut hin bnh và t l sng là 100% chng t cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides có th thích ng vi vic nuôi lng, nu chúng ta chăm sóc tt và cho cá ăn theo 4 ñnh (s lưng, cht lưng, thi gian, ña ñim) thc hin nghiêm túc công tác phòng bnh.
66 Bng 3.9. Chi phí nuôi 2 lng cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Kh u hao Đơn S Đơn giá Thành tin STT Ni dung chi tài sn v tính lưng (ñng) (ñng ) (%) 1 Ging ban ñu con 100 5.000 500.000 2 02 lng lưi lng 2 100.000 20 40.000 3 02 lng thép lng 2 300.000 20 120.000 4 Công chăm sóc công 15 75.000 1.125.000 Thc ăn công 5 nghip kg 16,5 15.000 247.500 ñ ñm 40% 6 Cám go kg 8 2.350 18.800 7 Cám bp kg 8 2.100 16.800 8 Cá khô kg 10,5 35.000 367.500 9 Vôi kg 50 1.500 75.000 10 Chi khác 50.000 11 Tng chi phí ñng 2.561.600 12 Tng thu ñng 17,497 200.000 3.499.400 13 Lơi nhun ñng 938.800 Sau 3 tháng nuôi th nghim 100 con ging có khi lưng trung bình 8,7 ± 1,3 gram chúng tôi ñã thu ñưc 100 cá vi khi lưng dao ñng t 162,23 ñn 195,48 gram. Tng khi lưng 17,497kg. Giá bán cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides ti thi ñim thu hoch là 200.000 ñ/kg, thì tng thu sau 3 tháng nuôi th nghim là: 3.499.400 ñng. Sau khi tr các chi phí nuôi, s tin còn tha là: 938.800 ñng. Kt qu trên cho thy nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng ña bàn thành ph Buôn Ma Thut bưc ñu ñem
67 li hiu qu kinh t. Theo kt qu nghiên cu ca tác gi Ngô Văn Ngc, Lê Th Bình bt ñu t tháng th 4 cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides mi bt ñu tăng trưng mnh [23]. Thi gian th nghim ch có 3 tháng nên cá tăng trưng còn chm so vi các tháng sau ñó, nhưng qua tính hiu qu kinh t chúng ta vn thu ñưc li nhun như ñã nói trên. Điu này cho phép chúng ta hy vng nu tip tc nuôi vi thi gian dài hơn thì ngư dân có kh năng s thu ñưc li nhun nhiu hơn.
68 KT LUN VÀ KIN NGH T kt qu nghiên cu ñiu tra và phân tích s liu v ñc ñim sinh hc và th nghim nuôi loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng chúng tôi ñưa ra nhng kt lun và kin ngh như sau: 1. KT LUN 1. Đc ñim hình thái ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Các ch s hình thái ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides : T/L 0 = 0,26 ± 0,08 0 D1 = I, 7 H/L 0 = 0,20 ± 0,020 D2 = 10 0/T = 0,09 ± 0,018 P= I, 7 00/T = 0,42 ± 0,017 V = 12 14 2. Tương quan v chiu dài và khi lưng cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là loài cá ln, phương trình tương quan v chiu dài và khi lưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides theo R.J. Hbeverton – S. Holt (1959) là: W = 10,7 x 10 7 x L 3,3637 3. Đc ñim dinh dưng ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là mt loài ăn tp nghiêng v thc ăn ñng vt. Thc ăn ñng vt chim 86% tng lưng thc ăn trong khi thc ăn thc vt và mùn bã hu cơ ch chim mt t l nh (14%). Trong ñó, ñng vt không xương sng là thc ăn chính ca ca tt c các nhóm tui, chim 47% lưng thc ăn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . 4. H s béo ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides cái có h s béo ln hơn con ñc. Nhóm cá 0 + và 1 + có h s béo thp so vi cá thuc các nhóm tui 2 +, 3 +, 4+.
69 5. Đc ñim sinh sn ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides tui 1 + bt ñu chín mui sinh dc. Cá tui 2 + có kh năng sinh trưng và sinh sn rt tt. 6. Kt qu nuôi th nghim cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides nuôi lng trong ñiu kin ao nuôi bình thưng như nuôi các loài cá thông thưng ti thành ph Buôn Ma Thut bưc ñu ñem li hiu qu kinh t. Cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides là loài có sc sng tt, chưa phát hin thy bnh, có t l sng cao, tc ñ tăng trưng tương ñi nhanh. H s thc ăn ca chúng là: 2,10 (lng 1)và 2,72 (lng 2). Li nhun thu ñưc t 2 lng nuôi sau 3 tháng th nghim là: 938.800 ñng. 2. KIN NGH Cn tuyên truyn ph bin giáo dc, nâng cao kin thc cho cng ñng ña phương v tm quan trng, v ý thc trách nhim bo v loài cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . Đi vi các tnh Tây Nguyên không nên khai thác cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides tui dưi 3 +. Cn phi có nhng nghiên cu tip theo v ñc ñim sinh hc ca loài cá này ñ có ñi chng và góp phn xây dng hoàn thin ñc ñim sinh hc ca cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides . Cn tip tc có nhng nghiên cu th nghim nuôi cá Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides bng hình thc nuôi lng hoc nuôi th trong ao nưc ngt trên qui mô rng hơn, thi gian dài hơn ñ có th ñánh giá ñưc chính xác tc ñ tăng trưng, kh năng thích nghi ca Lăng ñuôi ñ Hemibagrus wyckioides khu vc Tây Nguyên.
70 TÀI LIU THAM KHO I. TING VIT 1. Thái Trn Bái, Hoàng Đc Nhun,Trn Văn Khang (1978), Đng vt không xương sng , Nhà xut bn Giáo dc, Hà Ni. 2. Phm Báu, Nguyn Đc Tuân, Bùi Đình Đng và Nguyn Công Thng (2003), Nghiên cu hin trng và bin pháp bo v, phc hi mt s loài cá hoang dã quý him có nguy cơ tuyt chng trên h thng sông Hng – Các công trình Nghiên cu Khoa hc ngành Thy sn B Thy Sn (1996 2000) , Nhà xut bn Nông nghip, Hà Ni. 3. B Khoa hc và Công ngh Vit Nam (2007), Sách ñ Vit Nam phn I Đng vt , nhà xut bn Khoa hc T nhiên và Công ngh, Hà Ni. 4. Nguyn Hu Dc (1994), Điu tra khu h cá các tnh Duyên Hi min Trung , Lun án tin sĩ, trưng Đi hc Sư phm Hà Ni, Hà Ni. 5. Nguyn Văn Đc (2009), Nghiên cu ñc ñim sinh hc ca cá rô ñng Anabas testudineus ti các thu vc tnh Đăk Lăk. Lun văn tt nghip, trưng Đi hc Tây Nguyên, Đăk Lăk. 6. Nguyn Văn Ho (2005), Cá nưc ngt Vit Nam tp III , Nhà xut bn Nông nghip, Hà Ni. 7. Nguyn Th Thu Hè (2000), Điu tra khu h cá sông sui Tây Nguyên , Lun án tin sĩ, trưng Đi hc Quc gia Hà Ni, Hà Ni. 8. Nguyn Th Thu Hè, Phùng Th Kim Thuý (2008), “Mt s ñc ñim sinh hc ca cá Thát Lát Notopterus notopterus ti các thu vc Đăk Lăk” Tp chí Khoa hc trưng Đi hc Tây Nguyên, ( s 3 năm 2009), Đk Lăk . 9. Phm Hoàng H (1972), To Hc , Trung tâm tư liu B Giáo dc, Thành Ph H Chí Minh.
71 10. Nguyn Xuân Hun, Nguyn Vit Cưng, Thch Mai Hoàng, (2003), Cá khu bo tn thiên nhiên Bà Nà Núi Chúa , Đi hc khoa hc t nhiên Đi hc Quc gia Hà Ni, Hà Ni. 11. Đng Huy Huỳnh, Võ Quý, Trn Kiên, Mai Đình Yên, Đng Ngc Thanh, và nhiu nhà nghiên cu khác (2000), Sách Đ Vit Nam phn Đng vt, Nhà xut bn Khoa hc và K thut, Hà Ni. 12. Vương Nhĩ Khang (1972), Ngư Loi Hc , Nhà xut bn Nông Thôn, Hà Ni. 13. Trn Kiên, Trn Hng Vit (2003), Đng vt có xương sng cá và lưng cưtp 1 , Nhà xut bn Đi hc Sư phm Hà Ni, Hà Ni. 14. Nguyn Văn Kim, Nguyn Văn Triu (2002), “Nghiên cu mt s ñc ñim sinh hc cá Lăng ( Hemibagrus wyckii )”, Tp chí Khoa hc trưng Đi hc Cn Thơ, (s 2 năm 2008) trang 3944. 15. Nguyn Văn Kim, Nguyn Văn Triu (2007), Nghiên cu ñc ñim sinh hc và th nghim kích thích sinh sn cá Lăng (Mystus wyckii) , Đ tài cp B, Hu Giang. 16. Trương Th Khoa, Trn Th Thu Hương (1993), Đnh loi cá nưc ngt Đng bng sông Cu Long Vit Nam , Khoa Thy sn,Trưng Đi hc Cn Thơ, Hu Giang. 17. Nguyn Th Thc Lan (2001), Phân loi cá t nhiên sông Krôngana , Lun văn tt nghip, Trưng Đi hc Tây Nguyên, Đăk Lăk. 18. Nguyn Ngc Lâm (20052007), Nuôi th nghim cá Lăng Hemibagrus nemurus ti ña phương Đăk Nông, Đ tài cp tnh, Đăk Nông. 19. Huỳnh Th Châu Ly Na (2004), Nghiên cu ñc ñim sinh trưng, sinh sn ca cá Nga Nam Hampla macrolepidota ti h Eakao thành ph Buôn Ma Thut Tnh Đăk Lăk, Lun văn tt nghip, Đi hc Tây Nguyên, Đăk Lăk.