Khóa luận Nghiên cứu sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật (Fernandoa brillettii) trồng năm thứ nhất và cây Gù hương (Cinnamomum balansae) năm thứ tư tại xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên

69 trang thiennha21 20/04/2022 3520

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Khóa luận Nghiên cứu sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật (Fernandoa brillettii) trồng năm thứ nhất và cây Gù hương (Cinnamomum balansae) năm thứ tư tại xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

khoa_luan_nghien_cuu_sinh_truong_va_phat_trien_cay_dinh_mat.pdf

Nội dung text: Khóa luận Nghiên cứu sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật (Fernandoa brillettii) trồng năm thứ nhất và cây Gù hương (Cinnamomum balansae) năm thứ tư tại xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LA MINH THIÊN “NGHIÊN CỨU TÌNH HÌNH SINH TRƯỞNG CỦA RỪNG TRỒNG CÂY ĐINH MẬT (Fernandoa BrIlletii) NĂM THỨ NHẤT VÀ RỪNG TRỒNG CÂY GÙ HƯƠNG (Cinamomum Balansae) NĂM THỨ TƯ TẠI XÃ VŨ CHẤN, HUYỆN VÕ NHAI, TỈNH THÁI NGUYÊN” KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên nghành : Lâm Nghiệp Khoa : Lâm nghiệp Khóa học : 2016 - 2020 Thái Nguyên, năm 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LA MINH THIÊN “NGHIÊN CỨU TÌNH HÌNH SINH TRƯỞNG CỦA RỪNG TRỒNG CÂY ĐINH MẬT (Fernandoa BrIlletii) NĂM THỨ NHẤT VÀ RỪNG TRỒNG CÂY GÙ HƯƠNG (Cinamomum Balansae) NĂM THỨ TƯ TẠI XÃ VŨ CHẤN, HUYỆN VÕ NHAI, TỈNH THÁI NGUYÊN” KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên nghành : Lâm Nghiệp Lớp : K48 - Lâm Nghiệp Khoa : Lâm nghiệp Khóa học : 2016 -2020 Giảng viên hướng dẫn : TS. Vũ Văn Thông Thái Nguyên, năm 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu là quá trình điều tra trên thực địa hoàn toàn trung thực, chưa công bố trên các tài liệu, nếu có gì sai sót tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020 Xác nhận của giáo viên hướng dẫn Người viết cam đoan Đồng ý cho bảo vệ kết quả trước (Ký, ghi rõ họ tên) Hội đồng khoa học (Ký, ghi rõ họ tên) TS. Vũ Văn Thông La Minh Thiên XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN Giáo viên chấm phản biện xác nhận sinh viên đã sửa sai sót sau khi hội đồng chấm yêu cầu (Ký, ghi rõ họ tên)
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu đề tài sinh trưởng của cây Gù hương - Cinamomum balansae trồng năm thứ 4 và cây Đinh mật - Fernandoa brilletii trồng năm thứ 1 tại xã Vũ Chấn huyện Võ Nhai, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của các thầy cô, nhân dân địa phương nơi nghiên cứu đề tài. Trước hết em xin gửi đến quý thầy, cô giáo trong khoa Lâm nghiệp, trường Đại Học Nông Lâm lời cảm ơn chân thành. Đặc biệt, em xin gửi đến thầy Vũ Văn Thông người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề báo cáo thực tập này lời cảm ơn sâu sắc nhất. Cuối cùng em xin cảm ơn các cán bộ công nhân viên của UBND xã Vũ Chấn xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn đã giúp đỡ em trong suốt thời gian thực tập. Vì kiến thức bản thân còn hạn chế, trong quá trình thực tập, hoàn thiện chuyên đề này em không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận được những ý kiến đóng góp từ thầy cô. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020 Sinh viên thực hiện La Minh Thiên
iii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Phiếu đo đếm cây sống, sinh trưởng đường kính gốc, chiều cao vút ngọn, chất lượng và động thái ra lá cây Gù hương và cây Đinh mật 30 Bảng 3.2: Phiếu theo dõi sâu hại lá 31 Bảng 3.3: Phiếu theo dõi bệnh hại lá 32 Bảng 4.1: Chất lượng sinh trưởng cây Đinh mật tuổi 1 35 Bảng 4.2: Sinh trưởng đường kính cây Đinh mật tuổi 1 36 Bảng 4.3: Sinh trưởng chiều cao cây Đinh mật tuổi 1 37 Bảng 4.4: Động thái ra lá cây Đinh mật tuổi 1 38 Bảng 4.5: Thành phần sâu hại 39 Bảng 4.6: Tính R% mức độ hại của sâu 39 Bảng 4.7: Thành phần bệnh hại và mức độ hại của các loài bệnh 40 Bảng 4.8: Tính R% mức độ bệnh hại lá 41 Bảng 4.9: Chất lượng sinh trưởng cây Gù hương tuổi 4 42 Bảng 4.10: Sinh trưởng đường kính cây Gù hương tuổi 4 43 Bảng 4.11: Sinh trưởng chiều cao cây Gù hương tuổi 4 44 Bảng 4.12: Động thái ra lá cây Gù hương tuổi 4 45 Bảng 4.13: Thành phần sâu hại 46 Bảng 4.14: Tính R% mức độ hại của sâu 46
iv DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 4.1: Biểu đồ sinh trưởng đường kính gốc cây Đinh mật tuổi 1 36 Hình 4.2: Biểu đồ sinh trưởng chiều cao cây Đinh mật tuổi 1 37 Hình 4.3: Biểu đồ động thái ra lá cây Đinh mật tuổi 1 38 Hình 4.4: (A) Sâu róm ăn lá (B) Bọ cánh cứng 40 Hình 4.5: (A) Phấn trắng (B) Cháy lá 41 Hình 4.6: Biểu đồ sinh trưởng đường kính gốc cây Gù Hương tuổi 4 43 Hình 4.7: Biểu đồ sinh trưởng chiều cao cây Gù hương tuổi 4 44 Hình 4.8: Biểu đồ động thái ra lá cây Gù hương tuổi 4 45 Hình 4.9: (A) Sâu róm ăn lá (B) Sâu đục thân, cành 47
v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Các từ viết tắt Nội dung 1 NĐ-CP Nghị định Chính phủ 2 QĐ-TTg Quyết định Thủ tướng 3 NXB Nhà xuất bản 4 VQG - KBTTN Vườn quốc gia - khu bảo tồn thiên nhiên 5 OTC Ô tiêu chuẩn 6 BVTV Bảo vệ thực vật
vi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii DANH MỤC CÁC BẢNG iii DANH MỤC CÁC HÌNH iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT v MỤC LỤC vi PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1 1.1. Đặt vấn đề 1 1.2. Tính cấp thiết của đề tài 2 1.3. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài 3 1.4. Ý nghĩa của đề tài 3 1.4.1. Ý nghĩa trong nghiên cứu khoa học 3 1.4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn 3 PHẦN 2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 5 2.1. Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu 5 2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước 5 2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới 5 2.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước 11 2.3. Tình hình tự nhiên, kinh tế và xã hội khu vực nghiên cứu 23 2.3.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu 23 2.4. Điều kiện về kinh tế - xã hội 24 2.4.1. Về kinh tế 24 2.4.2. Về xã hội 25 2.5. Những thuận lợi và khó khăn của khu vực nghiên cứu 26
vii PHẦN 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27 3.1. Đối tượng, phạm vi, địa điểm và thời gian nghiên cứu 27 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu 27 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu 27 3.1.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 27 3.2. Nội dung nghiên cứu 27 3.2.1. Nghiên cứu tình hình sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật tuổi 1 và cây Gù hương tuổi 4 tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên 27 3.2.2. Nghiên cứu tình hình sinh trưởng cây Đinh mật tuổi 1 28 3.2.3. Nghiên cứu tình hình sinh trưởng cây Gù hương tuổi 4 28 3.3. Phương pháp nghiên cứu 28 3.3.1. Phương pháp kế thừa số liệu 28 3.3.2. Nghiên cứu các chỉ tiêu sinh trưởng cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1 29 3.3.3. Nghiên cứu thành phần sâu, bệnh hại cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1 và biện pháp phòng trừ 31 3.3.4. Phương pháp xử lý số liệu 34 PHẦN 4. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC 35 4.1. Nguyên cứu sinh trưởng của cây Đinh mật tuổi 1 tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên 35 4.1.1. Đánh giá tỷ lệ chất lượng (Tốt, trung bình, xấu) của cây Đinh mật tuổi 1 35 4.1.2. Đánh giá tình hình sinh trưởng đường kính gốc, của cây Đinh mật tuổi 1 36 4.1.3. Đánh giá tình hình sinh trưởng chiều cao cây Đinh mật tuổi 1 37 4.1.4. Đánh giá động thái ra lá non cây Đinh mật tuổi 1 38 4.1.5. Đánh giá tình hình sâu, bệnh hại và biện pháp phòng trừ cho cây Đinh mật trồng năm thứ 1 39
viii 4.2. Nguyên cứu sinh trưởng của cây Gù hương tuổi 4 tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên 42 4.2.1. Đánh giá tỷ lệ chất lượng (Tốt, trung bình, xấu) của cây Gù hương tuổi 4 42 4.2.2. Đánh giá tình hình sinh trưởng đường kính gốc, của cây Gù hương tuổi 4 43 4.2.3. Đánh giá tình hình sinh trưởng chiều cao cây Gù hương tuổi 4 44 4.2.4. Đánh giá động thái ra lá non cây Gù hương tuổi 4 45 4.2.5. Sâu hại 46 4.3. Đề xuất các biện pháp chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh hại cho cây: 48 4.3.1. Đối mới cây Đinh Mật tuổi 1 48 4.3.2. Đối với cây Gù hương tuổi 4 49 Phần 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 50 5.1. Kết luận 50 5.1.1. Theo dõi sinh trưởng và phát triển của cây Đinh mật tuổi 1 50 5.1.2. Theo dõi sinh trưởng và phát triển cây Gù Hương tuổi 4 50 5.2. Kiến nghị 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO 53
1 PHẦN 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Khoa học ngày nay đã chứng tỏ các biện pháp bảo vệ, sử dụng và tái tạo lại rừng chỉ có thể được giải quyết thỏa đáng khi có một sự hiểu biết đầy đủ và bản chất các quy luật sống của rừng trước hết là các quá trình tái sinh, sự hình thành và động thái biến đổi của rừng tương ứng với những điều kiện tự nhiên môi trường khác nhau. Hiện nay trong nhiều khu vực rừng tự nhiên của nước ta đã mất rừng do sử dụng phương thức khai thác – tái sinh không đáp ứng được những lợi ích lâu dài của nền kinh tế và bảo vệ môi trường. Các phương thức khai thác – tái sinh không hợp lý đã và đang làm cho rừng tự nhiên suy giảm cả về số lượng và chất lượng. Ở Việt Nam hiện nay thực trạng nạn chặt phá rừng ở Việt Nam hiện nay đang là vấn đề hết sức nghiêm trọng. Thống kê của Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT), chỉ trong hơn 5 năm từ 2012 – 2017, diện tích rừng tự nhiên đã bị mất do chặt phá rừng trái pháp luật mất chiếm 11%, 89% còn lại là do chuyển mục đích sử dụng rừng tại những dự án được duyệt.Tính đến tháng 09/2017, diện tích rừng bị chặt phá là 155,68 ha và 5364,85 ha diện tích rừng bị cháy. Nhất là độ che phủ rừng ở khu vực miền Trung. Độ che phủ rừng ở nước ta hiện còn chưa đến 40%, diện tích rừng nguyên sinh còn khoảng 10%. Ở Việt Nam Cây Đinh mật (Fernandoa brillettii Dop) là gỗ lớn thường xanh, cao 20-30m, đường kính 0,5-1,3m. Vỏ màu xám tro bong mảng, có nhiều lớp mỏng lớp trong có màu nâu vàng. Đinh mật phân cành thấp, cành non hơi vuông cạnh, phủ lông vàng. Cây mọc trong rừng thường xanh nơi có thảm thực vật dày ẩm.Gỗ Đinh mật bền, chắc, không bị mối mọt cong vênh
2 nên rất được ưa chuộng trong ngành gỗ. Đặc biệt để đóng đồ nội thất, làm nhà ở, đóng tàu thuyền những cây gỗ lớn trong tự nhiên đã bị khai thác triệt để. Gỗ gù hương (Cinnamomum balansae) là loại cây lấy gỗ, ở miền Nam thường được gọi bằng cái tên xá xị, do xuất phát từ đặc trưng mùi của gỗ. Cây gù hương là loại cây tinh dầu. Cây tỏa ra mùi thơm đặc trưng, có thể xua đuổi côn trùng, muỗi, gián. Nếu bày trong nhà, không những vượng khí mà còn có lợi cho sức khỏe. Gỗ gù hương là dòng gỗ cao cấp, đặc biệt những loại gỗ có tuổi đời càng lâu thì giá trị, chất lượng càng cao.Loại gỗ này thuộc nhóm I và đứng thứ 4 trong số 6 loại gỗ có mùi thơm quý hiếm.Trước khi biết khai thác gỗ của gù hương thì con người đã phát hiện ra gù hương còn có tác dụng rất lớn trong đời sống hàng ngày. Đó chính là dùng để chữa bệnh. Để phục vụ cho công tác bảo tồn, thương mại hóa sản phẩm và phát triển kinh tế vùng nông thôn miền núi nói chung và ở THÁI NGUYÊN nói riêng, việc nghiên cứu xây dựng chăm sóc cây Đinh mật và cây Gù hương là cần thiết và có ý nghĩa cả khoa học và thực tiễn. Xuất phát từ lý do trên, tôi tiến hành thực hiện Khóa luận tốt nghiệp: “Nghiên cứu sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật (Fernandoa brillettii) trồng năm thứ nhất và cây Gù hương (Cinnamomum balansae) năm thứ tư tại xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên”. 1.2. Tính cấp thiết của đề tài Đinh mật (Fernandoa brillettii Dop), thuộc họ - Fernandoa, là một trong những loài thực vật có chất lượng của gỗ bền, chắc, không bị mối mọt cong vênh nên rất được ưa chuộng trong ngành gỗ. Đặc biệt để đóng đồ nội thất, làm nhà ở, đóng tàu thuyền những cây gỗ lớn trong tự nhiên đã bị khai thác triệt để. Gù hương (Cinnamomum balansae), thuộc họ - Long não Lauraceae Gỗ gù hương là dòng gỗ cao cấp, đặc biệt những loại gỗ có tuổi đời càng lâu
3 thì giá trị, chất lượng càng cao.Loại gỗ này thuộc nhóm I và đứng thứ 4 trong số 6 loại gỗ có mùi thơm quý hiếm.Trước khi biết khai thác gỗ của gù hương thì con người đã phát hiện ra gù hương còn có tác dụng rất lớn trong đời sống hàng ngày. Đó chính là dùng để chữa bệnh. Rễ, thân cây dùng để trị cảm cúm, ăn uống đầy bụng khó tiêu, cảm mạo, viêm khớp, đau dạ dày, ho gà, kiết lỵ Ngay đến lá cũng có tác dụng lớn trong việc chữa ngoại thương xuất huyết. Hoặc dùng quả để chữa bệnh sởi, dùng cho người bị sốt cao. “Nghiên cứu sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật (Fernandoa brillettii ) trồng năm thứ nhất và cây Gù hương (Cinnamomum balansae) năm thứ tư tại xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên”. 1.3. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài Đánh giá được khả năng sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật (Fernandoa brillettii ) trồng năm thứ nhất và cây Gù hương (Cinnamomum balansae) năm thứ tư. Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng của loài. 1.4. Ý nghĩa của đề tài 1.4.1. Ý nghĩa trong nghiên cứu khoa học Biết tầm quan trọng của loài thực vật có giá trị, cây gỗ lớn Đinh mật và cây gỗ Gù Hương. Trong quá trình thực hiện đề tài tạo cơ hội tiếp cận phương pháp nghiên cứu khoa học, để giải quyết vấn đề khoa học thực tiễn. Làm quen với một số phương pháp được áp dụng trong nghiên cứu đề tài cụ thể. Để chăm sóc, gây trồng loài cây quý hiếm cũng là để bảo tồn loài cây Đinh mật và cây Gù Hương. Học tập và hiểu biết thêm về kinh nghiệm, kỹ thuật trong thực tiễn tại địa bàn nghiên cứu. 1.4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn Giúp cho sinh viên củng cố lại những kiến thức đã được học, đồng thời làm quen với thực tế, tích lũy học hỏi kinh nghiệm. Thực hành thao tác được các
4 phương pháp nghiên cứu, điều tra sinh trưởng loài. Biết cách tiếp cận thực tiễn những vấn đề trong sản xuất, kinh doanh rừng, quản lý nguồn tài nguyên rừng, nâng cao tính bền vững của hệ sinh thái rừng hiện nay; Tìm ra được biện pháp kỹ thuật gây trồng tốt nhất mang lại hiệu quả hữu hiệu nhất cho bà con trong quá trình chăm sóc gây trồng cây Đinh mật và cây Gù hương tại địa phương. Việc nghiên cứu xây dựng mô hình trồng cây Đinh mật và cây Gù hương để đề xuất một số giải pháp kỹ thuật gây trồng, phục vụ lợi ích của con người. Việc nghiên cứu về đặc điểm sinh trưởng của loài Đinh mật và cây Gù Hương tại khu vực nghiên cứu, tạo tiền đề cho việc chăm sóc, gây trồng loài cây này tại khu vực nghiên cứu.
5 PHẦN 2 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1. Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu Gù hương vốn là loài hiếm và tái sinh kém lại bị chặt lấy gỗ. Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá “hiếm” (Bậc R) và Danh mục Thực vật rừng, Động vật rừng nguy cấp, quý hiếm (nhóm II) của Nghị định số 32/2006/NĐ – CP ngày 30/3/2006 của Chính phủ để hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Đinh mật là một loại gỗ thuộc (nhóm II) là loài gỗ quý và cũng tái sinh kém bị chặt lấy gỗ. Đinh mật là loại gỗ bền chắc không cong, vênh, mối mọt, được dùng trong xây dựng, làm nhà ở đóng tàu thuyền Tuy nhiên, hiện nay thông tin về loài cây, thị trường lâm sản, các biện pháp kỹ thuật trong nhân giống và trồng rừng cây Đinh mật hầu như còn rất ít. Đây là cơ sở và căn cứ cho việc gây trồng cây Gù hương và cây Đinh mật nhằm phát triển, bảo tồn nguồn gen cây rừng quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng cao. 2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước 2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới 2.2.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới cây Đinh mật Cấu trúc rừng: Cấu trúc rừng là sự sắp xếp tổ chức nội bộ của các thành phần sinh vật trong hệ sinh thái rừng mà qua đó các loài có đặc điểm sinh thái khác nhau có thể cùng sinh sống hoà thuận trong một khoảng không gian nhất định trong một giai đoạn phát triển của rừng. Cấu trúc rừng vừa là kết quả vừa là sự thể hiện các mối quan hệ đấu tranh sinh tồn và thích ứng lẫn nhau giữa các thành phần trong hệ sinh thái với nhau và với môi trường sinh thái. Cấu trúc rừng bao gồm cấu trúc sinh thái, cấu trúc hình thái và cấu trúc tuổi.
6 Các nghiên cứu về cấu trúc sinh thái của rừng mưa nhiệt đới đã được Richards, P. W. (1952)[28], Baur, G. N. (1964) [29], Odum, E. P. (1971) [32] tiến hành. Những nghiên cứu này đã nêu lên quan điểm, các khái niệm và mô tả định tính về tổ thành, dạng sống và tầng phiến của rừng. Baur, G. N. (1964) [29] đã nghiên cứu các vấn đề về cơ sở sinh thái nói chung và về cơ sở sinh thái học trong kinh doanh rừng nói riêng, trong đó đi sâu nghiên cứu cấu trúc rừng, các kiểu xử lý về mặt lâm sinh áp dụng cho rừng mưa tự nhiên. Từ đó tác giả đưa ra các nguyên lý tác động sử lý lâm sinh cải thiện rừng. Odum, P. (1971) [32] đã hoàn chỉnh học thuyết về hệ sinh thái trên cơ sở thuật ngữ hệ sinh thái (Ecosystem) của Tansley (1935). Khái niệm sinh thái được làm sáng tỏ là cơ sở để nghiên cứu các nhân tố cấu trúc trên quan điểm sinh thái học. Công trình nghiên cứu của tác giả Catinot,R. (1965) [25], Plaudy, J. (1987) [27] đã biểu diễn cấu trúc hình thái rừng bằng các phẫu đồ rừng, nghiên cứu các cấu trúc sinh thái thông qua việc mô tả phân loại theo các khái niệm dạng sống, tầng phiến. Richards, P. W. (1959, 1968, 1970) [28] đã phân biệt tổ thành rừng mưa nhiệt đới làm hai loại là rừng mưa hỗn hợp và rừng mưa đơn ưu có tổ thành loài cây đơn giản. Cũng theo tác giả thì rừng mưa thường có nhiều tầng (thường có 3 tầng, trừ tầng cây bụi và tầng cây cỏ). Trong rừng mưa nhiệt đới, ngoài cây gỗ lớn, cây bụi và các loài thân thảo còn có nhiều loại dây leo cùng nhiều loài thực vật phụ sinh trên thân hoặc cành cây. Schumarcher, F. X. và Coil, T. X. (1960) [34] đã sử dụng hàm Weibull để mô hình hoá cấu trúc đường kính loài. Bên cạnh đó các hàm Meyer, Hyperbol, hàm mũ, Peason, Poisson cũng đã được nhiều tác giả sử dụng để mô hình hoá cấu trúc rừng.
7 Một vấn đề nữa có liên quan đến cấu trúc rừng đó là việc phân loại rừng theo cấu trúc và ngoại mạo hay ngoại mạo sinh thái. Cơ sở phân loại theo xu hướng này là đặc điểm phân bố, dạng sống ưu thế, cấu trúc tầng thứ và một số đặc điểm hình thái khác của quần xã thực vật rừng. Đại diện cho hướng phân loại này có Humbold (1809), Schimper (1903), Aubreville (1949). Trong nhiều hệ thống phân loại rừng theo xu hướng này khi nghiên cứu ngoại mạo của quần xã thực vật đã không tách rời khỏi hoàn cảnh của nó và do vậy hình thành một hướng theo ngoại mạo sinh thái. Khác với xu hướng phân loại rừng theo cấu trúc và ngoại mạo chủ yếu mô tả rừng ở trạng thái tĩnh. Trên cơ sở nghiên cứu rừng ở trạng thái động, Melekhov đã nhấn mạnh sự biến đổi của rừng theo thời gian, đặc biệt là sự biến đổi của tổ thành loài cây trong lâm phần qua các giai đoạn khác nhau trong quá trình phát sinh phát triển của rừng. Việc định lượng các đặc điểm cấu trúc rừng đã được tác giả trên thế giới sử dụng trong quá trình nghiên cứu các hệ sinh thái rừng tự nhiên, kể cả các hệ sinh thái rừng tự nhiên vùng nhiệt đới (Weidelt 1968, Brun 1969, Lamprecht H., 1969) [31]. Phương pháp phân tích lâm sinh đã được Lamprecht, H. (1969) [31] mô tả chi tiết. Các tác giả nghiên cứu rừng tự nhiên vùng nhiệt đới sau đó đã vận dụng phương pháp này và mở rộng thêm những chỉ tiêu định lượng mới cho phân tích cấu trúc rừng tự nhiên như Kammesheidt (1994) [30]. Tóm lại, trên thế giới các công trình nghiên cứu về đặc điểm cấu trúc rừng nói chung và rừng nhiệt đới nói riêng rất phong phú đa dạng, có nhiều công trình nghiên cứu công phu đã đem lại hiệu quả cao trong kinh doanh rừng. Nghiên cứu về tái sinh rừng: Như chúng ta đã biết tái sinh rừng là một quá trình sinh học mang tính đặc thù của hệ sinh thái rừng, biểu hiện của nó là sự xuất hiện của một thế hệ
8 cây con của những loài cây gỗ ở những nơi còn hoàn cảnh rừng như: Dưới tán rừng, lỗ trống trong rừng, đất rừng sau khai thác, đất rừng sau nương rẫy. Vai trò lịch sử của lớp cây tái sinh là thay thế thế hệ cây già cỗi. Vì vậy, tái sinh rừng được hiểu theo nghĩa hẹp là quá trình phục hồi thành phần cơ bản của rừng chủ yếu là tầng cây gỗ. Theo quan điểm của các nhà nghiên cứu thì hiệu quả tái sinh rừng được xác định bởi mật độ, tổ thành loài cây, cấu trúc tuổi, chất lượng cây con, đặc điểm phân bố. Sự tương đồng hay khác biệt giữa tổ thành lớp cây con và tầng cây gỗ đã được nhiều nhà khoa học quan tâm (Mibbre-ad, 1930; Richards, 1952; Baur G.N, 1964; Rollet, 1969) [29]. Do tính phức tạp về tổ thành loài cây, trong đó chỉ có một số loài cây có giá trị nên trong thực tiễn người ta chỉ khảo sát những loài cây có ý nghĩa nhất định. Quá trình tái sinh tự nhiên ở rừng tự nhiên vô cùng phức tạp và còn ít được quan tâm nghiên cứu. Phần lớn tài liệu nghiên cứu về tái sinh tự nhiên của rừng mưa chỉ tập trung vào một số loài cây có giá trị kinh tế dưới điều kiện rừng ít nhiều đã bị biến đổi Van Steenis, J. (1956) [35] đã nghiên cứu hai đặc điểm tái sinh phổ biến của rừng mưa nhiệt đới là tái sinh phân tán liên tục của các loài cây chịu bóng và tái sinh vệt của các loài cây ưu sáng. Vấn đề tái sinh rừng nhiệt đới được thảo luận nhiều nhất là hiệu qủa các cách sử lý lâm sinh liên quan đến tái sinh của các loài cây mục đích ở các kiểu rừng. Từ đó các nhà lâm sinh học đã xây dựng thành công nhiều phương thức chặt tái sinh. Công trình của Walton, A. B. Bernard, R. C - Wyatt Smith (1950) [38] với phương thức rừng đồng tuổi ở Mã Lai; Taylor (1954) [36], Jones (1960) với phương thức chặt dần tái sinh dưới tán rừng ở Nijêria và Gana. Nội dung hiệu quả của từng phương thức đối với tái sinh đã được Baur, G. N. (1976) [24] tổng kết trong tác phẩm cơ sở sinh thái học trong kinh doanh rừng.
9 Các công trình nghiên cứu về phân bố tái sinh tự nhiên rừng nhiệt đới đáng chú ý là công trình nghiên cứu của Richards,P.W. (1952), Bernard Rollet (1974) tổng kết các kết quả nghiên cứu về phân bố số cây tái sinh tự nhiên đã nhận xét: trong các ô có kích thước nhỏ (1 x 1m; 1 x 1,5m) cây tái sinh tự nhiên có dạng phân bố cụm, một số ít có phân bố Poisson. Ở Châu Phi trên cơ sở các số liệu thu thập Tayloer (1954) [36], Barnard (1955) xác định số lượng cây tái sinh trong rừng nhiệt đới thiếu hụt cần thiết phải bổ sung bằng trồng rừng nhân tạo. Ngược lại, các tác giả nghiên cứu về tái sinh tự nhiên rừng nhiệt đới Châu á như Budowski (1956), Bava (1954), Atinot (1965) lại nhận định dưới tán rừng nhiệt đới nhìn chung có đủ số lượng cây tái sinh có giá trị kinh tế, do vậy các biện pháp lâm sinh đề ra cần thiết để bảo vệ và phát triển cây tái sinh có sẵn dưới tán rừng (dẫn theo Nguyễn Duy Chuyên, 1995) [3]. Lamprecht, H. (1969) [31] căn cứ vào nhu cầu ánh sáng của các loài cây trong suốt quá trình sinh sống để phân chia cây rừng nhiệt đới thành các nhóm cây ưa sáng, nhóm cây bán chịu bóng và nhóm cây chịu bóng. Đối với rừng nhiệt đới thì các nhân tố sinh thái như nhân tố ánh sáng (thông qua độ tàn che của rừng), độ ẩm của đất, kết cấu quần thụ, cây bụi, thảm tươi là những nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tái sinh rừng, cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu, đề cập đến vấn đề này. Tác giả Baur,G. N. (1976) [24] cho rằng, sự thiếu hụt ánh sáng ảnh hưởng đến phát triển của cây con còn đối với sự nảy mầm và phát triển của cây mầm ảnh hưởng này thường không rõ ràng và thảm cỏ, cây bụi có ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây tái sinh. Ở những quần thụ kín tán, thảm cỏ và cây bụi kém phát triển nhưng chúng vẫn có ảnh hưởng đến cây tái sinh. Nhìn chung ở rừng nhiệt đới, tổ thành và mật độ cây tái sinh thường khá lớn nhưng số lượng loài cây có giá trị kinh tế thường không nhiều và được chú ý hơn, còn các loài cây
10 có giá trị kinh tế thấp thường ít được nghiên cứu, đặc biệt là đối với tái sinh ở các trạng thái rừng phục hồi sau nương rẫy. Trong nghiên cứu tái sinh rừng người ta nhận thấy rằng tầng cỏ và cây bụi qua thu nhận ánh sáng, độ ẩm và các nguyên tố dinh dưỡng khoáng của tầng đất mặt đã ảnh hưởng xấu đến cây con tái sinh của các loài cây gỗ. Những quần thụ kín tán, đất khô và nghèo dinh dưỡng khoáng do đó thảm cỏ và cây bụi sinh trưởng kém nên ảnh hưởng của nó đến các cây gỗ tái sinh không đáng kể. Ngược lại, những lâm phần thưa, rừng đã qua khai thác thì thảm cỏ có điều kiện phát sinh mạnh mẽ. Trong điều kiện này chúng là nhân tố gây trở ngại rất lớn cho tái sinh rừng (Xannikov, 1967; Vipper, 1973) (dẫn theo Nguyễn Văn Thêm, 1992) [15]. Tái sinh tự nhiên của thảm thực vật sau nương rẫy được một số tác giả nghiên cứu. Saldarriaga (1991) [33] nghiên cứu tại rừng nhiệt đới ở Colombia và Venezuela nhận xét: Sau khi bỏ hoá, số lượng loài thực vật tăng dần từ ban đầu đến rừng thành thục. Thành phần của các loài cây trưởng thành phụ thuộc vào tỷ lệ các loài nguyên thuỷ mà nó được sống sót từ thời gian đầu của quá trình tái sinh, thời gian phục hồi khác nhau phụ thuộc vào mức độ, tần số canh tác của khu vực đó (dẫn theo Phạm Hồng Ban, 2000) [1]. Nghiên cứu khả năng tái sinh tự nhiên của thảm thực vật sau nương rẫy từ 1 - 20 năm ở vùng Tây Bắc Ấn Độ, Ramakrishnan (1981-1992) đã cho biết chỉ số đa dạng loài rất thấp. Chỉ số loài ưu thế đạt đỉnh cao nhất ở pha đầu của quá trình diễn thế và giảm dần theo thời gian bỏ hoá. Long Chun và cộng sự (1993) đã nghiên cứu đa dạng thực vật ở hệ sinh thái nương rẫy tại Xishuangbanna tỉnh Vân Nam, Trung Quốc nhận xét: tại Baka khi nương rẫy bỏ hoá được 3 năm thì có 17 họ, 21 chi, 21 loài thực vật, bỏ hoá 19 năm thì có 60 họ, 134 chi, 167 loài. (dẫn theo Phạm Hồng Ban, 2000) [1].
11 Tóm lại, kết quả nghiên cứu tái sinh tự nhiên của thảm thực vật rừng trên thế giới cho chúng ta những hiểu biết các phương pháp nghiên cứu, quy luật tái sinh tự nhiên ở một số nơi. Đặc biệt, sự vận dụng các hiểu biết về quy luật tái sinh để xây dựng các biện pháp kỹ thuật lâm sinh hợp lý nhằm quản lý tài nguyên rừng một cách bền vững. 2.2.1.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới cây. Gù hương Công tác bảo tồn trên thế giới đã được chú trọng từ rất lâu, đặc biệt là các nước phát triển, các Vườn quốc gia, Khu bảo tồn đã được thành lập từ rất sớm. Trên thế giới các nghiên cứu về cây Gù hương chưa nhiều, vì Gù hương là loài thực vật đặc hữu của Việt Nam. Ngay từ những năm đầu thế kỷ XX, M.H. Lecomte - một nhà nghiên cứu thực vật của Pháp đã đề cập, xác định được nhiều loài thực vật bản địa hoang dại hữu ích có giá trị trong cuốn Thực vật chí đại cương Đông Dương - Flora Generale de L'Indo-Chine (1907- 1914) [58], trong đó có Việt Nam. M. H. Lecomte khi nghiên cứu các loài thực vật trong chi Cinnamomum (chi Quế) ở Việt Nam 1913 đã công bố loài Gù hương chỉ có phân bố ở Hà Tây (Ba Vì), Ninh Bình (Cúc Phương) là loài đặc hữu. Trên thế giới chưa biết đến loài cây này. M.H. Lecomte mô tả sơ bộ Gù hương (Cinnamomum balansae) đây là loài cây gỗ lớn cao tới 50 m, mọc ở núi đất và núi đá. Trong thân và lá có tinh dầu với thành phần chính là long não. Hạt chứa dầu béo. Gỗ tốt, không bị mối mọt, có mùi long não nên được ưa chuộng để đóng các đồ đạc trong nhà như tủ, bàn ghế. 2.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước 2.2.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước cây Đinh mật Nghiên cứu về cấu trúc rừng: Đã có nhiều công trình khoa học của nhiều tác giả tập trung vào các đặc điểm cấu trúc của các kiểu rừng tự nhiên, rừng trồng nhằm phục vụ cho việc
12 kinh doanh rừng lâu dài và ổn định, nhiều tác giả đã đi sâu vào mô phỏng các cấu trúc rừng từ đơn giản đến phức tạp bằng các mô hình. Trần Ngũ Phương (1970) [12] đã đề cập tới một hệ thống phân loại, trong đó rất chú ý tới việc nghiên cứu quy luật diễn thế rừng. Ngày nay, hệ thống phân loại thảm thực vật UNESCO (1973) [37] được coi là khung phân loại chung cho TTV trên trái đất. Hệ thống phân loại này dựa vào cấu trúc ngoại mạo với sự bổ sung của các thông tin chung về sinh thái, địa lý. Thảm thực vật chia thành 5 lớp quần hệ: 1. Lớp quần hệ rừng kín; 2. Lớp quần hệ rừng thưa; 3. Lớp quần hệ cây bụi; 4. Lớp quần hệ cây bụi lùn và các quần xã gần gũi; 5. Lớp quần hệ cây thảo. Trong lớp quần hệ cây bụi chia ra thành 2 phân lớp: phân lớp quần hệ cây bụi chủ yếu thường xanh và phân lớp quần hệ cây bụi chủ yếu rụng lá. Trong mỗi phân lớp này được chia thành nhiều nhóm quần hệ và quần hệ thảm cây bụi. Thái Văn Trừng (1978) [20] khi nghiên cứu kiểu rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới nước ta đã đưa ra mô hình cấu trúc tầng vượt tán, tầng ưu thế sinh thái, tầng dưới tán, tầng cây bụi và tầng cỏ quyết. Đối với hệ sinh thái rừng nhiệt đới ở Việt Nam, Thái Văn Trừng (2000) [21] dựa vào sự ghép nối của 2 hệ thống phân loại: hệ thống phân loại đặc điểm cấu trúc ngoại mạo làm tiêu chuẩn và hệ thống phân loại thảm thực vật dựa trên yếu tố hệ thực vật làm tiêu chuẩn đã phân chia thảm thực vật Việt Nam thành 5 nhóm kiểu thảm (gọi là 5 nhóm quần hệ) với 14 kiểu quần hệ (gọi là 14 quần hệ). Mặc dù còn một số điểm cần bàn luận và chỉnh lý bổ sung thêm nhưng bảng phân loại thảm thực vật Việt Nam của GS. Thái Văn Trừng từ bậc quần hệ trở lên gần phù hợp với hệ thống phân loại của UNESCO (1973) [37]. Khi nghiên cứu cấu trúc, việc mô hình hoá quy luật phân bố số cây theo đường kính và theo chiều cao được chú ý nhiều hơn. Đây là quy luật cơ bản
13 nhất trong các quy luật kết cấu lâm phần. Biết được quy luật phân bố, có thể xác định được số cây tương ứng từng cỡ kính hay từng cỡ chiều cao, làm cơ sở xác định trữ lượng lâm phần. Nguyễn Văn Trương (1983) [19] khi nghiên cứu cấu trúc rừng hỗn loài đã xem xét sự phân tầng theo hướng định lượng, phân tầng theo cấp chiều cao một cách cơ giới. Từ những kết quả nghiên cứu của các tác giả đi trước, Vũ Đình Phương (1987) đã nhận định, việc xác định tầng thứ của rừng lá rộng thường xanh là hoàn toàn hợp lý và cần thiết, nhưng chỉ trong trường hợp rừng có sự phân tầng rõ rệt có nghĩa là khi rừng đã phát triển ổn định mới sử dụng phương pháp định lượng để xác định giới hạn của các tầng cây. Nguyễn Anh Dũng (2000) [5] đã tiến hành nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc tầng cây gỗ cho hai trạng thái rừng là IIA và IIIA1 ở lâm trường Sông Đà - Hoà Bình. Bùi Thế Đồi (2001) [6] đã tiến hành nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc quần xã thực vật rừng trên núi đá vôi tại ba địa phương ở miền Bắc Việt Nam. Vũ Đình Phương, Đào Công Khanh (2001) [14] thử nghiệm phương pháp nghiên cứu một số quy luật cấu trúc, sinh trưởng phục vụ điều chế rừng lá rộng, hỗn loại thường xanh ở Kon Hà Nừng - Gia Lai cho rằng đa số loài cây có cấu trúc đường kính và chiều cao giống với cấu trúc tương ứng của lâm phần, đồng thời cấu trúc của loài cũng có những biến động. Về nghiên cứu định lượng cấu trúc rừng thì việc mô hình hoá cấu trúc đường kính (D1.3) được nhiều người quan tâm nghiên cứu và biểu diễn chúng theo các dạng hàm phân bố xác suất khác nhau, nổi bật là các công trình của các tác giả như: Đồng Sĩ Hiền (1974) [7] dùng hàm Meyer và hệ đường cong Poisson để nắn phân bố thực nghiệm số cây theo cỡ đường kính cho rừng tự nhiên làm cơ sở cho việc lập biểu độ thon cây đứng ở Việt Nam.
14 Trần Văn Con (1991) [4] đã áp dụng hàm Weibull để mô phỏng cấu trúc đường kính cho rừng khộp ở Đăklăk. Nguyễn Nghĩa Thìn (1997) [17], thống kê thành phần loài của Vườn Quốc Gia Tam Đảo có khoảng 2.000 loài thực vật, trong đó có 904 loài cây có ích ở Tam Đảo thuộc 478 chi, 213 họ thuộc 3 ngành Dương xỉ, ngành Hạt trần và ngành Hạt kín. Các loài này được xếp thành 8 nhóm có giá trị khác nhau. Trong các loài trên có 42 loài đặc hữu và 64 loài quý hiếm cần được bảo tồn như: Hoàng thảo tam đảo (Dendrobium daoensis), Trà hoa dài (Camellia longicaudata), Trà hoa vàng tam đảo (Camellia petelotii), Hoa tiên (Asarum petelotii), Trọng lâu kim tiền (Paris delavayi). Đặng Kim Vui (2002) [22], nghiên cứu đặc điểm cấu trúc rừng phục hồi sau nương rẫy để làm cơ sở đề xuất giải pháp khoanh nuôi, làm giàu rừng ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên đã kết luận đối với giai đoạn phục hồi từ 1 - 2 tuổi (hiện trạng là thảm cây bụi) thành phần thực vật 72 loài thuộc 36 họ và họ Hoà thảo (Poaceae) có số lượng lớn nhất 10 loài, sau đó đến họ Thầu dầu (Euphorbiaceae) 6 loài, họ Trinh nữ (Misaceae) và họ Cà phê (Rubiaceae) mỗi họ có 4 loài. Bốn họ có 3 loài là họ Long não (Lauraceae), họ Cam (Rutaceae), họ Khúc khắc (Smilacaceae) và họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae). Ngoài ra, cấu trúc trạng thái thảm thực vật cây bụi này có số cá thể trong ô tiêu chuẩn cao nhất nhưng lại có cấu trúc hình thái đơn giản, độ che phủ thấp nhất 75-80%, chủ yếu tập trung vào các loài cây bụi. Như vậy, có nhiều tác giả trong nước cũng như nước ngoài đều cho rằng việc phân chia loại hình rừng ở Việt Nam là rất cần thiết đối với nghiên cứu cũng như trong sản xuất. Nhưng tùy từng mục tiêu đề ra mà xây dựng các phương pháp phân chia khác nhau nhưng đều nhằm mục đích làm rõ thêm các đặc điểm của đối tượng cần quan tâm.
15 Những nghiên cứu về tái sinh rừng Vấn đề tái sinh đã được Viện điều tra quy hoạch rừng tiến hành nghiên cứu từ những năm 60 (thế kỷ XX) tại địa bàn một số tỉnh Quảng Ninh, Yên Bái, Nghệ An, Hà Tĩnh (Hương Sơn, Hương Khê), Quảng Bình các kết quả nghiên cứu bước đầu đã được Nguyễn Vạn Thường (1991) [18] tổng kết và kết luận về tình hình tái sinh tự nhiên của một số khu rừng miền Bắc Việt Nam, hiện tượng tái sinh dưới tán rừng của các loài cây gỗ đã tiếp diễn liên tục, không mang tính chất chu kỳ. Sự phân bố số cây tái sinh không đồng đều, số cây mạ có h < 20cm chiếm ưu thế rõ rệt so với lớp cây ở các cấp kích thước khác. Những loài cây gỗ mềm, ưa sáng, mọc nhanh có khuynh hướng phát triển mạnh và chiếm ưu thế trong lớp cây tái sinh. Những loài cây gỗ cứng sinh trưởng chậm chiếm tỷ lệ thấp và phân bố tản mạn, thậm chí còn vắng bóng trong thế hệ sau trong rừng tự nhiên. Trần Ngũ Phương (1970) [12] khi nghiên cứu về kiểu rừng nhiệt đới mưa mùa lá rộng thường xanh đã có nhận xét: “Rừng tự nhiên dưới tác động của con người khai thác hoặc làm nương rẫy lặp đi lặp lại nhiều lần thì kết quả cuối cùng là sự hình thành đất trống, đồi núi trọc. Nếu chúng ta để thảm thực vật hoang dã tự nó phát triển lại thì sau một thời gian dài trảng cây bụi, trảng cỏ sẽ chuyển dần lên những dạng thực bì cao hơn thông qua quá trình tái sinh tự nhiên và cuối cùng rừng khí hậu sẽ có thể phục hồi dưới dạng gần giống rừng khí hậu ban đầu”. Phùng Ngọc Lan (1986) [9] khi bàn về vấn đề đảm bảo tái sinh trong khai thác rừng đã nêu kết quả tra dặm hạt Lim xanh dưới tán rừng ở lâm trường Hữu Lũng, Lạng Sơn. Ngay từ giai đoạn nảy mầm, bọ xít là nhân tố gây ảnh hưởng đáng kể đến tỷ lệ nảy mầm. Trong một công trình nghiên cứu về cấu trúc, tăng trưởng trữ lượng và tái sinh tự nhiên rừng thường xanh lá rộng hỗn loài ở ba vùng kinh tế (Sông
16 Hiếu, Yên Bái và Lạng Sơn). Nguyễn Duy Chuyên (1988) [2] đã khái quát đặc điểm phân bố của nhiều loài cây có giá trị kinh doanh và biểu diễn bằng các hàm lý thuyết. Từ đó làm cơ sở định hướng các giải pháp lâm sinh cho các vùng sản xuất nguyên liệu. Vũ Tiến Hinh (1991) [8] khi nghiên cứu đặc điểm tái sinh tự nhiên tại Hữu Lũng (Lạng Sơn) và vùng Ba Chẽ (Quảng Ninh) đã nhận thấy rằng, hệ số tổ thành tính theo % số cây của tầng tái sinh và tầng cây cao có liên quan chặt chẽ với nhau. Các loài có hệ số tổ thành ở tầng cây cao càng lớn thì hệ số tổ thành ở tầng tái sinh cũng vậy. Nguyễn Ngọc Lung (1993) [10] và cộng sự khi nghiên cứu về khoanh nuôi và phục hồi rừng đã cho rằng, nghiên cứu quá trình tái sinh phải nắm chắc các yếu tố môi trường và các quy luật tự nhiên tác động lên thảm thực vật. Qua đó xác định các điều kiện cần và đủ để tác động của con người đi đúng hướng, quá trình này được gọi là xúc tiến tái sinh tự nhiên. Để đánh giá vai trò tái sinh và phục hồi rừng tự nhiên ở các vùng miền Bắc, Trần Xuân Thiệp (1995) [16] nghiên cứu tập trung vào sự biến đổi về lượng, chất lượng của tái sinh tự nhiên và rừng phục hồi. Qua đó, tác giả kết luận: rừng phục hồi vùng Đông Bắc chiếm trên 30% diện tích rừng hiện có, lớn nhất so với các vùng khác. Khả năng phục hồi hình thành các rừng vườn, trang trại rừng đang phát triển ở các tỉnh trong vùng. Rừng Tây Bắc phần lớn diện tích rừng phục hồi sau nương rẫy, diễn thế rừng ở nhiều vùng xuất hiện nhóm cây ưa sáng chịu hạn hoặc rụng lá, kích thước nhỏ và nhỡ là chủ yếu và nhóm cây lá kim rất khó tái sinh phục hồi trở lại do thiếu lớp cây mẹ. Khi nghiên cứu quy luật phân bố cây tái sinh tự nhiên rừng lá rộng thường xanh hỗn loại vùng Quỳ Châu Nghệ An. Nguyễn Duy Chuyên (1995) [3] đã nghiên cứu phân bố cây tái sinh theo chiều cao, phân bố tổ thành cây tái sinh, số lượng cây tái sinh. Trên cơ sở phân tích toán học về phân bố cây
17 tái sinh cho toàn lâm phần, tác giả cho rằng loại rừng trung bình (IIIA2) cây tái sinh tự nhiên có dạng phân bố Poisson, ở các loại rừng khác cây tái sinh có phân bố cụm. Thái Văn Trừng (2000) [21] khi nghiên cứu về thảm thực vật rừng Việt Nam, đã kết luận: ánh sáng là nhân tố sinh thái khống chế và điều khiển quá trình tái sinh tự nhiên trong thảm thực vật rừng. Nếu các điều kiện khác của môi trường như: đất rừng, nhiệt độ, độ ẩm dưới tán rừng chưa thay đổi thì tổ hợp các loài cây tái sinh không có những biến đổi lớn và cũng không diễn thế một cách tuần hoàn trong không gian và theo thời gian mà diễn thế theo những phương thức tái sinh có qui luật nhân quả giữa sinh vật và môi trường. Trần Ngũ Phương (2000) [13] khi nghiên cứu các quy luật phát triển rừng tự nhiên miền Bắc Việt Nam đã nhấn mạnh quá trình diễn thế thứ sinh của rừng tự nhiên như sau: “Trường hợp rừng tự nhiên có nhiều tầng khi tầng trên già cỗi, tàn lụi rồi tiêu vong thì tầng kế tiếp sẽ thay thế; trường hợp nếu chỉ có một tầng thì trong khi nó già cỗi một lớp cây con tái sinh xuất hiện và sẽ thay thế nó sau khi nó tiêu vong hoặc cũng có thể một thảm thực vật trung gian xuất hiện thay thế, nhưng về sau dưới lớp thảm thực vật trung gian này sẽ xuất hiện một lớp cây con tái sinh lại rừng cũ trong tương lai và sẽ thay thế thảm thực vật trung gian này, lúc bấy giờ rừng cũ sẽ được phục hồi”. 2.2.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước cây Gù hương Thiên nhiên nhiệt đới Việt Nam đã tạo ra hệ thực vật đa dạng, đa lợi ích. Hiện nay, các nhà khoa học đã thống kê được 11.373 loài thuộc 2.524 chi, 378 họ trong 7 ngành thực vật khác nhau (Nguyễn Nghĩa Thìn, 1996) [50]. Với hơn 19 triệu hecta rừng và đất rừng, hệ thực vật này là một tiềm năng to lớn cho sự phát triển của đất nƣớc, thể hiện rõ lợi thế của ngành lâm nghiệp so với nhiều ngành sản xuất khác. Trong tập đoàn các loài cây đa mục đích đã được định danh ở Việt Nam, cây Gù hương(Cinnamomum balansae) là loài
18 cây có triển vọng đem lại giá trị kinh tế cao trong tương lai, đặc biệt cho những người dân nghèo sống ở vùng núi. Các nghiên cứu về cây Gù hương Loài cây Gù hương có phân bố rải rác ở khu vực đồi, núi thấp của của các tỉnh phía Bắc. Hiện nay, số lượng cây Vù hương còn rất ít, chỉ còn thấy ở VQG Cúc Phương (Ninh Bình), Ba Vì (Hà Tây), trong rừng thứ sinh và vườn hộ ở Thạch Thành (Thanh Hoá) và rải rác ở một số nơi; song hiện nay đã bịkhai thác quá mức, không còn gặp nhiều trong rừng tự nhiên nên được xếp vào loại hiếm (Bộ Khoa học và Công nghệ 1996) [39] Ở Việt Nam hiện đã biết có khoảng 21 chi, với 275 loài.Đặc điểm: Cây gỗ lớn hay nhỏ, ít khi là dây leo (dây tơ xanh). Lá mọc cách, ít khi mọc đối, nguyên, gân lá hình lông chim, một số có 3 gân hình cung, gân con hình mạng lƣới. Không có lá kèm. Trong thân, lá có tế bào tiết dầu thơm. Cây Gù hương trong Sách đỏ Việt Nam, phần II Thực Vật (2007) [40] mô tả: Đặc điểm nhận dạng: Cây gỗ to, thường xanh, cao tới 50 m, đường kính thân 0,7 – 1,2m; cành nhẵn, màu hơi đen khi khô. Lá mọc cách, dài, hình trứng, dài 9 – 11 cm, rộng 4 – 5 cm, thót nhọn về hai đầu; gân bậc hai 4 – 5 đôi; cuống lá dài 2 - 3 cm, nhẵn. Cụm hoa chùy, ở nách lá, dài 4 – 5 cm, phủ lông ngắn màu nâu; cuống hoa dài 1 – 4 mm, phủ lông; bao hoa 6 thùy, có lông; nhị hữu thụ 9, bao phấn 4 ô; 3 nhị vòng trong cùng mỗi nhị có 2 tuyến; nhị lép 3, hình tam giác, có chân; bầu hình trứng, nhẵn, vòi ngắn, núm hình đĩa. Quả hình cầu, đuờng kính 8 – 10 mm, đính trên đế hoa hình chén. Sinh học và sinh thái: Mùa hoa vào tháng 1 – 5, mùa quả chín tháng 6 – 9. Tái sinh bằng hạt hoặc giâm cành.
19 Theo Bảo tồn và nhân giống Gù hương (Xá xị) [60] thực tế điều tra thấy Gù hương là cây gỗ lớn thường xanh có thể cao đến 40m, đường kính hơn 1m, sinh trưởng mạnh nhất ở độ cao 300 – 1000 m. Có những cây đã bị khai thác gốc 3 – 4 m đường kính. Ra hoa tập trung từ tháng 1 – 3, quả chín vào tháng 10 – 12 hàng năm. Gù hương có phân bố trên đất Feralit vàng hoặc vàng đỏ phát triển trên đá phiến thạch mica và đá G-nai, ở độ cao 60 – 2000 m. Ở vùng cao cây vẫn sinh trưởng nhưng có thời gian ngủ đông dài hơn (không thay lá nhưng khoảng 2 tháng cây ngừng sinh trưởng). Gù hương thường mọc ở chân đồi, sườn đồi nhất là những nơi gần bờ ao, ruộng (chứng tỏ khi còn nhỏ cây ưa ẩm). Phân bố: Trong nước: Hà Tây (Ba Vì), Ninh Bình (Cúc Phương). Thế giới: Chưa biết. Giá trị: Loài đặc hữu của Việt Nam. Trong thân và lá có tinh dầu với thành phần chính là long não. Hạt chứa dầu béo. Gỗ tốt không bị mối mọt, có mùi long não nên được ưa chuộng để đóng các đồ đạc trong nhà như tủ, bàn ghế. Theo Giá trị của cây Gù hương (Xá xị) [66]. Cây có lợi ích kinh tế rất cao: Gỗ của cây Gù hương được liệt vào hàng quý hiếm và chất lượng hàng đầu. Thân cây gù hương hầu như không bị mối mọt, đảm bảo được độ bền vững khi gia công thành các sản phẩm như bàn ghế, giường Cây Gù hương hiện nay được bán với giá thành rất cao, khoảng 20 đến 25 triệu/m3 cao gấp 1,8 – 2 lần gỗ Lát hoa. Tinh dầu Gù hương (còn gọi là dầu Xá xị, thường được chưng cất từ lá, cành, gốc, rễ), cách đây trên 10 năm được bán tại lò chưng cất với giá 1 triệu đồng/lít (tương đương với 2 chỉ vàng/lít). Đây là loại tinh dầu cực kì tốt và đánh giá chất lượng không thua kém so với loại tinh dầu của cây long não Tình trạng: Vốn là loài hiếm và tái sinh kém lại bị chặt lấy gỗ. Phân hạng: VU A1c Biện pháp bảo vệ: Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá “hiếm” (Bậc R) và danh mục Thực vật rừng, Động vật rừng
20 nguy cấp, quý hiếm (nhóm 2) của Nghị định số 32/2006/NĐ-CP ngày 30/3/2006 của Chính phủ để hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Đã được bảo vệ nguyên vẹn trong Vườn quốc gia Cúc Phương. Trong báo cáo bảo tồn cây Gù hương của Nguyễn Anh Dũng (2015) [45]. Trung tâm Khoa học lâm nghiệp vùng trung tâm Bắc Bộ. Đã mô tả cây Gù hương còn gọi là Vù hương có tên khoa học là Cinnamomum balansae thuộc họ Re (Lauraceae). Trong quá trình thực hiện đề tài nhóm các cán bộ đã đi điều tra khảo sát ở 3 tỉnh: Ninh Bình, Phú Thọ, Tuyên Quang. Đã điều tra đo đếm được 53 cây trong đó tại Phú Thọ: 29 cây; Yên Bái: 6 cây; Tuyên Quang: 16 cây; vườn Quốc gia Cúc Phương 2 cây. Dự kiến 14 cây đưa vào khai thác nguồn giống. Trịnh Hoài Nam (2016) [48] đã nghiên cứu về “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của loài cây Gù hương (Cinnamomum blalansace M.H.Lecomte,1913) làm cơ sở đề xuất các biện pháp bảo tồn và phát triển loài tại huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên” tác giả đã mô tả các đặc điểm về thân, lá, hoa, quả đồng thời đã so sánh với mô tả trong sách đỏ Việt Nam, ngoài ra tác giả còn nghiên cứu về các đặc điểm sinh thái nơi loài Gù Hương phân bố. Bảo tồn nguồn gen loài Gù hương tại Vườn quốc gia Tam đảo Đỗ Đình Tiến (2012) [52] đã điều tra được 17 cây Gù hương tại Vườn quốc gia Tam đảo, xây dựng mô hình bảo tồn nguyên vị 15 cây Gù hương. Vườn quốc gia Cúc Phương đã xây dựng mô hình bảo tồn 10 loài cây gỗ quý hiếm trong đó có mô hình bảo tồn thuần loài cây Gù hương với diện tích 1ha Lê Phương Triều (2012) [54]. Đề tài: Điều tra đánh giá tình trạng bảo tồn các loài thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm thuộc danh mục nghị định 32/2006/NĐ-CP theo vùng sinh thái (2010) [55]. Trung tâm Tài nguyên và Môi trường Lâm nghiệp Viện Điều
21 tra Quy hoạch Rừng. Đã xếp 37 loài thực vật quý hiếm trên hệ thống rừng đặc dụng Việt Nam thành 6 nhóm giá trị và công dụng khác nhau. Những loài có ý nghĩa về tính đặc hữu, phân bố hẹp và có giá trị trong bảo tồn nguồn gen như: Bách đài loan (Taiwania cryptomerioides), Bách vàng (Xanthocyparis vietnamensis), Vân sam phan xi păng (Abies delavayi ver. Fansipanensis), Thủy tùng (Glyptostrobus pensilis), Hoàng đàn (Cupressus torulosa), và Gù hương (Cinnamomum balansae) Theo Điều tra đánh giá tình trạng bảo tồn các loài thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm thuộc danh mục nghị định 32/2006/NĐ-CP. Trung tâm Tài nguyên và Môi trường Lâm nghiệp. Viện Điều tra Quy hoạch Rừng, theo vùng sinh thái (2010) [55], mô tả cây Gù hương còn rải rác vài cá thể trong rừng ở vùng phân bố tự nhiên, chủ yếu là cây tái sinh. Vị trí và số lượng quần thể, cá thể Gù hương trong tự nhiên: VQG Ba Vì, Hà Tây có ở Sườn tây Đỉnh Vua với số lượng 5 cá thể (D1,3 < 20cm). KBT Thần Sa - Phượng Hoàng có phân bố tập trung ở các xã: Thần Sa, Cúc Đường, Vũ Chấn, Thượng Nung, Sảng Mộc, Nghinh Tường (xóm Ngọc Sơn 2) khoảng 100 – 200 cá thể (chỉ toàn cây tái sinh). KBT Hang Kia – Pà Cò. Phân bố rải rác trong KBT, có 2 – 3 cá thể/50ha (chỉ còn cây tái sinh chồi). VQG Cúc Phương. Rải rác trong VQG có nhỏ hơn 60 cây. Nguyễn Anh Dũng (2013) [43]. Tinh dầu Gù hương được sử dụng rộng rãi trong công nghệ hóa mỹ phẩm, thực phẩm và dược phẩm. Từ safrol trong tinh dầu Gù hương ta có thể chuyển hóa thành isosafrol. Và từ isosafrol có thể điều chế heliotropin, một hợp chất có giá trị tạo và gia tăng mùi trong công nghệ sản xuất nước hoa, dầu gội đầu, sữa tắm, hương vị salicylate trong nước giải khát hay bia, rượu.
22 Tinh dầu còn được dùng làm thuốc xoa bóp, chữa thấp khớp, đau nhức. Lá dùng làm thuốc cầm máu, chữa đau dạ dày, phong thấp, mẩn ngứa ngoài da. Quả dùng chữa cảm, sốt, lỵ, ho gà. Lê Thị Thanh Hương và Cs (2013) [46] Gù hương (Cinnamomum balansae) thuộc họ Long não (Lauraceae). Thân và lá có mùi thơm, chiều dài cuống gần bằng chiều dài của lá, ngọn non hoặc cành non có màu nâu đỏ. Theo kinh nghiệm của người Sán Chí ở đây thì thân cây được sử dụng làm một trong các vị thuốc của bài thuốc đặc trị thần kinh và chữa vôi hóa cột sống. Hiện nay cây Gù hương còn lại rất ít do khai thác quá mức để lấy gỗ sử dụng và buôn bán. Nguyễn Văn Hải (2016) [47] “Thực trạng khai thác và sử dụng cây Gù Hương Cinnamomum balansae H. Lecomte tại huyện Đồng Hỷ và huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên” tác giả đã nêu rõ công dụng của cây Gù Hương đồng thời tác giả cũng chỉ rõ đối tượng và mục đích khai thác ngoài ra tác giả đã nói lên hiện trạng của loài tại khu vực nghiên cứu như sau Đỗ Mạnh Tuân và Cs (2010) [56] Do khai thác không chú ý đến tái sinh trong nhiều năm qua, cùng với các nguyên nhân khác, nguồn cây thuốc có chứa tinh dầu mọc tự nhiên ở rừng Tam Đảo đã bị giảm sút nghiêm trọng. Nhiều loài đã được cấp báo trong Sách Đỏ Việt Nam 2007 và Danh lục Đỏ cây thuốc Việt Nam 2006, như Gù hương (Cinnamomum balansae); Vù hương (Cinnamomum parthenoxylon) Vì vậy, bảo vệ các loài cây thuốc này đã trở thành yêu cầu cấp bách nhằm phục vụ cho các mục tiêu kinh tế - xã hội hiện nay và tương lai.
23 2.3. Tình hình tự nhiên, kinh tế và xã hội khu vực nghiên cứu 2.3.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu 2.3.1.1. Vị trí địa lý Huyện Võ Nhai là một huyện vùng cao nằm về phía Đông - Bắc của tỉnh Thái Nguyên. Cách TP Thái nguyên khoảng 40km về phía bắc có tọa độ địa lý. 0 0 105 51’05’’ đến 106 08’38’’ kinh độ đông 21045’12’’ đến 21056’30’’ vĩ độ bắc. - Phía Đông giáp huyện Bắc Sơn (Tỉnh Lạng Sơn) - Phía Tây giáp với huyện Đồng Hỷ và Huyện Phú Lương - Phía Nam giáp với huyện Đồng Hỷ và Huyện Yên Thế (Tỉnh Bắc Giang) - Phía Bắc giáp huyện Na Rì (Tỉnh Bắc Kạn) Huyện Võ Nhai nằm ở vị trí tiếp giáp của 2 dãy núi cao – Dãy Ngân Sơn chạy từ Bắc Kạn theo hướng Đông Bắc – Tây Nam đến Võ Nhai và Dãy Bắc Sơn chạy theo hướng Tây Bắc – Đông Nam cho nên huyện có địa hình khá phức tạp, đồi núi là chủ yếu, đất ruộng ít. Là huyện có địa hình phức tạp, phần lớn là diện tích vùng núi đá vôi (chiếm 92%) những vùng đất bằng phẳng, tiện cho sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ lệ nhỏ. Tiểu vùng I: Gồm 6 xã (Nghinh Tường, Thượng Nung, Cúc Ðường, Thần Sa, Vũ Chấn, Sảng Mộc), địa hình núi cao dốc, phần lớn là núi đá vôi (72%) độ dốc lớn (Đa phần từ 250 trở lên). Một số vùng phân bố dọc theo các khe suối và thung lũng có độ dốc từ 00 – 250 là vùng thích hợp để sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp theo hướng nông, lâm kết hợp. Tiểu vùng II: Gồm 3 xã (La Hiên, Lâu Thượng, Phú Thượng) và Thị Trấn Đình Cả có dạng địa hình thung lũng tương đối bằng phẳng chạy dọc theo quốc lộ 1b với hai bên là hai dãy núi cao có độ dốc lớn. Đất đai của vùng II đã sử dụng hầu hết vào nông nghiệp, xây dựng cơ sở hạ tầng.
24 Tiểu vùng III: Gồm 5 xã (Tràng Xá, Liên Minh, Dân Tiến, Bình Long, Phương Giao), có địa hình bát úp bị chia cắt nhiều bởi các khe suối, sông và xen lẫn núi đá vôi, các soi bãi ven sông địa hình thấp và tương đối bằng phẳng hơn các xã vùng I. Độ dốc từ 10-200, có thể sử dụng phát triển cây hàng năm, cây công nghiệp ngắn ngày và cây ăn quả . 2.3.1.1. Khí hậu Mặc dù điều kiện địa hình phức tạp bởi có 3 vùng khác nhau nhưng điều kiện khí hậu tương đối đồng nhất. Do nằm ở chí tuyến Bắc trong vành đai nhiệt đới Bắc bán cầu nên khí hậu của huyện Võ Nhai chia làm hai mùa rõ rệt. mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10 đây là những tháng có mưa và nhiệt độ cao, nóng nhất là tháng 6 và 7 khoảng 27,90C. Nhiệt độ cao tuyệt đối khoảng 39,50C, thấp tuyệt đối khoảng 30C (tháng 1). Vào mùa lạnh từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau trời rét, nhiều khi có sương muối ảnh hưởng đến sức khỏe của con người và sự phát triển của cây, vật nuôi ảnh hưởng đến sản xuất, năng xuất và chất lượng sản phẩm. Lượng mưa hàng năm trung bình khoảng 1.941,5mm và phân bố không đều, lượng mưa lớn nhất thường diễn ra vào tháng 8, trung bình khoảng 372mm. 2.4. Điều kiện về kinh tế - xã hội 2.4.1. Về kinh tế Võ Nhai có các loại đất phù sa (1.816 ha, chiếm 2,15% diện tích); đất đen (935 ha chiếm 1,11% diện tích); đất xám bạc màu (63.917,7 ha chiếm 75,63% diện tích); các loại đất khác (11.070,4 ha chiếm 16,65% diện tích). Đất đai ở Võ Nhai phù hợp với nhiều loại cây trồng nông nghiệp như: ngô, đỗ tương, thuốc lá, mía, lạc, chè Các loài cây lâm nghiệp đang được trồng nhiều hiện nay là: keo, mỡ, lát và một phần nhỏ các cây dược liệu khác.
25 Nguồn nước trên địa bàn huyện Võ Nhai khá phong phú, nhưng phân bố không đều. Ngoài nguồn nước mặt từ sông, suối, còn có các mạch nước ngầm từ các hang động trong núi đá vôi. Võ Nhai có hai con sông nhánh thuộc hệ thống sông Cầu và sông Thương, được phân bố ở phía bắc và phía nam huyện. Kinh tế Võ Nhai cơ bản vẫn phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp (chiếm 85% tỷ trọng) do còn gặp nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế, đất đai kém màu mỡ, cây trồng còn phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên, trình độ dân trí thấp. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Huyện đạt từ 6 – 7% trên 1 năm. Cơ cấu kinh tế: Nông, Lâm nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp – Thương mại và Dịch vụ đã có những bước cải thiện. 2.4.2. Về xã hội Huyện Võ Nhai có 15 đơn vị hành chính cấp xã/phường, gồm 1 thị trấn và 14 xã. - Theo Niên giám thống kê 2015, dân số tỉnh Thái Nguyên là 1.131.300 người, trong đó nam có 558.900 người chiếm 49,4% và nữ là 572.400 người chiếm 50,6%, tỷ số giới tính nam/nữ là 97,6/100. Tổng dân số đô thị là 293.600 người (25,95%) và tổng dân cư nông thôn là 837.700 người (74,05%). Số con trên mỗi phụ nữ là 1,9 và tỉ lệ tăng dân số là 0,53% bằng một nửa số với tỉ lệ tăng của cả nước là 1,05% - Dân số cuối năm 2015 toàn huyện có 64.241 người, nữ chiếm 50,08% dân số. - Dân tộc: toàn huyện có 8 dân tộc anh em là: Kinh 34,17% chiếm dân số; Tày 29,88%; Nùng 14,52%; Dao 12,63%; Các dân tộc Mông, Cao Lan, Sán Chí, Hoa chiếm 8,7%.
26 - Lao động: Toàn huyện có 29.703 lao động nông nghiệp chiếm 47,34% dân số, trong đó lao động nữ chiếm 57,5%. Hầu hết dân số sống ở nông thôn (khoảng 90%), chủ yếu là sản xuất nông - lâm nghiệp. Về trình độ lạo động nhìn chung thấp. Số người được bồi dưỡng về kỹ thuật trồng, trăm sóc cây trồng 26,87% tổng số hộ. Số lao động có văn hoá bậc tiểu học chiếm 74,32%, trình độ bậc Trung học cơ sở và Trung học phổ thông chiếm 25%. Số còn lại có trình độ Trung cấp, Cao đẳng, Đại học rất ít. Số hộ gia đình được giao lưu với bên ngoài không nhiều. 2.5. Những thuận lợi và khó khăn của khu vực nghiên cứu a) Thuận lợi Huyện Võ Nhai nằm ở vị trí tiếp giáp của 2 dãy núi cao. Dãy Ngân Sơn và dãy Bắc Sơn. Đất đai, khí hậu phù hợp với nhiều loại cây trồng, thuận lợi cho phát triển sản xuất nông – lâm kết hợp bền vững và đa dạng. Ngoài ra trong vùng quỹ đất chưa sử dụng vẫn còn nhiều, có điều kiện mở rộng diện tích canh tác. Là vùng có tiềm năng phát triển do có vị trí địa lý thuận lợi, có các thắng cảnh tự nhiên như: Hang phượng hoàng, suối mỏ gà Lại gần trung tâm huyện, giao thông thuận tiện có đường quốc lộ 1B chạy qua. Nguồn lao động dồi dào, người dân nơi đây chất phác, cần cù chịu khó làm ăn, có kinh nghiệm sản xuất. Cơ sở vật chất đã được đầu tư qua chương trình 135 và một số chương trình khác, đã hoàn thiện phần nào về cơ bản tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất của nhân dân đưa khoa học kỹ thuật vào sản xuất cho đồng bào. b) Khó khăn Diện tích rừng tự nhiên còn thấp, nguồn thu nhập chính hiện nay của các đồng bào chủ yếu dựa vào lúa nước với trình độ canh tác còn lạc hậu, hiệu quả kinh tế chưa cao và dựa vào tài nguyên rừng. Trình độ dân trí thấp ảnh hưởng đến phát triển, khó khăn trong việc phối hợp với các cơ quan chức năng xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế.
27 PHẦN 3 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1. Đối tượng, phạm vi, địa điểm và thời gian nghiên cứu 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là cây Gù hương tuổi 4 (Cinamomum balansae) Cây Đinh mật tuổi 1 (Fernandoa brillettii) 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của khóa luận được giới hạn trong nội dung chính: Nghiên cứu sinh trưởng về đường kính gốc, chiều cao vút ngọn, tình hình sâu, bệnh hại và biện pháp phòng trừ cho cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1 trồng tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn Khu bảo tồn Thần Sa - Phượng Hoàng. 3.1.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu Địa điểm nghiên cứu sinh trưởng cây Gù hương và cây Đinh mật tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phương Hoàng huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên Thời gian từ 2/2020 đến 5/2020 3.2. Nội dung nghiên cứu 3.2.1. Nghiên cứu tình hình sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật tuổi 1 và cây Gù hương tuổi 4 tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên Chất lượng của cây Đường kính Doo (cm) Chiều cao HVN (m) Động thái ra lá Sâu, bệnh hại
28 Đề xuất 1 số biện pháp chăm sóc và phòng trừ sâu, bệnh hại cho cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1 trồng tại khu vực nghiên cứu. 3.2.2. Nghiên cứu tình hình sinh trưởng cây Đinh mật tuổi 1 Chất lượng của cây Đường kính gốc Doo (cm) Chiều cao HVN (m) Động thái ra lá Sâu, bệnh hại Đề xuất 1 số biện pháp chăm sóc và phòng trừ sâu, bệnh hại cho cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1 trồng tại khu vực nghiên cứu 3.2.3. Nghiên cứu tình hình sinh trưởng cây Gù hương tuổi 4 Chất lượng của cây Đường kính gốc Doo (cm) Chiều cao HVN (m) Động thái ra lá Sâu, bệnh hại Đề xuất 1 số biện pháp chăm sóc và phòng trừ sâu, bệnh hại cho cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1 trồng tại khu vực nghiên cứu. 3.3. Phương pháp nghiên cứu 3.3.1. Phương pháp kế thừa số liệu Khóa luận thừa kế số liệu chăm sóc, sinh trưởng đã được đo đếm thu thập từ tháng 2 – 7 năm 2018 của công tác chăm sóc, theo dõi sinh trưởng, theo dõi và phòng trừ sâu bệnh hại và tài liệu về bố trí gây trồng cây, chăm sóc cây Gù hương và cây Đinh mật đang thực hiện tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn. Của nhiệm vụ: Bảo tồn nguồn gen cây Gù hương (Cinamomum balansae) và cây Đinh mật(Fernandoa brillettii ) trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên (2016) [13] của thầy giáo Vũ Văn Thông (Giám đốc trung tâm đào tạo, nghiên cứu và phát triển thủy sản vùng Đông Bắc)
29 Kế thừa một số nguồn thông tin về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội tại địa phương của xã Vũ Chấn, Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa – Phương Hoàng huyện Võ Nhai Kế thừa các tài liệu về nghiên cứu cây Gù hương và cây Đinh mật ở Việt Nam trong các tài liệu sách vở và các trang mạng. 3.3.2. Nghiên cứu các chỉ tiêu sinh trưởng cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1 - Các chỉ tiêu theo dõi về sinh trưởng: Tỷ lệ sống, sinh trưởng đường kính gốc (Doo), sinh trưởng chiều cao (Hvn), chất lượng cây Gù hương (tốt, trung bình, xấu), động thái ra lá non. - Định kỳ thu thập số liệu: 1 tháng/1 lần (ngày 1 hàng tháng) Để thu thập các số liệu sinh trưởng của cây Gù hương và cây Đinh mật. Lập 1 OTC cố định có diện tích 500m2 (kích thước OTC: 25 X 20m) trong diện tích trồng rừng Gù hương và Đinh mật tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn (Gù hương được trồng có diện tích: 3,5 ha). OTC được chọn phải mang tính đại diện cho diện tích trồng Gù hương và Đinh mật tại khu vực nghiên cứu. Cách lập ô tiêu chuẩn: - Chọn ngẫu nhiên trên khu vực trồng cây Gù hương và cây Đinh mật, dùng thước dây, xác định các cạnh của OTC, OTC hình chữ nhật. Khi xác định chiều dài OTC (25m) là đường thẳng kéo dài theo đường đồng mức, cứ cách 5m cắm 1 cọc tiêu, để dễ nhận biết. Chiều rộng (20m) vuông góc với chiều dài. Dùng cọc tiêu gỗ để đánh dấu cắm trên đường ranh hoặc dây nylon mầu vàng hoặc đỏ để xác định ranh giới OTC, để dễ nhận biết cho các lần thu thập số liệu theo định kỳ lần tiếp theo. Khi lập xong OTC tiến hành đánh dấu các cây Gù hương và Đinh mật có trong OTC, bằng cách cắm cọc có đánh dấu số thứ tự cho từng cây từ 1 đến hết đối với toàn bộ các cây Gù hương và cây Đinh mật có trong OTC mới lập.
30 Sau khi lập xong OTC tiến hành đo đếm các số liệu cho các chỉ tiêu cần đo đếm theo các nội dung của khóa luận đã đề ra. Tiến hành điều tra đánh giá sinh trưởng, sâu, bệnh đối với tất cả các cây Gù hương và cây Đinh mật trồng trong OTC có diện tích 500m2 được lập. - Tỷ lệ sống của cây được xác định bằng tổng số cây sống X 100 / tổng số cây trong OTC đã lập. Qua quan sát đánh giá trực tiếp. Các số liệu thu thập được ghi vào mẫu bảng 3.1 - Chất lượng cây trồng được xác định theo 3 cấp quan sát đánh giá trực tiếp: Cây tốt là cây thân thẳng, không cụt ngọn, sinh trưởng tốt, không bị sâu, bệnh. Cây xấu là những cây cong queo, cụt ngọn, sinh trưởng kém, bị sâu, bệnh phá hại. Còn lại là cây có chất lượng trung bình. Số liệu thu thập được ghi vào mẫu bảng 3.1 - Sinh trưởng đường kính gốc (Doo), chiều cao (Hvn) Đường kính gốc được đo sát cổ rễ bằng thước kẹp Pame, đo theo 2 chiều Đông - Tây và Nam - Bắc lấy trị số trung bình. Số liệu thu được ghi vào mẫu bảng 3.1: Bảng 3.1: Phiếu đo đếm cây sống, sinh trưởng đường kính gốc, chiều cao vút ngọn, chất lượng và động thái ra lá cây Gù hương và cây Đinh mật Khu vực: Lần đo: Người đo đếm: Ngày đo đếm: Chất lượng Số lá STT Doo Hvn Ghi chú Tốt TB Xấu mới ra 1 2 30
31 - Động thái ra lá của cây được theo dõi đồng thời theo định kỳ đo các chỉ tiêu sinh trưởng khác. Thống kê số lá non mới ra. 3.3.3. Nghiên cứu thành phần sâu, bệnh hại cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1 và biện pháp phòng trừ - Nghiên cứu xác định thành phần sâu hại cây Gù hương tuổi 4 và cây Đinh mật tuổi 1. - Nghiên cứu hiệu quả của một số thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong phòng trừ các loài sâu hại chính trên cây Gù hương tuổi 4cây Đinh mật tuổi 1 Sâu hại: Thường xuyên quan sát khi thấy các loại sâu hại phải tiến hành các biện pháp bắt diệt sâu hại bằng phương pháp cơ giới. Nếu số lượng sâu tới mức gây hại không bắt được hết, cần phải phun thuốc. Kết quả sau khi thu thập tình hình sâu hại được ghi vào mẫu bảng 3.2. Bảng 3.2: Phiếu theo dõi sâu hại lá Loài sâu hại: Khu vực: Lần đo: Người đo đếm: Ngày đo đếm: Số lá bị sâu hại ở các cấp STT cây Tổng số lá 0 1 2 3 4 1 2 30 Đánh giá sâu hại theo tháng: Cấp 0: Lá không bị hại Cấp 1: Lá bị hại dưới 25 % Cấp 2: Lá bị hại từ 25 đến 50 % Cấp 3: Lá bị hại từ 51 đến 75 % Cấp 4: Lá bị hại > 75 %
32 4 nivi R(%) i 0 x100 NV Trong đó: R (%) : Là mức độ bị hại trung bình ni : Là số cây bị hại ở cấp hại i vi : Là trị số của cấp hại i N : Là tổng số cây điều tra V : Là trị số cấp bị hại cao nhất (V=4) Bệnh hại lá: Thường xuyên quan sát khi thấy các loại bệnh hại phải tiến hành các biện pháp ngăn chặn bệnh hại bằng phương pháp cơ giới. Nếu bệnh quá nhiều cần phải phun thuốc hoặc nhỏ bỏ khỏi lây lan. Kết quả sau khi thu thập được ghi vào mẫu bảng 3.3. Bảng 3.3: Phiếu theo dõi bệnh hại lá Loài sâu hại: Khu vực: Lần đo: Người đo đếm: Ngày đo đếm: Số lá bị bệnh hại ở các cấp STT cây Tổng số lá 0 1 2 3 4 1 2 30 Điều tra, đánh giá mức độ bệnh hại lá, trên các cây điều tra tiến hành đếm tất cả các lá và được phân cấp như sau:
33 4  nivi R(%) i 0 x100 NV Cấp 0: Những lá không bị hại. Cấp 1: Những lá bị hại dưới 1/4diện tích lá. Cấp 2: Những lá bị hại từ 1/4 - 1/2 diện tích lá. Cấp 3: Những lá bị hại từ trên 1/2 - 3/4 diện tích lá. Cấp 4: Những lá bị hại >3/4 diện tích lá. Trong đó: R: Là chỉ số bệnh n : Số lá bị hại ở mỗi cấp v : Là trị số cấp bệnh tương ứng N : Là tổng số lá theo dõi V : Là trị số của cấp cao nhất (V luôn luôn bằng 4) Sau khi có R% chúng ta có thể đánh giá mức độ hại như sau : - Khoẻ: R 50% Sử dụng các loại thuốc phòng bệnh: - Trên cơ sở điều tra đánh giá, xác định các loại sâu, bệnh hại tai khu vực trồng Gù hương và cây Đinh mật. Phải cân nhắc kỹ trước khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và tuân thủ nguyên tắc 4 đúng: Đúng thuốc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng lúc và đúng cách. - Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đối với các loài sâu hại khi chúng hại cây ở mức tới ngưỡng gây hại (hại nặng trở lên)
34 - Thuốc phòng chống nấm cần phun theo định kỳ vào những tháng có độ ẩm cao, có khả năng gây bệnh hại nặng cho cây. 3.3.4. Phương pháp xử lý số liệu Các số liệu thu thập được phân tích, xử lý theo các phương pháp thống kê, so sánh, được thực hiện trên máy tính theo chương trình phần mềm Excel để tính toán và xử lý số liệu.
35 PHẦN 4 KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC 4.1. Nguyên cứu sinh trưởng của cây Đinh mật tuổi 1 tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên 4.1.1. Đánh giá tỷ lệ chất lượng (Tốt, trung bình, xấu) của cây Đinh mật tuổi 1 Bảng 4.1: Chất lượng sinh trưởng cây Đinh mật tuổi 1 Số cây Số Chất lượng cây ban cây Tốt Trung bình Xấu Tháng đầu hiện Số Số Số % % % trồng tại lượng Lượng lượng 2 30 30 19 63,33 11 36,66 0 0 3 30 30 19 63,33 11 36,66 0 0 4 30 30 18 60 12 40 0 0 5 30 30 14 46,66 10 33,33 4 13,33 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra Tỷ lệ sống của cây Đinh mật trong thời gian theo dõi là 100 % đây là một dấu hiệu rất đáng mừng. Qua kết quả đo thực tế bảng 4.1 cho thấy tỷ lệ cây đạt chất lượng tốt tháng 2 là 63,33 %, tháng 3 là 63,33 % và tháng 4 là 60 % tháng 5 là 46,66 %. Cây trung bình trong kết quả theo dõi từ tháng 2 là đạt 36,66 tương tự như là tháng 3 cũng là 36,66 và tháng 4 là 40 %, tháng 5 là 33,33 %. Chất lượng cây đạt xấu là tháng 2, tháng 3, tháng 4 là 0 % tháng 5 là 13,33 %. Nguyên nhân do điều kiện địa hình nơi trồng không đồng nhất. Sự chăm sóc chưa đồng đều.
36 Để cây sinh trưởng tốt đảm bảo cho sản lượng cũng như chất lượng sau này, cần chăm sóc đầy đủ nhất là lượng phân bón thúc hàng năm. 4.1.2. Đánh giá tình hình sinh trưởng đường kính gốc, của cây Đinh mật tuổi 1 Bảng 4.2: Sinh trưởng đường kính cây Đinh mật tuổi 1 Ngày/tháng/năm Doo (cm) Lần đo 01/02/2020 2,3 1 01/03/2020 2,36 2 01/04/2020 2,6 3 01/05/2020 3 4 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra 3.5 3 2.5 3 2 2.62 2.33 2.36 1.5 Doo (cm) 1 0.5 0 Tháng2 Tháng3 Tháng4 Tháng5 Hình 4.1: Biểu đồ sinh trưởng đường kính gốc cây Đinh mật tuổi 1 Từ kết quả của bảng 4.2 và hình 4.1 cho thấy cây Đinh mật sinh trưởng đường kính gốc tăng giữa các lần đo. Tháng 2 là 2,33 cm đến tháng 3 là 2,36 cây sinh trưởng và phát triển chậm do thời tiết năm nay thay đổi khí hậu khắc nhiệt. Sang tháng 4 cây sinh trưởng mạnh hơn tăng 0,26 cm do thời tiết bắt đầu thuận lợi cây bắt đầu ra lá. Đến tháng 5 là tăng 0,38 cm. Vào tháng 5 cây sinh trưởng mạnh hơn hẳn so với các tháng trước tăng 0,38 cm do điều kiện
37 thời tiết thuận lợi tạo điều kiện cho cây phát triển. Như vậy có thể thấy cây Đinh mật sinh trưởng mạnh về đường kính vào tháng 4 và tháng 5 nhờ điều kiện khí hậu thuận lợi. 4.1.3. Đánh giá tình hình sinh trưởng chiều cao cây Đinh mật tuổi 1 Bảng 4.3: Sinh trưởng chiều cao cây Đinh mật tuổi 1 Ngày/tháng/năm Hvn (m) Lần đo 01/02/2020 1,16 1 01/03/2020 1,24 2 01/04/2020 1,53 3 01/05/2020 1,71 4 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra 2 1.5 1.71 1.53 1 1.24 1.16 HVN (m) 0.5 0 Tháng 2 Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Hình 4.2: Biểu đồ sinh trưởng chiều cao cây Đinh mật tuổi 1 Từ bảng 4.3 và hình 4.2 cho thấy sinh trưởng về chiều cao trung bình của cây Đinh mật từ tháng 2 là 1,16 và tháng 3 là 1,24 cây sinh trưởng và phát triển chậm do điều kiện khí hậu khắc nhiệt thay đổi thất thường trong năm nay và nhìn vào hình 4.2 ta thấy cây Đinh mật sinh trưởng mạnh từ tháng 4 và tháng 5. Sang tháng 4 sinh trưởng chiều cao của cây là 0,29 m, tháng 5 cây sinh trưởng chiều cao 0,18 m.Tuy sinh trưởng chiều cao trung bình của cây tăng mạnh từ tháng 4 đến tháng 5, nhưng chiều cao giữa các cây lại không đồng đều trên cả diện tích trồng. Như kết quả trên thấy cây Đinh mật sinh trưởng khá đồng đều.
38 4.1.4. Đánh giá động thái ra lá non cây Đinh mật tuổi 1 Bảng 4.4: Động thái ra lá cây Đinh mật tuổi 1 Ngày/tháng/năm Lá/cây Lần đo 01/02/2020 0 1 01/03/2020 0 2 01/04/2020 80,8 3 01/05/2020 95,5 4 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra 120 100 80 95.5 80.8 60 Lá/cây 40 20 0 0 0 Tháng2 Tháng3 Tháng4 Tháng5 Hình 4.3: Biểu đồ động thái ra lá cây Đinh mật tuổi 1 Qua bảng 4.4 và hình 4.3: Cho thấy động thái ra lá non trung bình của cây Đinh mật thường đổi nhanh theo tháng và cũng theo mùa. Từ tháng 2 đến tháng 3 cây sinh không sinh trưởng và phát triển 2 lần đo. Sang tháng 4 cây sinh trưởng và phát triển mạnh lá tăng lên 80,8 lá/cây, đến tháng 5 sinh trưởng vê lá của cây Đinh mật tăng là 95,5 lá/cây. Như vậy biến động đến sinh trưởng lá cây Đinh mật, sinh trưởng lá mạnh vào mùa xuân hè, chuyển sang mùa thu đông sinh trưởng của lá giảm dần do khí hậu, nhiệt độ khắc nhiệt. Cây tăng trưởng lá nhiều nhất vào tháng 4 - 5.
39 4.1.5. Đánh giá tình hình sâu, bệnh hại và biện pháp phòng trừ cho cây Đinh mật trồng năm thứ 1 4.1.5.1. Sâu hại Bảng 4.5: Thành phần sâu hại Loài sâu Bộ phận bị hại Tháng gây hại Thường ăn lá non và lá trưởng thành, Bọ cánh cứng sâu thường ăn vào buổi sáng sớm và Tháng 4-5 chiều tối lúc trời mát Thường ăn lá non và lá trưởng thành, Sâu róm ăn lá sâu thường ăn vào buổi sáng sớm và Tháng 5 chiều tối Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra Từ bảng 4.5 cho thấy thành phần sâu hại tại khu vực nghiên cứu gồm: Bọ cánh cứng và sâu róm ăn lá. o Bọ cánh cứng hại lá non và lá trưởng thành, sâu thường ăn vào buổi sáng sớm hay lúc chiều tối khi trời mát. Tháng gây hại của sâu là vào tháng 4 - 5. o Sâu róm ăn lá thường hại thân và cành của cây, tháng gây hại là vào tháng 5. Bảng 4.6: Tính R% mức độ hại của sâu Ngày/tháng/năm Đánh giá mức độ hại Sâu hại lá (R%) 01/02/2020 Khoẻ: R < 10% 0 01/03/2020 Khoẻ: R < 10% 0 01/04/2020 Hại nhẹ: R = 10-15% 15 01/05/2020 Hại nhẹ: R = 10-15% 17,5
40 A B Hình 4.4: (A) Sâu róm ăn lá (B) Bọ cánh cứng Qua bảng 4.6 cho thấy cây Đinh mật ít sâu bệnh. Mức độ trong khu vực nghiên cứu Đinh mật sâu gây hại ở mức thấp nhất, mức độ gây hại ở cấp I. Sâu hại trong khu vực nghiên cứu ở mức độ nhẹ chưa cần phải dùng thuốc phun phòng trừ, với mức độ ít có thể bắt diệt trừ sâu bằng biện pháp cơ giới. 4.1.5.2. Bệnh hại Kết quả thành phần bệnh hại và mức độ gây hại với cây Đinh mật tuổi 1 Bảng 4.7: Thành phần bệnh hại và mức độ hại của các loài bệnh Loài bệnh Bộ phận bị hại Tháng hại Phấn trắng Lá trưởng thành và lá non 4 - 5 Cháy lá Lá trưởng thành và lá non 5 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra Từ bảng trên cho thấy thành phần bệnh hại tại khu vực nghiên cứu chỉ thấy xuất hiện bệnh phấn trắng và bệnh cháy lá, bệnh biểu hiện ở phần lá non mới ra và phần lá trưởng thành. Bệnh gây hại vào tháng 4 và tháng 5.
41 Bảng 4.8: Tính R% mức độ bệnh hại lá Ngày/tháng/năm Ðánh giá mức độ hại Bệnh hại lá (R%) 01/02/2020 Khoẻ: R < 10% 0 01/03/2020 Khoẻ: R < 10% 0 01/04/2020 Khoẻ: R < 10% 0 01/05/2020 Hại nhẹ: R = 10-15% 10 Qua bảng 4.8 cho thấy cây Đinh mật rất ít bị bệnh hại, bệnh gặp trong suốt quá trình thí nghiệm chỉ thấy xuất hiện bệnh phấn trắng, cháy lá, nhưng mức độ hại rất ít chỉ ở cấp I. Bệnh đầu tiên xuất hiện ở ngọn cây lá non vừa ra và lá trưởng thành ngày một lan rộng khiến lá bị khô, héo rồi rụng. Như vậy, tỷ lệ bệnh hại trên cây Đinh mật ở tất cả khu vực nghiên cứu là rất ít và không gây thiệt hại lớn cho cây. A B Hình 4.5: (A) Phấn trắng (B) Cháy lá
42 4.2. Nguyên cứu sinh trưởng của cây Gù hương tuổi 4 tại xóm Khe Nọi xã Vũ Chấn, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên 4.2.1. Đánh giá tỷ lệ chất lượng (Tốt, trung bình, xấu) của cây Gù hương tuổi 4 Bảng 4.9: Chất lượng sinh trưởng cây Gù hương tuổi 4 Số Chất lượng cây Số cây cây Tốt Trung bình Xấu Tháng ban hiện đầu Số Số Số tại % % % trồng lượng Lượng lượng 2 30 26 22 84,61 4 15,38 0 0 3 30 26 21 80,76 5 19,23 0 0 4 30 26 20 76,9 6 23,07 0 0 5 30 26 17 65,38 7 26,9 1 3,84 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra Trong thời gian theo dõi tỷ lệ sống của cây Gù hương là 100 % đây là một tỷ lệ sống rất cao và rất đáng mừng. Qua kết quả đo thực tế bảng 4.9 cho thấy tỷ lệ cây đạt chất lượng tốt của tháng 2 là 84,61 % và tháng 3 là 80,76 % tháng 4 là 76,9 % còn lại là 65,38 %. Cây trung bình của tháng 2 là 15,38 % và tháng 3 là 19,23 % tháng 4 là 23,07 % còn lại là tháng 5 chiếm 26,9 % và cây xấu tháng 2 và tháng 3, tháng 4 là 0 % còn lại tháng 5 là 3,84 %. Nguyên nhân do điều kiện địa hình nơi trồng không đồng nhất. Sự chăm sóc chưa đồng đều. Để cây sinh trưởng tốt đảm bảo cho sản lượng cũng như chất lượng sau này, cần chăm sóc đầy đủ nhất là lượng phân bón thúc hàng năm.
43 4.2.2. Đánh giá tình hình sinh trưởng đường kính gốc, của cây Gù hương tuổi 4 Bảng 4.10: Sinh trưởng đường kính cây Gù hương tuổi 4 Ngày thàng năm Doo (cm) Lần đo 01/02/2020 1,97 1 01/03/2020 2,02 2 01/04/2020 2,25 3 01/05/2020 2,7 4 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra 3 2.5 2.7 2 2.25 1.5 1.97 2.02 Doo (cm) 1 0.5 0 Tháng 2 Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Hình 4.6: Biểu đồ sinh trưởng đường kính gốc cây Gù Hương tuổi 4 Từ kết quả của bảng 4.10 và hình 4,6 cho thấy cây Gù hương sinh trưởng đường kính gốc tăng giữa các lần đo. Tháng 2 là 1,97 cm đến tháng 3 là 2,02 cây sinh trưởng chậm do thời tiết năm nay thay đổi và khắc nhiệt. Sang tháng 4 cây sinh trưởng mạnh hơn tăng 0,23 cm do thời tiết bắt đầu thuận lợi cây bắt đầu ra lá. Đến tháng 5 là tăng 0,45 cm. Vào tháng 5 cây sinh trưởng mạnh hơn hẳn so với các tháng trước tăng 0,45cm do điều kiện thời tiết thuận lợi tạo điều kiện cho cây phát triển. Như vậy có thể thấy cây Gù hương sinh trưởng mạnh về đường kính vào tháng 4 và tháng 5 nhờ điều kiện khí hậu thuận lợi.
44 4.2.3. Đánh giá tình hình sinh trưởng chiều cao cây Gù hương tuổi 4 Bảng 4.11: Sinh trưởng chiều cao cây Gù hương tuổi 4 Ngày/tháng/năm Hvn (m) Lần đo 01/02/2020 1,65 1 01/03/2020 1,73 2 01/04/2020 1,93 3 01/05/2020 2,24 4 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra 2.5 2 2.24 1.93 1.73 1.5 1.65 HVN (m) 1 0.5 0 Tháng 2 Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Hình 4.7: Biểu đồ sinh trưởng chiều cao cây Gù hương tuổi 4 Từ bảng 4.11 và hình 4.7 cho thấy sinh trưởng về chiều cao trung bình của cây Gù hương từ tháng 2 và tháng 3 là sinh trưởng và phát triển chậm do điều kiện khí hậu khắc nhiệt và phát triển và sinh trưởng mạnh từ tháng 4 và tháng 5. Từ tháng 2 đến tháng 3 chiều cao của cây sinh trưởng và phát triển chậmh do điều kiện khí hậu khắc nhiệt. Sang tháng 4 sinh trưởng chiều cao của cây là 0,2 m, tháng 5 cây sinh trưởng chiều cao 0,31 m.Tuy sinh trưởng chiều cao trung bình của cây tăng mạnh từ tháng 4 đến tháng 5, nhưng chiều cao giữa các cây lại không đồng đều trên cả diện tích trồng. Như kết quả trên thấy cây Gù hương sinh trưởng khá đồng đều.
45 4.2.4. Đánh giá động thái ra lá non cây Gù hương tuổi 4 Bảng 4.12: Động thái ra lá cây Gù hương tuổi 4 Ngày/tháng/năm Lá/cây Lần đo 01/02/2020 0 1 01/03/2020 1,28 2 01/04/2020 71,6 3 01/05/2020 79,5 4 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra 90 80 70 79.5 60 71.6 50 40 Lá/cây 30 20 10 0 1.28 0 Tháng 2 Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Hình 4.8: Biểu đồ động thái ra lá cây Gù hương tuổi 4 Qua bảng 4.12 và hình 4.8: Cho thấy động thái ra lá non trung bình của cây Gù hương thường đổi nhanh theo tháng và cũng theo mùa. Từ tháng 2 đến tháng 3 cây sinh trưởng và phát triển không đáng kể về lá trong 2 lần đo từ 0 lá/cây đến 1,28 lá/cây. Sang tháng 4 cây sinh trưởng và phát triển mạnh lá tăng lên 71,6 lá/cây, đến tháng 5 sinh trưởng vê lá của cây Gù hương tăng mạnh là 79,5 lá/cây. Như vậy biến động đến sinh trưởng lá cây Gù hương, sinh trưởng lá mạnh vào mùa xuân hè, chuyển sang mùa thu đông sinh trưởng
46 của lá giảm dần do khí hậu, nhiệt độ khắc nhiệt. Cây tăng trưởng lá nhiều nhất vào tháng 5. Lá sinh trưởng thấp nhất vào tháng 2. 4.2.5. Sâu hại Đánh giá thành phần sâu hại và mức độ gây hại với cây Gù hương tuổi 4 Bảng 4.13: Thành phần sâu hại Loài sâu Bộ phận bị hại Tháng gây hại Thường ăn lá non và lá trưởng Sâu róm ăn lá, thành, sâu thường ăn vào buổi Tháng 4-5 Sên ăn lá non sáng sớm và chiều tối lúc trời mát Sâu đục thân Thân và cành của cây Tháng 5 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra Từ bảng 4.13 cho thấy thành phần sâu hại tại khu vực nghiên cứu gồm: Sâu róm ăn lá và sâu đục thân cành. o Sâu róm, sên thường hại lá non và lá trưởng thành, sâu thường ăn vào buổi sáng sớm hay lúc chiều tối khi trời mát. Tháng gây hại của sâu là vào tháng 4 - 5. o Sâu đục thân thường hại thân và cành của cây, tháng gây hại là vào tháng 5. Bảng 4.14: Tính R% mức độ hại của sâu Tháng Đánh giá mức độ hại Sâu hại lá (R%) 2 Khoẻ: R < 10% 0 3 Khoẻ: R < 10% 0 4 Khỏe: R = < 10% 0 5 Hại nhẹ: R = 10-15% 11,53
47 A B Hình 4.9: (A) Sâu róm ăn lá (B) Sâu đục thân, cành
48 Qua bảng 4.14 cho thấy cây Gù hương ít sâu bệnh. Mức độ trong khu vực nghiên cứu Gù hương sâu gây hại ở mức thấp nhất, mức độ gây hại ở cấp 1. Sâu hại trong khu vực nghiên cứu ở mức độ nhẹ chưa cần phải dùng thuốc phun phòng trừ, với mức độ ít có thể bắt diệt trừ sâu bằng biện pháp cơ giới. Nhưng nếu sâu hại với mức độ 3 trở lên trong khu vực nghiên cứu thì có thể phun thuốc Cyper. 25EC với hoạt chất Cypermethrin và thuốc Antaphos 25EC với hoạt chất: Alpha – Cyperemthrin 25g/l. Loại sâu hại này phát hiện kịp thời và mức độ hại mạnh phải dùng thuốc phun phòng trừ sớm. 4.3. Đề xuất các biện pháp chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh hại cho cây: 4.3.1. Đối mới cây Đinh Mật tuổi 1 Biện pháp chăm sóc - Trồng đúng mật độ, không quá dày, tỉa thưa hợp lý, đảm bảo thông thoáng cho cây. - Thường xuyên khơi thông mươn ránh tránh ngập úng. - Thường xuyên theo dõi phát cỏ quanh gốc gốc cây - Bón phân thúc theo định kỳ để cây sinh trưởng và phát triển tốt Biện pháp phòng trừ - Nên trồng hốn giao các loại cây theo băng để giảm sâu hại phát triển trên diện rộng. - Phát hiện sớm các triệu chứng bệnh của cây để có biện pháp xử lý kịp thời. - Đối với những cây bị sâu hại, chặt bỏ cành bị sâu hại. - Có thể sử dụng biện pháp thủ công bắt diệt trừ sâu bằng biện pháp cơ giới khi sâu hại ở diện hẹp, mật độ thấp. - Thu dọn và tiêu hủy các phần cây, lá bị bệnh. - Phun thuốc phòng trừ sâu bệnh để cây có thể sinh trưởng và phát triển tốt - Trong rừng cây lớn cũng nên phun các loại thuốc trên thường xuyên
49 hoặc có thể tiêm thuốc vào cây. - Loại bỏ cành, lá bị bệnh trong rừng để giảm mật số mầm bệnh. 4.3.2. Đối với cây Gù hương tuổi 4 Biện pháp chăm sóc - Trồng đúng mật độ, không quá dày, tỉa thưa hợp lý, đảm bảo thông thoáng cho cây. - Thường xuyên khơi thông mươn ránh tránh ngập úng. - Thường xuyên theo dõi phát cỏ quanh gốc gốc cây - Bón phân thúc theo định kỳ để cây sinh trưởng và phát triển tốt Biện pháp phòng trừ - Nên trồng hốn giao các loại cây theo băng để giảm sâu hại phát triển trên diện rộng. - Phát hiện sớm các triệu chứng bệnh của cây để có biện pháp xử lý kịp thời. Đối với những cây bị sâu hại, chặt bỏ cành bị sâu hại. - Đối với diện tích bị sâu hại, cần khoanh vùng và phát dọn thực bì, chặt bỏ cành bị sâu hại. - Có thể sử dụng biện pháp thủ công bắt diệt trừ sâu bằng biện pháp cơ giới khi sâu hại ở diện hẹp, mật độ thấp. - Thu dọn và tiêu hủy các phần cây, lá bị bệnh. - Khi mật độ cao, cần sử dụng một số loại thuốc đặc trị phun trừ phòng trừ, thì có thể phun thuốc Cyper. 25EC với hoạt chất Cypermethrin và thuốc Antaphos 25EC với hoạt chất: Alpha – Cyperemthrin 25g/l. - Sâu đo sử dụng một trong các loại thuốc như: Dylan 2EC, Comda gold 5WG, Regent 800WG. * Trong rừng cây lớn cũng nên phun các loại thuốc trên thường xuyên hoặc có thể tiêm thuốc vào cây. * Loại bỏ cành, lá bị bệnh trong rừng để giảm mật số mầm bệnh.
50 Phần 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1. Kết luận 5.1.1. Theo dõi sinh trưởng và phát triển của cây Đinh mật tuổi 1 Tỷ lệ sống của cây Đinh mật vẫn là 100%. Đây là kết quả rất đáng mừng. Sinh trưởng và phát triển đường kính gốc (Doo), trong thời gian theo dõi sinh trưởng nhìn vào bảng 4.7 và hình 4.5 thì ta thấy trong thời gian theo dõi giữa các tháng tăng khá đồng đều từ tháng 2 và tháng 3 cây sinh trưởng và phát triển nhưng không đáng kể. Cây sinh trưởng về đường kính gốc (Doo) mạnh về tháng 4 và tháng 5 do điều kiện thời tiết thuận lợi. Sinh trưởng và phát triển về chiều cao (HVN) nhìn chung cây sinh trưởng và phát triển về chiều cao (HVN) từ tháng 2 đến tháng thứ 5 là khá đồng đều cây sinh trưởng và phát triển mạnh vào tháng thứ 4 và tháng thứ 5. Động thái ra lá non của cây Đinh mật là từ tháng 2 và tháng thứ 3 cây chưa có hiện tượng ra lá non bởi do thời tiết khí hậu khắc nhiệt khiến cho cây chưa ra lá non. Đến tháng thứ 4 và tháng thứ 5 cây sinh trưởng và phát triển mạnh và ra lá non. Tình hình sâu, bệnh hại lá trong thời gian theo dõi sinh trưởng và phát triển cây Đinh mật thì trong tháng thứ 2 và tháng thứ 3 khi cây chưa có hiện tượng ra lá non thì cây chưa có sâu bệnh đến tháng thứ 4 cây bắt đầu có hiện tượng xuất hiện các loài sâu như là: bọ cánh cứng và sâu róm ăn lá. Còn về bệnh hại lá thì xuất hiện bệnh phấn trắng. Sang tháng thứ 5 cây bị bệnh nặng và nghiêm trọng hơn. 5.1.2. Theo dõi sinh trưởng và phát triển cây Gù Hương tuổi 4 Trong thời gian theo dõi từ tháng 2 đến tháng 5 tỷ lệ sống của cây Gù hương là 100 %.
51 Sinh trưởng và phát triển về đường kính gốc (Doo) nhìn chung cây Gù hương sinh trưởng và phát triển khá đồng đều giữa các tháng theo dõi và phát triển mạnh nhất về đường kính gốc là tháng 4 và tháng thứ 5. Sinh trưởng và phát triển về chiều cao ( HVN) sinh trưởng và phát triển chiều cao giữa các tháng theo dõi là khá đồng đều cũng giống như sinh trưởng và phát triển đường kính gốc (Doo) cây phát triển mạnh vào tháng 4 và tháng thứ 5 do điều kiện thuận lợi về thời tiết. Động thái ra lá non của cây giữa các tháng theo dõi thì không đồng đều bởi vì tháng 2 là tháng có thời tiết lạnh và khắc nhiệt cây chưa phát triển lá non bắt đầu từ tháng 3 mới có hiện tượng một số cây sinh trưởng và phát triển tốt mới ra lá còn những cây còn lại vẫn chưa ra lá có thể nhìn rõ số liệu đã qua xử lý ở bảng 4.4 và hình 4.4 trên. Còn lại cây ra lá non nhiều ở tháng 4 và tháng thứ 5 lúc đó thời tiết đã ấm dần lên và ra lá non rất nhiều. Tình hình sâu, bệnh hại lá theo dõi sinh trưởng và phát triển của cây Gù hương giữa các tháng thì tháng 2 và tháng thứ 3 khi cây chưa có hiện tượng ra lá non thì cây vẫn chưa có sâu, bệnh hại lá bắt đầu từ tháng thứ 4 và tháng thứ 5 cây ra nhiều lá non cây bắt đầu xuất hiện các loại sâu như là: sên ăn lá non và sâu róm ăn lá non, sâu đục thân và cành xuất hiện nhưng chỉ ở mức độ hại nhẹ ở mức 1 và chưa nguy cấp nhiều. Còn bệnh hại lá ở cây Gù hương không có. 5.2. Kiến nghị Do thời gian thực tập khóa luận hạn chế, thiếu thốn về điều kiện kinh tế cùng sự hạn chế về kiến thức của bản thân trong lĩnh vực nghiên cứu các loài. Để những nghiên cứu về sau được tốt hơn tôi có một số kiến nghị sau: - Bố trí cho sinh viên nhiều đợt thực tập nghề nghiệp hơn, giúp cho sinh viên làm quen được với công việc nghiên cứu, viết và trình bày báo cáo.
52 - Cần điều tra toàn diện cây Gù hương và cây Đinh mật đã được gây trồng của đề tài trên các khu vực khác nhau trên các vùng sinh thái khác nhau, để đưa ra được những kết quả sát tình hình thực tế và đặc trưng cho từng vùng. - Trong chăm sóc Gù hương cây Đinh mật để đảm bảo cho cây sinh trưởng tốt cần thực hiện đầy đủ các quy trình đã được xây dựng nên như: Chăm sóc, bón thúc, tỉa thưa và bảo vệ. - Cần tỉa thưa bớt tán cây to và cao ở những chỗ bị tàn che thiếu ánh sáng, trong khu vực nghiên cứu do mật độ tán cây gỗ to dầy. Không tập trung chặt tỉa thưa một lần mà nên chặt tỉa chia làm nhiều giai đoạn. - Khi trồng dặm phải trồng bổ sung vào mùa mưa để cây sống sinh trưởng tốt, không trồng dặm vào mùa thu đông. - Theo dõi đầy đủ các lần chăm sóc của từng năm trong quy trình trồng cây Gù hương và cây Đinh mật để có cơ sở đấy đủ cho viêc tao lập nên quy trình gây trồng và phát triển, bảo tồn nguồn gen. - Cần nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới sinh trưởng của Gù hương và cây Đinh mật để chọn nơi trồng phù hợp, đạt hiệu quả cao nhất và để bảo tồn nguồn giống.
53 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt 1. Phạm Hồng Ban (2000), Nghiên cứu tính đa dạng sinh học của hệ sinh thái sau nương rẫy ở vùng Tây nam Nghệ An, Luận án Tiến sỹ sinh học, Đại học sư phạm Vinh, Nghệ An. 2. Nguyễn Duy Chuyên (1988), Cấu trúc tăng trưởng sản lượng và tái sinh tự nhiên rừng thường xanh lá rộng hỗn loài thuộc ba vùng kinh tế lâm nghiệp ở Việt Nam, Tóm tắt luận án tiến sĩ khoa học tại Hungary, bản tiếng Việt tại Thư viện Quốc gia, Nxb Nông Nghiệp, Hà Nội. 3. Nguyễn Duy Chuyên (1995), “Nghiên cứu quy luật phân bố cây tái sinh tự nhiên rừng lá rộng thường xanh hỗn loại vùng Quỳ Châu Nghệ An”, Kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ lâm nghiệp 1991-1995. Nxb Nông nghiệp, Hà Nội 1995, tr. 53-56. 4. Trần Văn Con (1991), Khả năng ứng dụng mô phỏng toán để nghiên cứu cấu trúc và động thái của hệ sinh thái rừng khộp ở cao nguyên DakNong, Daklak, Luận văn PTS KHNN, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam. 5. Nguyễn Anh Dũng (2000), Nghiên cứu một sô đặc điểm tái sinh tự nhiên và đề xuất giải pháp kỹ thuật lâm sinh cho rừng tự nhiên ở Lâm trường Sông Đà - Hoà Bình, Luận văn Thạc sỹ khoa học Lâm nghiệp, Trường Đại học Lâm nghiệp. 6. Bùi Thế Đồi (2001), Nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc và tái sinh tự nhiên quần xã thực vật rừng trên núi đã vôi tại ba địa phương ở miền Bắc Việt Nam, Luận văn Thạc sỹ khoa học Lâm Nghiệp, Trường Đại Học Lâm nghiệp. 7. Đồng Sỹ Hiền (1974), Lập biểu thể tích và biểu độ thon cây đứng cho rừng Việt Nam, Nxb Khoa học kỹ thuật, Hà Nội.
54 8. Vũ Tiến Hinh (1991), “Về đặc điểm tái sinh của rừng tự nhiên”, Tạp chí Lâm nghiệp, 2/91, tr. 3-4. 9. Phùng Ngọc Lan (1986), Lâm sinh học, tập 1, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. 10. Nguyễn Ngọc Lung, Phó Đức Chỉnh, Đào Công Khanh, Trịnh Khắc Mười, (1991), Quy luật tái sinh phục hồi sau nương rẫy trong phát triển kinh tế môi trường bền vững vùng núi cao, Tài liệu hội thảo Khoa học Mô hình phát triển Kinh tế - Môi trường, Hà Nội 1993. 11. Nguyễn Thị Nhung và cộng sự, (2009), Ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật xây dựng mô hình trồng rừng gỗ lớn bằng các loài cây bản địa vùng trung tâm Bắc bộ, Trung tâm Nghiên cứu thực nghiệm Lâm sinh Cầu Hai. 12. Trần Ngũ Phương (1970), Bước đầu nghiên cứu rừng miền Bắc Việt Nam, Nxb Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. 13. Trần Ngũ Phương (2000), Một số vấn đề về rừng nhiệt đới ở Việt Nam, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. 14. Vũ Đình Phương, Đào Công Khanh “Kết quả thử nghiệm phương pháp nghiên cứu một số quy luật cấu trúc, sinh trưởng phục vụ điều chế rừng lá rộng, hỗn loại thường xan ở Kon Hà Nừng - Gia Lai”, Nghiên cứu rừng tự nhiên, Nxb Thống kê, Hà Nội, 2001, tr 94 - 100. 15. Nguyễn Văn Thêm (1992), Nghiên cứu quá trình tái sinh của Dầu song nàng (Dipterocarpus dyeri Pierre) trong rừng kín ẩm thường xanh và nửa rụng lá nhiệt đới mưa ẩm ở Đồng Nai nhằm đề xuất biện pháp khai thác tái sinh và nuôi dưỡng rừng, Luận án PTS Nông nghiệp, Viện khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, Hà Nội. 16. Trần Xuân Thiệp (1995), “Vai trò tái sinh và phục hồi rừng tự nhiên ở các vùng miền Bắc”, Kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ lâm nghiệp 1991-1995, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr. 57-61.
55 17. Nguyễn Nghĩa Thìn (1997), Cẩm nang nghiên cứu đa dạng sinh vật, NXB Nông Nghiệp, Hà Nội. 18. Nguyễn Vạn Thường (1991), “Bước đầu tìm hiểu tình hình tái sinh tự nhiên ở một số khu rừng miền Bắc Việt nam”, Một số công trình 30 năm điều tra qui hoạch rừng 1961-1991, Viện Điều tra qui nhoạch rừng, Hà Nội, tr. 49-54. 19. Nguyễn Văn Trương (1983), Quy luật cấu trúc rừng gỗ hỗn loài, Nxb Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 20. Thái Văn Trừng (1978), Thảm thực vật rừng Việt Nam, Nxb Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. 21. Thái Văn Trừng (2000), Những hệ sinh thái rừng nhiệt đới ở Việt Nam, Nxb Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội. 22. Đặng Kim Vui (2002), “Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc rừng phục hồi sau nương rẫy làm cơ sở đề xuất giải pháp khoanh nuôi, làm giàu rừng ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên”, Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 02 (12), tr. 1109-1113. II. Tài liệu dịch 23. Bava (1954), Budowki (1956), Atinot (1965), lại nhận định dưới tán rừng nhiệt đới nhìn chung có đủ số lượng cây tái sinh có giá trị kinh tế, do vậy các biện pháp lâm sinh đề ra cần thiết để bảo vệ và phát triển cây tái sinh có sẵn dưới tán rừng (dẫn theo Nguyễn Duy Chuyên, 1995). 24. Baur G. N. (1976), Cơ sở sinh thái học của kinh doanh rừng mưa, Vương Tấn Nhị dịch, Nxb Khoa học kỹ thuật, Hà Nội 25. Catinot R. (1965), Lâm sinh học trong rừng rậm Châu Phi, Vương Tấn Nhị dịch, Tài liệu KHLN, Viện KHLN Việt Nam. 26. Odum P. (1978), Cơ sở sinh thái học, Tập 1, Nxb Đại học và trung học chuyên nghiệp, Hà Nội.
56 27. Plaudy J., Rừng nhiệt đới ẩm, Văn Tùng dịch, Tổng luận chuyên đề số 8/1987, Bộ Lâm nghiệp. 28. Richards P. W (1959, 1968, 1970), Rừng mưa nhiệt đới, Vương Tấn Nhị dịch, Nxb Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. III. Tiếng nước ngoài 29. Baur G. N (1964), The ecological basic of rain forest management - XVII, Rapport dactyl, Archives FAO, Rome. 30. Kammesheidt L. (1994): Bestandesstruktur und Artendiversität in selektiv genutzten Feuchtwäldern der westlichen Llanos Venezuelas, unter besonderer Berücksichtigung einiger autökologischer Merkmale wichtiger Baumarten. Verlag Erich Goltze GmbH & Co. KG, Göttingen, 230 S. (ISBN 3-88452-426-7). 31. Lamprecht H. (1969), Silviculture in Troppics. Eschborn. 32. Odum P. (1971), Fundamentals of ecology, 3rd ed. Press of WB. SAUNDERS Company. 33. Saldarriaga (1991), Nghiên cứu tại rừng nhiệt đới ở Colombia và Venezuela. 34. Schumacher F. X., and Coil T. X. (1960), Growth and Yield of natural stands of Southern pines, T. S. Coile, Inc. Durham. N. C (1960). 35. Van Steenis J. (1956), Basic principles of rain forest Sociology, Study of tropical vegetation prceedings of the Kandy Symposium UNESCO. 36. Taylor (1954), Jones (1960), Với Phương thức chặt dần tái sinh dưới tán rừng ở Nijeria và Gana. 37. UNESCO (1973), International classification and Mapping of vegetation, Paris. 38. Walton, Barrnand A. B., Wgatt smith R. C (1950), La sylviculture des forest of dipterocarpus des basser terrer en Malaisie, Unasylra vol VII, N01 39. Bộ khoa học và công nghệ. Viện khoa học và công nghệ Việt Nam (1996), Sách đỏ Việt Nam. Nhà xuất bản khoa học tự nhiên và công nghệ. Hà Nội.
57 40. Bộ khoa học và công nghệ. Viện khoa học và công nghệ Việt Nam (2007), Sách đỏ Việt Nam. Nhà xuất bản khoa học tự nhiên và công nghệ. Hà Nội. 41. Lê Mộng Chân, và Cs (2000), Thực vật rừng, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 42. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2006), ngày 30 tháng 3 năm 2006, Nghị định về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý hiếm. 43. Nguyễn Anh Dũng (2013), Mô tả đặc điểm hình thái, phân bố và giá trị sử dụng của cây Gù hương. 44. Nguyễn Anh Dũng (2014), Trung tâm Khoa học lâm nghiệp vùng trung tâm Bắc Bộ, Hướng dẫn kỹ thuật trồng cây Gù hương . 45. Nguyễn Anh Dũng (2015), Trung tâm Khoa học lâm nghiệp vùng trung tâm Bắc Bộ, Báo cáo nghiên cứu bảo tồn cây Gù hương. 46. Lê Thị Thanh Hương và Cs (2013) Điều tra cây thuốc và kinh nghiệm sử dụng cây thuốc của đồng bào dân tộc Sán chí tại xã Phú Đình huyện Định Hoá tỉnh Thái Nguyên. Hội nghị khoa học toàn quốc về sinh thái và tài nguyên sinh vật lần thứ 5. 47. Nguyễn Văn Hải (2016) “Thực trạng khai thác và sử dụng cây Gù Hương Cinnamomum balansae H. Lecomte tại huyện Đồng Hỷ và huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên. 48. Trịnh Hoài Nam (2016) đã nghiên cứu về “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của loài cây Gù Hương 49. Nguyễn Hoàng Nghĩa và Cs (2009). Báo cáo kết quả giâm hom Gù hương phục vụ bảo tồn nguồn gen cây rừng. 50. Nguyễn Nghĩa Thìn, Cẩm nang đa dạng sinh vật Tác giả Nhà xuất bản. Nông nghiệp 1996 51. Vũ Văn Thông (2016), Bảo tồn nguồn gen cây Gù hương (Cinamomum balansae H.Lec) trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
58 52. Đỗ Đình Tiến (2012), Bảo tồn nguồn gen loài Gù hương tại Vườn quốc gia Tam đảo. 53. Hà Văn Tiệp (2015), Báo cáo kết quả đề tài: Nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật gây trồng một số loài cây bản địa Trai Lý (Garcinia fagraeoides A.Chev), Gù hương (Cinnamomum balansae Lec) và Sưa (Dalbergia tonkinensis Prain) nhằm phục hồi các trạng thái rừng nghèo kiệt tại Tây Bắc. 54. Lê Phương Triều (2012), Xây dựng mô hình bảo tồn 10 loài cây gỗ quý hiếm trong đó Việt Nam tại vườn Quốc gia cúc phương. 55. Trung tâm Tài nguyên và Môi trường Lâm nghiệp Viện Điều tra Quy hoạch Rừng (2010), Điều tra đánh giá tình trạng bảo tồn các loài thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm thuộc danh mục nghị định 32/2006/NĐ-CP theo vùng sinh thái. 56. Đỗ Mạnh Tuân và cs (2010) Nghiên cứu về nguồn tài nguyên cây thuốc có chứa tinh dầu tại vườn quốc gia Tam Đảo và vùng đệm. Hội nghị khoa học toàn quốc về sinh thái và tài nguyên sinh vật lần thứ 4. II. TIẾNG PHÁP 57. Monsienr H. Lecomte (1907-1914), Flora Generale de L'Indo-Chine. III. TÀI LIỆU INTERNET 58. Bảo tồn và nhân giống Gù hương (Xá xị) 59. 60. Cây Gù hương 61. %A2y+g%C3%B9+h%C6%B0%C6%A1ng+cinnamomum+balansae&oq =ch%C4%83m+s%C3%B3c+c%C3%A2y+g%C3%B9+h%C6%B0%C6% A1ng+cinnamomum+balansae&aqs=chrome 69i57.36992j0j1&sourceid= chrome&ie=UTF-817. 62. Cây đinh mật
59 63. https.//vi.wikipedia.org/wiki/Vũ_Chấn 64. Giá trị của cây Gù hương ( Xá xị ) 65. huong-xa-xi/ 66. 23. Kỹ thuật trồng cây Gù hương 67.