Tóm tắt Luận văn Quản lý văn hóa nhà trường ở Trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La

Nội dung text: Tóm tắt Luận văn Quản lý văn hóa nhà trường ở Trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La

1. 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong quản lí xã hội, nhà trường phổ thông được xem là một dạng cụ thể của tổ chức. Đó là tổ chức có tính chất tương đối phức tạp, vừa có các quan hệ hoạt động nghề nghiệp và vừa có các quan hệ và hoạt động chính trị - xã hội.Trên cả hai phương diện này, quản lý trường học luôn đậm đà yếu tố văn hóa. Đã có rất nhiều nghiên cứu quản lý trường học thường dành cho những vấn đề chính sách, quản lý nhân sự, quản lý chương trình giáo dục, tổ chức các hoạt động giáo dục và xã hội trong nhà trường, quản lý tài chính, v.v Quản lý nhà trường dưới quan điểm của tiếp cận VHNT thực sự là một vấn đề mới, phức tạp và chưa được các nhà quản lý quan tâm. Đổi mới quản lý giáo dục là khâu quyết định trong đổi mới giáo dục hiện nay. Trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La (tiền thân là Trường PTCS Vân Hồ) được thành lập năm 2000, trường đóng trên địa bàn xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ với mục tiêu góp phần tạo nguồn học sinh cho trường THCS Vân Hồ nói riêng và các trường THCS trong huyện nói chung. Với định hướng xây dựng trường THCS Vân Hồ trở thành một ngôi trường có chất lượng giáo dục cao, là điểm sáng của giáo dục huyện Vân Hồ, Ban lãnh đạo nhà trường chú trọng xây dựng các qui chế, quy ước nhằm tạo dựng VHNT của Trường THCS Vân Hồ, kết tinh phong cách thanh lịch, văn minh và tiếp tục đón nhận giá trị văn hóa của thời kỳ hội nhập và phát triển. Trong bối cảnh đã phân tích như trên cùng với việc nhận thức ý nghĩa quan trọng của việc quản lý VHNT trường học trong quản lý nhà trường nên tôi chọn đề tài: “Quản lý văn hóa nhà trường ở Trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực trạng quản lý văn hóa nhà trường ở trường trung học cơ sở Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động xây dựng VHNT nhằm giúp cho trường phát triển một cách hiệu quả.
2. 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý VHNT tại trường trung học cơ sở Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý VHNT tại trường trung học cơ sở Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 4. Giả thuyết khoa học VHNT là một trong những tiêu chí để đánh giá hiệu quả nhà trường. Trong quá trình quản lý trường trung học cơ sở, nếu như lãnh đạo nhà trường và đứng đầu là hiệu trưởng thực hiện các biện pháp quản lý trường học không chỉ tuân thủ vào chính sách, luật pháp và các thủ tục hành chính mà còn biết dựa vào VHNT và xem nó như là mục tiêu để xây dựng nhà trường và là công cụ để quản lý thì sẽ phát triển trường THCS Vân Hồ nói riêng và các trường THCS khác nói chung. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở lý luận về hoạt động quản lý VHNT tại các trường trung học cơ sở. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý VHNT tại trường trung học cơ sở Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý VHNT tại trường trung học cơ sở Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La 5.4. Thử nghiệm một số biện pháp quản lý VHNT tại trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 6. Phạm vi nghiên cứu. - Hoạt động quản lý VHNT của Hiệu trưởng trường trung học cơ sở Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La - Hồ sơ báo cáo của nhà trường từ năm học 2017-2019 7. Phương pháp nghiên cứu. 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, so sánh, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa các tài liệu, văn bản có liên quan đến đề tài, các văn bản pháp lý, các quy chế về việc
3. 3 quản lý VHNT, hoạt động quản lý VHNT trường trung học cơ sở; các văn bản hướng dẫn về quản lý VHNT trường trung học cơ sở nói chung và của trường trung học cơ sở Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La nói riêng nhằm mục đích xác định các khái niệm công cụ và hình thành cơ sở lí luận cho đề tài. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp khảo sát thực tiễn: Thông qua các phiếu khảo sát về thực trạng hoạt động quản lý VHNT, thu thập các báo cáo về tình hình hoạt động quản lý VHNT trường trung học cơ sở. Đối tượng khảo sát sẽ là cán bộ quản lí nhà trường, giáo viên, học sinh, phụ huynh học sinh. - Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát các hoạt động quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS Vân Hồ nhằm có những thông tin thực tế để đánh giá đúng thực trạng quản lý VHNT của trường. - Phương pháp chuyên gia: Thu thập các ý kiến đánh giá của các chuyên gia có trình độ cao, có nhiều kinh nghiệm về công tác quản lý để xem xét, nhìn nhận, trên cơ sở đó rút ra những kết luận tốt nhất cho vấn đề nghiên cứu của đề tài. 7.3. Phương pháp thống kê: - Phương pháp thống kê toán học: xử lí bằng phần mềm - Chủ yếu là thu thập, xử lí các dữ liệu, tìm hiểu thực trạng (điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn, quan sát, xin ý kiến chuyên gia, tổng kết kinh nghiệm) - Các phương pháp cơ bản: phân tích, tổng hợp, đánh giá, nêu vấn đề và đề xuất những giải pháp kết hợp với trao đổi, phỏng vấn, điều tra, thử nghiệm. Ngoài các phương pháp trên, các phương pháp xử lý số liệu thống kê để bổ trợ, bổ sung việc xử lý kết quả cũng được áp dụng trong luận văn. 8. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương.
4. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN QUẢN LÝ VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Vài nét về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Ở nước ngoài 1.1.2. Ở trong nước 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục 1.2.1.1. Quản lý 1.2.1.2. Quản lý giáo dục 1.2.2. Quản lý nhà trường 1.2.3. Văn hóa nhà trường 1.2.3.1. Khái niệm văn hóa nhà trường VHNT là một dòng chảy ngầm của những chuẩn mực, giá trị, niềm tin, truyền thống và nghi lễ được hình thành theo thời gian do con người làm việc cùng nhau, giải quyết các vấn đề và đối mặt với các thách thức định hình suy nghĩ, cảm xúc và hành động của con người trong NT tạo cho NT sự khác biệt. (Ken D.Peterson and Terrence E.Deal). [23] 1.2.3.2. Các biểu hiện của văn hóa nhà trường * Các yếu tố bên ngoài * Các giá trị và nhất trí hành vi * Các ngầm định tiềm ẩn 1.2.3.3. Vai trò của văn hóa nhà trường 1.2.4. Quản lý văn hóa nhà trường Quản lý văn hóa nhà trường được hiểu là một hoạt động/ quá trình có chủ đích của chủ thể quản lý (Đứng đầu là hiệu trưởng) tác động tới đối tượng quản lý (Hệ thống giá trị cốt lõi của nhà trường, Hệ thống niềm tin được xây dựng và các hiện thực văn hóa nhà trường) nhằm hướng tới xây dựng mục tiêu giáo dục của nhà trường đặt ra. Đây là khái niệm công cụ được xây dựng để nghiên cứu cho đề tài.
5. 5 1.3. Nhà trường trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân 1.3.1. Mục tiêu trường THCS Mục tiêu của giáo dục THCS được quy định tại Điều 27, khoản 3, Chương II, Luật giáo dục Việt Nam, cụ thể như sau: “Giáo dục THCS nhằm giúp cho học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để tiếp tục học THPT, trung cấp, trung học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”. {1} 1.3.2. Vai trò của Hiệu trưởng 1.3.3. Giáo viên 1.3.4. Học sinh 1.3.5. Môi trường sư phạm 1.4. Nội dung quản lý văn hóa nhà trường ở trường THCS 1.4.1. Nhận diện văn hóa nhà trường hiện có 1.4.1.1. Lập kế hoạch 1.4.1.2. Tổ chức thực hiện: 1.4.1.3. Chỉ đạo, giám sát 1.4.1.4. Kiểm tra, đánh giá 1.4.2. Xác định các điều kiện phát triển văn hóa nhà trường của trường 1.4.2.1. Lập kế hoạch 1.4.2.2. Tổ chức thực hiện: 1.4.2.3. Chỉ đạo, giám sát 1.4.2.4. Kiểm tra, đánh giá 1.4.3. Quản lý các chuẩn mực văn hóa (quy tắc vàng) 1.4.3.1. Lập kế hoạch 1.4.3.2. Tổ chức thực hiện: 1.4.3.3. Chỉ đạo, giám sát 1.4.3.4. Kiểm tra, đánh giá 1.4.4. Quản lý phong cách làm việc chuyên nghiệp cho các thành viên trong tổ chức 1.4.4.1. Lập kế hoạch 1.4.4.2. Tổ chức thực hiện:
6. 6 1.4.4.3. Chỉ đạo, giám sát 1.4.4.4. Kiểm tra, đánh giá 1.4.5. Quản lý môi trường sư phạm trong nhà trường 1.4.5.1. Lập kế hoạch 1.4.5.2. Tổ chức thực hiện: 1.4.5.3. Chỉ đạo, giám sát 1.4.5.4. Kiểm tra, đánh giá 1.4.6. Xây dựng và phát huy các nghi lễ truyền thống 1.4.6.1. Lập kế hoạch 1.4.6.2. Tổ chức thực hiện: 1.4.6.3. Chỉ đạo, giám sát 1.4.6.4. Kiểm tra, đánh giá 1.4.7. Lập hồ sơ văn hóa tổ chức của nhà trường 1.4.7.1. Lập kế hoạch 1.4.7.2. Tổ chức thực hiện: 1.4.7.3. Chỉ đạo, giám sát 1.4.7.4. Kiểm tra, đánh giá 1.4.8. Đánh giá các hoạt động quản lý văn hóa nhà trường 1.4.8.1. Lập kế hoạch 1.4.8.2. Tổ chức thực hiện: 1.4.8.3. Chỉ đạo, giám sát 1.4.8.4. Kiểm tra, đánh giá 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý văn hóa nhà trường 1.5.1. Chủ trương chính sách của nhà nước 1.5.2. Văn hóa vùng miền 1.5.3. Trình độ nhận thức Tiểu kết chương 1 VHNT là hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn mực, thói quen và truyền thống hình thành trong quá trình phát triển của tổ chức, được các thành viên trong tổ chức thừa nhận, làm theo và được thể hiện trong các hình thái vật chất và tinh thần, từ đó tạo nên bản sắc riêng cho mỗi tổ chức.
7. 7 Trường THCS là cơ sở giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường THCS vừa mang đặc điểm của một NT, thực hiện nhiệm vụ tổ chức các hoạt động giáo dục nhưng đồng thời cũng có những đặc điểm riêng phù hợp các chức năng nhiệm vụ khác của giáo dục thường xuyên. VHNT của trường THCS gần gũi với VHNT nói chung, đồng thời cũng mang những nét đặc trưng riêng biệt do đặc điểm cơ cấu tổ chức, cơ chế hoạt động của trường tạo nên. Quản lý VHNT của trường THCS bao gồm quản lý những nội dung cơ bản: xây dựng, phát triển và đưa các chuẩn mực này vào thực tế; đánh giá các điều kiện thực hiện và thực tế văn hóa trường; xây dựng môi trường văn hóa của trường; tiến hành các nghi lễ kỉ niệm; xây dựng hồ sơ VHNT; đánh giá VHNT; xây dựng tính chuyên nghiệp cho các thành viên; phát triển phong cách làm việc của các thành viên và xây dựng bầu không khí tổ chức. Các nội dung trên cần được thực hiện một cách hài hòa, đồng bộ để quản lý VHNT ngày càng hiệu quả. Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ VÂN HỒ, HUYỆN VÂN HỒ, TỈNH SƠN LA 2.1. Vài nét về khách thể nghiên cứu 2.1.1. Vài nét về kinh tế, chính trị huyện Vân Hồ Trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La (tiền thân là Trường PTCS Vân Hồ) được thành lập năm 2000, trường đóng trên địa bàn xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ với mục tiêu góp phần tạo nguồn học sinh cho trường THCS Vân Hồ nói riêng và các trường THCS trong huyện nói chung.
8. 8 Bảng 2.1. Cán bộ, giáo viên, nhân viên trường THCS Vân Hồ Năm học 2018-2019 Chức danh Số lượng Ban giám hiệu 2 Giáo viên 27 Nhân viên 3 Tổng 32 Trong đó: 22% Gv có trình độ đạt chuẩn 78% Gv có trình độ trên chuẩn Nhiều giáo viên dạy giỏi, là Chiến sĩ thi đua, lao động tiên tiến và liên tục có những sáng kiến kinh nghiệm về chuyên môn nghiệp vụ. 2.2. Giới thiệu khảo sát 2.2.1. Mục đích khảo sát Đánh giá nhận thức của đội ngũ cán bộ, quản lý, GV về VHNT; đánh giá mức độ hiểu biết của VHNT ở trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La; đánh giá các nội dung xây dựng VHNT ở trường THCS Vân Hồ; đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển VHNT ở trường THCS Vân Hồ. 2.2.2. Nội dung khảo sát - Thu thập số liệu về nhận thức của đội ngũ CB, GV, NV, HS trường THCS Vân Hồ đối với các biểu hiện của VHNT và số liệu đánh giá mức độ biểu hiện của VHNT ở trường THCS Vân Hồ qua các yếu tố cơ bản theo nội dung nghiên cứu: sứ mệnh, tầm nhìn, bầu không khí NT, các giá trị văn hóa chính thống, sự hợp tác của các thành viên trong NT, tính hợp thức và nhất quán trong hành vi của các thành viên trong NT và môi trường sư phạm của NT. (xem phụ lục số 1, 2- Phiếu khảo sát dành cho CB, GV, NV) - Thu thập số liệu về nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên NT THCS Vân Hồ đối với các nội dung xây dựng VHNT ở trường THCS Vân Hồ và số liệu đánh giá mức độ thực hiện các nội dung xây dựng VHNT trường THCS Vân Hồ, bao gồm: xây dựng các chuẩn mực văn hóa của
9. 9 trường THCS Vân Hồ và tổ chức các chuẩn mực trên thực tế; đánh giá các điều kiện thực hiện và thực tế VHNT của trường để xây dựng văn hóa phù hợp; xây dựng môi trường văn hóa trong NT (xây dựng cảnh quan môi trường, hoàn thiện cơ sở vật chất, tạo dựng các mối quan hệ tốt đẹp giữa các thành viên); tiến hành các lễ kỉ niệm thường xuyên nhằm tôn vinh các giá trị tốt đẹp của NT; xây dựng hồ sơ VHNT nhằm khái quát lịch sử truyền thống văn hóa và dự kiến những thay đổi tích cực của VHNT trong tương lai; đánh giá thực trạng VHNT, phát hiện những giá trị văn hóa tích cực để phát triển, tìm ra những yếu tố tiêu cực để loại bỏ, hạn chế; xây dựng tính chuyên nghiệp của các thành viên trong NT; phát triển phong cách làm việc của các thành viên trong NT (BGH, giáo viên, nhân viên và học sinh); xây dựng bầu không khí tích cực, lành mạnh trong NT. (xem Phụ lục số 1 - Phiếu khảo sát dành cho CB, GV, NV) - Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất nhằm xây dựng VHNT của trường THCS Vân Hồ qua việc xin ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên NT và một số chuyên gia có kinh nghiệm (xem Phụ lục 3) - Phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên để trao đổi về thực trạng VHNT, thực trạng nội dung xây dựng VHNT và các biện pháp xây dựng VHNT của trường THCS Vân Hồ (xem Phụ lục số 4) 2.2.3. Khách thể khảo sát - Khảo sát các thành viên trong trường THCS Vân Hồ gồm: + 2 cán bộ quản lý là Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng + 27 giáo viên + 3 nhân viên + Một số học sinh được phỏng vấn - Đối tượng để phỏng vấn sâu: Hiệu trưởng, chuyên gia cán bộ của Phòng GD&ĐT, GV có uy tín của NT. 2.2.4. Phương pháp khảo sát Để thực hiện mục đích khảo sát, tác giả đã chọn hai phương pháp là điều tra bằng phiếu hỏi và phương pháp phỏng vấn sâu.
10. 10 2.3. Thực trạng quản lý văn hóa tổ chức trường THCS Vân Hồ 2.3.1. Thực trạng văn hóa tổ chức của trường THCS Vân Hồ Bảng 2. 2. Mức độ biểu hiện của sứ mệnh trong VHNT của trường THCS Vân Hồ Số lượng Sứ mệnh Tổng ĐTB 1 2 3 4 1. Nội dung trong các tuyên bố sứ mệnh của trường phải thể hiện những giá trị, những 3 13 11 6 32 2.18 mong muốn của nhà trường; 2. Sứ mệnh phải củng cố các giá trị cốt yếu đối với các thành viên trong nhà trường và 8 15 7 2 32 1.85 đưa ra các thông điệp cho các thành viên mới; Kết quả thu được cho thấy các tiêu chí này được đánh giá thực hiện ở mức độ bình thường. Qua thực tế phỏng vấn BGH, GV, NV của trường THCS Vân Hồ, hầu hết ý kiến đều cho rằng sứ mệnh của trường THCS Vân Hồ được thể hiện trong quy định về chức năng, nhiệm vụ của nhà trường ngay từ ngày đầu được thành lập. Vì vậy, vấn đề xây dựng và phổ biến sứ mệnh của NT là khá quan trọng so với các nội dung khác.Điều này dấn đến việc tuyên bố sứ mệnh của NT được quan tâm.Trong các cuộc họp, trong các bản kế hoạch chiến lược đều đề cập tới.Sứ mệnh của NT cũng đã phát huy được vai trò của nó trong việc thẻ hiện các giá trị cốt lõi và truyền tải thông điệp đến CB, GV, NV, HS và cả phụ huynh học sinh. Bảng 2.3. Học sinh trường THCS Vân Hồ Số liệu tính theo năm học 2018 - 2019 Khối Số lớp Số học sinh 6 4 169 7 4 126 8 3 107 9 3 93 Tổng 14 495
11. 11 Bảng 2. 4. Mức độ biểu hiện của tầm nhìn trong VHNT của trường THCS Vân Hồ Số lượng Tầm nhìn Tổng ĐTB 1 2 3 4 1. Mục tiêu hoạt động của nhà trường phải hướng vào mục tiêu giáo dục quốc gia trong từng giai 5 11 8 8 32 1.88 đoạn và từng thời kì lịch sử; 2. Mục tiêu giáo dục của nhà trường được xây dựng trên cơ sở mục tiêu phát triển kinh tế, xã 11 8 9 4 32 1.82 hội của cộng đồng, quốc gia; 3. Tầm nhìn phải thể hiện rõ ràng trong bản chiến lược phát triển của nhà trường và phát triển trên 12 12 5 3 32 1.75 cơ sở kế thừa những giá trị truyền thống đã giúp cho nhà trường tồn tại và phát triển. Theo đánh giá của CB, GV, NV của trường THCS Vân Hồ thì việc xây dựng tầm nhìn và phổ biến tầm nhìn của NT chưa được thực hiện tốt, điểm trung bình là 1.81, điểm của tiêu chí dao động từ 1.88 đến 1.82. Theo ý kiến của CB, GV, NV cũng như học sinh của trường THCS Vân Hồ, tầm nhìn của NT chưa được thể hiện rõ ràng cụ thể trong kế hoạch chiến lược, đồng thời tầm nhìn cũng chưa thực sự gắn với mục tiêu phát triển của địa phương. Bảng 2. 5. Mức độ biểu hiện của tầm nhìn trong VHNT của trường THCS Vân Hồ Số lượng Tầm nhìn Tổng ĐTB 1 2 3 4 1. Mục tiêu hoạt động của nhà trường phải hướng vào mục tiêu giáo dục quốc gia trong 5 11 8 8 32 1.88 từng giai đoạn và từng thời kì lịch sử; 2. Mục tiêu giáo dục của nhà trường được xây dựng trên cơ sở mục tiêu phát triển kinh tế, xã 11 8 9 4 32 1.82 hội của cộng đồng, quốc gia; 3. Tầm nhìn phải thể hiện rõ ràng trong bản chiến lược phát triển của nhà trường và phát triển trên cơ sở kế thừa những giá trị truyền 12 12 5 3 32 1.75 thống đã giúp cho nhà trường tồn tại và phát triển.
12. 12 Bảng 2. 6. Mức độ biểu hiện của các giá trị văn hóa chính thống trong VHNT của trường THCS Vân Hồ Số lượng Các giá trị văn hóa chính thống Tổng ĐTB 1 2 3 4 1. Các nhân vật “người hùng” của nhà trường là những người làm việc tốt nhất cho đồng nghiệp 2 5 15 10 32 3.06 và học sinh được tuyên dương và nhắc lại thường xuyên; 2. Những nhân viên của nhà trường thường kể về những câu chuyện, giai thoại trong quá khứ cũng như hiện tại để thể hiện sự củng cố niềm 5 5 13 9 32 2.79 tin và giúp cho việc truyền tải các giá trị và các chuẩn mực; Nhà trường thường xuyên tổ chức các lễ nghi truyền thống của trường; 3. Các logo treo tại trường và các tuyên bố sứ mệnh trong hội trường phải thể hiện được giá trị, 2 7 15 8 32 2.85 triết lý phát triển của nhà trường; 4. Các thủ tục, tập quán tích cực phải được nhà trường quan tâm và phát huy. Bên cạnh đó phải 4 7 12 9 32 2.79 xóa bỏ những thói quen làm cản trở đến hoạt động dạy học của nhà trường. Nhìn vào bảng số liệu trên có thể thấy các giá trị văn hóa chính thống của NT được biểu hiện ở mức độ tương đối tốt, ĐTB chung là 2.88. ĐTB của từng yếu tố nằm trong khoảng từ 2.79 đến 3.06. Trong đó, các nhân vật “người hùng” của nhà trường là những người làm việc tốt nhất cho đồng nghiệp và học sinh được tuyên dương và nhắc lại thường xuyên, ĐTB: 3.06, còn các thủ tục, tập quán tích cực phải được nhà trường quan tâm và phát huy. Bên cạnh đó phải xóa bỏ những thói quen làm cản trở đến hoạt động dạy học của nhà trường có ĐTB thấp nhất là: 2.79. GV, NV cho rằng trong các buổi sinh hoạt chung đầu tuần, các cuộc họp hội đồng, BGH rất quan tâm nhắc nhở đến những tấm gương có thành tích tốt, có đóng góp cho NT. Các thành viên đó được vinh danh, được tuyên dương khen thưởng kịp thời. Tuy nhiên, một số thói quen chưa chuyên nghiệp vẫn chưa được xóa bỏ hoàn toàn như; thói GV, HS muộn giờ, nghỉ đột xuất
13. 13 e. Sự hợp tác của các thành viên trong nhà trường g. Tính hợp thức và nhất quán hành vi của các thành viên trong trường THCS Vân Hồ h. Môi trường sư phạm Biểu đồ 2.4. Mức độ biểu hiện các yếu tố của VHNT 2.3.2. Thực trạng quản lý văn hóa tổ chức trường THCS Vân Hồ Để khảo sát thực trạng quản lý VHNT của trường THCS Vân Hồ tác giả sử dụng Phiếu trưng cầu ý kiến dành cho CB, GV, NV (Phụ lục 2). Các nội dung quản lý VHNT được đánh giá thông qua các tiêu chí cụ thể và khảo sát trên 2 phương diện nhận thức và mức độ thực hiện với 4 mức như sau: 1 - Không quan trọng; 2 - Bình thường; 3 - Quan trọng; 4 - Rất quan trọng. Và trên phương diện mức độ thực hiện với 4 mức độ tương ứng: 1 - Chưa tốt; 2 - Bình thường; 3 - Khá tốt; 4 - Rất tốt. Số liệu thu về được tính toán cho ra các kết quả như sau: a. Thực trạng nhận diện VHNT hiện có:
14. 14 Bảng 2.7. Thực trạng quản lý nhận diện văn hóa tổ chức hiện có Nhận thức Thực hiện Nội dung 1 2 3 4 1 2 3 4 Lập kế hoạch 2.9 11.8 44.1 41.2 18 35 26 21 Tổ chức 5.9 14.7 44.1 35.3 24 38 24 15 Chỉ đạo, giám sát 5.9 17.6 50.0 26.5 24 44 21 12 Kiểm tra, đánh giá 8.8 14.7 41.2 35.3 26 47 18 8.8 b. Xác định các điều kiện phát triển văn hóa tổ chức của trường Bảng 2.8. Thực trạng quản lý điều kiện phát triển văn hóa tổ chức hiện có Nhận thức Thực hiện Nội dung 1 2 3 4 1 2 3 4 Lập kế hoạch 8.8 14.7 41.2 35.3 12 44 24 21 Tổ chức 11.8 17.6 47.1 23.5 21 41 24 15 Chỉ đạo, giám sát 5.9 20.6 52.9 20.6 29 50 15 5.9 Kiểm tra, đánh giá 8.8 20.6 38.2 32.4 35 41 18 5.9 . Quản lý các chuẩn mực văn hóa (quy tắc vàng) Bảng 2.9. Thực trạng quản lý các chuẩn mực văn hóa (quy tắc vàng) Nhận thức Thực hiện Nội dung 1 2 3 4 1 2 3 4 Lập kế hoạch 5.9 14.7 47.1 32.4 18 41 26 15 Tổ chức 0.0 8.8 47.1 44.1 24 47 15 15 Chỉ đạo, giám sát 5.9 8.8 55.9 29.4 24 44 24 8.8 Kiểm tra, đánh giá 2.9 23.5 38.2 35.3 26 47 21 5.9
15. 15 d. Quản lý phong cách làm việc chuyên nghiệp cho các thành viên trong tổ chức Bảng 2.10. Thực trạng quản lý phong cách làm việc chuyên nghiệp cho các thành viên trong tổ chức Nhận thức Thực hiện Nội dung 1 2 3 4 1 2 3 4 Lập kế hoạch 2.9 8.8 50.0 38.2 15 38 24 24 Tổ chức 5.9 5.9 47.1 41.2 24 38 24 15 Chỉ đạo, giám sát 5.9 11.8 47.1 35.3 24 56 12 8.8 Kiểm tra, đánh giá 2.9 8.8 41.2 47.1 29 44 18 8.8 e. Quản lý môi trường sư phạm trong nhà trường Bảng 2. 11. Thực trạng quản lý phong cách làm việc chuyên nghiệp cho các thành viên trong tổ chức Nhận thức Thực hiện Nội dung 1 2 3 4 1 2 3 4 Lập kế hoạch 8.8 8.8 47.1 35.3 18 35 26 21 Tổ chức 2.9 8.8 35.3 52.9 24 38 24 15 Chỉ đạo, giám sát 5.9 14.7 52.9 26.5 24 44 21 12 Kiểm tra, đánh giá 2.9 14.7 38.2 44.1 26 47 18 8.8 f. Xây dựng và phát huy các nghi lễ truyền thống Bảng 2.12 Thục trạng xây dựng và phát huy các nghi lễ truyền thống Nhận thức Thực hiện Nội dung 1 2 3 4 1 2 3 4 Lập kế hoạch 2.9 11.8 44.1 41.2 18 35 21 26 Tổ chức 5.9 14.7 44.1 35.3 24 38 24 15 Chỉ đạo, giám sát 5.9 17.6 50.0 26.5 24 44 21 12 Kiểm tra, đánh giá 8.8 14.7 41.2 35.3 24 41 18 18
16. 16 g. Lập hồ sơ văn hóa tổ chức của nhà trường Bảng 2.13. Thực trạng lập hồ sơ văn hóa tổ chức của nhà trường Nhận thức Thực hiện Nội dung 1 2 3 4 1 2 3 4 Lập kế hoạch 2.9 11.8 44.1 41.2 18 38 24 21 Tổ chức 8.8 14.7 41.2 35.3 24 38 24 15 Chỉ đạo, giám sát 2.9 11.8 41.2 44.1 21 44 24 12 Kiểm tra, đánh giá 8.8 14.7 41.2 35.3 26 44 18 12 h. Đánh giá các hoạt động quản lý văn hóa tổ chức 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý văn hóa tổ chức trường THCS Vân Hồ 2.4.1. Mặt mạnh Qua nghiên cứu về thực trạng quản lý văn hóa của trường THCS Vân Hồ trên đây có thể thấy, những điểm mạnh cơ bản để quản lý VHNT của trường đó là: - BGH nhà trường đánh giá cao vai trò của VHNT là luôn có ý thức để xây dựng VHNT của trường THCS Vân Hồ ngày càng tích cực, chuyên nghiệp và hiệu quả nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo cho con em HS. - CB, GV, NV của trường THCS Vân Hồ có nhận thức tích cực về vai trò của VHNT, có ý thức trách nhiệm trong việc xây dựng VHNT của trường. - Trường THCS Vân Hồ có điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, có môi trường cảnh quan xanh - sạch - đẹp, đáp ứng nhu cầu của môi trường sư phạm, có nguồn nhân lực gồm những cá nhân xuất sắc và tâm huyết với nghề. - Đội ngũ cán bộ, giáo viên của trường THCS Vân Hồ có trình độ chuyên môn nghiệp vụ tốt và luôn có ý thức bồi dưỡng nâng cao trình độ; có lòng yêu nghề, tâm huyết với sự nghiệp giáo dục.
17. 17 2.4.2. Mặt yếu - Bên cạnh những điểm mạnh để xây dựng VHNT, trường THCS Vân Hồ vẫn còn nhiều điểm yếu nhất định khiến việc xây dựng VHNT của trường còn gặp nhiều khó khăn. - Đội ngũ BGH nhà trường chưa có nhiều năm kinh nghiệm trong vai trò Hiệu trưởng, Hiệu phó nên trong quá trình xây dựng VHNT còn nhiều lúng túng do chưa có một nền tảng lí luận vững chắc về VHNT, do vậy các biện pháp thực hiện chưa đồng đều, có những nội dung thực hiện tốt nhưng cũng có những nội dung thực hiện chưa tốt, có nội dung được đánh giá rất quan trọng nhưng thực tế lại chưa thực sự hiệu quả. - Nhận thức của CB, GV, NV cũng chưa thật đồng đều. Nhiều yếu tố của VHNT cũng như nhiều nội dung quan trọng của VHNT chưa được nhận thức đúng về tầm quan trọng. - Ngôi trường THCS Vân Hồ tụ hợp các giáo viên nhân viên các Huyện khác trong tỉnh Sơn La về đây nên bản thân mỗi người giáo viên mang một tích cách và có những nét văn hóa của địa phương, nên việc cùng nhau đồng lòng xây dựng một VHNT chung ở ngôi trường mới cũng còn nhiều khó khăn. - Trường có điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn kinh phí vô cùng khó khăn và thiếu thốn. Hầu như các cơ sở vật chất đó chỉ đủ đáp ứng mức tối thiểu để phục vụ một ngôi trường hoạt động. - Đối tượng học sinh có trình độ không đồng đều, xuất phát từ nhiều hoàn cảnh, góc độ khác nhau.Chính vì thế việc xây dựng một môi trường sư phạm và thực hiện các chuẩn mực trên thực tế còn nhiều khó khăn. 2.4.3. Thời cơ Trong thời kì hiện nay, vấn đề quản lý VHNT của trường THCS Vân Hồ có nhiều thuận lợi đáng kể: - Vấn đề VHNT được các tổ chức nói chung và các cơ sở giáo dục đặc biệt quan tâm, trở thành một vấn đề mang tính cấp thiết của thời kì hội nhập và toàn cầu hóa. - Vấn đề xây dựng VHNT được các cấp lãnh đạo quan tâm, chỉ đạo và hướng dẫn thực hiện.
18. 18 - Ngôi trường nhận được sự quan tâm giúp đỡ rất nhiều của lãnh đạo Huyện Vân Hồ và Sở GD ĐT tỉnh Sơn La từ nguồn lực về con người đến nguồn lực về cơ sở vật chất và thường xuyên quan tâm động viên tinh thần cán bộ giáo viên, nhân viên trong trường. 2.4.4. Thách thức Bên cạnh những thời cơ kể trên, những thách thức đặt ra cho việc quản lý VHNT của trường THCS Vân Hồ cũng phải kể đến. Trước hết đó là sự chênh lệch về trình độ dân trí, mức độ phát triển kinh tế xã hội của huyện Vân Hồ so với các huyện khác của tỉnh Sơn La. Thứ hai, những quy định, hướng dẫn cụ thể về quản lý VHNT vẫn còn thiếu, do vậy, BGH của trường THCS Vân Hồ phải tự mình tìm hiểu, vận dụng nên hiệu quả chưa thật cao. Tiểu kết chương 2 Từ những nghiên cứu khảo sát về thực trạng VHNT và các nội dung xây dựng VHNT ở trường THCS Vân Hồ có thể kết luận như sau: Cán bộ quản lý, GV, NV và HS trường THCS Vân Hồ đánh giá mức độ biểu hiện của các yếu tố VHNT trên thực tế nhìn chung mới ở mức độ bình thường. Điều này cho thấy quản lý VHNT của trường THCS Vân Hồ vẫn chưa thực sự tốt, cần có những tác động cụ thể để cải thiện. Đặc biệt, có những yếu tố được đánh giá thấp nhất cần được tác động ngay đó là nhận thức, việc tổ chức các nghi lễ truyền thống, tính nhất quán trong hành vi của CB, GV, NV. Các nội dung quản lý VHNT của trường THCS Vân Hồ được các đối tượng khảo sát đánh giá thực hiện ở mức độ bình thường. Trong đó, những nội dung được đánh giá thực hiện kém nhất đó là nhận thức về VHNT; tổ chức các nghi lễ truyền thống và xây dựng tính chuyên nghiệp của các thành viên. Do vậy, cần có những biện pháp cụ thể, hiệu quả hơn nữa để thực hiện tốt hơn công tác quản lý VHNT. Cần chú trọng đến việc nâng cao nhận thức về VHNT; xây dựng bản mô tả vị trí công việc cụ thể để định hướng cho các thành viên xây dựng tính chuyên nghiệp, phong cách làm việc và có ý thức rèn luyện để hoàn thiện, nâng cao kĩ năng, nghiệp vụ. Giá trị tích cực hiện nay trường THCS Vân Hồ
19. 19 đã xây dựng đó là sự tôn trọng, điều này có ý nghĩa rất lớn đối với môi trường sư phạm của nhà trường. Trường THCS Vân Hồ hiện nay đang có những khó khăn và thách thức nhất định trong việc quản lý VHNT nhưng cũng có rất nhiều điểm thuận lời từ bên trong tổ chức và những thuận lợi từ bên ngoài để xây dựng một VHNT mạnh. BGH cũng như tập thể CB, GV, NV của trường cần đoàn kết, thống nhất và phát huy vai trò của mình hơn nữa. Chương 3 CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ CƠ SỞ VÂN HỒ, HUYỆN VÂN HỒ, TỈNH SƠN LA 3.1. Các định hướng đề xuất biện pháp quản lý văn hóa nhà trường tại trường THCS Vân Hồ 3.2. Nguyên tắc định hướng xây dựng biện pháp 3.2.1.Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo kết hợp giữa văn hóa truyền thống và hiện đại 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp 3.3. Những biện pháp quản lý văn hóa nhà trường ở trường THCS Vân Hồ, Huyện Vân Hồ, Tỉnh Sơn La 3.3.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và toàn thể học sinh về văn hoá nhà trường 3.3.2. Xây dựng kế hoạch phát triển VHNT trong văn bản chiến lược phát triển của nhà trường 3.3.3. Quản lý các nghi lễ truyền thống nhằm phát triển các giá trị của nhà trường 3.3.4. Xây dựng các mẫu hành vi đại diện văn hóa tổ chức của nhà trường 3.3.5. Phát triển các mối quan hệ trong và ngoài nhà trường 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp Các biện pháp ở trên có thể chưa tổng quát hết những nội dung cần
20. 20 thiết trong việc quản lý VHNT của trường THCS Vân Hồ nhưng đó là những biện pháp cần thiết nhất để cải thiện VHNT hiện tại nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của NT. Mỗi biện pháp đều có những ưu điểm và những hạn chế nhất định.Đồng thời mỗi biện pháp phải được thực hiện trong những điều kiện cụ thể.Nhưng các biện pháp nêu ở trên phải được thực hiện một cách có hệ thống và đồng bộ, chúng ít có ý nghĩa khi thực hiện đơn lẻ. 3.5. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm Việc khảo nghiệm nhằm khẳng định tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý VHNT của trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 3.5.2. Nội dung khảo nghiệm 3.5.3. Đối tượng khảo nghiệm Việc khảo nghiệm được tiến hành bằng cách thăm dò ý kiến của 30 khách thể gồm CB, GV, NV Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản lý văn hóa nhà trường Số lượng Thứ TT Biện pháp Không Cấp Rất cấp ĐTB bậc cần thiết thiết Nâng cao nhận thức cho CBQL, 1 GV, NV và HS về văn hóa nhà 0 9 21 2.70 2 trường Xây dựng các kế hoạch, chiến lược 2 2 7 21 2.63 4 về phát triển văn hóa nhà trường 3 Quản lý các nghi lễ của nhà trường 1 6 23 2.73 1 Xây dựng các mẫu hành vi trong 4 2 8 20 2.60 5 nhà trường Quản lý các mối quan hệ trong và 5 1 7 22 2.70 2 ngoài nhà trường
21. 21 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý văn hóa nhà trường Số lượng Thứ TT Biện pháp Không Khả Rất khả ĐTB bậc khả thi thi thi Nâng cao nhận thức cho CBQL, 1 GV, NV và HS về văn hóa nhà 0 8 22 2.73 2 trường Xây dựng các kế hoạch, chiến 2 lược về phát triển văn hóa nhà 2 11 17 2.50 5 trường Quản lý các nghi lễ của nhà 3 0 5 25 2.83 1 trường Xây dựng các mẫu hành vi trong 4 1 12 17 2.53 4 nhà trường Quản lý các mối quan hệ trong và 5 1 10 19 2.60 3 ngoài nhà trường Tiểu kết chương 3 Trong chương 3, chúng tôi đã đề xuất các biện pháp để quản lý VHNT tại trường THCS Vân Hồ: 1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh; 2. Xây dựng các kế hoạch, chiến lược về phát triển văn hóa nhà trường của NT; 3. Quản lý các nghi lễ của NT; 4. Xây dựng các mẫu hành vi trong NT; 5. Quản lý các mối quan hệ trong và ngoài NT. Qua khảo nghiệm mức độ cần thiết, khả thi của các biện phát đề xuất, các ý kiến đánh giá của CBQL, GV, NV đều cho rằng các biện pháp trên có tính cần thiết và tính khả thi rất cao. Trong đó, có những biện pháp được đánh giá vừa có tính cấp thiết vừa có tính khả thi cao đó là Quản lý các nghi
22. 22 lễ của NT; Xây dựng các mẫu hành vi trong NT. Đây là biện pháp có thể thực hiện ngay để xây dựng VHNT của trường THCS Vân Hồ. Tóm lại, các biện pháp đề xuất để quản lý VHNT tại trường THCS Vân Hồ là phù hợp với điều kiện của NT và có khả năng vận dụng vào trong thực tiễn. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận VHTC là hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn mực, thói quen và truyền thống hình thành trong quá trình phát triển của tổ chức, được các thành viên trong tổ chức thừa nhận, làm theo và được thể hiện trong các hình thái vật chất và tinh thần, từ đó tạo nên bản sắc riêng cho mỗi tổ chức, tạo thành một thứ tài sản lớn của bất kì tổ chức nào. Trường THCS là cơ sở giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân Xây dựng VHNT bao gồm những nội dung cơ bản: xây dựng, phát triển các chuẩn mực VH và đưa ra các chuẩn mực này vào thực tế; đánh giá các điều kiện thực hiện và thực tế VHNT; xây dựng môi trường văn hóa của NT; tiến hành các lễ kỉ niệm; xây dựng hồ sơ VHTC; đánh giá VHNT; xây dựng tính chuyên nghiệp cho các thành viên; phát triển phong cách làm việc của các thành viên và xây dựng bầu không khí của tổ chức. Các nội dung trên cần được thực hiện một cách hài hòa, đồng bộ để phát triển VHNT ngày càng hoàn thiện. Nghiên cứu điều tra thực trạng cho thấy, VHTC của trường THCS VHNT vẫn chưa thực sự tốt, cần có những tác động cụ thể để cải thiện. Các nội dung xây dựng VHNT của NT được các đối tượng khảo sát đánh giá rất quan trọng nhưng mức độ thực hiện chỉ đạt mức bình thường, do vậy, cần có những biện pháp cụ thể, hiệu quả hơn nữa để thực hiện tốt các nội dung xây dựng VHNT. Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng, chúng tôi đã đề xuất một số biện pháp để quản lý VHNT tại trường THCS Vân Hồ: 2. Khuyến nghị * Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Sơn La - Sở giáo dục và đào tạo cần xây dựng các văn bản hướng dẫn cụ thể về việc xây dựng VHNT ở các cơ sở giáo dục trên địa bàn mang tính khoa học
23. 23 và phù hợp với những đặc điểm kinh tế - xã hội và văn hóa - giáo dục của địa phương. - Hướng dẫn, tập huấn cho lãnh đạo các cơ sở giáo dục trên địa bàn về công tác xây dựng VHNT, bao gồm: đánh giá thực trạng VHNT, các biện pháp để quản lý VHNT góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. * Đối với cán bộ quản lý trường THCS Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La - Cần đánh giá đúng vai trò của VHNT và quan tâm hơn nữa đến việc xây dựng VHNT. - Cần thường xuyên đánh giá thực trạng VHNT ở NT của mình để phát hiện những yếu tố tiêu cực, tìm ra những yếu tố tích cực. - Có các biện pháp phù hợp với điều kiện thực tế của NT để xây dựng VHNT tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của NT.