Luận văn Xây dựng đường cơ sở (Baseline) và ước tính năng lực hấp thụ CO2 của rừng thường xanh tỉnh Đăk Nông

Nội dung text: Luận văn Xây dựng đường cơ sở (Baseline) và ước tính năng lực hấp thụ CO2 của rừng thường xanh tỉnh Đăk Nông

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN DƯƠNG NGC QUANG XÂY DNG ĐƯNG CƠ S (BASELINE) VÀ ƯC TÍNH NĂNG LC HP TH CO 2 CA RNG THƯNG XANH TNH ĐĂK NƠNG LUN VĂN THC SĨ KHOA HC LÂM NGHIP Chuyên ngành: Lâm hc Mã s: 60.62.60 Buơn Ma Thut, tháng 9 năm 2010 i
2. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN DƯƠNG NGC QUANG XÂY DNG ĐƯNG CƠ S (BASELINE) VÀ ƯC TÍNH NĂNG LC HP TH CO 2 CA RNG THƯNG XANH TNH ĐĂK NƠNG LUN VĂN THC SĨ KHOA HC LÂM NGHIP Chuyên ngành: Lâm hc Mã s: 60.62.60 Ngưi hưng dn khoa hc PGS. TS. Bo Huy Buơn Ma Thut, tháng 9 năm 2010 ii
3. Li cam đoan Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi, các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc, đưc đng tác gi cho phép s dng và chưa tng đưc cơng b trong bt kỳ mt cơng trình nào khác. H tên tác gi Dương Ngc Quang iii
4. Li cm ơn Lun văn này đưc hồn thành ti Trưng đi hc Tây nguyên theo chương trình đào to Cao hc Lâm nghip, chuyên ngành Lâm hc, khố 2 (2007 2010). Trong quá trình hc tp và thc hin hồn thành bn lun văn, tác gi đã nhn đưc s quan tâm, giúp đ ca Ban giám hiu, Phịng Đào to sau đi hc và các thy, cơ giáo Trưng Đi hc Tây nguyên, Trưng Đi hc Nơng – Lâm Tp. H chí Minh và Vin Khoa hc Lâm nghip Vit Nam, các bn bè đng nghip và đa phương nơi tác gi thc hin nghiên cu. Nhân dp này tác gi xin ghi nhn v s giúp đ quý báu và hiu qu đĩ. Trưc tiên, tác gi xin bày t lịng t lịng bit ơn sâu sc đn PGS.TS. Bo Huy, ngưi đã trc tip ging dy, hưng dn khoa hc, đã dành nhiu thi gian quý báu và tn tình giúp tơi trong sut quá trình thc hin lun văn này. Cm ơn v s quan tâm ca UBND tnh, Lãnh đo S Nơng nghip & PTNT, Chi cc lâm nghip, Ban qun lý d án FLITCH tnh Đăk Nơng, nơi tơi đang cơng tác, các bn bè đng nghip đã to điu kin thun li cho tơi trong sut quá trình hc tp và hồn thành lun văn. Cm ơn phịng thí nghim Sinh hc thc vt, Vin nghiên cu Nơng – Lâm nghip Tây nguyên cùng nhĩm sinh viên 02 lp Lâm sinh và lp Qun lý Tài nguyên rng & Mơi trưng khĩa 2005 & 2006 trưng Đi hc Tây Nguyên đã giúp tơi trong quá trình thu thp s liu và x lý trong phịng thí nghim. Cm ơn B mơn Qun lý TNR & MT, trưng Đi hc Tây Nguyên đã to mi điu kin làm vic trong thi gian x lý s liu, hồn chnh lun văn. Trong quá trình thu thp s liu ti hin trưng chúng tơi đã nhn đưc s giúp đ vơ cùng tích cc và quý báu ca Ban giám đc Cơng ty lâm nghip Qung Tín, Nơng – Lâm trưng cao su Tuy Đc, đc bit là ca lc lưng Qun lý bo v rng, Cơng ty lâm nghip Nam Tây Nguyên và Ht kim lâm huyn Tuy Đc tnh Đăk Nơng. iv
5. Vơ cùng bit ơn v s quan tâm ca gia đình, luơn cĩ s đng viên kp thi trong sut quá trình hc tp và cơng tác. Sau cùng xin trân trng ghi nhn s giúp đ ca tt c nhng ai đã quan tâm, h tr tơi trong quá trình hc tp, nghiên cu và thc hin đ tài. Buơn ma thut, tháng 9 năm 2010 Tác gi Dương Ngc Quang v
6. Mc lc Trang Li cam đoan iii Li cm ơn iv Danh mc t vit tt viii Danh lc các bng biu: ix Danh lc các hình: x ĐT VN Đ 1 CHƯƠNG 1: TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 4 1.1 Trên th gii 4 1.1.1 Nhng nghiên cu v nh hưng và bin đng khí CO 2 trong khí quyn đi vi s thay đi khí hu: 4 1.1.2 Nghiên cu v s tích lũy Carbon trong các h sinh thái rng: 5 1.1.3 Nhng nghiên cu v phương pháp xác đnh Carbon trong sinh khi: 10 1.1.4 S hình thành th trưng CO 2 trên cơ s Baseline hoc REL: 12 1.2 Trong nưc 15 1.2.1 Mt s hot đng cĩ liên quan đn Cơ ch phát trin sch CDM: . 15 1.2.2 Đim qua tình hình trin khai chương trình REDD Vit Nam: 19 1.2.3 Nghiên cu sinh khi, hp th Carbon ca rng và xây dng baseline đ tham gia REDD: 23 1.3 Tho lun v vn đ nghiên cu: 25 CHƯƠNG 2: MC TIÊU, ĐI TƯNG, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 28 2.1. Mc tiêu nghiên cu: 28 2.1.1. Mc tiêu tng quát: 28 2.1.2. Mc tiêu c th: 28 2.2. Gi đnh nghiên cu: 28 2.3. Phm vi, đi tưng và đc đim ca khu vc nghiên cu: 28 2.3.1. Phm vi, đi tưng nghiên cu: 28 2.3.2. Đc đim ca khu vc nghiên cu: 29 2.4. Ni dung nghiên cu: 33 2.5. Phương pháp nghiên cu: 34 2.5.1. Phương pháp lun tng quát: 34 2.5.2. Phương pháp nghiên cu c th: 34 vi
7. CHƯƠNG 3: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 45 3.1. Xây dng đưng cơ s bin đi tài nguyên rng (Baseline): 45 3.2. Lp mơ hình ưc tính tr lưng Carbon trong các trng thái rng . 52 3.2.1. Quan h gia sinh khi và Carbon tích lũy trong cây rng vi nhân t điu tra 52 3.2.2. Ưc lưng Carbon trong đt rng 55 3.2.3. Cu trúc tr lưng Carbon tích lũy trong 6 b cha và mơ hình ưc lưng Carbon trong tồn lâm phn 57 3.3. Ưc tính lưng CO 2 gim phát thi t gim mt rng theo các kch bn và giá tr ca nĩ khi tham gia REDD 62 3.4. Đ xut các gii pháp qun lý tài nguyên rng đ tham gia REED 67 KT LUN VÀ KIN NGH 70 Kt lun: 70 Kin ngh 71 Tài liu tham kho 73 PH LC 77 vii
8. Danh mc t vit tt T vit tt Nguyên nghĩa BASELINE Đưng phát thi cơ s COP Conferences of the Parties: Hi ngh th gii v bin đi khí hu CDM Clean Development Mechanism: Cơ ch phát trin sch FCPF Forest Carbon Partnership Facility : Quĩ đi tác carbon trong lâm nghip IPCC Intergovernmental Panel on Climate Change: Hi đng liên chính ph v bin đi khí hu KNK Khí nhà kính MRV MonitoringReportVertification: H thng theo dõi, báo cáo, kim chng REDD Reducing Emissions from Deforestation and Degradation: Gi m phát thi khí nhà kính t suy thối và mt rng. REL Reference Emissions Level: Mc tham chiu phát thi UNFCCC The United Nations Framework Convention on Climate Change: Hip đnh khung v bin đi khí hu ca Liên hip quc viii
9. Danh lc các bng biu Trang Bng 1.1: T l đĩng gĩp gây hiu ng nhà kính ca các loi khí trong khí quyn 5 Bng 1.2: Lưng Carbon tích lũy trong các kiu rng (Theo Woodwell, Pecan, 1973) 8 Bng 1.3: Lưng điu tra khí nhà kính trong Lâm nghip và thay đi s dng đt năm 2003 18 Bng 3.1: D liu d báo dân s nơng thơn (DsoNT) tnh Dăk Nơng 49 Bng 3.2: D liu d báo din tích cao su (Dt_Csu) tnh Dăk Nơng 50 Bng 3.3: D báo suy gim din tích rng t nhiên tnh Đăk Nơng– Baseline theo hai nhân t dân s nơng thơn và din tích cây cao su đn 2016 51 Bng 3.4: Kt qu hàm quan h gia sinh khi tươi, Carbon vi đưng kính cây rng 53 Bng 3.5: Phn trăm Carbon trong đt các tng ca các phu din 55 Bng 3.6: Tr lưng Carbon/ha trong đt rng các lâm phn khác nhau 56 Bng 3.7: Tng hp lưng sinh khi, tr lưng Carbon/ha theo mt đ cây và tng tit din ngang lâm phn 59 Bng 3.8: Ưc lưng sinh khi, Carbon và CO 2 lâm phn theo G 61 Bng 3.9: D báo din tích rng theo 2 kch bn 63 Bng 3.10: D báo gim mt rng theo 2 kch bn so vi Baseline 63 Bng 3.11: D báo lưng CO 2 gim phát thi so vi Baseline và giá tr tài chính CO 2 khi tham gia REDD theo hai kch bn Dăk Nơng 66 Bng 3.12: Các nhân t cn kim sốt và các gii pháp tác đng đn các nhân t nh hưng đ gim mt rng Dăk Nơng 68 ix
10. Danh lc các hình Trang Hình 1.1: Lưng Carbon tích lũy trong các kiu rng (Woodwell, 1973) 8 Hình 1.2: Lưng Carbon lưu gi trong thc vt và dưi mt đt (Joyotee, 2002) 9 Hình 2.1: Sơ đ điu tra theo ơ mu sơ cp và th cp cho các đi tưng sinh khi cĩ kích thưc khác nhau 37 Hình 2.2: Quá trình ly mu nghiên cu: Cân lá, ly mu lá, cân cành, ly mu cành, tính dung trng, ly mu thân, v, đào r, cân r. 40 Hình 2.3: Quá trình xác đnh dung trng các tng đt và ly mu đt nghiên cu hàm lưng Carbon 42 Hình 2.4: H thng phương pháp nghiên cu xác đnh lưng Carbon trong các b cha ca rng t nhiên 44 Hình 3.1: Mơ hình din bin Dân s Nơng thơn và d báo đn 2016 tnh Dăk Nơng 49 Hình 3.2: Mơ hình din bin din tích cao su và d báo đn 2016 tnh Dăk Nơng 50 Hình 3.3: Baseline v suy gim din tích rng t nhiên tnh Đăk Nơng và xác đnh tín ch Carbon t REDD 52 Hình 3.4: Đ th th hin mi quan h gia sinh khi tươi, C(kg/cây) vi đưng kính cây rng 54 Hình 3.5: Quan h gia C trong đt rng vi các nhân t N và G các lâm phn khác nhau 57 Hình 3.6: Cu trúc tr lưng Carbon trong 6 b cha rng thưng xanh 58 Hình 3.7: Mơ hình quan h SK = f(G) 60 Hình 3.8: Mơ hình quan h C = f(G) 60 Hình 3.9:Gim mt rng 2 kch bn so vi Baseline 64 Hình 3.10: Lưu gi C ca rng t nhiên Đăk Nơng theo baseline và 2 kch bn đ tham gia REDD 65 Hình 3.11: Mi quan h gia các nhân t liên quan đn suy gim din tích rng 67 x
11. ĐT VN Đ Hin nay, “Hiu ng nhà kính” và hu qu ca nĩ là s “m dn lên” ca trái đt đang là mt trong nhng mi quan tâm hàng đu ca hu ht các quc gia trên th gii, bi nguy cơ và hàng lot các tác đng tiêu cc ca nĩ đi vi cuc sng con ngưi trong mt tương lai khơng xa nu ngay t bây gi chúng ta khơng cĩ nhng nhn thc đúng và hành đng kp thi đ hn ch, đi phĩ vi thc trng nĩi trên. Các nhà khoa hc đã d báo rng đn năm 2100, nhit đ trái đt s tăng lên t 1,8 – 4oC na và mc nưc bin cĩ th s dâng cao 0,75 1,5m do hiu ng nhà kính. Cĩ nhiu nguyên nhân gây hiu ng nhà kính như: t bi, hơi nưc, khí thi cơng nghip (trong đĩ ch yu là mt s cht đưc xp theo th t: CO 2, CFC, CH 4 ) ca các nhà máy, các thit b, phương tin cĩ s dng ngun nhiên liu hĩa thch cĩ gc Carbon, hot đng ca núi la, các v n ht nhân gây ơ nhim mơi trưng; “Suy thối rng” và “mt rng” cũng là mt tác nhân “quan trng” đây là mt ngun phát thi khí nhà kính đáng k gĩp phn làm bin đi khí hu (Theo bn báo cáo đưc đ trình ti cuc hp bàn v khí hu ca M t chc ti Bonn, Đc vào ngày 30/3/2009 va qua, thì “phá rng là tác nhân gây ra gn 1/5 tng lưng khí thi nhà kính”), tình trng này khơng nhng ch xy ra ch yu các nưc đang phát trin vùng nhit đi, mà trong nhng năm gn đây các “s c cháy rng” đã và đang xy ra thưng xuyên và nghiêm trng hơn ngay c nhng nưc phát trin như M, Nga – đã thiêu hy hàng nghìn ha rng/v. Các nhà khoa hc đã ch ra rng, ngăn chn mt rng và suy thối rng s là mt bin pháp bo v khí hu trái đt hiu qu và tương đi r tin hơn so vi các gii pháp khác. T đĩ khái nim và chương trình REDD đã ra đi (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation – “Gim thiu khí phát thi t suy thối và mt rng”. Đây là sáng kin đưc đưa ra ti Hi ngh ln th 11 (COP11) các bên tham gia Cơng ưc khung ca Liên hip quc v bin đi khí hu (UNFCCC) đưc t chc ti thành ph Montreal, Canada năm 2005. Đn Hi ngh ln th 13 (COP13) v thay đi khí hu (Climate Change 1
12. Conference) din ra ti Bali Indonesia ngày 15 tháng 12 năm 2007, dưi s ch ta ca Liên Hip Quc, 187 quc gia thành viên trên th gii đã ký mt tha hip gi là “Tha hip Bali”, trong đĩ cĩ đ xut l trình xây dng và đưa REDD tr thành mt cơ ch chính thc thuc h thng các bin pháp hn ch bin đi khí hu trong tương lai, đc bit là sau khi giai đon cam kt đu tiên ca Ngh đnh thư Kyoto ht hiu lc vào năm 2012. Sau nhiu năm bàn tho, ln đu tiên, ti hi ngh này các nưc đã nêu lên chương trình giúp đ vic hn ch s phá hy vùng rng nhit đi trên th gii đ gim thiu phát thi khí gây hiu ng nhà kính, vì đây là nơi s phát thi hơn 20% lưng phát thi mi năm. Hi ngh cũng đã kêu gi các bên tip tc nghiên cu, th nghim REDD và tng kt kinh nghim thc tin làm cơ s đ Hi ngh ln th 15 (COP15) xem xét, quyt đnh (đã đưc t chc ti Copenhagen, Đan Mch vào ngày 7 tháng 12 năm 2009 va qua Dù cịn nhiu bt đng v mc gim phát thi và cơ ch kim sốt quc t vic thc thi này ca mt s nưc “Top đu” v mc phát thi, mc đĩng gĩp và cơ ch qun lí tài chính song REDD vn đưc nhiu nưc quan tâm, vì đĩ là phương cách r nht đ cu đưc các cánh rng nhit đi). Theo đĩ các nưc phát trin s đáp ng mt s mc tiêu gim phát thi ca nưc h bng cách mua các tín ch Carbon ca các nưc đang phát trin t nhng cánh rng hp thu CO 2. T đĩ đn nay, mt s d án REDD đang đưc thc hin châu Á nhm mc đích chính thc đưa chương trình này vào ni dung tip theo ca Ngh đnh thư Kyoto bt đu t năm 2013. Trong bi cnh đĩ, nhm chun b đ các điu kin cn thit, Vit Nam cn nghiên cu đưa ra phương pháp ưc tính tr lưng Carbon ca rng t nhiên đ tham gia vào chương trình gim phát thi t suy thối và mt rng (REDD) và xây dng đưng cơ s (Baseline) hay cho đn nay cịn gi là đưng phát thi tham chiu (REL: Reference Emission Level) đ làm cơ s cho vic theo di, giám sát mt và suy thối rng đ tính tốn lưng gim phát thi, làm cơ s chi tr dch v mơi trưng; điu này càng cĩ ý nghĩa hơn khi gn vic chi tr dch v hp th CO 2 ca rng vi phương thc qun lí rng cng đng nưc ta nĩi chung và Đăk Nơng nĩi riêng, vì nĩ s gĩp phn tích cc vào vic đy nhanh 2
13. tin trình xã hi hĩa ngh rng và nâng cao hiu qu ca cơng tác giao đt giao rng (GĐGR) và qun lý bo v rng (QLBVR) ca ngưi dân, cng đng nhn rng ti các đa phương. Vì vy chúng tơi tin hành nghiên cu đ tài: “Xây dng đưng cơ s (Baseline) và ưc tính năng lc hp th CO 2 ca rng thưng xanh tnh Đăk Nơng”. 3
14. CHƯƠNG 1: TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 1.1 Trên th gii 1.1.1 Nhng nghiên cu v nh hưng và bin đng khí CO 2 trong khí quyn đi vi s thay đi khí hu: Các lý thuyt v s hâm nĩng tồn cu phát sinh t cui th k XIX do nhng nhà khoa hc Thy Đin trong khi quan sát s thay đi nhit đ ca khơng khí b ơ nhim đ ri t đĩ kt lun rng trái đt nĩng dn do con ngưi phĩng thích các khí ơ nhim vào khơng khí. Lý thuyt này là nguyên nhân khi đu cho bao cuc tho lun sau đĩ gia các nhà khoa hc. H đã tiên đốn là t năm 1896, thán khí (CO 2) thi vào khơng khí do vic đt than đá đ to ra năng lưng là nguyên nhân chính gây ra “hiu ng nhà kính”. Mãi đn năm 1949, sau khi kho sát hin tưng tăng nhit đ trong khơng khí Âu Châu và Bc M t năm 1850 đn 1940 so vi các nơi khác trên th gii, các nhà nghiên cu Anh đã đi đn kt lun là s phát trin các quc gia k ngh đã làm tăng lưng ơ nhim thán khí trong khơng khí, do đĩ làm cho mt đt hai vùng này nĩng mau hơn so vi các vùng chưa phát trin. Đn năm 1958, các cuc nghiên cu phịng thí nghim Mauna Loa Observatory (Hawai) đt đ cao 3.345m đã chng minh đưc khí CO 2 là nguyên nhân chính yu ca s gia tăng nhit đ. Đn năm 1976, các cht khí methane (CH 4), chlorofluoroCarbon (CFC), nitrogen dioxide (NO 2) cũng đưc xác nhn là nguyên nhân ca hiu ng nhà kính. Các cuc nghiên cu do hai khoa hc gia Karl và Trenberth trên tp chí Sciences s tháng 12/2003 nĩi lên tính cht khn thit ca vn đ này. Theo ưc tính ca hai ơng thì t năm 1990 đn 2100, nhit đ trên mt đa cu s tăng t 3,1 đn 8,9 oF (1,6 đn 4,2 oC); s tăng nhit đ này s làm nĩng chy hai tng băng Greenland và Antartica và cĩ th làm ngp lt các b bin (và ngưi ta cũng ưc tính đưc rng CO 2 trong khơng khí đã tăng 30% t năm 1750 đn 4
15. nay). Điu này s làm thu hp din tích đt sng ca con ngưi trên qu đa cu, đ ri t đĩ sinh ra nhiu h ly như sau [29]: – Trái đt s chu đng nhng lung khí nĩng bt thưng; – Hn hán s thưng xuyên hơn và xy ra nhiu nơi; – Mưa to, bão t xy ra bt thưng cũng như khơng th tiên liu trưc như hin nay; – Các h thc vt, sinh vt trên trái đt s b thay đi; – Sau cùng mc nưc bin s dâng cao nhiu nơi, ưc tính khong 0,75 – 1,5m vào năm 2100. Vai trị gây nên hiu ng nhà kính ca các cht khí đưc xp th t theo t l đưc trình bày trong bng sau: Bng 1.1: T l đĩng gĩp gây hiu ng nhà kính ca các loi khí trong khí quyn Các loi cht khí T l (%) gây hiu ng NO2 5 O3 8 CH 4 1220 CFC 1525 CO 2 5060 (Ngun: Md. Mahmudur Rahman, 2004) Tĩm li, “Hiu ng nhà kính” cĩ th đưc gii thích mt cách khoa hc và hình tưng hơn như sau: Các khí k trên (cũng đưc gi là “khí nhà kính” – KNK) di chuyn trong bu khí quyn, “nht” (trap) khí nĩng, các bc x nhit thi hi t mt đa cu ti nơi đây, do đĩ khí nĩng này khơng th thốt ra ngồi khơng gian đưc. Ngưc li, các khí trên cũng đã “hành x” như mt nhà kính đ lc các tia sáng mt tri trưc khi vào trái đt. 1.1.2 Nghiên cu v s tích lũy Carbon trong các h sinh thái rng: Theo s liu ca T chc Lương Nơng th gii (FAO): tng din tích rng trên th gii hin nay khong 4 t ha, chim gn 30% din tích đt tồn cu. 5
16. Hàng năm trên tồn th gii b mt đi khong 13 triu ha rng (trong đĩ cĩ khong 0,4% là rng nguyên sinh) và con s này vn chưa cĩ du hiu gim, đc bit là trong nhng năm gn đây nhng v cháy rng cĩ qui mơ ln đã xy ra ngày càng nhiu hơn trưc (như Indonesia, M, Nga va qua ). T đĩ t chc này đã cnh báo: nn phá rng ly đt sn xut, làm nhà , nht là nn khai thác rng ly g mt cách ba bãi và him ha cháy rng hin làm cho trái đt ngày càng b sa mc hĩa, nhiu đng thc vt quý him đã và đang b dit chng. Các chuyên gia khí tưng trên th gii cũng cho bit, nhit đ trung bình trên th gii t đu năm 2007 đã cao hơn mc nhit đ trung bình ca th k XX là khong 0,72 0 C, gây ra hn hán kéo dài, mưa ln, bão tuyt, lũ lt và st l đt din ra trong nhng năm tr li đây thưng xuyên hơn. Phá rng cũng là mt trong nhng nguyên nhân chính làm cho lưng CO 2 tăng lên Đây là mt trong nhng nguyên nhân làm bin đi khí hu trái đt [21]. Ngày nay, theo quan sát ca các nhà khoa hc đã cho thy trong h sinh thái rng cĩ 6 loi b cha Carbon là: sinh khi trên mt đt bao gm: cây trng và các thm thc vt khác; sinh khi dưi mt đt: thm mc, thm tươi, g cht, Carbon hu cơ trong đt, trong r cây. Trong khi đĩ các thm thc vt đã thu gi mt tr lưng CO 2 ln hơn mt na khi lưng cht khí đĩ sinh ra t s đt cháy các nhiên liu hố thch trên th gii. Và t nguyên liu Carbon này hng năm thm thc vt trên trái đt đã to ra đưc 150 t tn vt cht khơ thc vt. Khám phá này càng khng đnh thêm vai trị h sinh thái rng trong vic làm gim lưng CO 2 trong khí quyn [22] Theo mt nghiên cu mi ca các nhà khoa hc Úc v “Carbon xanh” và vai trị ca nĩ đi vi bin đi khí hu, rng nguyên sinh cĩ kh năng lưu gi CO 2 nhiu hơn gp 3 ln so vi ưc tính trưc kia và nhiu hơn 60% so vi rng trng. Các nhà khoa hc thuc trưng Đi hc Quc gia Úc cho bit, cho đn nay vai trị ca các khu rng nguyên sinh và sinh khi Carbon xanh ca các khu rng này chưa đưc đánh giá đúng mc trong cuc chin chng li s nĩng lên ca trái đt. Các nhà khoa hc cho rng U ban Liên Chính ph v Bin đi Khí hu (IPCC) và Ngh đnh thư Kyoto đã khơng nhn ra s khác bit v kh năng 6
17. hp th Carbon gia rng trng và rng nguyên sinh. Rng nguyên sinh cĩ th hp th lưng Carbon nhiu gp 3 ln so vi ưc tính hin thi. Hin nay, kh năng hp th Carbon ca rng đưc tính tốn da theo rng trng. Chính s khác bit trong vic đnh nghĩa mt khu rng cũng dn đn vic đánh giá khơng đúng mc sinh khi Carbon trong các khu rng lâu năm Nhng khu rng chưa b khai thác Úc cĩ th hp th khong 640 tn Carbon trên 1 ha, th nhưng theo ưc tính ca IPCC thì con s này ch khong 217 tn Carbon trên 1 ha. Cịn theo tính tốn ca các nhà khoa hc, nu nhng khu rng bch đàn phía Đơng Nam Australia khơng b xâm phm thì vi din tích 14,5 triu ha rng, s cĩ 9,3 t tn Carbon đưc lưu tr trong đĩ. Nhưng theo cách tính tốn ca IPCC thì lưng Carbon trong nhng khu rng bch đàn này ch đt khong 1/3 con s các nhà khoa hc đã đưa ra và ch bng 27% sinh khi Carbon ca các khu rng này. Rng t nhiên khơng ch hp th nhiu Carbon hơn rng trng mà chúng cịn lưu gi đưc Carbon lâu hơn bi vì rng t nhiên đưc bo v trong khi rng trng b khai thác mt cách luân phiên. Brendan Mackey, thành viên ca nhĩm tác gi nhn xét vic bo v rng t nhiên s là “Mt mũi tên trúng hai đích”, va gi đưc mt b hp th Carbon ln, va ngăn chn vic gii phĩng Carbon trong rng ra ngồi. Ưc tính lưng Carbon lưu gi trong sinh khi và đt khong gp 3 ln lưng Carbon cĩ trong khí quyn. Và khong 35% khí nhà kính trong khí quyn là hu qu ca nn phá rng trong quá kh và 18% lưng phát thi khí này hàng năm là do nn phá rng liên tc. Do đĩ, “Duy trì lưng Carbon lưu gi trong các khu rng t nhiên đng nghĩa vi vic ngăn chn lưng Carbon gia tăng do đt nhiên liu hố thch”. Kt qu nghiên cu cũng cho thy, nhng khu rng b cht phá gim hơn 40% lưng Carbon hp th so vi nhng khu rng khơng b cht phá. Phn ln lưng Carbon sinh khi trong các khu rng t nhiên đưc gi trong sinh khi g ca nhng cây c th ln. Vic phá rng vì li ích thương mi làm thay đi cơ cu niên đi ca rng, mc tui trung bình ca cây ci trong rng b gim đi rt nhiu và kh năng hp th Carbon cũng gim. Vì th, sinh khi Carbon trong các 7
18. khu rng chuyên dng đ ly g cũng như trong các khu đn đin đc canh s luơn luơn thp hơn đáng k so vi sinh khi Carbon các khu rng t nhiên khơng b xâm phm. Theo Schimel và cng s (2001) [29], trong chu trình Carbon tồn cu, lưng Carbon lưu tr trong thc vt thân g và trong lịng đt khong 2,5Tt; trong khi đĩ khí quyn ch cha 0,8Tt và hu ht lưng Carbon trên trái đt đưc tích lũy trong sinh khi cây rng, đc bit là rng mưa nhit đi. T nhng nghiên cu trong lĩnh vc này, Woodwell đã đưa ra bng thng kê lưng Carbon theo kiu rng như sau: Bng 1.2: Lưng Carbon tích lũy trong các kiu rng (Theo Woodwell, Pecan, 1973) Kiu rng Lưng Carbon (t tn) T l (%) Rng mưa nhit đi 340 62,16 Rng nhit đi giĩ mùa 12 2,19 Rng thưng xanh ơn đi 80 14,63 Rng phương bc 108 19,74 Đt trng trt 7 1,28 Tng Carbon lc đa 547 100,00 70 60 50 40 T l (%) 30 T l C (%) 20 10 0 Rng mưa Rng phương Rng thưng Rng nhit đi Đt trng trt nhit đi bc xanh ơn đi giĩ mùa Các kiu rng Hình 1.1: Lưng Carbon tích lũy trong các kiu rng (Woodwell, 1973) 8
19. S liu trên cho thy lưng Carbon đưc lưu gi trong kiu rng mưa nhit đi là cao nht, chim hơn 62% tng lưng Carbon trên b mt trái đt, trong khi đĩ đt trng trt ch cha khon 1%. Điu đĩ chng t rng vic chuyn đi t đt rng sang đt nơng nghip s làm mt cân bng sinh thái, gia tăng lưng khí phát thi gây hiu ng nhà kính. Mt nghiên cu ca Joyotee Smith và Sara J.Scherr (2002) [22] đã đnh lưng đưc lưng Carbon lưu gi trong các kiu rng nhit đi và trong các loi hình s dng đt Brazil, Indonesia và Cameroon, bao gm trong sinh khi thc vt và dưi mt đt t 0 – 20 cm. Kt qu nghiên cu cho thy lưng Carbon lưu tr trong thc vt gim dn t kiu rng nguyên sinh đn rng phc hi sau nương ry và gim mnh đi vi các loi đt nơng nghip. Trong khi đĩ phn dưi mt đt lưng Carbon ít bin đng hơn, nhưng cũng cĩ xu hưng gim dn t rng t nhiên đn đt khơng cĩ rng. Hình 2: Lưng C lưu gi trong TV & dưi mt đt theo các kiu rng (Joyotee, 2002) 350 300 250 200 Trong TV 150 Dưi mt đt 100 50 Carbon(tn/ha) 0 Rng Rng đã Rng b Đt nơng Cây trng Đng c nguyên khai thác hĩa sau lâm kt ngn chăn th sinh chn nương hp ngày gia súc ry Kiu rng/kiu canh tác Hình 1.2: Lưng Carbon lưu gi trong thc vt và dưi mt đt (Joyotee, 2002) T biu đ trên cho thy: các kiu rng t nhiên, lưng Carbon tích lũy trong thc vt ln gp nhiu ln so vi các loi hình s dng đt nơng nghip. Hay nĩi cách khác, s suy gim lưng Carbon tích lũy trong sinh khi thc vt 9
20. t trng thái rng nguyên sinh đn đng c din ra rt mnh. V vn đ này Maine van Noorwijk [20] đưa ra nhn đnh: “Mt ha đt nơng nghip thối hĩa hoc mt ha đt đng c khơng hp th đưc dù ch là mt chút khí Carbonic, nhưng nu chuyn sang canh tác nơng lâm kt hp, mt ha cĩ th lưu gi đưc hơn 03 tn Carbon”. Vì vy, cn cĩ nhng gii pháp hu hiu đ bo v rng t nhiên nĩi chung, rng nhit đi nĩi riêng và nhng chương trình khuyn khích nơng dân s dng đt theo hưng nơng lâm kt hp. 1.1.3 Nhng nghiên cu v phương pháp xác đnh Carbon trong sinh khi: Khi nghiên cu lưng Carbon lưu tr trong rng trng nguyên liu giy, Romain Piard (2005) đã tính lưng Carbon lưu tr trên tng sinh khi tươi trên mt đt, thơng qua lưng sinh khi khơ (khơng cịn đ m) bng cách ly tng sinh khi tươi nhân vi h s 0,49 sau đĩ nhân sinh khi khơ vi h s 0,5 đ xác đnh lưng Carbon lưu tr trong cây. Nhng năm gn đây, ti mt s cơng trình nghiên cu tương t ngưi ta đã xác đnh rng: Carbon đưc ưc lưng là mt hng s tương đi, t l vi sinh khi trong tng đi tưng như sau: – Sinh khi sng, đng và sinh khi g nm, cht: Sinh khi * 0,47 = C. – Xác bã, thm mc: Sinh khi * 0,37 = C. – Trong đt: Cn ly mu phân tích trong phịng thí nghim. [10] Ngồi ra Carbon đưc xác đnh thơng qua vic tính tốn s thu nhn và điu hịa CO 2 và O 2 trong khí quyn ca thc vt bng cách phân tích hàm lưng hĩa hc ca Carbon, hydro, oxy, nitơ và tro trong 01 tn cht khơ. Ví d đi vi cây Vân sam, hàm lưng kg/01 tn cht khơ ln lưt là: C = 510,4; H = 61,9; O = 408,0; N = 5,3 và tro = 14,4. T đây tính đưc lưng CO 2 và lưng O 2 mà lồi này đã hp thu và điu hịa trong khí quyn ng vi 01 tn cht khơ (Below (1976), dn theo Nguyn văn Thêm (2002)): 10
21. T phương trình hĩa hc: CO 2 = C + O 2 (1) , ta thy rng: Đ to đưc 510,4 kg Carbon, cây rng (Vân sam) cn phi hp th 01 lưng CO 2 là: 510,4* 44 510,4*32 = 1871 5, Kg và to ra đưc mt lưng O 2 là: = 13611, Kg 12 12 Tương t, t phương trình hĩa hc: H 2O = H 2 + ½ O 2 (2) , ta thy rng: Trong quá trình hình thành 61,9 kg hydro, cây rng (Vân sam) đã “sn xut ra 61,9*16 mt lưng O 2 là: = 495 2, Kg 2 Đ to ra đưc 01 tn cht khơ, cây rng (Vân sam) đã hp th đưc 1871,5 kg CO 2 và thi ra khí quyn (1361,1 + 495,2) – 408,0 = 1448,3 kg O 2. T đĩ đã cho thy vai trị ca rng tht là to ln – như là mt lá phi xanh cho nhân loi. Ngưi ta cũng đã lp đưc nhiu phương trình tương quan gia đưng kính (D 1,3 ) vi sinh khi (trng lưng) ca cây sng cho mt s loi rng trên th gii gi là các phương trình sinh hc đ tính sinh khi t đưng kính, ví d như: AGB = 0,0288 * DBH^2,6948 hoc AGB = ρ*Exp(1,499+2,148*ln(DBH)+0,207*(ln(DBH))^2 0,0281*(ln(DBH))^3); vi R 2 = 0,98. Trong đĩ AGB là sinh khi (Kg) và DBH là đưng kính ngang ngc ca cây rng (Cm) và ρ: T trng g. Đây là phương trình ca Chave & cng s cho rng m nhit đi (theo Winrock – 2004). Và cũng tương t như các phương pháp trên ngưi ta cũng đã làm đưc cho các đi tưng khác: – Carbon ca r cây dưi mt đt: s dng phương trình da vào sinh khi cây trên mt đt, sau đĩ s dng t l R Thân (MoKany & cng s). – Carbon g cht đng/nm; xác bã/thm mc; Carbon khơng cây Như vy, v căn bn đ ưc tính sinh khi ngưi ta s dng các hàm sinh hc đ lp quan h gia sinh khi vi các nhân t điu tra cây rng và t sinh khi suy ra đưc lưng C lưu gi trong thc vt nh hng s c đnh, cui cùng 11
22. lưng CO 2 mà cây đã hp th đưc trong khơng khí đưc tính tốn theo cơng thc CO 2 = 3,67C. Nhìn chung trên th gii ch cĩ ít nghiên cu cơ bn phân tích lưng C trong sinh khi, đa s theo IPCC ch lp mơ hình ưc tính sinh khi khơ ca thc vt, t đây suy ra Carbon bng cách nhân vi hng s bin đng t 0,47 – 0,5. 1.1.4 S hình thành th trưng CO 2 trên cơ s Baseline hoc REL: T nhng năm 80, 90 ca th k trưc, nhng bng chng khoa hc liên tip đưc đưa ra v s bin đi khí hu tồn cu thu hút ngày càng nhiu s quan tâm ca cơng chúng. Mt lot các hi ngh quc t đã đưc t chc đ đưa ra nhng li kêu gi khn cp cho mt bn hip ưc chung v vn đ này. Do đĩ, cơng ưc khung ca Liên Hp Quc v bin đi khí hu đã đưc 155 nưc thơng qua vào tháng 06/1992. Mc tiêu ca cơng ưc là nhm n đnh nng đ khí nhà kính trong khí quyn mc cĩ th ngăn nga đưc trưc nhng tác đng ca con ngưi. Cơng ưc đã đưc c th hố bng ngh đnh thư Kyoto (ra đi tháng 12/1997 và cĩ hiu lc t 16/02/2005) vi nhng quy đnh v t l gim phát thi đi vi các quc gia phát trin và các hình thc x pht nu khơng tuân th. Ngh đnh thư bt buc nhng quc gia thành viên bng mi giá cn phi ct gim phát thi khí nhà kính ca h xung 5% so vi mc phát thi ti thi đim năm 1990. Đây thc s là trách nhim nng n đi vi nhng quc gia cơng nghip hĩa. Vì vy, 3 cơ ch mm do đã đưc đưa ra nhm giúp nhng nưc này cĩ th đt đưc mc tiêu, đng thi mang li s phát trin bn vng cho nhng quc gia đang phát trin. Đĩ là cơ ch đng thc hin (Joint Implementation vit tt là JI), cơ ch buơn bán quyn phát thi quc t (International Emission Trade vit tt là IET) và cơ ch phát trin sch (Clean Development Mechanism vit tt là CDM). Trong đĩ cơ ch JI và IET ch là s giao dch gia các quc gia cơng nghip hĩa vi nhau, cịn cơ ch CDM thc s là mt cơ hi cho các nưc đang phát trin (trong đĩ cĩ Vit Nam) cĩ th tip nhn đu tư t các nưc phát trin đ thc hin các d án ln v trng rng, phc hi rng, hn ch tình trng chuyn đi mc đích s dng đt t lâm nghip sang nơng nghip, thúc đy sn 12
23. xut nơng nghip theo hưng nơng lâm kt hp tin ti mc tiêu phát trin bn vng. Trong các dch v mơi trưng mà nhng cng đng vùng cao cĩ th đưc đn bù (hp th Carbon, bo v vùng đu ngun và bo tn đa đng sinh hc) thì cơ ch đn bù cho th trưng Carbon là cao hơn c, thm chí rng Carbon đưc xem là mt đĩng gĩp quan trng cho gim nghèo. Các k hoch đn bù Carbon hin cũng đang tăng lên nhanh chĩng, đc bit là các nưc đang phát trin Bass (2000) tng kt cĩ 30 k hoch trong năm 2000, nhưng đn năm 2002 đã cĩ đn 75 k hoch (LandellMills, 2002), chính vì vy Smith và Scherr (2002) cho rng: cĩ tim năng sinh k t các d án rng Carbon [21]. Trao đi Carbon là mt chin lưc, nh đĩ các cơng ty nhng nưc cơng nghip cĩ th h tr tài chính cho các d án nĩi trên nhm lưu gi li các loi khí nhà kính trong sinh khi rng đ cân bng lưng Carbon mà h phát thi ra. Trên cơ s này hình thành khái nim: “Rng Carbon” (Carbon forestry) – Đĩ là các khu rng đưc xác đnh vi mc tiêu điu hịa và lưu gi khí Carbon phát thi t cơng nghip. Khái nim “rng Carbon” thưng gn vi các chương trình d án ci thin đi sng cho cư dân sng trong và gn rng, đang bo v rng, h là nhng ngưi bo v rng và chu nh hưng ca s thay đi khí hu tồn cu, do đĩ cn cĩ s đn bù, chi tr thích hp. Cĩ như vy mi va gĩp phn nâng cao sinh k cho ngưi gi rng đng thi bo v mơi trưng khí hu bn vng trong tương lai – Hay nĩi cách khác là các hot đng nhm tích lũy Carbon da vào cng đng ch cĩ th thành cơng nu như cĩ mt cơ ch c th đ duy trì và bo v lưng Carbon lưu tr gn vi sinh k ca ngưi dân sng gn rng. Nhm hưng đn vic tìm ting nĩi chung trong tin trình ct gim và kim sốt lưng phát thi, gn đây ti các cuc hi tho v xây dng năng lc k thut REDD, trong khuơn kh chương trình bo tn da dng sinh hc khu vc châu Á – USAID do t chc WinRock tài tr, ngưi ta đã bàn tho nhiu v Baseline, REL và MRV: – REL (Reference Emissions Level): Là mc gim phát thi tham chiu – đây là cơ s cho vic theo dõi thành tích ca các can thip gim mt rng ca các 13
24. d án, chương trình REDD, làm cơ s tính tốn tng lưng CO 2 gim phát thi và hp th thơng qua gim mt và suy thối rng, t đây tính đưc tín ch CO 2 đ mua bán. Thut ng này hin nay đưc hiu như là đưng phát thi cơ s (Baseline) – MRV (Monitoring – Report – Vertification): Là h thng theo dõi, báo cáo, kim chng H thng này cn cĩ đ đánh giá tác đng ca vic thc hin các chương trình REDD, phn nh trung thc s gim phát thi và tăng hp th khí nhà kính t rng so vi REL. Ti các din đàn này ngưi ta cũng đã đ cp đn phương pháp chia giai đon đi vi vic thc hin chin lưc REDD, c th là: – Giai đon 1: Xây dng chin lưc REDD quc gia, bao gm đi thoi quc gia, cng c th ch và các hot đng trình din. – Giai đon 2: Thc hin các chính sách và các bin pháp trong chin lưc REDD quc gia. – Giai đon 3: Chi tr cho thành tích, trên cơ s nhng s gim phát thi và tăng hp th Carbon ca rng đưc đnh lưng so vi các mc tham chiu Rel hoc baseline. Cĩ th nĩi rng: S khơng thng ni cuc chin chng phá rng nu khơng cĩ cơ ch REDD. Các nưc như Indonesia, Congo, Brazil và nhiu nưc khác vùng nhit đi s là nhng nưc gt hái đưc nhng li ích khi bo v rng, qua th trưng tín dng REDD. Ngân Hàng Th gii (World Bank) hin nay đang đi trưc tiên bng s thit lp mt th trưng mi mua bán tín dng REDD. Ngân hàng đt mua các tín dng trưc vi các t chc đ các cơ s này tham gia khi đng th trưng tín dng REDD [18] Mt s các cơng ty đã bt đu khai trin các d án đ tham gia vào th trưng này. Ngân hàng thương mi McQuarie Bank (Úc) hp tác đu tư cùng vi t chc phi chính ph Flora and Fauna International (FFI) thit lp 4 đ án th nghim Đơng Nam Á, Nam M và Phi châu trong 4 năm ti. Trong đ án 14
25. Tây Kalimantan (Indonesia), sau khi ký bn ghi nh vi chính quyn đa phương, McQuarie Bank cung cp tài chính, tip th và bán tín dng tuân th phù hp vi tiêu chun trong khi FFI thit k, phát trin xây dng, qun lý d án bo v rng cùng vi chính quyn s ti và dân chúng đa phương và cung cp li nhun cho cng đng. T chc thương mi Carbon Conservation cũng đã ký vi qu đu tư Merril Lynch đ bán 9 triu USD tín dng Carbon qua đ án s bo tn 750 ngàn hecta rng Ulu Masen bc Aceh (Sumatra, Indonesia) cùng vi chính ph tnh Aceh và t chc phi chính ph FFI. T chc New Forest đang cĩ cơng trình bo h 200 ngàn hecta rng cùng vi chính ph Papua New Guinea nhm tránh các khu rng này b phá đ trng cây c du, qua đĩ tín dng s đưc bán vào cui năm 2009 vi s lưng khong 20 triu tn Carbon trong 20 năm gi rng trên th trưng tình nguyn (Voluntary Market) như th trưng ca Ngân hàng Th gii. Li nhun t tín dng bán đưc mt phn s đưc b vào qu chung cho cng đng đa phương, s cịn li dùng đ điu hành cơng trình, tr tin phí cho chính quyn đa phương và li nhun cho các nhà đu tư. [21] 1.2 Trong nưc 1.2.1 Mt s hot đng cĩ liên quan đn Cơ ch phát trin sch CDM: Cơ ch phát trin sch (CDM) là mt phương thc hp tác quc t mi trong lĩnh vc mơi trưng gia các quc gia đang phát trin và các quc gia đã cơng nghip hố. Đây là hình thc hp tác đưc xây dng theo Ngh đnh thư Kyoto nhm h tr các nưc đang phát trin thc hin phát trin bn vng thơng qua s đu tư vào lĩnh vc mơi trưng ca chính ph các nưc cơng nghip hố và các cơng ty, doanh nghip ca các nưc này. Trong rt nhiu hi ngh, din đàn th gii và khu vc din ra mi đây đu cho thy: Bin đi khí hu mà biu hin ch yu là hin tưng nĩng lên tồn cu và nưc bin dâng đang là mi quan tâm chung ca tồn cu, nĩ đã và đang nh hưng ti tồn b đi sng vt cht và mơi trưng sng ca chúng ta. Mc dù các nưc tham gia Cơng ưc 15
26. khung ca Liên Hp Quc (LHQ) v bin đi khí hu, ngh đnh thư Kyoto cũng rt n lc trong vic gim thiu phát thi khí nhà kính ra khí quyn nhm đt đưc mc tiêu chung trong vic bo v h thng khí hu trái đt. Tuy nhiên, cơng tác này vn cịn gp nhiu khĩ khăn và là thách thc ln nht đi vi nhân loi trong th k XXI. Tuy nhiên cng đng quc t vn đang hp tác, tìm “ting nĩi” chung cùng nhau gii quyt vn đ này, trên cơ s pháp lý là Cơng ưc khung ca Liên Hp Quc v bin đi khí hu và Ngh đnh thư Kyoto. Trong 3 cơ ch ca Ngh đnh thư Kyoto, Cơ ch phát trin sch (CDM) cĩ ý nghĩa cc kỳ quan trng đi vi các nưc đang phát trin. Cơ ch này giúp các nưc đang phát trin, trin khai các cơng ngh thân thin mơi trưng bng các ngun vn đu tư ca chính ph, doanh nghip các nưc phát trin. CDM cho phép các quc gia vi nhng mc tiêu gim phát thi bt buc đưc phát trin d án ti các quc gia đang phát trin. Đng thi, cơ ch phát trin sch CDM cũng nhm mc tiêu hưng ti phát trin bn vng bng các cam kt c th v hn ch và gim lưng khí nhà kính phát thi đnh lưng ca các nưc trên phm vi tồn cu. Thi gian qua, các d án CDM đã đem li li ích rõ rt v mơi trưng và kinh t cho c hai phía phía các nưc cơng nghip hố (tc là các nhà đu tư d án CDM) và phía các nưc đang phát trin (hay cịn gi là các nưc tip nhn d án CDM). V mt kinh t, ngun tài tr t các d án CDM s giúp các nưc đang phát trin đt đưc mc tiêu kinh t xã hi, mơi trưng và phát trin bn vng, chng hn như gim ơ nhim khơng khí và nưc, ci thin s dng đt, nâng cao phúc li xã hi, xố đĩi gim nghèo, to vic làm hay gim ph thuc vào nhp khu nhiên liu hố thch mc đ tồn cu, thơng qua các d án gim phát thi, CDM cĩ th khuyn khích đu tư quc t, thúc đy cung cp ngun lc cn thit cho tăng trưng kinh t nhiu nơi, nhiu khu vc trên th gii. Do đc đim cĩ b bin dài thp và d b nh hưng ca bão, lc, lưng mưa cao và tht thưng, nưc ta đưc đánh giá là mt trong nhng quc gia d b tác đng và chu nh hưng nng n ca bin đi khí hu trên th gii. Theo 16
27. mt nghiên cu thì đn năm 2050 mc nưc bin ưc tính s dâng thêm 33cm và đn năm 2100 s là 1m. Nu mc nưc bin dâng lên 1m thì 7% đt nơng nghip và 11% dân s ca Vit Nam s b nh hưng, tng sn phm quc ni (GDP) s gim đi khong 10% và Liên Hp Quc cũng đã cnh báo: nu mc nưc bin tăng thêm 1m thì Vit Nam s đi mt vi mc thit hi lên ti 17 t USD/năm; 1/5 dân s mt nhà ca; 12,3% din tích đt trng trt bin mt; 40.000km 2 din tích đng bng, 17km 2 b bin khu vc các tnh lưu vc sơng Mêkơng s chu tác đng ca lũ mc đ khơng th d đốn. [10, 14] Là mt nưc đang phát trin và cũng khơng thuc din phi ct gim lưng phát thi khí nhà kính, song t nhng tính tốn và d báo trên, chúng ta đã nhanh chĩng tham gia các din đàn quc t v các vn đ liên quan như kí Cơng ưc khung (1992), Ngh đnh thư Kyoto (1997), các d án CDM; thành lp các cơ quan đu mi quc gia ( tháng 3 năm 2003, theo yêu cu ca Ngh đnh thư Kyoto và Tho thun b sung Marrakech, Vit Nam đã thành lp Cơ quan quc gia v CDM thuc Văn phịng Ozone và bin đi khí hu, trc thuc B Tài nguyên và Mơi trưng ch trì cùng 09 B, ngành liên quan) tc là Vit Nam đã và đang chun b đy đ các điu kin theo qui đnh ca th gii trong vic xây dng và thc hin các d án tim năng v CDM thuc các lĩnh vc: Bo tn và tit kim năng lưng; Chuyn đi s dng nhiên liu hĩa thch; Thu hi và s dng CH 4 t rác thi và khai thác m qung; Trng rng Tháng 04/2007, Th tưng Chính ph đã ra quyt đnh s 47/2007/QĐ TTg v vic phê duyt K hoch t chc thc hin Ngh đnh thư Kyoto thuc Cơng ưc khung ca Liên Hp Quc v bin đi khí hu giai đon 2007 – 2010, trong đĩ đ cao mc tiêu huy đng mi ngun lc thc hin k hoch phát trin kinh t xã hi theo hưng phát trin nhanh, bn vng, bo v mơi trưng và đĩng gĩp vào vic t chc thc hin UNFCCC, Ngh đnh thư Kyoto, thu hút vn đu tư trong và ngồi nưc vào các d án CDM, khuyn khích ci tin cơng ngh, tip nhn, ng dng cơng ngh cao, cơng ngh sch, k thut hin đi Hin nay, Vit Nam đã phê duyt 105 d án CDM và 15 d án CDM đưc quc t cơng nhn. Các d án này đã đem li nhng hiu qu rõ rt. Kt 17
28. qu thu đưc t các d án CDM nưc ta trong thi gian qua là ht sc thit thc. Đin hình là D án tăng hiu qu s dng năng lưng trong lĩnh vc ni hơi cơng nghip và D án thu gom khí đng hành m Rng Đơng ca nhà thu JVPC (Nht). D án trong lĩnh vc ni hơi cơng nghip cĩ mc tiêu gim tiêu th năng lưng ca ni hơi cơng nghip, nâng cao hiu sut ni hơi vi chi phí đu tư thp, nh đĩ gim phát thi khí CO 2 trong lĩnh vc cơng nghip. Kt qu c th thu đưc t D án này là gim đưc khong 150 nghìn tn CO 2 mi năm, nh tăng đưc hiu sut trung bình ca ni hơi cơng nghip t 45% lên 60%. Bên cnh các hot đng đĩ, trong nhng năm gn đây Vit Nam đã cĩ nhng n lc thc hin mt s nghiên cu v vn đ bin đi khí hu và CDM, qua đĩ đã thu đưc mt s dn liu quan trng như sau: – Các ngun KNK chính Vit Nam là: năng lưng, nơng nghip, thay đi s dng đt và lâm nghip (trong đĩ thay đi s dng đt là 50,5% và lâm nghip là 18,7% tng phát thi quc gia). Theo kt qu kim kê KNK quc gia năm 1994 Vit Nam, tng phát thi KNK là 103,8 triu tn CO 2, bình quân khong 1,4 tn/ngưi/năm. – Các kt qu nghiên cu chin lưc quc gia v CDM, trong lĩnh vc thay đi s dng đt và lâm nghip, thì tim năng hp th KNK ca rng vào khong 52,2 triu tn CO 2 vi chi phí gim thp dao đng t 0,13 USD/tn CO 2 – 2,4 USD/tn CO 2, trong khi chi phí gim thp CO 2 trong lĩnh vc năng lưng giao đng t 22,3 USD/tn – 154,22 USD/tn CO 2. Bng 1.3: Lưng điu tra khí nhà kính trong Lâm nghip và thay đi s dng đt năm 2003 Phát thi (+)/hp th () Loi phát thi/hp th (triu tn CO 2) CO 2 hp th do tăng trưng sinh khi 39.27 CO 2 phát thi do thay đi s dng đt +56.72 CH 4, NO 2 phát thi (ưc tính theo đương lưng CO 2) +4.16 CO 2 hp th do phc hi rng 11.05 CO 2 phát thi t đt +8.82 Tng cng +19.38 (Ngun: Nguyn Khc Hiu, 2003) Do th trưng mua bán gim phát thi KNK cịn quá mi m, các doanh nghip cịn thiu thơng tin v th trưng này, do đĩ mc dù tim năng th trưng 18
29. Vit Nam là rt ln nhưng cịn quá ít các doanh nghip tham gia. Đã đn lúc nhà nưc phi ph bin rng rãi hơn, cung cp nhiu thơng tin hơn cho các nhà doanh nghip đ h cĩ th cân nhc khi tham gia th trưng. Đn nay cĩ th nĩi rng hành trình ca Vit Nam trên con đưng tuân th cơng ưc ca Liên Hp Quc v thay đi khí hu, ngh đnh thư Kyoto nĩi chung và Cơ ch phát trin sch nĩi riêng mi ch bt đu. Nhưng vi nhng thành cơng bưc đu, vi nhng cơ ch, chính sách đã và đang xây dng và nhng ngun lc sn cĩ s giúp Vit Nam thành cơng hơn na trong các d án CDM, vng bưc hơn trên con đưng hưng ti mt quc gia tăng trưng v kinh t, phát trin v xã hi và bn vng v mơi trưng. 1.2.2 Đim qua tình hình trin khai chương trình REDD Vit Nam: Vit Nam đã tham gia UNFCCC vào tháng 11/1994 và phê chun Ngh đnh thư Kyoto vào tháng 9/2002 nên chúng ta cĩ đy đ cơ s pháp lý và tiêu chí quc t đ tham gia REDD. Nhà nưc ta rt quan tâm đn bo v và phát trin rng, gn lin vi phát trin kinh t xã hi và xĩa đĩi gim nghèo vùng nơng thơn min núi. Lut Bo v và Phát trin rng (2004), Lut Bo v Mơi trưng (2005) và Lut Đa dng sinh hc (2008) đu cĩ quy đnh v nhim v bo v và phát trin rng. Qun lý rng bn vng là mt trong năm Chương trình trng yu ca Chin lưc phát trin lâm nghip quc gia giai đon 20062010 và tm nhìn đn năm 2020 đã đưc Th tưng Chính ph phê duyt ti Quyt đnh s 18/2007/QĐTTg ngày 05/02/2007. Bo v và phát trin rng bn vng cũng là mt ni dung quan trng trong khung K hoch ng phĩ vi bin đi khí hu ca B Nơng nghip và PTNT (Quyt đnh s 2730/QĐBNNKHCN ngày 05/9/2008) Ti Quyt đnh s 158/2008/QĐTTg ngày 02/12/2008 v “Chương trình mc tiêu quc gia ng phĩ vi bin đi khí hu”, các B, ngành, đa phương s phi thc hin vic đánh giá mc đ ca bin đi khí hu Vit Nam đi vi các lĩnh vc, các ngành, các đa phương trong tng giai đon, tích hp vn đ này vào các chin lưc, chương trình, quy hoch, k hoch phát trin kinh t xã hi, 19
30. phát trin ngành và các đa phương. Nhng n lc ng phĩ ca nưc ta s là đng thái tích cc trong cơng cuc gim nh bin đi khí hu, bo v h thng khí hu tồn cu. Ban Ch đo Quc gia v Chương trình s do Th tưng Chính ph làm Trưng ban, B trưng B Tài nguyên và Mơi trưng làm Phĩ Trưng ban thưng trc và đi din các B K hoch Đu tư, Tài chính, B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, B Ngoi giao. Vi tư cách là cơ quan đu mi ca Chính ph v ng phĩ vi bin đi khí hu, B Tài nguyên và Mơi trưng đưc giao trách nhim ch trì, phi hp vi các B, ngành xây dng cơ ch, chính sách qun lý, điu hành, hưng dn thc hin Chương trình mc tiêu Quc gia và t chc thanh tra, kim tra, đnh kỳ sơ kt đánh giá vic thc hin Chương trình, Th tưng Chính ph đã nêu rõ rng cn phi huy đng các ngun lc đ thc hin Chương trình mc tiêu quc gia ng phĩ vi bin đi khí hu, trong đĩ s tài tr ca cng đng quc t là ht sc quan trng. Hp th Carbon đưc coi là mt dch v mơi trưng do rng đem li, do vy thc hin REDD s gĩp phn hồn thin Chính sách chi tr dch v mơi trưng rng theo Quyt đnh s 380/2008/QĐTTg ca Th tưng Chính ph. Vit Nam cĩ li th là chúng ta cĩ h thng qun lý nhà nưc chuyên ngành lâm nghip thng nht t Trung ương đn đa phương to điu kin thun li cho vic trin khai REDD và REDD ha hn s là mt cơ ch tài chính hiu qu đ thc hin các ch trương, đưng li này. Cùng vi chính sách thí đim chi tr dch v mơi trưng rng theo Quyt đnh 380/2008/QĐTTg ca Th tưng Chính ph, vic thc hin REDD hy vng s to ngun tài chính mi, bn vng là đng lc mnh m khuyn khích ngưi dân và mi thành phn kinh t tham gia qun lý và s dng rng bn vng gĩp phn xĩa đĩi, gim nghèo, đc bit là vùng nơng thơn, min núi. Theo s liu thng kê ca B Nơng nghip & PTNT, tính đn 31/12/2008, din tích rng t nhiên ca Vit Nam là 10,35 triu hécta (tương đương vi 31% tng din tích t nhiên). Mc dù trong nhng năm va qua đ che ph ca rng cĩ tăng (t 28% năm 1993 lên 38,7% năm 2008), nhưng tình trng mt rng và suy thối rng vn tip din, đc bit là Đơng Nam B và Tây Nguyên. Rng 20
31. nưc ta cĩ tính đa dng sinh hc cao, là nơi hi t ca các lung đng, thc vt t Đơng sang Tây và t Bc xung Nam. Như vy, xét theo 3 tiêu chí ca Qu đi tác Carbon trong lâm nghip (FCPF): din tích rng t nhiên hin cĩ, đa dng sinh hc và din bin tài nguyên rng thì Vit Nam đ tiêu chun đưc la chn là nưc thí đim tham gia thc hin REDD [1, 14] Theo Ngh đnh s 01/2008/NĐCP ca Chính ph v chc năng, quyn hn, nhim v và t chc b máy ca B Nơng nghip và PTNT và Chương trình mc tiêu quc gia ng phĩ vi bin đi khí hu, B Nơng nghip và PTNT là cơ quan qun lý nhà nưc v lĩnh vc nơng nghip và phát trin nơng thơn trong đĩ cĩ ngành Lâm nghip là cơ quan ch trì, phi hp vi B Tài nguyên & mơi trưng (cơ quan đu mi quc gia thc thi UNFCCC) và các B, ngành, đa phương nghiên cu trin khai REDD Vit Nam. B Nơng nghip và PTNT đã giao cho Cc Lâm nghip là cơ quan ch trì, phi hp vi các đơn v trong và ngồi B, các t chc quc t xây dng và trin khai REDD. Thc hin Quyt đnh s 02 ca Hi ngh ln th 13 các bên tham gia UNFCCC (COP13), tháng 02/2008 Vit Nam đã gi ti Ban thư ký ca Cơng ưc tài liu nêu quan đim v phương pháp cũng như l trình thc hin REDD, trong đĩ cĩ đ xut các hot đng cn s h tr v tài chính và k thut ca cng đng quc t. T ngày 03 – 06/11/2008 ti Hà Ni, B Nơng nghip & PTNT Vit Nam đã t chc hi tho quc t: “Qun lí rng bn vng các quc gia lưu vc sơng Mê Kơng đ lưu gi Carbon trong chương trình REDD – Chun b các khía cnh kĩ thut cho REDD”. Kt qu hi tho cho thy cn xây dng h thng ưc tính Carbon lưu gi quc gia, bao gm xây dng đưng cơ s, giám sát s thay đi din tích rng, cht lưng rng, tính tốn lưng CO2 hp th ca rng t nhiên và nâng cao năng lc cho cng đng trong giám sát hp th CO 2 ca rng [6] B Nơng nghip và PTNT cũng đã gi thư bày t s quan tâm và mong mun đưc tham gia REDD ti Văn phịng thưng trc ca Liên Hp Quc ti Vit Nam. Đáp li, Chính ph Na Uy và Chương trình gim khí thi do phá rng và suy thối rng ca Liên Hp Quc (UNREDD) đã c đồn chuyên gia cao 21
32. cp sang Vit Nam vào tháng 01/2009 đ tìm hiu mi quan tâm cũng như nhu cu tr giúp ca Vit Nam trong quá trình xây dng và trin khai REDD, đng thi t chc các bui hi tho gii thiu v REDD, cơ hi và thách thc trong quá trình thc hin. Bên cnh đĩ, B Nơng nghip & PTNT cũng đã tin hành trao đi vi các nhà tài tr tim năng khác như Hà Lan, Phn Lan, Nht Bn, Úc, Thy Sĩ, Đan Mch, ADB đ tìm kim thêm ngun tài tr và đã đt đưc nhng kt qu kh quan. Nhm tăng cưng kh năng phi hp và lng ghép các Chương trình, d án, huy đng ti đa và s dng cĩ hiu qu các ngun lc cũng như huy đng mi thành phn kinh t và các nhà tài tr tham gia thc thi REDD, B Nơng nghip & PTNT đã và đang ch trì, phi hp vi B Tài nguyên & Mơi trưng cùng các B, ngành cĩ liên quan xây dng Chương trình REDD quc gia. Dưi s ch đo ca B Nơng nghip & PTNT, Cc Lâm nghip – là cơ quan qun lý nhà nưc chuyên ngành Lâm nghip, đã phi hp vi V Hp tác Quc t và các chuyên gia ca FFI, SNV, JICA và mt s t chc khác xây dng bn đ xut ý tưng d án (RPIN) kêu gi s tài tr ca FCPF và đn tháng 07/2008, bn đ xut này đã đưc FCPF phê duyt và Vit Nam đã chính thc tr thành mt trong 14 nưc đu tiên tham gia FCPF. Theo đĩ, Vit Nam đưc tài tr 200.000 USD đ xây dng văn kin đ xut chi tit (RPlan). RPlan đã đưc thơng qua, Vit Nam đã đưc nhn khon tài tr khong 2 triu USD đ thc hin thí đim REDD. Tha y quyn ca B trưng B Nơng nghip & PTNT, đi din ca Cc Lâm nghip đã bo v thành cơng đ xut ý tưng Chương trình REDD ca Vit Nam ti phiên hp đu tiên ca Hi đng chính sách ca UNREDD đưc t chc ngày 10/03/2009 ti Panama. Theo đĩ, UNREDD s tài tr cho Vit Nam (cùng mt s nưc: Indonesia, Brazil, Tanzania ) khon kinh phí ban đu khong 4,38 triu USD nhm nâng cao năng lc cp quc gia và đa phương đ thc thi REDD. Đ khi đng, ngày 26/11 ti Đà Lt, B NNPTNT đã phi hp vi 3 cơ quan Liên hip quc (UNDP, FAO, UNEP) t chc hi tho trin khai 22
33. chương trình UN REDD, đng thi tip tc chun b các th tc cn thit đ trình Th tưng Chính ph phê duyt và trin khai d án. Nu tr thành mt cơ ch tài chính chính thc trong các tha thun quc t thì trưc ht REDD s gĩp phn làm hn ch bin đi khí hu trên phm vi tồn cu. Bên cnh đĩ, thc hin REDD cũng đng nghĩa vi vic rng đưc qun lý và s dng bn vng, đa dng sinh hc và các dch v mơi trưng ca rng đưc bo tn, gĩp phn cung cp g và các lâm sn ngồi g, thúc đy phát trin kinh t, xã hi và xĩa đĩi gim nghèo ti các nưc đang phát trin cĩ din tích rng t nhiên ln. Hin nay, Nhà nưc ta đã và đang tin hành giao, cho thuê đt gn vi rng cho các thành phn kinh t xã hi (gm nhng t chc, doanh nghiêp, h gia đình và cng đng). Khi nhn đt, rng, h chính là nhng ngưi ch thc s tham gia trc tip vào các hot đng qun lý, bo v và phát trin rng. H là ngưi đưc hưng trc tip và phn ln li ích t các hot đng trên sau khi đã trích np các khon phí theo quy đnh ca pháp lut hin hành. Ch trương ca Nhà nưc là khuyn khích các thành phn kinh t tham gia thc hin REDD, Nhà nưc s ch đĩng vai trị qun lý và điu phi các hot đng nhm đm bo tính thng nht. Hin nay, B NN & PTNT đang phi hp vi các bên cĩ liên quan nghiên cu mơ hình t chc và thc hin. Trong tương lai, REDD s hot đng theo cơ ch th trưng. Do vy, s tham gia ca đa dng các thành phn kinh t và các bên cĩ liên quan s đm bo tính minh bch và bn vng ca cơ ch này. 1.2.3 Nghiên cu sinh khi, hp th Carbon ca rng và xây dng baseline đ tham gia REDD: Cho đn nay chưa cĩ nghiên cu đy đ và hồn chnh v xác đnh sinh khi (biomass) và Carbon tích lũy trong các h sinh thái rng t nhiên Vit Nam đ làm cơ s tham gia chương trình REDD. V sinh khi rng đưc Nguyn Ngc Lung (1989) nghiên cu đu tiên cho rng thơng thuc tnh Lâm đng Đã đưa ra phương pháp mơ hình hĩa sinh khi rng da vào các ch tiêu điu tra, giám sát rng. 23
34. Ngơ Đình Qu và cng s đã nghiên cu đánh giá sinh trưng và năng sut mt s rng trng trên các lp đa khác nhau và xác đnh kh năng hp th CO 2 ca các đi tưng rng này [11]. Võ Đi Hi (2006) [2, 3] đã nghiên cu kh năng tích lũy Carbon ca rng trng M theo các cp đt ti Tuyên Quang và Phú th làm cơ s điu tra d báo kh năng hp th CO 2 ca rng M trên các cp đt và đã nghiên cu hp th Carbon ca rng trng bch đàn. Trung tâm sinh thái và mơi trưng thuc Vin Khoa hc Lâm nghip Vit Nam đã cĩ nghiên cu xác đnh tr lưng Carbon ca thm tươi cây bi, tương ng vi trng thái IA, IB theo h thng phân loi trng thái rng Vit Nam. Vic xác đnh sinh khi tươi/khơ đưc thc hin theo tng b phn thân, cành và lá. Tr lưng Carbon đưc xác đnh thơng qua sinh khi khơ ca các b phn và h s chuyn đi 0,5. Tuy nhiên nghiên cu này ch mi dng li trng thái rng phc hi vi đi tưng là cây bi, thm tươi, chưa nghiên cu đy đ cho các trng thái rng, và lưng Carbon lưu gi đưc chuyn đi theo h s, chưa đưc phân tích hàm lưng trong tng b phn thc vt c th [8]. Bo Huy, Phm Tun Anh (2007 2008) [15] vi s tài tr ca T chc Nơng Lâm kt hp th gii (ICRAF) đã cĩ nghiên cu thăm dị ban đu v d báo kh năng hp th CO 2 ca rng lá rng thưng xanh Tây Nguyên. Kt qu đã xây dng đưc phương pháp nghiên cu, phân tích hàm lưng Carbon trên mt đt rng bao gm trong thân, v, lá, cành ca cây g và cho lâm phn; đã đưa ra phương pháp d báo lưng CO 2 hp th cho cây rng và trên lâm phn. Đây s là cơ s đ phát trin phương pháp nghiên cu các b cha Carbon các h sinh thái rng t nhiên trong c nưc [6, 15] Vì vy đi vi trong nưc đ tham gia chương trình REDD, Vit Nam cn cĩ nghiên cu đ cung cp thơng tin, d liu cĩ cơ s khoa hc và đáng tin cy v s thay đi ca các b cha Carbon trong các h sinh thái rng. Do đĩ nghiên cu này là rt cn thit và s làm cơ s đ tham gia vào chương trình REDD. Tác đng gián tip ca nĩ là đem li cơ hi đưc chi tr dch v hp th CO 2 ca 24
35. rng thơng qua qun lý bo v rng cho các cng đng nghèo sng ph thuc vào rng. Ngồi ra chương trình REDD cịn địi hi xây dng đưc đưng baseline cho quc gia, khu vc hay vùng d án; vì đây là cơ s đ d báo phát thi CO 2 t rng thơng qua d liu quá kh, t đĩ xác đnh đưc n lc ca tng nưc, tnh, d án trong vic qun lý bo v rng đ gim phát thi t suy thối và mt rng; lưng gim phát thi này s bin thành tín ch Carbon và đưc chi tr. V phương pháp xây dng đưng Rel, baseline đã đưc t chc IPCC đưa ra và đã đưc gii thiu vào Vit Nam thơng qua hàng lot các hi ngh, hi tho, tp hun khi đng REDD [4,6, 27]. Ngồi yu t xã hi cĩ tính th thách khi tham gia REDD là làm th nào đ ci thin quy hoch s dng rng, đt rng, sinh k; thì yu t k thut cũng cha đng nhiu khĩ khăn, trong đĩ vic ưc tính Carbon trong sinh khi rng cĩ th tin hành qua nghiên cu, nhưng xây dng baseline hoc Rel địi hi cĩ s liu v din bin rng trong quá kh 5 – 10 năm và các yu t kinh t xã hi, chính sách liên quan đ thit lp đưc mơ hình mt rng trong quá kh khách quan, làm cơ s d báo; điu này cĩ nhiu th thách v h thng qun lý cơ s d liu ca chúng ta cũng như tính khách quan trong xác đnh các nhân t nh hưng; vì d liu quá kh mt rng s làm cơ s cho d báo và tính tốn lưng gim phát thi nh bo v và phát trin rng trong tương lai, và nĩ phi khách quan, cĩ cơ s khoa hc và cn đưc IPCC chp nhn mi đưc chi tr. 1.3 Tho lun v vn đ nghiên cu: Đim qua mt s thơng tin và kt qu nghiên cu nhng vn đ cĩ liên quan đn phát thi, hp th CO 2 ca rng, các yu t k thut cn thit đ tham gia REDD và th trưng Carbon trên th gii & trong nưc, chúng tơi nhn thy rng: Nn phá rng và thay đi mc đích s dng đt t rng là hai nguyên nhân “đĩng gĩp đáng k” vào hin tưng m lên tồn cu. Nu chúng ta khơng gi li các cánh rng nhit đi cịn li ca th gii, thì cũng chính là đang thu hp nghiêm trng các quyn chn la đi vi vic gim phát thi khí nhà kính – 25
36. REDD va là gii pháp, va là cơ hi cho chúng ta vưt qua th thách này. Tuy nhiên: – Vit Nam là mt trong nhng nưc cĩ tim năng thc hin gim phát thi, Vit Nam đã tham gia ngh đnh thư Kyoto và hin nay đang bưc đu tin hành thc hin d án REDD. Đã cĩ nhng d kin đt đưc song s cịn gp nhiu khĩ khăn vì chưa cĩ nhng nghiên cu c th nào Vit Nam v vic thu hi CO 2, th trưng CO 2 Vit Nam cũng chưa đưc m rng mà vn đang trong giai đon vn đng và thu hút các thành phn kinh t tham gia vào d án này. – Vic đnh lưng CO 2 mà rng hp th là vn đ khá phc tp, liên quan đn quá trình quang hp, hơ hp thc vt cũng như ph thuc vào vic xác đnh tăng trưng và s đào thi ca cây rng theo thi gian. Trên th gii đã cĩ nhiu phương pháp đưc đưa ra nhưng trong thc t chưa đưc áp dng nhiu vì vn cịn nhng hn ch nht đnh. Đa s các phương pháp ch yu tp trung vào vic đánh giá CO 2 hp th ca cây xanh trên mt đt và dưi mt đt, xác đnh lưng Carbon tích lũy trong thc vt ti thi đim nghiên cu và s dng h s quy đi là 0,5 t sinh khi khơ sang Carbon tích lũy, đánh giá lưng Carbon lưu tr trong mt s kiu s dng đt, mt s lồi cây rng trng; cịn c th đi vi rng t nhiên thì chưa nhiu lm. Vit Nam đã cĩ nghiên cu v hp th CO 2 ca các lồi cây trng rng, riêng đi vi rng t nhiên thì mi ch là nhng nghiên cu thăm dị v phương pháp. – K thut xác lp đưng Baseline (Rel) vn đang b ng trong nưc và đi mt vi nhiu th thách v qun lý cơ s d liu, trong khi đĩ baseline là tin đ đ giám sát phát thi t suy thối và mt rng đ tham gia REDD. – Vn đ mua bán Carbon đã và đang din ra rt sơi đng trên th trưng th gii, đc bit là Châu Âu. Tuy nhiên vic mua bán này vn đang da trên cơ s chi phí hn ch khí phát thi mà chưa cĩ cơ s trong vic tính tốn năng lc hp th CO 2 ca rng t nhiên. 26
37. – Trong nưc, mc dù Vit Nam đã tham gia Ngh đnh thư Kyoto, là thành viên ca FCPF, các B, ngành liên quan đã vào cuc đ xúc tin, khi đng tin trình này nhưng hu như ch mi dng li ch trương, chính sách chung; v kĩ thut vn cịn như đang b ng vì thiu các thơng tin cũng như cơ s khoa hc, phương pháp tính tốn, d báo lưng CO 2 hp th bi thm ph ca quc gia, REL, h thng theo dõi, báo cáo và kim chng (MRV) làm cơ s tham gia th trưng Carbon tồn cu. – Các doanh nghip trong nưc chưa tích cc tham gia th trưng Carbon bi nhiu lí do: thiu thơng tin, thiu cơ s khoa hc cũng như hành lang pháp lí, cơ ch cho hot đng này. Vì vy gĩp phn tip tc nghiên cu và đưa ra các phương pháp ưc tính lưng CO 2 hp th ca rng t nhiên cũng như xây dng Baseline là điu cn làm ngay đ Vit Nam cĩ th sm tham gia chương trình REDD vào năm đu năm 2013. 27
38. CHƯƠNG 2: MC TIÊU, ĐI TƯNG, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. Mc tiêu nghiên cu: 2.1.1. Mc tiêu tng quát: Gĩp phn phát trin phương pháp xây dng đưng cơ s (Baseline/REL) đ giám sát quá trình phát thi CO 2 t suy thối và mt rng t nhiên và phương pháp ưc tính bin đng Carbon lưu gi trong các trng thái rng. 2.1.2. Mc tiêu c th: Đ tài xác đnh đt đưc các mc tiêu c th sau: i. Xây dng đưc đưng cơ s (Baseline) v quá trình bin đi tài nguyên rng và lưu gi Carbon tnh Đăk Nơng. ii. Cung cp các mơ hình đ ưc tính CO 2 hp th trong kiu rng thưng xanh thuc tnh Đăk Nơng. iii. Ưc tính đưc kh năng kinh t v dch v hp th CO 2 ca rng thưng xanh khu vc huyn Tuy Đc. 2.2. Gi đnh nghiên cu: Đ đt đưc mc tiêu nghiên cu, đ tài này đt ra các gi đnh quan trng như sau: – Cĩ cơ s d liu v din bin tài nguyên rng trong 5 năm va qua tnh Đăk Nơng – Cĩ mi quan h gia lưng CO 2 hp th vi các nhân t điu tra rng, làm cơ s xây dng các mơ hình ưc tính, d báo. 2.3. Phm vi, đi tưng và đc đim ca khu vc nghiên cu: 2.3.1. Phm vi, đi tưng nghiên cu: – Thay đi din bin tài nguyên rng đ lp baseline đưc thc hin trên din tích đt lâm nghip tồn tnh. 28
39. – Nghiên cu hp th CO 2 các trng thái rng thưng xanh đưc rút mu và phân tích sinh khi, Carbon ca các cây rng và 6 b cha trong lâm phn khu vc đi din là huyn Tuy Đc, tnh Đăk Nơng. – Đa đim nghiên cu: Tnh Đăk Nơng. 2.3.2. Đc đim ca khu vc nghiên cu: Mt s thơng tin cơ bn v tnh Đăk Nơng Đăk Nơng là mt tnh mi đưc thành lp đưc chia tách ra t tnh Đăk Lăk cũ (01/01/2004), nm v phía tây nam ca Tây Nguyên: – Phía Đơng – Đơng nam giáp Lâm đng; – Phía Tây giáp Campuchia; – Phía Nam – Tây nam giáp Bình phưc; – Phía Bc giáp Đăk Lăk. Tnh Đăk Nơng cĩ 8 đơn v hành chính, gm 1 th xã và 7 huyn. Dân s: 492.000 ngưi, gm 31 dân tc anh em, mt đ: 75,5 ngưi/km 2, trong đĩ chim ti 85,8% là cư dân vùng nơng thơn (422.000 ngưi) sinh sng ch yu bng nơng nghip (mà trng trt là chính, vi gn 92,1% trong tng cơ cu ngành nơng nghip). Vi tc đ tăng dân s nơng thơn bình quân 4%/năm và tình trng di cư t do vn cịn tip din như hin nay (bình quân: 9001.000 khu/năm) thì đây qu là mt áp lc rt ln cho cơng tác qun lí bo v rng ca đa phương. Tng din tích t nhiên: 651.561,6ha; trong đĩ: – Din tích quy hoch cho lâm nghip: 388.865,4ha (bao gm: rng t nhiên: 309.427,8ha, rng trng: 14.562,9ha, đt chưa cĩ rng: 64.874,7ha); – Din tích đt khác (ngồi lâm nghip): 262.696,2ha. – T l che ph ca rng c b gim dn hàng năm: t 56,6% (năm 2004) đn nay ch cịn 49,1% (Quyt đnh s 505/QĐCTUBND ngày 16/4/2010 “V/v cơng b hin trng rng ca tnh Đăk Nơng năm 2009”), trong khi các hot đng GĐGR cho h gia đình, cng đng trong các năm va qua cũng ch mi 29
40. dng li qui mơ thí đim (7.760ha trong tồn tnh) do các chương trình d án quc t tài tr . Ngồi chc năng là nhng khu rng phịng h, đc dng, tài nguyên rng đây cịn đĩng vai trị rt quan trng trong đi sng sn xut ca nhân dân, đc bit là đi vi nhng cng đng dân cư sng gn rng và ven rng, trong đĩ nhiu din tích rng cĩ giá tr bo v mơi trưng và phát trin các dch v lâm nghip. Tuy nhiên nu ngay t bây gi chúng ta khơng cĩ gii pháp hu hiu kp thi và “căn cơ” thì cĩ th trong mt tương lai khơng xa na nhng cánh rng cịn li kia cũng ch s cịn tn ti trong kí c ca mi ngưi. Mt s thơng tin cơ bn v huyn Tuy Đc Là mt huyn mi đưc tách ra t huyn Đăk Rlp (cũ) và nm phía Tây – Tây nam ca tnh, Tuy đc cĩ tng din tích đt t nhiên: 112.384,0 ha; trong đĩ: – Din tích đt cĩ rng: 66.129,4ha và đt trng đi trc: 13.648,1ha trên 79.777,5ha qui hoch cho lâm nghip; – Đt ngồi lâm nghip là: 32.606,5 ha. Phn ln din tích rng t nhiên ca huyn Tuy Đc hin do Nơng – lâm trưng cao su Tuy đc và 02 Cơng ty lâm nghip Nam tây nguyên và Qung Tín qun lý. Dân s: 34.694 ngưi, trong đĩ ngưi đng bào dân tc M’Nơng đa phương chim 41% tng dân s trong huyn. Điu kin t nhiên khu vc nghiên cu:
    Đa hình: Khu vc nghiên cu cĩ đa hình tương đi phc tp, b chia ct bi h thng khe, sui khá dày. Đ cao tuyt đi bin đng t 750m – 650m. Đ dc bình quân khong 10 20 o. Đ cao và mc đ phc tp ca đa hình cĩ xu hưng gim dn t bc xung nam. 30
41. 
    Khí hu thy văn: Khí hu đây đưc chia làm hai mùa mưa và nng rõ rt: mùa mưa bt đu t tháng 5 đn tháng 10, mùa khơ kéo dài t tháng 11 đn tháng 4 năm sau. Nhit đ khơng khí trung bình trong năm: 22,2 oC. Nhit đ khơng khí cao nht tuyt đi trong năm: 35,8 oC. Nhit đ khơng khí thp nht tuyt đi trong năm: 8,2 oC. Biên đ dao đng nhit gia các mùa trong năm tương đi nh nhưng biên đ dao đng nhit gia ngày và đêm khá ln, đc bit là vào các tháng mùa khơ. Lưng mưa trung bình trong năm bin đng trong khong t 2.250mm đn 2.450mm. Lưng mưa ngày ln nht trong năm: 106 mm. S ngày mưa trong năm: 195 ngày. Lưng mưa ch yu tp trung vào các tháng 6, 7, 8 và chim 80% lưng mưa c năm. Khu vc Tuy Đc mùa mưa thưng đn sm hơn các khu vc khác trong đa bàn tnh Đăk Nơng. Đ m tương đi trung bình trong năm: 85%. Lưng bc hơi trung bình trong năm: 195,4 mm. Lưng bc hơi trong các tháng mùa khơ ln hơn rt nhiu so vi các tháng mùa mưa, do vy mùa khơ rt thiu nưc. Cĩ hai hưng giĩ chính: đơng bc và tây nam. Giĩ đơng bc thi vào mùa khơ, đây là loi giĩ hi, nh hưng rt ln đn cây trng trong vùng Trong khu vc nghiên cu cĩ nhiu sui ln như Đăk R’lp, Đăk Glun, Đăk R’tih, ĐăkN’ohr, ĐăkDeul ngồi ra cịn cĩ rt nhiu nhánh sui nh và các khe. Đây là khu vc đu ngun nên lưu lưng nưc tuy khơng ln nhưng khơng b cn vào mùa khơ.
    Đt đai: Đt ph bin đây là đt nâu đ trên đá Bazan (Fk). Đây là loi đt khá tt, cĩ đ sâu tng đt >100 cm, khơng cĩ kt von, đ đá ln thp phù hp vi nhiu lồi cây nơng, lâm, cơng nghip. Ngồi ra cĩ mt s ít là đt bi t ven sui (Ru), đây cũng là mt loi đt khá tt, tuy nhiên thưng hay b úng vào mùa mưa. 31
42. 
    Rng và tài nguyên rng khu vc nghiên cu: Rng t nhiên đây thuc kiu rng g lá rng, mưa m, thưng xanh; cĩ h thc vt và cu trúc rt đa dng. Các dng rng thưng gp gm: Rng g, rng l ơ tre na, rng hn giao g l ơ, h giao l ơ g trong đĩ rng g chim phn ln din tích rng t nhiên hin cĩ trong khu vc. Các loi rng hn giao, l ơ thun phân b ri rác và tp trung ch yu ven các sui. Đi vi rng g, cĩ các trng thái ph bin là rng non phc hi sau nương ry (IIAIIB), rng b tác đng mnh (IIIA 1) và rng ít b tác đng (IIIA 2). Nhìn chung tài nguyên rng cịn phong phú, tr lưng g khá cao song do các chng loi g quý him đã b khai thác chn trong nhiu năm trưc đây nên gn như đã gim cht lưng. Mt đc đim d nhn thy đi vi kiu rng thưng xanh trong khu vc nghiên cu đĩ là mt đ cây rt dày và cĩ phân b gim dn theo cp kính. Cu trúc tng tán phc tp, nhiu tng vi h thc vt ht sc phong phú. Các ưu hp thưng gp: Chị xĩt ( Schima superba ), D ( Quercus sp ), Trâm ( Syzygium sp ), Xoan ( Melia azedarach ) Thm thc bì thưng rt dày vi các lồi song mây, lá bép, mây bi, ring, ngh rng vi đ che ph rt cao. Tình hình kinh t xã hi khu vc nghiên cu Khu vc nghiên cu hp th Carbon rng nm trên đa bàn các xã: Đăk N’ohr, Đăk R’tih, Đăk BukSo và Qung trc thuc huyn Tuy Đc tnh Đăk Nơng. Đây là vùng cĩ t l đng bào dân tc M’Nơng khá cao. Trung bình mi h cĩ t 5 – 7 khu, 2 lao đng chính, 1 lao đng ph. T l sinh đ t nhiên cịn khá cao. Đi sng ca các cng đng là đng bào dân tc đa phương đây trong nhng năm gn đây đã đưc ci thin tuy nhiên vn cịn rt nhiu khĩ khăn và ph thuc nhiu vào rng. Ngồi vic cung cp các sn phm như g, lâm sn ngồi g, đt canh tác Rng t nhiên đang là sinh k cho các cng đng thơng qua các chương trình giao đt giao rng. Trong thi gian qua, trong khuơn kh hot đng ca d 32
43. án ETSP, chương trình giao đt giao rng cho cng đng đưc khi xưng và trin khai trên 6 bon: Bu Nơr AB (1.016ha), Bu Koh và Bu Dach (2.975ha), Bu Dưng và Mê Ra (1.110ha) vi tng din tích là 5.101ha/7.760ha trong tồn tnh. Nhng din tích này nguyên trưc đây thuc lâm trưng Qung Tân qun lý, sau đĩ đưc giao tr v đa phương đ thc hin chương trình thí đim giao đt giao rng cho cng đng. Giao đt giao rng đã mang li mt s li ích cho cng đng như đưc quyn s dng rng, khai thác g và lâm sn ngồi g. Tuy nhiên trên thc t nu ch trơng cy vào vic khai thác lâm sn thì rõ ràng hiu qu s khơng cao. Do đĩ vic giao đt giao rng cn phi gn vi nhiu li ích khác nhau đ ngưi gi rng đưc th hưng mt cách cơng bng thơng qua vic chi tr phí dch v mơi trưng sinh thái: bo v đu ngun, hp th CO 2, du lch sinh thái, bo tn các truyn thng văn hĩa bn đa 2.4. Ni dung nghiên cu: Đ đt đưc mc tiêu nghiên cu, đ tài thc hin các ni dung nghiên cu chính sau: i. Phát hin các nhân t nh hưng đn bin đi tài nguyên rng và lp đưng cơ s baseline. ii. Thit lp các mơ hình quan h gia sinh khi, Carbon lưu gi và CO 2 hp th ca cây rng và 6 b cha theo các nhân t sinh thái, điu tra lâm phn. iii. Xây dng các gii pháp khc phc nguyên nhân mt và suy thối rng đ tham gia chương trình chi tr dch v mơi trưng “Gim thiu phát thi t suy thối và mt rng – REDD”. iv. Tính tốn giá tr kinh t mơi trưng trong gim phát thi CO 2 t suy thối và mt rng. 33
44. 2.5. Phưng pháp nghiên cu: 2.5.1. Phương pháp lun tng quát: Gia sinh khi rng và lưng Carbon tích lũy các b cha trong rng t nhiên cĩ mi quan h hu cơ, đng thi năng lc tích lũy Carbon ca thc vt, đt rng cĩ mi quan h vi các nhân t sinh thái và thay đi theo trng thái; do đĩ phương pháp nghiên cu ch yu là rút mu thc nghim theo tng đi tưng đ ưc lưng sinh khi, phân tích hĩa hc xác đnh lưng Carbon lưu gi trong các b phn thc vt, thm mc, thm tươi, trong r, trong đt và ng dng phương pháp hàm đa bin đ xây dng các mơ hình ưc lưng sinh khi, Carbon tích lũy, CO 2 hp th thơng qua các bin s điu tra rng cĩ th đo đm trc tip. T đây làm cơ s cho vic áp dng ưc tính CO 2 hp th trong các trng thái, kiu rng thc t. Vn đ suy thối và mt rng b chi phi, nh hưng bi nhiu nguyên nhân tng hp, do vy phương pháp tip cn là mơ hình hi quy đa bin nhiu lp đ phát hin nhân t nh hưng và tác đng qua li ca các nhân t đĩ vi suy thối và mt rng, làm cơ s xây dng Baseline. 2.5.2. Phương pháp nghiên cu c th: Lp đưng cơ s bin đi tài nguyên rng (Baseline): Đưng cơ s Baseline là mơ hình tốn biu th s thay đi tài nguyên rng (din tích, tr lưng, cht lưng, liên quan đn kh năng lưu gi Carbon ca rng) trong quá kh (5 – 10 năm) và nhân t nh hưng đn s thay đi đĩ thơng qua mơ hình đa bin. T mơ hình đưng cơ s Baseline dng mơ hình tốn s giúp cho vic d báo kh năng thay đi tài nguyên rng trong thi gian đn (5 – 10 năm) và đưa ra các gii pháp hn ch mt và suy thối rng da vào các nhân t nh hưng đã phát hin. Theo IPCC, Baseline đưc lp tùy theo cách tip cn và quy mơ ca REDD, cĩ th là cp quc gia, hoc cp vùng hoc cp d án; cp càng rng thì tính phc tp và khĩ khăn trong lp mơ hình càng cao vì nĩ ph thuc vào đ tin cy và kh năng thu thp d liu tài nguyên rng và các nhân t kinh t xã hi trong quá kh. Đ tài này cũng da vào nguyên lý chung 34
45. trong lp Baseline ca IPCC tuy nhiên ch là th nghim vi quy mơ trong phm vi mt tnh và vi s bin đng tài nguyên rng là din tích Trên cơ s đĩ, phương pháp lp đưng cơ s Baseline/Rel ca đ tài theo các trình t như sau: i. Thu thp d liu din bin tài nguyên rng theo thi gian t năm 2004 đn 2009: S liu đưc thu thp t nhiu ngun các cơ quan qun lý nhà nưc liên quan đn lâm nghip như Chi cc lâm nghip, Chi cc kim lâm tnh, kt qu theo di din bin tài nguyên rng ca tnh hàng năm và S Tài nguyên và Mơi trưng. S liu bao gm din tích rng ca tng kiu rng, din tích mt rng, chuyn đi, thay đi trng thái rng theo tng năm. ii. Thu thp các d liu kinh t, xã hi cũng tương đng vi thi gian vi d liu bin đng tài nguyên rng, bao gm các thơng tin liên quan v dân s, dân s nơng thơn, thu nhp bình quân đu ngưi, GDP, t trng đu tư cho lâm nghip, thay đi cơ cu cây trng, cơ s h tng, . Các d liu này đưc tp hp và h thng li t nhiu ngun như Niên giám thơng kê, t các S ban ngành liên quan trong tnh iii. Lp cơ s d liu v thay đi din tích tài nguyên rng vi các nhân t kinh t, xã hi liên quan trong vịng 5 năm qua. Cơ s d liu đưc lp trong Excel và chuyn vào phn mm Statgraphics Centurion đ phân tích iv. S dng phương pháp mơ hình hi quy đa bin đ phát hin các nhân t ch đo nh hưng đn thay đi din tích rng trong 5 năm qua và lp mơ hình tốn Baseline trong Statgraphics dưi dng y = f(xi), trong đĩ y là din tích tài nguyên rng, t l che ph rng và xi: Các nhân t kinh t xã hi; bao gm các bưc: – Kim tra lut chun ca các bin s đc lp (xi) và ph thuc (y) theo tiêu chun đ lch và đ nhn, vi ch tiêu thng kê chun hĩa nm trong phm vi 2 đn + 2 thì bin s đt 35
46. chun cĩ th đưa vào phân tích các mi quan h. Nu mt bin s chưa chun thì cĩ hai phương án: i) Chun hĩa bng cách đi bin s như 1/xi; log(xi), sqqrt(xi), exp(xi), xi n, ; bi vì các bin s thu thp là ri rc, vic đi bin s giúp cho dãy s tr nên liên tc và đáp ng s chun hĩa; ii) Trong trưng hp đi bin s nhiu ln vn chưa đt chun, thì cĩ kh năng chưa đ mu quan sát; và bin s này cn đưc loi ra và cĩ kin ngh theo dõi thu thp b sung đ cĩ th phân tích trong mơ hình các nghiên cu tip theo. – Phát hin mi quan h nhân qu gia các bin y và xi và xi vi nhau: S dng cơng c phân tích quan h gia các bin s đ phát hin các mi quan h mc ý nghĩa P < 0,05 – 0,1; t đây lp đưc sơ đ cây vn đ, nguyên nhân hu qu ca mt và suy thối rng đa phương. – Thit lp mơ hình tốn bin đi tài nguyên theo các nhân t nh hưng (Baseline/REL): Trên cơ s các bin s xi đưc chun hĩa và cĩ quan h vi y và quan h vi nhau đã phát hin bưc trên; thăm dị nhiu dng hàm đa bin, phi tuyn và t hp bin khác nhau đ tìm mơ hình thích hp theo các tiêu chun thng kê: H s xác đnh R 2 tn ti mc P<0,05 và các tham s gn các bin s xi, t hp bin kim tra theo tiêu chun t tn ti mc P < 0,05 – 0,1. Lp mơ hình ưc tính tr lưng Carbon trong các trng thái rng: Theo IPCC, Carbon ca rng t nhiên cn đưc xác đnh, ưc tính trong 6 b cha, bao gm trong: i) Thc vt thân g trên mt đt, ii) Cây bi thm tươi; iii) Thm mc; iv) Cây cht, ngã đ; v) Trong r cây; vi) Trong đt. Tuy nhiên đ đơn gin cĩ th chia làm 2 nhĩm: trên mt đt và dưi mt đt. Đ tài áp dng h thng phương pháp nghiên cu Carbon rng t nhiên ca Bo Huy, 2009) [6]. 36
47. i. Nghiên cu đnh lưng sinh khi và Carbon trên mt đt rng: Lp ơ đo đm cu trúc rng các trng thái, kiu rng : Thu thp s liu trên ơ mu theo phương pháp lp ơ tiêu chun đi din cho các trng thái rng ca Kurniatun Hairiah và cng s (ICRAF, 2007): Ơ mu sơ cp cĩ kích thưc 20mx100m, 12 ơ cho mi trng thái, bao gm 4 trng thái (giàu, trung bình, nghèo, và non), tng cng cĩ 7 ơ mu, đưc phân chia thành các ơ th cp đ điu tra sinh khi thc vt cĩ đưng kính khác nhau: – Ơ mu sơ cp cĩ kích thưc 20x100m: Điu tra sinh khi cây g cĩ D1.3 > 30cm – Ơ mu th cp: 5x40m (1 ơ trong ơ sơ cp): Điu tra sinh khi cây g cĩ 5cm < D 1.3 ≤ 30cm. – Ơ mu th cp: 5x5 m (1 ơ trong ơ sơ cp): Điu tra sinh khi cây g cĩ D 1.3 ≤ 5cm, cây bi, thm tươi, thm mc, cành ngã đ. Nhân t điu tra cây thân g bao gm lồi, đưng kính (D), chiu (H). T đây sp xp phân b s cây theo cp kính (N/D). Hình 2.1: Sơ đ điu tra theo ơ mu sơ cp và th cp cho các đi tưng sinh khi cĩ kích thưc khác nhau Đ tin hành đo đm các ch tiêu trên, s dng mt s dng c, thit b như: Đa bàn cm tay, thưc đo đưng kính, GPS, máy Laser Criterion RD 1000, thưc dây, máy đo pH đt, máy đo giĩ, máy đo lux, thưc đo cao Sunnto; vi 37
48. vic s dng máy Laser Criterion RD 1000 giúp đo các ch tiêu như chiu cao cây H (m), th tích cây và G (m 2) mt cách nhanh chĩng và chính xác. Tng cng điu tra 7 ơ tiêu chun sơ cp cho 5 trng thái rng, trong đĩ 1 ơ trng thái rng tái sinh (IIA), 2 ơ trng thái rng non (IIB), 2 ơ trng thái rng nghèo (IIIA1), 1 ơ trng thái rng trung bình (IIIA2) và 1 ơ trng thái rng giàu (IIIA3). Rút mu theo cây tiêu chun t l theo cp kính đ thu thp s liu sinh khi tươi và ly mu phân tích Carbon ca thc vt thân g Tin hành gii tích thân cây vi t l 5 10% s cây trong ơ mu theo cp kính, đo tính khi lưng sinh khi tươi ca các b phn thân, v, cành và lá. Kt hp vi phân b N/D suy ra đưc phân b khi lưng sinh khi tươi theo cp kính ca các lồi hoc nhĩm lồi. Ly mu sinh khi tươi tng b phn cây gii tích đ phân tích Carbon tích lũy, vi 100g/mu/b phn. Tin hành gii tích thân cây vi tun t như sau: – Gii tích 68 cây 5 trng thái rng chia đu cho các cp kính > 5cm. – Mi cây gii tích đo các ch tiêu D 1.3 , D t cây, sau đĩ h cây và chia thân cây thành 5 phn cĩ đ dài bng nhau, đo đưng kính các đan D00 , D 01 , D 02 , D 03 , D 04 . Mi đon ly mt mu làm đi din, bĩc tách riêng thân và v. – mi đon xác đnh dung trng ca thân cây và v: Ly mu đem cân đưc khi lưng (m) và cho vào bình đng nưc cĩ chia vch ml đ tính th tích. T khi lưng và th tích ca g, v cây tính đưc dung trng theo cơng thc d=m/v (g/cm 3). – Tính th tích g, v ca cây rng: (2.1) Trong đĩ D oi là đưng kính cĩ v hoc khơng v t đĩ tính đưc V cĩ v (Vcv) và khơng v (Vov) ca cây, và th tích v cây Vv = Vcv Vov 38
49. T th tích thân cây, v cây và dung trng tương ng tính đưc sinh khi tươi (SKT) ca thân cây và v cây theo cơng thc: SKT(kg) = d (g/cm 3) x V (cm 3) x 10 3 (2.2) – Đi vi lá, cành và r thì tut ht lá, cht cành, đào r đem đi cân đưc khi lưng. – Tng khi lưng 5 b phn ca cây cĩ đưc sinh khi tươi ca cây. Ly mu sinh khi tươi tng b phn cây gii tích đ phân tích Carbon tích lũy. Ly 5 loi mu ca tng b phn cây, 100 g/mu: thân, v, lá, cành (3 mu/cây loi), r (1 mu/cây) ca tng cây gii tích. Tng s mu phân tích Carbon ca các b phn thc vt thân g là 883, gm: 203 mu thân, 204 mu v, 204 mu lá, 204 mu cành và 68 mu r. 39
50. Hình 2.2: Quá trình ly mu nghiên cu: Cân lá, ly mu lá, cân cành, ly mu cành, tính dung trng, ly mu thân, v, đào r, cân r. Phân tích xác đnh lưng Carbon tích lũy trong sinh khi trên mt đt: Mu thu thp đưc đem sy khơ mu tươi nhit 105oC, đn khi mu khơ hồn tồn, cĩ khi lưng khơng đi na, phân tích hàm lưng Carbon trong tng 40
51. b phn da trên cơ s oxy hố cht hu cơ bng K 2Cr 2O7 (Kali bicromat) theo phương pháp Walkley – Black, xác đnh lưng Carbon bng phương pháp so 3 màu xanh ca Cr + to thành (K 2Cr 2O7) ti bưc sĩng 625nm. T đây suy ngưc li theo t l rút mu đưc khi lưng Carbon trong sinh khi tươi cho tng b phn thân cây. Kt hp vi phân b sinh khi tươi theo cp kính, suy đưc lưng Carbon ca tng b phn, theo cp kính và tng lưng Carbon tích lũy và CO 2 hp th theo lâm phn, vi lưng CO 2 = 3.67C. ii. Nghiên cu đnh lưng sinh khi và b cha Carbon dưi mt đt rng: Trong ơ mu th cp 5m x 5m đo tính sinh khi ca lp cây bi, thm tươi, thm mc, cành ngã đ. Nhân t điu tra bao gm trng lưng tươi ca tng loi. Ly mu sinh khi tươi đ phân tích Carbon tích lũy, vi 100g/mu/b phn. Trong đĩ sinh khi ca cây ngã đ và cành nhánh đưc ly mu vi ba cp to, trung bình và nh, vi 100g/mu/loi. Tng s mu thu thp là 242 mu các loi. Xác đnh khi lưng và dung trng đt: Đào 01 phu din trong mt ơ sơ cp (gm 3 tng) – Tng 1 (010cm), tng 2 (1020cm), tng 3 (2030cm). – Đo dung trng đt tng tng: Ly mt ng hình tr trịn rng rut cĩ th tích (v=63,545 cm 3), đĩng xung đt đ ly mu, đem cân lên đưc khi lưng đt trong ng (m). T đĩ tính dung trng đt bng cơng thc d=m/v (g/cm 3), tip theo tính th tích đt ca 1 hecta cho mi tng đt (V). T d và V tìm đưc suy ra đưc khi lưng đt ca 1 hecta cho tng tng đt. m (đt) (kg) = d (g/cm 3) x V (m 3) x 10 3 (2.3) Ly mu đt: mi tng ly 500g đt đ phân tích hàm lưng Carbon trong đt 41
52. Hình 2.3: Quá trình xác đnh dung trng các tng đt và ly mu đt nghiên cu hàm lưng Carbon Phân tích xác đnh lưng Carbon tích lũy dưi mt đt: Phân tích hàm lưng Carbon trong mu r, thm mc, thm tươi, cành ngã đ theo phương pháp đi vi thc vt đã nĩi trên, C trong đt theo phương pháp phân tích %C đt thơng thưng. T đây suy ngưc li theo t l rút mu đưc khi lưng Carbon tích lũy và lưng CO 2 hp th trong thm mc, thm tươi, ngã đ, trong đt trên mt ha đt rng. iii. Xây dng mơ hình ưc tính sinh khi và lưng Carbon tích lũy trong cây rng và 6 b cha ca rng: Mơ hình quan h gia sinh khi, lưng Carbon tích lũy và CO 2 hp th vi các nhân t cĩ quan h theo các hàm đa bin: yi = f(x j). Trong đĩ yi: Sinh khi, lưng Carbon tích lũy và CO 2 hp th trong tng b phn thân cây g, theo nhĩm lồi, cp đưng kính; sinh khi, lưng Carbon tích lũy trong cây bi, thm 42
53. tươi , thm mc, cây ngã đ, trong r và trong đt; và tồn b theo trng thái, kiu rng; xj: Các nhân t điu tra rng như lồi, đưng kính, chiu cao, tng tit din ngang, tr lưng, mt đ, khi lưng thm tươi, thm mc, loi đt, và các nhân t sinh thái. – Mơ hình hĩa mi quan h gia sinh khi, lưng Carbon tích lũy và CO 2 hp th ca cây rng vi các nhân t đưng kính. – Mơ hình hĩa mi quan h ca sinh khi tr lưng Carbon trong 6 b cha theo các nhân t điu tra lâm phn – S dng mơ hình hi quy t mt đn nhiu lp đ mơ phng các mi quan h trên, h s xác đnh R 2 la chn cao nht và các bin s tham gia mơ hình cĩ P<0,05 Xác đnh các gii pháp qun lý tài nguyên rng đ tham gia REDD: i. Da vào các nhân t nh hưng thơng qua đưng baseline. ii. S dng cơng c phân tích cây vn đ đ xác đnh các gii pháp; t chc các hi tho nh đ tham vn v gii pháp. D tốn giá tr kinh t mơi trưng trong gim phát thi CO 2 t mt rng: i. Thu thp thơng tin v giá tr CO 2 trên th trưng th gii. ii. Da vào các mơ hình ưc tính Carbon đ tính tng lưng gim phát thi theo các kch bn khác nhau so vơi đi chng là Baseline iii. Lưng hĩa giá tr kinh t trong gim thiu mt rng vi các kch bn khác nhau. 43
54. Mơ hình quan h SK, CO 2 ca thc vt thân g vi các nhân t điu tra rng: SK, CO 2 b phn thân Kiu rng cây = f (D) Trng thái SK, CO 2 cây = f (D, H, V) SK, CO 2/ha = f (Dbq, Hbq, N, G, M, sinh Điu tra các nhân t sinh thái) thái: đa hình, đt, khí hu, 100 Tng m lưng 1 ơ C/CO 2 ph 20m 5m theo lâm 5x5 40m ph n, trng Điu Lưng N/D cây N/D cây tra cây C/CO 2 1 phu din g 5 30 cm cây theo đt: 1x1x2 cp kính Khi lưng Điu tra các nhân t cá th và lâm đât ph n: Lo ài, D, H, G, M, Phân b Mu Lưng đt Khi lưng Kh i l ưng C/CO 2 Mu sinh thm Gii tích cây thân g tiêu chun, t sinh khi tươi trong các r mc l theo cp kính theo cp kính, b phn lâm phn tươi theo Rút Khi lưng sinh khi tươi cp kính mu thc vt thân g: Thân, V, th m Lá, Cành Rút mu sinh khi tươi Phân tích thc vt thân g: Thân, Lưng C hàm lưng Khi lưng khơ V, Lá, C ành trong các b C trong ca thm mc phn ca sinh mu đt, r kh i tươi Kh i l ưng sinh khi Phân tích hàm Lưng Phân tích hàm khơ: Thân, lưng C các C/CO 2 Lưng C lưng C thm V, Lá, b phn trong trong r, trong mc trong sinh Cành sinh khi khơ đt/ha thm khi khơ mc/ha Lưng C/CO 2 /ha B cha Carbon trong thm trên mt đt mc sinh khi tươi rng B cha Carbon dưi mt đt Mơ hình quan h CO 2 rng trong thm muc, r và đt vi các nhân t điu tra rng: CO 2/ha= f (Dbq, Hbq, N, G, M, loi đt, SK th m mc, sinh thái) Hình 2.4: H thng phương pháp nghiên cu xác đnh lưng Carbon trong các b cha ca rng t nhiên 44
55. CHƯƠNG 3: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 3.1. Xây dng đưng cơ s bin đi tài nguyên rng (Baseline): Baseline biu th s bin đng tài nguyên rng vi s tác đng ca các nhân t, nĩ đưc thit lp theo d liu quá kh đ d báo cho tương lai, vì vy đ lp đưc đưng cơ s này cn phân tích mi quan h ca các bin s ph thuc liên quan đn tài nguyên rng như din tích rng, % mt rng, din tích chuyn đi rng sang mc đích khác, vi các nhân t nh hưng trong quá kh. Trên cơ s đĩ, d báo s thay đi các nhân t nh hưng s d báo đưc bin đng tài nguyên rng trong tương lai. Trên cơ s h thng d liu t năm 2003 đn 2009 ca tnh Đăk Nơng bao gm tài nguyên rng như din tích rng, din tích mt rng, % din tích mt rng, din tích chuyn đi t rng sang các mc đích khác và các nhĩm nhân t kinh t xã hi như dân s, tc đ tăng dân s, dân di cư t do, thu nhp đu ngưi, GDP, din tích các loi cây trng nơng nghip chính như cà phê, cao su, điu, mì, lúa, ngơ, ,,. (D liu gc đưc trình bày trong ph lc 1); tin hành các bưc sau đ lp Baseline: – Phân tích phát hin các nhân t nh hưng đn s thay đi tài nguyên rng và xây dng mơ hình quan h gia tài nguyên rng vi các nhân t nh hưng – Xây dng mơ hình d báo s thay đi ca các nhân t nh hưng đn bin đng tài nguyên rng làm cơ s lp Baseline 3.1.1. Các nhân t nh hưng đn s thay đi tài nguyên rng và mơ hình quan h gia tài nguyên rng, mt rng vi các nhân t nh hưng Sau khi thng kê và lp đưc cơ s d liu tài nguyên rng và mt s ch tiêu phát trin kinh t xã hi cĩ liên quan và tác đng đn lĩnh vc Nơng Lâm nghip ca tnh Đăk Nơng t năm 2003 – 2009, s dng phn mm Statgraphics Centurion đã tìm ra đưc mi liên h và xác lp đưc mt s mơ hình sau 45
56. Các nhân t nh hưng đn s bin đng din tích rng t nhiên hàng năm (DtR): Sau khi kim tra tính chun ca các bin s, phân tích nh hưng ca các nhân t đn thay đi din tích rng t nhiên đã phát hin đưc 2 nhân t chính cĩ nh hưng rõ rt là dân s nơng thơn (DsoNT) và vic phát trin din tích cây cao su tnh (Dt_Csu) thơng qua mơ hình trình bày sau: log(DtR) = 14,6665 – 0,206591*log(DsoNT+Dt_Csu) (3.1.) Vi R 2= 85,77%, P < 0,05, các tham s tn ti vi P < 0,05 Trong đĩ : – Din tích rng t nhiên (DtR) tính bng: ha; – Dân s nơng thơn (DsoNT) tính bng: 1000 ngưi; – Din tích cây Cao su (Dt_Csu) tính bng: ha. – Log: Logarit Neper Nhn xét : Điu này cho thy din tích rng t nhiên cĩ đưc duy trì n đnh hay khơng, đang b chi phi bi nhĩm 02 nhân t chính là s phát trin n đnh v dân s nơng thơn và din tích trng cây cao su. Các nhân t này cĩ quan h t l nghch vi din tích rng t nhiên, cĩ nghĩa là s gia tăng dân s các vùng giáp vi rng t nhiên trong c hai trưng hp tăng t nhiên và cơ hc và gia tăng chuyn đi đt rng sang trng cao su đã nh hưng rõ rt đn s suy gim và mt rng trong tnh. Đây là nhng vn đ mang tính thi s đang đưc s quan tâm rt nhiu ca dư lun xã hi hin nay Đăk Nơng – đĩ là trng cao su đ phát trin kinh t hay là ch tp trung gi rng? Cịn s bin đng khĩ kim sốt ca dân s nơng thơn vn đang là bài tốn chưa cĩ li gii ca khơng ch ca Đăk Nơng. Các nhân t nh hưng đn din tích rng t nhiên b mt hàng năm (DtRmat): Trên cơ s d liu mt rng hàng năm và các nhân t kinh t xã hi tương ng, đã kim tra tính chun ca các bin s, phân tích mi quan h gia các nhân 46
57. t vi nhau và vi din tích rng b mt hàng năm; kt qu thit lp đưc mơ hình: log(DtRmat) = 0,260432 + 1,01813*log(DtcdoiNN+Dctdo) (3.2) Vi R 2= 90,84%; và s tn ti ca R2 và các tham s vi P = 0,0032 Trong đĩ : – Din tích rng b mt hàng năm (DtRmat) tính bng: ha; – Din tích chuyn đi sang đt nơng nghip (DtcdoiNN) tính bng: ha; – Dân di cư t do (Dctdo) tính bng: ngưi. – Log: Logarit Neper Nhn xét : Qua phương trình trên, chúng ta nhn thy rng tnh Đăk Nơng hin nay thì vn đ chuyn đi rng t nhiên sang mc đích sn sut nơng nghip và tình trng dân di cư t do chưa đưc ngăn chn, đây là hai nhân t nh hưng trc tip và làm cho din tích rng t nhiên ca đa phương b suy gim nghiêm trng trong nhng năm va qua. Các nhân t nh hưng đn din tích rng t nhiên b chuyn đi sang đt nơng nghip hàng năm (DtcdoiNN) Cũng trên cơ s d liu din tích rng t nhiên b chuyn đi sang làm nơng nghip hàng năm và các nhân t kinh t xã hi tương ng, đã kim tra tính chun ca các bin s, phân tích mi quan h gia các nhân t vi nhau và vi din tích rng t nhiên b chuyn đi hàng năm; kt qu thit lp đưc mơ hình: DtcdoiNN = 9212,71 + 4,09369E8*Dctdo*Dt_Mi*Dt_Dieu (3.3) Vi R 2= 94,40%; và s tn ti ca R2 và các tham s vi P = 0,0284 Trong đĩ : – Din tích chuyn đi t rng t nhiên sang đt nơng nghip (DtcdoiNN) tính bng: ha; – Dân di cư t do (Dctdo) tính bng: ngưi. 47
58. – Din tích trng cây mì (Dt_Mi) và (Dt_Dieu) din tích trng cây điu tính bng: (ha) Nhn xét: Trong các nhân t cĩ liên quan thì nhĩm nhân t: Dân di cư t do, Din tích trng các loi cây Mì và Điu là cĩ tác đng chi phi chính và t l thun đn s gia tăng chuyn đi rng sang đt canh tác nơng nghip. Mt ln na mơ hình này cho thy tình hình di cư t do chưa th quy hoch và kim sốt đã nh hưng ln đn tài nguyên rng; đng thi s phát trin t phát ca hai cây trng Mì và Điu do th trưng chi phi cũng làm mt đi nhiu din tích rng và tin trình này cũng đang tip din. 3.1.2. Thit lp Baseline theo các nhân t nh hưng ch đo Trên cơ s ba mơ hình phn nh các nhân t nh hưng đn tài nguyên rng, la chn mơ hình các nhân t nh hưng đn din tích rng đ lp Baseline, vì mơ hình này phn nh tng th và bao gm các nhân t nh hưng trc tip và các nhân t gián tip hai mơ hình cịn li, đĩ là mơ hình: log(DtR) = 14,6665 – 0,206591*log(DsoNT+Dt_Csu) Hai nhân t DsoNT và DtCsu này đã tác đng đn s suy gim tài nguyên rng trong 7 năm qua, và trên cơ s d báo s thay đi ca hai nhân t này s d báo đưc s bin đi din tích rng t nhiên c tnh, đây chính là Baseline. T ngun d liu điu tra cơ bn t năm 2003 2009 v thng kê dân s nơng thơn và din tích cao su, s dng phn mm thng kê trong Excel lp đưc mơ hình d báo tình hình thay đi dân s nơng thơn và din tích cao su đn năm 2016. Mơ hình đa thc bc 2 biu th tt mi quan h DsNT theo thi gian và là cơ s s báo đn năm 2016 các vùng nơng thơn tnh Dăk Nơng 48
59. 2016 Hình 3.1: Mơ hình din bin Dân s Nơng thơn và d báo đn 2016 tnh Dăk Nơng T mơ hình trong đ th d báo đưc s gia tăng dân s nơng thơn đn năm 2016 như bng sau. Kt qu này cho thy t năm 2009 dân s nơng thơn tnh Đăk Nơng là 422.000 ngưi và d báo đn năm 2016 lên đn 707.000 ngưi; gia tăng trong 7 năm là 285.000 ngưi vi t l 67.5% và bình quân gia tăng dân s nơng thơn hàng năm là 9,6%. Vi t l gia tăng dân s nơng thơn quá cao và khơng th kim sốt trong khi đĩ ngun tài nguyên rng là cĩ hn, thì áp lc ca nĩ lên tài nguyên rng là mt vn đ cn đc bit quan tâm. Bng 3.1: D liu d báo dân s nơng thơn (DsoNT) tnh Dăk Nơng Trưc năm 2010 T 2010 2016 DsoNT DsoNT Năm Năm d báo (1.000 ngưi) (1.000 ngưi) 2003 338 2010 449 2004 347 2011 481 2005 349 2012 518 2006 361 2013 559 2007 377 2014 604 2008 394 2015 653 2009 422 2016 707 49
60. Mơ hình hàm exp biu din tt din bin gia tăng din tích cây cao su theo thi gian và làm cơ s d báo đn năm 2016 tnh Dăk Nơng Hình 3.2: Mơ hình din bin din tích cao su và d báo đn 2016 tnh Dăk Nơng T mơ hình trong đ th d báo đưc xu th gia tăng din tích trng cao su tnh như bng sau. Kt qu này cho thy t năm 2009 din tích cao su ca tnh là 19.549 ha và vi xu th gia tăng này, d báo đn năm 2016 lên đn 84.870 ha; gia tăng trong 7 năm là 65.321 ha vi t l 334% và bình quân gia tăng din tích cao su hàng năm là 47,7%. Vi t l d báo gia tăng din tích cao su là quá cao cho thy nguy cơ chuyn đi rng t nhiên là vn đ cn quan tâm và cĩ đnh hưng quy hoch s dng đt thích hp đ kim sốt tình hình này. Bng 3.2: D liu d báo din tích cao su (Dt_Csu ) tnh Dăk Nơng Trưc năm 2010 T 2010 2016 Dt_Csu Dt_Csu Năm Năm (ha) d báo (ha) 2003 2010 23.461 2004 2011 29.067 2005 8.455 2012 36.014 2006 10.454 2013 44.622 2007 13.089 2014 55.286 2008 16.676 2015 68.499 2009 19.549 2016 84.870 50
61. Trên cơ s mơ hình bin đi din tích rng t nhiên ca tnh: log(DtR) = 14,6665 – 0,206591*log(DsoNT+Dt_Csu) và hai mơ hình d báo dân s nơng thơn (DsoNT) và din tích cao su (Dt_Csu): DsoNT = 2,1214Nam 2 – 3,6Nam + 341,56 Dt_Csu = 2E183exp(0,2143Nam) Vi các giá tr d báo hai nhân t dân s nơng thơn và din tích cao su, th vào mơ hình (DtR) d báo đưc s thay đi, suy gim din tích rng t nhiên ca tnh t năm 2010 đn 2016, đây chính là đưng cơ s suy thối và mt rng Baseline. Theo d báo này din tích rng t nhiên ca tnh năm 2010 là 291.748ha và gim xung cịn 244.807ha năm 2016, din tích mt rng là 46.941ha trong 7 năm, bình quân mi năm s mt 6.705ha rng t nhiên ng vi t l 2,3% din tích rng hàng năm. Bng 3.3: D báo suy gim din tích rng t nhiên tnh Đăk Nơng– Baseline theo hai nhân t dân s nơng thơn và din tích cây cao su đn 2016 DsoNT Dt_Csu DtR Năm d báo d báo (ha) d báo (ha) (1.000 ngưi) 2010 449 23.461 291.748 2011 481 29.067 279.259 2012 518 36.014 267.284 2013 559 44.622 255.805 2014 604 55.286 244.807 2015 653 68.499 234.272 2016 707 84.870 224.181 51
62. Tín ch Carbon t REDD Baseline REDD: Gim mt rng Hình 3.3: Baseline v suy gim din tích rng t nhiên tnh Đăk Nơng và xác đnh tín ch Carbon t REDD Hình trên biu din đưc tc đ mt rng và hình thành đưc Baseline đn năm 2016, đưng này là cơ s đ tính tốn đưc thành tích và n lc gim mt rng ca tnh; gi s tham gia REDD, tc đ mt rng s đưc ci thin như trong hình 3.3, thì phn gim din tích mt rng s đưc ưc tính thành tr lưng Carbon gim phát thi, t đĩ cĩ đưc tín ch Carbon đ bán ra th trưng quc t. 3.2. Lp mơ hình ưc tính tr lưng Carbon trong các trng thái rng 3.2.1. Quan h gia sinh khi và Carbon tích lũy trong cây rng vi nhân t điu tra Sinh khi và tích lũy Carbon ca cây rng cĩ mi quan h mt thit vi tt c nhng nhân t điu tra, vì vy đ ưc lưng tr lưng Carbon trong cây thì cn phi nghiên cu các mi quan h này vi tt c các nhân t điu tra cây thơng thưng. Nĩ giúp cho vic xác đnh đưc lưng CO 2 hp th mt cách đơn gin thơng qua các nhân t d đo đm nhưng vn đm bo đưc tính chính xác 52
63. cao trên cơ s các mi quan h t nhiên đưc mơ phng qua các hàm tương quan cht ch. Các mơ hình đưc xây dng trên d liu điu tra sinh khi, phân tích Carbon ca 5 b phn thân cây (thân, cành, lá, v và r). Thit lp quan h gia sinh khi tươi, Carbon ca 5 b phn cây vi đưng kính ca cây, làm cơ s đ tính lưng sinh khi tươi, lưng Carbon tích lu ca cây rng. Trng lưng tươi ca cây đưc cân đo ngay sau khi cht h cây mu hoc đưc suy ra t dung trng và th tích cây. Sau khi phân tích hàm lưng Carbon ca tng b phn cây, tính đưc tng lưng Carbon ca cây tích lũy trong cây. Vi s liu 68 cây gii tích, cĩ đưc b d liu sinh khi, lưng Carbon cây tích lũy, t đây thit lp các mơ hình quan h gia sinh khi , Carbon vi nhân t d đo đm là đưng kính. Bng 3.4: Kt qu hàm quan h gia sinh khi tươi, Carbon vi đưng kính cây rng Các hàm quan h R2 SKT(kg) = 0,2137*D 2,4514 R2=0,9545 C cây (kg) = 0,0428D 2,4628 R2=0,9378 SK r(kg) = 0,039D 2,288 R2=0,9577 C r = 0,051*D 2 0,6756*D + 2,8901 R2=0,9983 Ghi chú: SKT là Sinh khi tươi ca các b phn cây trên mt đt, SK r là Sinh khi r 53
64. Hình 3.4: Đ th th hin mi quan h gia sinh khi tươi, C(kg/cây) vi đưng kính cây rng T kt qu trên cho thy, tương quan gia sinh khi tươi, Carbon trong thc vt thân g và r vi đưng kính là rt cht ch (0,93< R 2<0,99), trong đĩ tương quan gia C r vi D là cht ch nht th hin h s quan h R 2 rt cao (R2 =0,99). T đ th cho thy, nhìn chung khi đưng kính tăng lên, lưng Carbon cũng tăng theo, điu này chng t các nhân t trên cĩ mi quan h cht ch vi nhau. T các mơ hình này, ch thơng qua các nhân t đưng kính cĩ th tính đưc sinh khi và lưng Carbon hp th trong lâm phn. Đc bit là xác đnh sinh khi và lưng Carbon trong r cây rng, mt nhân t rt khĩ thu thp trc tip thc t đ giám sát b cha Carbon trong r cây. 54
65. Các hàm xác đnh đưc bng 3.4 là cơ s đ tính lưng sinh khi tươi, lưng tích lu Carbon ca thc vt thơng qua đưng kính ca cây ni dung tip theo đ xác đnh đưc lưng CO 2 hp th ca c lâm phn mà khơng cn phi cht h, gii tích, đào r và cân đo sinh khi, phân tích Carbon. 3.2.2. Ưc lưng Carbon trong đt rng Qua thu thp khi lưng đt t 7 ơ phu din đt ng vi 21 tng, xác đnh đưc khi lưng đt tng tng qua dung trng và phân tích %C trong 21 mu đt; cĩ đưc cơ s d liu C trong đt các lâm phn khác nhau. Bng 3.5: Phn trăm Carbon trong đt các tng ca các phu din Lâm phn S hiu mu đt theo % C trong khi lưng %C trung bình trong đt tng phu din đt theo tng phu din 1Đ1 2,73 1 1Đ2 1,33 1,56 1Đ3 0,61 2Đ1 2,61 2 2Đ2 1,58 1,78 2Đ3 1,15 3Đ1 0,91 3 3Đ2 1,52 1,03 3Đ3 0,67 4Đ1 1,82 4 4Đ2 0,67 1,05 4Đ3 0,67 5Đ1 2,36 5 5Đ2 1,39 1,41 5Đ3 0,48 6Đ1 2,91 6 6Đ2 1,39 1,70 6Đ3 0,79 7Đ1 4,81 7 7Đ2 3,45 3,47 7Đ3 2,44 Ghi chú ký hiu: 2Đ3: 2: Ơ mu s 2, Đ: Nhân t đt, 3: Tng đt th 3 Quan sát bng s liu trên thy phn trăm lưng Carbon lưu gi trong đt rng thay đi gim dn theo tng t trên xung dưi. Theo kho sát thc t cho thy, lưng Carbon tng đt đu tiên ph thuc vào s phân hũy ca tng thm 55
66. mc, lưng Carbon tng đt này ch yu là Carbon đưc lưu gi t tng thm mc b phân hy to thành. Ngồi ra, tng đt đu tiên thì cĩ cha nhiu r cây b phân hũy, lưng Carbon trong đt tng mt cũng do mt phn r mc ca cây to thành. Càng xung dưi thì lưng Carbon lưu tr trong đt càng gim vì lưng thm mc và r cây phân hũy trong đt cũng gim. T %C trong các phu din kt hp vi d (dung trng đt) xác đnh đưc lưng Carbon tích lũy trong b cha là đt rng theo các lâm phn các trng thái khác nhau biu th qua giá tr mt đ (N/ha) và tng tit din ngang G (m 2/ha). Bng 3.6: Tr lưng Carbon/ha trong đt rng các lâm phn khác nhau Lâm phn Tr lưng C trong đt N ca tt c cây thân G ca tt c cây thân g (tn/ha) g (cây/ha) (m 2/ha) 1 92,1 54185 57,92 2 115,3 52110 35,92 3 60,7 28390 35,07 4 67,2 26300 30,14 5 84,0 39200 29,21 6 92,7 47970 66,71 7 161,5 24320 55,75 Đ ưc tính tr lưng Carbon trong đt rng các lâm phn khác nhau, mơ phng mi quan h gia lưng Carbon (Cdat (tn/ha)) trong đt vi 2 nhân t N (cây/ha) và tng tit din ngang G (m 2/ha), kt qu: 1/Cdat = 0,0694738 – 0,0000863918*sqrt(G*N) + 3,00334E8*G*N (3.4) Vi R2 = 63,97% và các bin s tn ti mc ý nghĩa P < 0,07 56