Luận văn Nghiên cứu một số mô hình trồng bông xen canh với cây ngắn ngày tại huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông

Nội dung text: Luận văn Nghiên cứu một số mô hình trồng bông xen canh với cây ngắn ngày tại huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN TRN ĐĂNG TH NGHIÊN CU MT S MÔ HÌNH TRNG BÔNG XEN CANH VI CÂY NGN NGÀY TI HUYN CƯ JÚT, TNH ĐK NÔNG LUN VĂN THC S NÔNG NGHIP BUÔN MA THUT, NĂM 2011
2. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN TRN ĐĂNG TH NGHIÊN CU MT S MÔ HÌNH TRNG BÔNG XEN CANH VI CÂY NGN NGÀY TI HUYN CƯ JÚT, TNH ĐK NÔNG Chuyên ngành: Trng trt Mã s: 60 62 01 LUN VĂN THC S NÔNG NGHIP Thư ký hi ñng Ngưi hưng dn khoa hc TS. Nguyn Văn Sanh TS. Lâm Th Bích L BUÔN MA THUT, NĂM 2011
3. M ĐU 1. Đt vn ñ Trong nhng năm gn ñây, din tích trng bông vùng Tây Nguyên có s st gim nghiêm trng. Theo thng kê ca Công ty Bông Vit Nam niên v 2007/2008 din tích bông khong 3.700 ha, ñn niên v 2009/2010 din tích bông ti Tây Nguyên ch còn khong 1.500 ha, nhng nguyên nhân chính làm cho din tích bông suy gim: Th nht, do quy trình k thut canh tác bông còn phc tp, năng sut bông chưa thc s n ñnh, hiu qu kinh t ca cây bông chưa cao Th hai, do cây bông chưa ñ kh năng cnh tranh vi mt s cây trng ngn ngày khác như: ngô, ñu xanh, ñu tương, lc Đ khôi phc ñưc vùng bông Tây Nguyên, vn ñ cp thit ñưc ñt ra là: Làm th nào ñ cây bông nhanh chóng có ch ñng vng chc trong cơ cu cây trng nông nghip ngn ngày ca vùng? Có 2 hưng ñ gii quyt vn ñ này: Mt là, nghiên cu các bin pháp k thut v ging, quy trình canh tác, qun lý dch hi thích hp và ñng b, gim chi phí sn xut, tăng kh năng cnh tranh ca cây bông vi cây trng khác. Hai là, nghiên cu các mô hình trng bông thích hp ñ tăng hiu qu s dng ñt và hiu qu kinh t cho ngưi trng bông, to cơ hi nâng cao din tích và sn lưng bông ca vùng. Trong nhng năm gn ñây, Vin nghiên cu Bông và PTNN Nha H ñã lai to ñưc mt s ging bông lai mi vi các ñc tính tt như: có tim năng cho năng sut cao, thân cành gn, chín tp trung ñã to ñiu kin thun li cho cây bông phát trin tt. Vì vy, vic nghiên cu các mô hình trng bông xen canh vi mt s cây trng ngn ngày khác là mt trong nhng gii pháp thit thc nht, nhm góp phn khai thác tt ñiu kin ñt ñai và to ra cơ cu cây trng n ñnh, nâng cao hiu qu s dng ñt và hiu qu kinh t, to cơ hi m rng din tích và nâng cao sn lưng bông. 1
4. Xut phát t nhng cơ s khoa hc và thc tin sn xut, chúng tôi tin hành ñ tài: “Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen canh vi cây ngn ngày ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông”. 2. Mc tiêu ñ tài Xác ñnh ñưc mô hình trng bông xen canh thích hp vi cây ngn ngày có hiu qu kinh t cao ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông. 3. Ý nghĩa khoa hc và thc tin ca ñ tài Ý nghĩa khoa hc Các kt qu thu ñưc ca ñ tài s cung cp nhng dn liu khoa hc v mt s mô hình trng bông xen canh vi cây trng ngn ngày ñt hiu qu kinh t cao. Kt qu nghiên cu ca ñ tài làm cơ s cho vic b trí các mô hình trng bông thích hp ti ña phương. Đng thi làm cơ s cho nhng nghiên cu chuyên sâu v cây bông ti huyn Cư Jút nói riêng và vùng Tây Nguyên nói chung. Ý nghĩa thc tin Kt qu nghiên cu ca ñ tài góp phn nâng cao hiu qu s dng ñt, ñem li hiu qu kinh t cho ngưi trng bông, nâng cao v trí cây bông trong h thng cơ cu cây trng ti ña phương, to ñiu kin m rng din tích, tăng năng sut và sn lưng bông. 4. Gii hn ca ñ tài Ging nghiên cu : Đ tài ch tin hành trên ging bông lai F1 VN043, thuc loài bông Lui (G. hirsutum L.), là ging có trin vng và hin ñang trng ph bin ti vùng nghiên cu. Đa bàn nghiên cu : Đ tài ca chúng tôi ch tp trung nghiên cu ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông. Thi gian nghiên cu : Đ tài tin hành trong v mưa năm 2009 và 2010. 2
5. Chương 1 TNG QUAN TÀI LIU 1.1 Cơ s khoa hc ca ñ tài 1.1.1 Khái nim xen canh - Xen canh laø troàng cuøng moät luùc nhieàu loaïi caây troàng treân moät ñôn vò dieän tích trong cuøng moät v , nhaèm taän duïng toái ña caùc ñieàu kieän töï nhieân saün coù ñeå ña daïng hoùa saûn phaåm vaø laøm taêng hieäu quaû ñoàng voán ñaàu tö c a ngöôøi saûn xuaát. - Moät heä thoáng troàng xen coù hieäu quaû sinh hoïc cao laø heä thoáng canh taùc thoûa maõn 4 yeâu caàu : + Toång saûn löôïng thu hoaïch cao nhaát. + Dieän tích söû duïng ñaát ít nhaát. + Toå hôïp caây troàng hôïp lyù nhaát. + K thuaät canh taùc phuø hôïp nh t . - Ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû sinh hoïc vaø hieäu quaû kinh teá, IRRI (1973,1977) vaø Mead and Willey (1980) ñaõ ñeà xuaát khaùi nieäm tæ leä ñaát töông ñöông (LER - Land vaø ñöôïc tính theo coâng thöùc: Ax Ay Az LER = L x + L y + L z = + + Px Py Pz Trong ñoù: Lx ; L y ; L z laø nhöõng LER rieâng bieät cuûa caùc xaây troàng x, y, z. Ax , A y , A z laø naêng suaát cuûa caùc caây troàng x, y, z trong ñieàu kieän troàng xen. Px , P y , P z laø naêng suaát cuûa caùc caây tr ng ñoù trong ñieàu kieän troàng thuaàn. Tuy nhieân, saûn löôïng caây troàng khoâng chæ quan heä vôùi dieän tích ñaát, caây troàng, quaûn lyù vaø moâi tröôøng (nhö ñöôïc nguï yù bôûi LER) maø coøn coù quan heä maät thieát vôùi thôøi gian sinh tröôûng cuûa caây troàng hoaëc thôøi gian maø ñaát bò chieám giöõ bôûi moät caây troàng hay toå hôïp caùc caây troàng nhö trong tröôøng hôïp 3
6. vöøa xen, vöøa goái, canh taùc ña canh, ña taàng. Ñieàu ñoù ñaõ khai sinh ra khaùi nieäm môùi: “Tyû leä thôøi gian töông ñöông” (Area Time Equivalency Ratio - ATER) ñöôïc phaùt trieån b i Heisch 1978: n m I n I ti yi I m yi ATER = ∑I x m = I ∑ ti x m i=1 t yi t i=1 yi m Trong ñoù: ti : laø thôøi gian phaùt trieån cuûa caây troàng i trong ñieàu kieän troàng thuaàn. tI : laø thôøi gian toøan boä heä thoáng troàng xen. I yi : Naêng suaát (taán/ha) cuûa caây troàng i trong troàng xen. m yi : Naêng suaát (taán/ha) cuûa caây troàng i trong troàng thuaàn. n : laø toång soá caùc caây troàng trong heä thoáng. Wiiley, Rao (1980) ñaõ phaùt trieån khaùi nieäm LER trong vieäc ñaùnh giaù möùc ñoä caïnh tranh giöõa caùc caây troàng xen baèng chæ tieâu “chæ soá caïnh tranh’’ (Competitive Ratio - CR):   AX AY SY CR X =  :  x  PX PY  SX Trong ñoù: AX vaø A Y: laø naêng suaát cuûa caùc caây troàng X vaø Y trong troàng xen. PX vaø P Y: laø naêng suaát cuûa caùc caây troàng xen trong troàng thuaàn. SY: laø khoâng gian töông öùng bò chieám choã bôûi caây troàng Y. SX: laø khoâng gian töông öùng bò chieám choã bôûi caây troàng X. Ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû kinh teá cuûa vieäc troàng xen coù 4 chæ tieâu c ơ baûn ñaõ ñöôïc ñeà nghò bôûi Perrin et al. (1976) bao goàm: Toång chi phí, toång thu nhaäp, lôïi nhuaän vaø hieäu quaû ñaàu tö: Lôïi nhuaän HQÑT(%) = X 100 Toång chi phí ñaàu t ö 4
7. 1.1.2 Nhng nghiên cu v xen canh 1.1.2.1 Nghiên cu ngoài nưc nhiu nưc, cây bông thưng ñưc trng xen vi nhiu cây trng khác ñ làm tăng năng sut và qun lý sâu hi. Hiu qu ca vic trng bông xen vi rau Húng qu ñã ñưc kim chng trên ñng rung ñi vi s lan tràn ca dch hi, kh năng nh hưng ñn năng sut và hiu qu kinh t ti Ai Cp. Cây Húng qu ñưc bit ñn như là loi cây có tác dng xua ñui ñi vi nhiu loi sâu hi, ñưc trng xen vi bông theo 3 t l (không xen, t l xen trung bình và t l xen ln), vi khong cách hàng 60 cm và 90 cm ñưc nhc li 4 ln, so vi công thc trng bông thun, công thc xen canh bông Húng qu ñã làm gim s xut hin ca sâu hi mt cách có ý nghĩa, mt ñ sâu hng trên cây bông gim 50% (Schader Christian và cs) [35]. Nghiên cu nh hưng ca vic trng bông xen canh ñi vi sâu bnh và thiên ñch, Dong Y.G (1988) cho rng: trng ngô xen bông to ñiu kin thun li cho b rùa Coccinella và hn ch ñưc rp hi bông so vi trng bông thun. Trong công tác phòng tr tng hp sâu hi bông thì trng xen là bin pháp có hiu qu trong công tác phòng tr sâu bnh hi. Ti Trung Quc, trng lúa mì xen bông ñã làm chm s xut hin ca rp khong 57 ngày. S rp trên cây bông trng xen thp hơn 79,3% so vi trng bông thun, mt ñ thiên ñch mô hình bông trng xen cao hơn 4,9 ln so vi bông trng thun. Trng xen cây h ñu hoc ngô vi bông cũng hp dn thiên ñch hơn, làm tăng B rùa Coccinella t 74,4168% so vi bông thun và hn ch ñưc rp bông. tnh Jiangsu (Trung Quc), trng lúa mch xen bông là bin pháp thông thưng ñ làm tăng các loài thiên ñch trên cây bông [62]. Ti Indonesia, trng bông xen ngô ñã hn ch tác hi ca sâu xanh hi bông rõ rt. Vi mc ñích trng ngô ñ dn d sâu xanh nên vic thit k kiu trng xen, b trí thi v gieo ngô sao cho khi thi kỳ sâu xanh mc cao trùng vi thi kỳ phun râu ca ngô ñã làm gim tác hi ca sâu xanh ñi vi bông và hn ch ñưc vic s dng thuc hoá hc. 5
8. Ti M (Nam Alabama), trng lc liên tc thì năng sut lc gim rõ rt do b tuyn trùng (Hoplolaimus columbus) phá hi nng. Tuy nhiên, khi ñưa cơ cu trng lc sau v bông ñã ci thin ñưc năng sut lc rõ rt và có hiu qu kinh t (Roberson D.G và ctv, 1991). Theo Darrel S. M và Donald M. E (1980) trng thun mt loi cây ch s dng ñưc 6080% hiu sut ca ñt. Trng xen giúp nâng cao năng sut cây trng, phòng tr sâu hi d dàng hơn, ñc bit nu trng cây h ñu s cho nhiu ngun li hơn [53]. Trên th gii, phn ln cây h ñu ñưc s dng ñ trng xen vi cây bông. Vì cây h ñu có phn ng trung tính vi ánh sáng, chu che bóng và có kh năng c ñnh ñm, tăng ñ màu m cho ñt. Theo Kunase Karan.V và cs [57], vic xen 3 hàng ñu xanh vi bông (ging MCu5) ñã làm gim ñưc lưng ñm cn bón theo khuyn cáo là 25%, nhưng năng sut bông vn không b gim. Nghiên cu v kh năng trng xen ca ging bông C50 vi nhng cây trng khác trong ñiu kin nh nưc tri Tamil Nadu (n Đ) cho thy: năng sut bông trng thun cao hơn so vi mô hình bông trng xen. Năng sut bông gim do trng xen có th ñt ti ña là 28%, t và rau mùi ñu không thích hp cho trng xen. Bông xen vi ñu ñen cho hiu qu kinh t cao nht, ñu ñen ñưc khuyn cáo dùng làm cây trng xen trong nhng năm có lưng mưa thp (dn theo Trn Anh Hào, 1996) [9]. Các nghiên cu ca Tarhalkar P. P, Mudholkar N. J (1990) cho rng: Ti n Đ cây bông có thi v kéo dài, giai ñon ñu sinh trưng chm to thành mt thi v ngn khong 70100 ngày. Do vy, nhng cây có tán lá thp như: lúa mch, ñu xanh, ñu ñen, lc, ñu tương ñu có th trng xen vi cây bông. Trng xen các cây ñu xanh, ñu ñen, ñu ñũa, hưng dương vi bông thì mt ñ các loài chích hút trên bông trng xen thp hơn bông trng thun, trong ñó trng xen ñu xanh vào bông cho tng thu nhp cao nht [50]. Kt qu nghiên cu ti Rio Grande do Norte (Brazil) ñã ch ra rng: trng 2 hàng bông xen 1 hàng ñu ñũa cho năng sut bông cao hơn trng 1 hàng bông xen 6
9. 1 hàng ñu ñũa. S lưng cây ñu ñũa không nh hưng ln ñn năng sut bông (Bererra Neto F và cs, 1991) [38]. Kt qu nghiên cu v hiu qu ca vic trng bông xen canh vi ñu ñen trong ñiu kin trng bông nh nưc tri n Đ cho thy: Bông ñưc trng xen vi ñu ñen cho năng sut cao hơn so vi bông trng xen vi ñu triu, cao lương. Trng bông xen ñu ñen cho năng sut bông ht (ñưc quy ñi ñông ñc) cao và mang li tng thu nhp cao hơn so vi bông trng thun hoc bông trng xen vi ñu triu, cao lương (Biajdar J.M và cs, 1987) [42]. Trng bông xen lc làm tăng hiu qu kinh t và hiu sut s dng ñt mt cách có ý nghĩa so vi trng bông xen ñu xanh hoc trng bông thun, tuy năng sut bông mô hình bông xen lc có thp hơn (0,91 tn/ha) so vi bông thun (1,04 tn/ha) nhưng không ñáng k (Balkar S.Y; Vaidya C.S và ctv, 1990). 1.1.2.2 Nghiên cu trong nưc Ti Vit Nam, Trn Anh Hào (1996) ñã kt lun: cây trng xen thích hp vi cây bông Ninh Thun là cây ñu xanh và Đng Nai là ñu tương. Trng xen ñu xanh và ñu tương vi bông theo t l 1:1 làm gim 6,2% năng sut bông nhưng thu ñưc sn phm ñu xanh và ñu tương, vì vy tng thu nhp và t sut li nhun cao hơn so vi trng bông thun. Đng thi, vic trng xen ñu xanh vi bông còn có tác dng làm tăng thiên ñch như: ong mt ñ, nhn Do ñó, t l sâu xanh gim, t l bnh và ch s bnh xanh lùn cũng gim hn so vi bông trng thun. Trng gi ngô vào bông cũng làm cho sâu xanh trên cây bông ch tn ti mc thp và khá n ñnh [9]. Theo Nguyn Th Thanh Bình (1999), bin pháp xen canh bông vi ñu xanh theo t l 1:1 kt hp vi bin pháp x lý ht bng Gaucho 70WP (5g/1 kg ht) có tác dng phòng tr rp và hn ch ñưc gn 60% mc ñ bnh xanh lùn so vi không phòng tr [1]. Kt qu th nghim qua 2 năm (2001 và 2002) ti Qung Ngãi, bưc ñu cho thy: cây bông trong h thng trng xen vi các cây trng truyn thng ti ña phương ñã cho hiu qu kinh t cao hơn so vi bông trng thun và cao hơn so 7
10. vi cơ cu cây trng khác (Tng công ty Bông Vit Nam, 2003) [26]. Vic trng bông xen vi các cây trng khác ñã tn dng ñưc thi gian, không gian và tit kim ñưc công chăm sóc. Các mô hình bông xen lc, ñu cô ve hoc ñu tương trong ñiu kin mùa khô có tưi b sung ñu cho hiu qu kinh t cao hơn so vi mô hình bông trng thun (Lê Quang Quyn và cs, 2004) [24]. Theo Phm Xuân Hưng (2002), ti Thanh Hóa, trng bông xen lc vi mt ñ t 1,0 ñn 1,2 vn cây/ha làm tăng năng sut bông ñ có th bù ñp ñưc s gim năng sut lc. Đc bit, hiu qu kinh t ca mô hình trng bông xen lc khá cao và cao hơn nhiu so vi trng ngô xen lc, vì cây ngô chng chu vi ñiu kin khô hn kém hơn cây bông, hiu qu kinh t thp hơn cây bông [13]. Trên ñt cát huyn Thăng Bình (Qung Nam), trong ñiu kin v Xuân hè: Mô hình bông xen lc theo kiu 1 hàng bông kép (1,4 0,6 m) xen 4 hàng lc cho hiu qu kinh t cao nht và vưt mô hình trng bông thun (5,5 triu ñng/ha) và mô hình trng lc thun (2,7 triu ñng/ha) [26]. Theo Đinh Quang Tuyn & cs (2008), ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông trng bông xen ñu tương theo kiu 1/4 (1 hàng bông xen 4 hàng ñu tương, vi khong cách gia 2 hàng bông là 1,4m) cho lãi thun cao nht (ñt 17,5 triu ñng/ha). Ti Kông Chro (Gia Lai), trng bông xen ñu xanh theo kiu 2/4 (bông hàng kép cách nhau 1,4m xen 4 hàng ñu xanh) cho lãi thun ñt 13,3 triu ñng/ha. Trng bông xen ngô theo kiu 4/1 (4 hàng bông xen 1 hàng ngô) cho li lãi thun và thu nhp cao ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông và huyn Chư Sê, tnh Gia Lai [29]. 1.2 Tình hình sn xut bông trong nưc và trên th gii 1.2.1 Tình hình sn xut bông trên th gii Trong bn thp k qua, sn xut và tiêu th bông vi trên toàn th gii có nhng bưc tăng trưng mnh, sn lưng bông xơ t 9,8 triu tn (năm 1960/1961) lên ñn 21,1 triu tn vào nhng năm 2001/2002 (Badiane và ctv, 2002). Niên v 2001/2002 trên th gii có hơn 50 quc gia sn xut bông vi din tích hàng năm khong 30 35 triu ha, tp trung ch yu các nưc có ñiu kin khí hu nhit ñi 8
11. và á nhit ñi. Gn 10 năm tr li ñây, din tích bông toàn cu bin ñng trong khong 30 35 triu ha vi sn lưng bông xơ khong 20 26 triu tn/năm. Tng giá tr sn xut bông ñt 21 t USD/năm, trong ñó các nưc ñang phát trin chim khong 70% giá tr. Sn xut bông khu vc châu Á chim 60% sn lưng toàn cu, châu Phi chim 15% và châu M La Tinh < 5%, (ICAC, 20012010) [41]. (bng 1.1) Bng 1.1: Tình hình sn xut bông trên th gii trong nhng năm gn ñây Din tích Năng sut bông Sn lưng bông Niên v (triu ha) xơ (t/ha) xơ (triu tn) 2001/2002 33,5 6,40 21,5 2002/2003 31,2 6,19 19,3 2003/2004 32,6 6,20 20,2 2004/2005 35,7 6,94 24,8 2005/2006 32,9 6,75 22,2 2006/2007 33,8 7,90 26,7 2007/2008 33,6 7,56 25,7 2008/2009 33,8 7,94 26,9 2009/2010 30,2 7,26 21,8 2010/2011* 33,6 7,49 25,1 Ghi chú: (*): S liu niên v 2010/2011 ưc tính (Ngun:Theo ICAC, 20012011)[41] Bng 1.2: Din tích, năng sut và sn lưng bông ca mt s quc gia ñng ñu th gii trong niên v (2007 – 2009) Niên v Din tích (triu ha) Năng sut bông xơ (t/ha) Quc gia 2007/08 2008/09 2009/010 2007/08 2008/09 2009/010 Trung Quc 6,02 5,95 5,30 12,99 13,10 13,5 M 4,25 3,06 9,85 9,11 n Đ 9,44 9,37 10,26 5,67 5,34 4,88 Pakistan 3,00 2,90 3,00 6,46 6,76 6,67 Uzbekistan 1,43 1,42 1,3 8,15 7,51 6,53 Braxin 1,08 0,85 0,84 14,88 14,86 14,19 Th Nhĩ Kỳ 0,52 0,35 0,28 12,98 13,25 13,61 Toàn th gii 33,6 33,8 7,96 7,66 (Ngun:Theo ICAC, 20012011)[41] Theo thng kê ca B nông nghip M, niên v 2009/2010, cây bông ñưc trng hơn 90 quc gia vi din tích là 30,2 triu ha. Trong ñó, các nưc có din tích trng bông ñng ñu th gii là: n Đ (10,26 triu ha), Trung Quc (5,3 triu 9
12. ha), M (3,06 triu ha), Pakistan (3,0 triu ha), Uzbekistan (1,3 triu ha), Brazil (0,84 triu ha) và Th Nhĩ Kỳ (0,28 triu ha). Trong s các nưc sn xut bông ñng ñu th gii thì Braxin, Trung Quc và Th Nhĩ Kỳ là các nưc có năng sut bông ñt mc khá cao, năng sut bông xơ bình quân chung ca các quc gia này ñt mc t 13 14,19 t bông xơ/ha. Hin nay, nhng nưc có din tích trng bông ñng ñu th gii là: n Đ (9,37 triu ha), Trung Quc (5,95 triu ha), M (3,06 triu ha), Pakistan (2,90 triu ha), Uzbekistan (1,42 triu ha), Brazil (0,85 triu ha) và Th Nhĩ Kỳ (0,35 triu ha). Trong s các nưc sn xut bông ñng ñu th gii thì Braxin, Trung Quc và Th Nhĩ Kỳ là các nưc có năng sut bông ñt mc khá cao, năng sut bông xơ bình quân chung ca các quc gia này ñt mc t 12,98 14,88 t/ha, ưc tính din tích trng bông tăng (33,6 triu ha), sn lưng bông xơ ñt 25,1 triu tn (ICAC, 2001 2011) [41]. 1.2.2 Tình hình sn xut bông trong nưc Bng 1.3: Din bin tình hình sn xut bông Vit Nam trong nhng năm qua Niên v Din tích (ha) Năng sut (t/ha) Sn lưng (tn) 1996/1997 10.676 6,00 6.866 1997/1998 11.716 9,00 10.986 1998/1999 19.963 8,00 16.245 1999/2000 17.705 10,00 17.578 2000/2001 23.250 9,00 20.340 2001/2002 29.573 11,00 32.530 2002/2003 35.200 10,50 36.960 2003/2004 23.633 12,12 28.650 2004/2005 20.260 9,55 19.358 2005/2006 23.098 9,20 21.254 2006/2007 15.445 11,20 17.300 2007/2008 7.446 9,83 7.324 2008/2009 3.240 10,60 3.434 2009/2010 10.470 (Ngun: Theo Công ty bông Vit Nam, 1996 – 2010 [4]) Trưc thi Pháp thuc, ging bông ñưc s dng ch yu các ging bông C ña phương ( Gossypium arboreum. L), ging bông này cho năng sut thp. Mt s ít 10
13. din tích Trung và Nam b ñã ñưc trng các ging bông Lui (Gossypium hirsutum. L) nhp ni, vi năng sut ñt 300 500 kg/ha (Lê Quang Quyn, 1999) [23]. Đu th k 20, nưc ta ñã xut khu bông sang Nht, Hng Kông. Trong thi kỳ kháng chin chng Pháp, din tích trng bông ñã ñưc phát trin mnh, trong ñó Liên khu V ñt khong 10.000 ha và Liên khu IV ñt khong 13.000 ha (Nguyn Văn Bình và ctv, 1996) [2], (Hoàng Đc Phương, 1983) [21]. Sau năm 1954, các ging bông Lui nhp ni ñưc thay th mt phn các ging bông C ña phương. Sau năm 1975, năng sut bông ht thp (ch ñt 3 4 t/ha). Nguyên nhân năng sut và din tích bông gim giai ñon này là do sâu bnh phá hi nng và chưa có các ging bông thích hp cho các vùng (Lê Quang Quyn, 1999) [23]. Chi phí sn xut quá ln do ñu tư thuc tr sâu rt cao nên ngưi trng bông luôn b thua l, mt khác môi trưng b ô nhim nng, ngành bông Vit Nam gp rt nhiu khó khăn (Nguyn Thơ, 1998) [30]. T sau nhng năm 1999, ngành bông Vit Nam ñã có nhng bưc thay ñi ñáng k, chúng ta ñã to ñưc các ging bông, ñc bit là các ging bông lai có năng sut cao, cht lưng xơ tt, chng chu ñưc sâu bnh. Hàng lot các tin b k thut ñưc áp dng như: bin pháp qun lý dch hi tng hp giúp gim chi phí thuc bo v thc vt; các bin pháp k thut canh tác khác như: h thng luân, xen canh hp lý, ph màng PE cho bông, ñc bit trng dày, s dng cht ñiu hòa sinh trưng Mepiquate Chloride. Chính vì vy mà năng sut và cht lưng bông xơ tăng, ngh sn xut bông mang li hiu qu kinh t cao. Tính ñn niên v 2002/2003 din tích bông ñt hơn 35.000 ha, năng sut ñt hơn 10 t/ha, tăng lên hơn 2 ln so vi thi ñim 1996/1997. T năm 2006 ñn nay, năng sut và sn lưng bông nưc ta gim ñáng k. Niên v 2007/2008 din tích bông gim ch còn trên 7.000 ha và niên v 2008/2009 ch còn trên 3.000 ha vùng Tây Nguyên, trng ch yu nh nưc tri. Bưc sang niên v 2009/2010, din tích bông tăng lên khá mnh (10.470 ha). 11
14. 1.2.3 Tình hình sn xut bông ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông Bng 1.4: Din tích, năng sut, sn lưng bông ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông Năm Din tích (ha) Năng sut (tn/ha) 2007 392 1,0 2008 45 1,1 2009 500 1,6 2010 586 1,8 Niên giám thng kê huyn Cư Jút, 2011 [17] Nhìn chung, năng sut và din tích bông ti huyn Cư Jút có chiu hưng tăng dn t năm 2007 ñn năm 2010. Tuy nhiên, trong năm 2008 do ñiu kin thi tit din bin bt thưng t ñu v và giá thu mua bông thp làm din tích bông st gim mnh. Mt trong nhng nguyên nhân chính làm gim din tích bông là do trong nhng năm qua cơ ch qun lý ca ngành bông chưa cht ch. Trưc tình hình trên, Công ty C phn Bông Tây Nguyên ñã tìm nhng bin pháp và có nhng chính sách thích hp, nhm nâng cao v th ca cây bông vi vi ngưi nông dân. Mt khác, Công ty h tr 100% chi phí ht ging bông cho nông dân, ñăng ký hp ñng sn xut bông vi s lưng (8 kg/1ha), ñu tư mt phn phân bón, thuc bo v thc vt cho nông dân trng bông; nâng giá mua bông ht t 7.000 lên 9.000 ñng/kg, bo ñm tiêu th toàn b sn phm cho ngưi trng bông. Bên cnh ñó, Trm bông Cư Jút cũng ñã phi hp vi các ña phương t chc tp hun, chuyn giao khoa hc k thut v các bin pháp thâm canh cây bông ñ ñt năng sut cao, xây dng các mô hình luân canh, xen canh nhm ñt hiu qu cao trên cùng mt din tích canh tác. Nh vy, v mưa 2009 toàn huyn Cư Jút ñã có trên 800 h ñăng ký trng bông vi din tích gn 500 ha. Tính ñn nay, toàn huyn ñã xung ging ñưc 530 ha bông, ñt 294,4% k hoch [5], [6]. Vi nhng chính sách thu hút ca ngành bông hin nay, hy vng trong nhng v mùa ti cây bông ñã và ñang nhanh chóng tìm li v th và tr thành mt trong nhng cây trng ch lc ca ña phương. 12
15. 1.3 Đc ñim thc vt, sinh lý, sinh thái và các giai ñon sinh trưng ca cây bông 1.3.1 Đc ñim thc vt hc R: Bông là loi cây có b r ăn sâu, phát trin khá mnh. R bông thuc loi r cc. R cc có th ñâm sâu 2 3 m, r con có th dài 0,6 1,0 m. R phân b tp trung tng canh tác 0 30 cm (Chu Hu Huy, 1991) [12]. Thân và cành : Cây bông là loi cây bi, thưng cao 0,7 1,5 m, trong ñiu kin thun li thân có th cao ti 2 m. Thân chính mang các cành có nhiu lóng (20 30 lóng). Thân thng ñng, cành gn như nm ngang, to cho cây có dng tháp (trên nh, dưi to). Cành bông có 2 loi, cành ñc (Monopodial) do mm ñâm t gia nách lá gi là mm chính phân hóa thành và cành qu (Sympodial) do mm ph phân hóa thành. Phía gc thưng ch có mm chính phát trin, do ñó ch có cành ñc; còn phía trên ch có mm ph phát trin thành cành qu. Mi cây thưng có 1 10 cành ñc, thưng mc t nách lá tht th 3, 4. Cành ñc sinh trưng theo mm ngn, do ñó mc thng và thuc loi cành ñơn trc, hp vi thân chính mt góc nhn. Cành ñc không trc tip mang qu. Cành qu thưng mc t nách lá tht th 5, 6 tr lên. Các ging chín sm, v trí này thưng thp hơn ging chín mun. Cành qu sinh trưng theo mm nách, do ñó cành có dng gãy khúc ch chi. Cành qu hp vi thân chính thành mt góc ln. S lưng cành qu thưng t 15 30 cành. Lá : gm hai loi: lá mm và lá tht. Lá mm có hình dng ging v sò nên còn gi là lá sò. Sau khi lá sò xòe mt thi gian thì lá tht xut hin. Thi gian này tùy thuc ging và ñiu kin canh tác. Nhng lá tht ñu tiên có hình tim không có khía. Thưng lá tht th 5, 6 tr ñi mi có khía, mi lá có 2, 4, 6 khía chia phin lá ra làm 3, 5, 7 thùy. Hình dng lá tùy thuc vào ging. Các lá trên thân chính có kích thưc ln hơn các lá cành. Các lá phn gc ln hơn các lá phn ngn. Lá có nhiu hch Gossypol và nhiu lông. Lông mt dưi nhiu hơn lông mt trên và gân lá nhiu 13
16. hơn phin lá. Lá ca bông Lui ( Gossypium hirsutum. L) thưng có lông, còn Bông Hi ño ( Gossypium barbadense) ít hoc không có lông. Mt trái ca gân chính cách cung lá 1/5 có tuyn mt. Mt s ging bông có tuyn mt nm trên gân ph, mt s ging khác hoàn toàn không có. N, hoa : N bông ñu tiên xut hin trên cành qu th nht. N có hình tam giác cân, vi 3 mt có 3 tai n (lá bc) che các b phn bên trong, còn phía trong n là mm hoa nh. Mt dưi n dính vi cung. Hoa thuc loi hoa lưng tính, t th phn là chính. Hoa bông bao gm: cung, tai, ñài, tràng, nh và nhy. Mi hoa có 3 tai, tai có nhiu răng, bao chân hoa. Tràng gm 5 cánh hoa ln. Chân cánh hoa liên kt vi ng nh ñc. Màu sc cánh hoa trng hoc vàng tùy thuc vào ging bông. Mi hoa có khong 30 100 nh ñc. Chân nh kt li vi nhau to thành ng nh. Mi nh gm có 2 b phn: ch nh và bao phn. Ch nh cm vào mt ch lõm dưi bao phn. Trong bao phn có nhiu ht phn. Ht phn hình cu và b mt ca nó có nhiu gai. Nhy hoa bao gm: ñu nhy, tr và bu hoa. Bu hoa hình trng, có nhiu tâm bì. Gia mi tâm bì có mt vách ngăn, chia tâm bì thành hai na ngăn. Thưng bu hoa có 3 5 ngăn. Mi ngăn có 2 hàng phôi châu. Bông lui có khong 7 11 phôi châu, phôi châu này sau khi th tinh phát trin thành ht. chân hoa phía ngoài, ch 2 tai giáp nhau có 3 tuyn mt gi là tuyn mt ngoài ñài hoa, phía trong ñài hoa còn có mt vòng tuyn mt. Qu: Thuc loi qu nang, có hình cu tròn hoc hình trái tim có chóp nhn. Mt qu có màu xanh và lm tm nhng hch Gossypol. Mi qu có 3 5 múi. Mi múi gm nhiu ánh bông, ánh bông gm có ht và si bao quanh. Mi múi bông có khong 6 9 ht. Ht : Gm có: lông áo, v, nhân (ni nhũ, phôi). Ht có màu nâu ñen, hình bu dc, mt ñu nhn. Trên v ht, xơ bông ngn bám vào, riêng bông ht nhn không có xơ ngn. V ht gm có: tng biu bì, tng sc t ngoài, tng t bào không màu sc, tng t bào hình giu, tng sc t trong và tng màu trng sa. Nhân ht do lá mm, thai r, thai mm và thai trc hp thành. Xơ : Bao quanh ht bông có hai loi xơ là xơ ngn (lông áo) và xơ dài. Xơ dài là mt t bào rt ln, dài 12 60 mm, khi chín thì rut rng, dt và xoăn li. 14
17. 1.3.2 Đc ñim sinh lý Khi nghiên cu sinh lý cây bông, Lý Văn Bính và Phan Đi Lc (1991) cho rng: rung bông cao sn có ñnh cao nht v din tích lá vào khong 25 ngày sau khi n hoa (thi kỳ ñu qu). Thi gian này, cây bông chuyn t sinh trưng dinh dưng sang sinh trưng sinh thc. Din tích lá ñưc duy trì mc khá cao khong 30 ngày (LAI n ñnh mc trên dưi 3), sau ñó gim dn và ñn khi qu n, LAI ñt gn 1,5 [3]. S phân b qu trên cây bông ph thuc vào ging và ñiu kin canh tác, nhưng nhìn chung t l ñu qu gim dn theo th t cành qu t gc lên ngn. T l ñu qu ca cành th nht là 70% và ca cành th 13 gim xung còn 10 20% (Saimaneerat A. và ctv, 1994) [33]; Chu Hu Huy và cs (1991) cho rng: n và qu thuc cành qu phía ngn rng nhiu hơn n và qu thuc cành qu phía dưi. Trên cành qu, nhng v trí xa thân chính rng n, rng qu cao hơn nhng v trí gn thân chính. Tuy nhiên, rung bông ñt tt, nu chăm sóc không thích hp, cây bông bc lá thì thy tình trng ngưc li ( cành qu phía gia và phía dưi rng nhiu hơn) [12]. Nghiên cu v s phân b qu trên cây bông, Đinh Quang Tuyn (2004) [27] kt lun: các ging bông Lui có s qu tp trung ch yu trên cành qu, phân b theo quy lut gim dn t gc ñn ngn và tp trung các v trí th nht và th hai ca 13 cành qu ñu tiên. S lưng qu ñã ñu trên cây càng tăng càng làm gim t l ñu qu ca nhng hoa n tip theo trong ngày. Đng thi, s lưng qu ñã ñu trên cây là nhân t chính hn ch t l ñu qu din ra hàng ngày ca cây bông (Vũ Xuân Long, 1999) [15]. 1.3.3 Yêu cu sinh thái * Yêu cu v khí hu Nhit ñ : Bông là cây ưa nóng, nhit ñ thích hp cho cây bông sinh trưng khong 25 30 0C. Tùy theo thi kỳ sinh trưng, phát trin mà yêu cu v nhit ñ khác nhau. Nhit ñ quá cao hoc quá thp ñu nh hưng không tt ñn sinh trưng ca cây bông. Nhit ñ lp ñt mt t 2 40C trong vài gi làm 15
18. cho cây bông cht. Theo Chu Hu Huy (1991) [12], khi nhit ñ dưi 15 0C, cht lưng xơ kém và chín mun. Khi nhit ñ cao hơn 40 0C, ht phn hoàn toàn mt kh năng th phn, cây bông ngng sinh trưng. Kh năng chu nhit ñ cao còn ph thuc vào ging bông. Bông Hi ño chu nhit ñ cao tt hơn bông Lui. Theo Mauer (1968), ñc tính di truyn khó thay ñi nht ca cây bông là tính ưa nóng ca nó. Nhit ñ có vai trò quyt ñnh ñn tc ñ phát dc ca cây bông. Nhit ñ càng cao càng rút ngn thi gian sinh trưng ca cây bông, các giai ñon phát dc rút ngn li. Mi ging và ngay c mi giai ñon phát dc ca chúng yêu cu mt tng tích nhit tương ñi n ñnh (Trn Đc Hnh và ctv, 1997) [10]; (Vũ Công Hu, 1978) [11]. Nghiên cu ca các tác gi Liên Xô cho thy: ñ hoàn thành giai ñon mc mm, các ging thuc loài bông Lui cn bình quân 84 0C, giai ñon n: 500 0C, giai ñon hoa: 1.000 0C và t ra hoa ñn n qu: 700 0C (Lê Quang Quyn và ctv, 1998) [22]. Ánh sáng : Bông là cây ưa ánh sáng mnh, chu bóng kém, ñng thi là cây ngày ngn. Trong mt ngày, lá ca cây bông luôn thay ñi v trí ñ cho phin lá luôn vuông góc vi các tia chiu ca mt tri. Khi ánh sáng không ñy ñ, quang hp s gim và protein s nhiu hơn gluxit. Do ñó, cht dinh dưng không ñ ñ hình thành n, qu làm cho sinh trưng dinh dưng và sinh trưng sinh thc mt cân ñi, cây bông d b lp gây rng n, rng ñài nhiu. Ngưc li, trong ñiu kin ánh sáng ñy ñ, cây bông s cho năng sut cao, phm cht tt. Cưng ñ ánh sáng cao s ñy nhanh s phân hóa các cơ quan sinh sn, tăng cưng quang hp, phát trin ca n, hoa, lá và các cơ quan khác (Krugiulin, 1988). Nưc : Cây bông có ñc tính chu hn khá cao nh có b r phát trin và ăn sâu. Tuy nhiên, ñ sinh trưng và phát trin bình thưng, cho năng sut và phm cht tt cây bông ñòi hi phi có ch ñ nưc thích hp. Bông Lui chu hn tt hơn bông C. Nhu cu nưc ca cây bông thay ñi rt ln tùy theo giai ñon sinh trưng, phát trin. giai ñon cây con, cây bông cn ít nưc (10 12 m 3 nưc/ngày/ha), giai ñon n, hoa cây bông cn nhiu nưc cho s tng hp, tích lũy dinh dưng và bc hơi (giai ñon n cn 30 35 m 3 nưc/ngày/ha, giai 16
19. ñon hoa 90 100 m 3 nưc/ngày/ha). giai ñon n qu, nhu cu v nưc ca cây bông gim xung (30 40 m 3 nưc/ngày/ha). C v ca cây bông cn 5.000 8.000 m 3 nưc/ha (Lê Quang Quyn và ctv, 1998) [22]. Mc dù, cây bông cn nhiu nưc nhưng li không chu ñưc úng. Khi b úng, ñt thiu oxy, s hô hp ca r b tr ngi, quá trình trao ñi ion b ñình tr, r ngng sinh trưng và có th cht. Cây bông yêu cu m ñ không khí thp. Nu m ñ không khí cao, nm bnh d xâm nhim, cây bông d b rng n, rng ñài, qu bông d b thi, chín mun và khó n qu (Hoàng Đc Phương, 1983) [21]. * Yêu cu v ñt ñai Cây bông có th trng trên nhiu loi ñt khác nhau. Tuy nhiên, bông sinh trưng tt trên nhng loi ñt giàu mùn, có cu tưng viên bn vng, thành phn cơ gii trung bình, thoát nưc tt, tng canh tác dày. Mt khác, cây bông chu úng kém, do ñó ñt trng bông phi có ña th cao ráo (Hoàng Đc Phương, 1983) [21]. Trên ñt chua (pH: 4,5) và ñt mn s gim năng sut bông rt ln. Đ pH thích hp nht cho cây bông là 6,5 7,5 (Lê Quang Quyn và ctv, 1998) [22]. Theo Mauer, Bông Lui (Gossypium hirsutum) ưa pH cao (pH > 7), bông C ( Gossypium arboreum) ưa pH thp hơn 7, bông Hi ño ( Gossypium barbadense) d tính hơn vi phn ng môi trưng ñt (dn theo Lê Công Nông và ctv, 1998) [20]. * Yêu cu dinh dưng Cây bông cũng như các cây trng khác cn rt nhiu nguyên t dinh dưng, trong ñó các nguyên t ña lưng như: N, P, K chim hàm lưng ln, có nhiu trong ht và lá, k ñn là trong thân và qu, rt ít trong xơ. Theo Berger (1969) ñ ñt năng sut 2,5 kin/ha (1 kin = 220 kg) cây bông ly ñi t ñt là: 40 kg N; 16 kg P 2O5; 17 kg K 2O; 7 kg MgO và 4 kg CaO/ha. Khi năng sut là 7,5 kin/ha thì lưng dinh dưng ly ñi là: 125 kg N; 50 kg P 2O5; 52 kg K 2O; 22 kg MgO và 13 kg CaO/ha (Lê Công Nông, 1998) [20]. Vai trò ca mt s nguyên t ñi vi cây bông như sau: Nitơ (N) : là cht cây bông cn ñ sinh trưng và phát dc, là thành phn cu to nên protein, acid nucleic, dip lc t, các loi men và các loi sinh t 17
20. Không có nguyên t N thì không th hình thành protein và không có protein thì không có s sng. Do ñó, nh hưng ca N ti sinh trưng và phát dc ca cây bông ht sc to ln. Cung cp phân ñm ñy ñ có th tăng din tích lá, hàm lưng protein, dip lc và các hot ñng sinh lý khác cũng tăng lên, góp phn làm tăng năng sut, tăng chiu dài xơ, hàm lưng protein và du trong ht. Trong tng giai ñon sinh trưng cây bông hút N theo t l khác nhau: + Giai ñon t gieo ñn hình thành cây con: 4,4% tng lưng N. + Giai ñon cây con ñn bt ñu ra n: 12,8% tng lưng N. + Giai ñon ra n ñn bt ñu hình thành qu: 43,3% tng lưng N. + Giai ñon hình thành qu ñn khi chín: 39,5% tng lưng N. Thiu N nh hưng xu ñn cu trúc ca lc lp cũng như nhng hot ñng ca nó: S phá hũy hoc không hình thành Thylacoit, hàm lưng dip lc gim, hàm lưng và hot tính ca RuDP cacboxylaza gim (Hoàng Minh Tn, Nguyn Quang Thch, Trn Văn Phm, 2000) [25]. Khi thiu N cây bông sinh trưng chm, cây thp, phin lá nh, màu nht, rng ñài nhiu, tàn li sm, qu bé và nh, năng sut thp. Đm quá nhiu, sinh trưng dinh dưng quá mnh, phin lá to và mng, lóng dài, cành ñc nhiu, cây cao, rung bông rp, thiu ánh sáng ngăn cn không khí lưu thông, to ñiu kin thun li cho sâu bnh tn công làm cho n ít và bé, chín mun, qu nh và nh, qu thi nhiu, năng sut thp. Photpho (P) : P là nguyên t cu to nên acid nucleotic, protein, acid amin và ATP cùng các cht hóa hc khác P tham gia hot hoá quá trình quang hp, nâng cao cưng ñ quang hp, tăng cưng s hp thành các cht ñưng bt. P là thành phn + ca men trao ñi NH 4 và NO 3 , tham gia vào quá trình chuyn hóa N có li cho vic hp thu phân ñm. P xúc tin b r phát trin, ñy nhanh sinh trưng dinh dưng sang sinh trưng sinh thc, làm cho cây bông sm ra n, ra hoa, xúc tin ht mau chín, n xơ, tăng hàm lưng du trong ht, tăng khi lưng qu và ñ bn xơ. Thiu P gây ra s phá hy các phn ng quang hóa và phn ng ti ca quang hp, h thp hàm lưng ñưng, tinh bt và protein cn thit cho quá trình sinh trưng. Song nu dư tha P (2 ln so vi bình thưng) cũng làm gim tc ñ quang hp và hot tính ca RuDP cacboxylaza. Tác ñng âm tính ca s dư tha P có th 18
21. liên quan ñn s thay ñi tính thm ca màng và t ñó c ch quá trình quang phosphoryl hóa (Hoàng Minh Tn và ctv, 1996) [25]. Khi thiu P, cây bông sinh trưng chm, b r kém phát trin, lá màu lc ti, thân cây cng, nh thp, ra hoa khó khăn, ñu qu mun và chín mun Theo Tôn Tht Trình (1974) [32], 1 ha bông không ñưc tưi ly ñi t ñt khong 45kg P 2O5 và chia cho tng giai ñon sinh trưng ca cây bông như sau: + Giai ñon gieo ñn cây con: 12,5%. + Giai ñon cây con ñn ra n: 17,8%. + Giai ñon ra n hoa ñn trái ln: 13,4%. + Giai ñon trái ln ñn trái chín: 56,3%. Nu bông có tưi vi năng sut ñt trên 40 t/ha hp thu lên ñn 80 kg P2O5/ha. C mi kin bông xơ cn bón khong 24 25 kg P 2O5. Kali (K) : Kali là nguyên t có s lưng ln nht trong các nguyên t vô cơ có mt trong cây bông. Trong cây bông, kali ch yu phân b các t chc có trao ñi vt cht mãnh lit. Kali hot hóa hơn 60 loi men trong cơ th sinh vt và xúc tin các hot ñng trao ñi cht như: quá trình chuyn hóa ñưng, xúc tin quá trình quang hp, xúc tin s hình thành protein, tng hp các hydrat cacbon và vn chuyn chúng, xúc tin quá trình tng hp xelluoza. Vic h thp hàm lưng kali trong mô t 0,2 0,6% (khi lưng khô) làm gim cưng ñ quang hp và ri lon tt c các quá trình khác, dn ñn c ch sinh trưng, phá hy trao ñi P, c ch tng hp sc t, tinh bt, tích lũy monosaccarit và acid amin trong lá (Hoàng Minh Tn và ctv, 1996) [25]. Khi thiu kali, lá mt màu xanh lc, sau ñó chuyn sang vàng, ngn lá và rìa lá khô ñi, quăn xung phía dưi, sau cùng toàn b phin lá chuyn sang màu ñ nâu. Thiu kali nng làm lá khô và rng, qu nh, khó n, ñ chín ca xơ thp. Magiê (Mg) : Va là yu t cu to nên các sc t chlorophyll va là cht hot hóa ca nhiu loi men. Magiê nh hưng ñn quá trình hình thành gluxit, lipit và protein; nh hưng ñn quá trình hút và vn chuyn P trong cây. Khi thiu magiê lá có màu vàng hoc trng, nu thiu nhiu lá non có th b rng . 19
22. Lưu huỳnh (S) : Có liên quan ñn s hình thành dip lc. Thiu lưu huỳnh lá b vàng do cây b mt dip lc và hình thành sc t Autoxian, ñt ngn, thân nh, h r phát trin kém và chm ra hoa, biu hin bên ngoài hơi ging hin tưng thiu N. St (Fe) : Là thành phn ca nhiu men oxy hóa, rt cn cho s tng hp ca dip lc t. Kt qu nghiên cu v nh hưng ca các nguyên t vi lưng ñn năng sut và cht lưng bông cho thy: Ca, Mg, S, Zn, Bo, Mn, Cu, Mo, Na, Cl là các nguyên t nh hưng trc tip ñn s qu/cây và năng sut bông ht. Các nguyên t trên cũng nh hưng ñn ch s khi lưng qu khô và khi lưng thân lá khô (Lê Công Nông, 1998) [20]. 1.3.4 Các giai ñon sinh trưng và phát trin Quá trình sinh trưng, phát trin ca cây bông có th chia làm 5 giai ñon. Các giai ñon dài hay ngn ph thuc vào ging và ñiu kin ngoi cnh (Hoàng Đc Phương, 1983) [21], (Lê Quang Quyn, ctv, 1998) [22]. Giai ñon ny mm (t khi ny mm ñn khi xòe lá mm): Giai ñon này thưng kéo dài 4 7 ngày. Ht ging tt, nhit ñ thích hp và cung cp nưc ñy ñ sau 24 36 gi ht s ny mm. Ht ñ m nu nhit ñ càng cao thì ny mm càng nhanh. Nhit ñ ti thích cho giai ñon này là 25 30 0C. Dưi 10 0C và trên 40 0C ht gn như không ny mm. Trong ñiu kin nhit ñ 55 60 0C kt hp vi m ñ ñt cao ht s cht. Đ m ñt thích hp cho s ny mm ca ht là 90% ñ gi m ca ñt. Ngoài ra, ñt gieo ht phi thoáng, ñ oxy. Giai ñon cây con (t khi xòe hai lá mm ñn khi có n): Giai ñon này thưng kéo dài 24 36 ngày. Điu kin ti thích giai ñon này là nhit ñ ñt trên 20 0C, nhit ñ không khí 25 30 0C và ñt ñ m, thoáng, không ñưc bão hòa nưc. Sau khi lá mm xòe mt thi gian, mm ngn xut hin và ra lá tht ñu tiên, nu gp nhit ñ thích hp thì giai ñon này kéo dài 5 6 ngày, nu gp tri lnh (nhit ñ < 15 0C) có th kéo dài 15 16 ngày và sau ñó c 2 6 ngày ra 1 lá tht tùy ñiu kin nhit ñ. giai ñon này, r bt ñu hút dinh dưng, lá (gm c lá mm) quang hp mnh dn, s trao ñi cht trong t bào tăng cưng. Đây là giai ñon r ñưc phát trin ưu tiên trong khi thân phát trin chm. Cui giai ñon này thân, cành và lá mi bt ñu phát trin. 20
23. Giai ñon n (t khi ra n ñu tiên ñn khi ra hoa ñu tiên): Giai ñon n kéo dài 20 25 ngày. Khi có 2 3 lá tht, mm hoa ñã phân hóa và khi có 4 8 lá tht cây bông xut hin n ñu tiên. Cây bông cùng mt lúc va ra cành lá, va ra hoa, qu. Quan h gia sinh trưng dinh dưng và sinh trưng sinh thc là quan h thúc ñy ln nhau. Sinh trưng dinh dưng cung cp cơ s vt cht cn thit cho sinh trưng sinh thc. Khi không có ñ din tích lá và cht hu cơ to ra không ñy ñ vic ra n, n hoa, ñu qu s gp tr ngi. Ngưc li, nu s sinh trưng dinh dưng quá mnh, cht dinh dưng tiêu phí ch yu vào vic hình thành thân cành, lá nhiu thì rung bông s b lp, n, hoa và qu d b rng. Giai ñon ra hoa ñu qu (t khi cây có hoa ñu tiên n ñn khi cây có qu ñu tiên chín): Giai ñon này kéo dài 42 55 ngày. Lúc này, cây bông sinh trưng và phát trin nhanh, b r sinh trưng chm hơn trưc nhưng hot ñng rt mnh. Do ñó, cây bông yêu cu cung cp nưc và dinh dưng ti ña. Rung bông cn thông thoáng và ñ ánh sáng. Nu gp ñiu kin bt thun hoc thiu dinh dưng ñài s rng nhiu. Hoa n t 7 9 gi sáng. Nhit ñ cao hoa n sm hơn. Thi gian th phn thích hp nht t 10 gi sáng ñn 2 gi chiu. Thi gian t lúc th phn ñn khi hoàn thành th tinh kéo dài khong 24 48 gi. Sau khi th tinh, qu bông ln nhanh và ñt kích thưc ti ña sau 25 30 ngày. Giai ñon n qu (t khi qu ñu tiên n ñn thu hoch hoàn toàn): Giai ñon này kéo dài 40 60 ngày. Khi qu ñã thành thc hoàn toàn, v qu mt nưc ri co li, tr gia hóa g, cng không co ñưc nên sc kéo ca v làm v thành 4 5 mnh tùy s múi. Múi bông b phơi ra nhưng còn dính vào mnh v qu. Xơ bông khô ñi và n bng lên. giai ñon này, s sinh trưng ca cây bông ngng li, cht dinh dưng tp trung nuôi qu và ht, hot ñng ca b r gim, nhu cu v nưc và dinh dưng ñu gim. 21
24. Chương 2 ĐI TƯNG, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1 Đi tưng nghiên cu Cây Bông: S dng ging bông lai kháng sâu VN043, do Vin nghiên cu Bông và Phát trin Nông nghip Nha H lai to. Ging bông này thuc nhóm có thi gian sinh trưng trung bình, ra hoa và ñu qu tp trung, dng cây khe, có kh năng kháng sâu xanh, kháng ry trung bình khá. Cây ngô: Ging ngô lai Bioseed 9698. Cây lc: Ging lc Xù. Cây ñu tương: Ging ñu tương Hoa trng. 2.2 Thi gian và ña ñim nghiên cu Thi gian: V mưa năm 2009 và 2010. Đa ñim: Huyn Cư Jút, tnh Đk Nông. * Vài nét v khu vc nghiên cu 2.2.1 Điu kin t nhiên 2.2.1.1 V trí ña lý Cư Jút là mt huyn min núi phía Bc ca tnh Đk Nông, cách th xã Gia Nghĩa khong 120 km theo quc l 14, cách thành ph Buôn Ma Thut ca tnh Đk Lk theo quc l 14 v phía Nam 20 km, có ña gii hành chính như sau: Phía Bc giáp thành ph Buôn Ma Thut và huyn Buôn Đôn, tnh Đk Lk. Phía Nam giáp Đk Mil và mt phn huyn Krông Nô, tnh Đk Nông. Phía Đông giáp huyn Krông Ana, tnh Đk Lk. Phía Tây giáp Vương quc Cam Pu Chia. Huyn Cư Jút có 8 ñơn v hành chính là: Xã Tâm Thng, Trúc sơn, Nam Dong, Eapô, Đk Wil, Đk Rông, Cư Knia và th trn Ea Tling. Vi v trí gn các trung tâm kinh t ln, nm trên tuyn giao thông ch cht, thun li cho huyn Cư Jút có ñiu kin tip thu và chuyn giao khoa hc 22
25. k thut giao lưu kinh t, phát trin thương mi và buôn bán các mt hàng nông sn ca ña phương. 2.2.1.2 Đa hình Huyn Cư Jút nm trên bình nguyên chuyn tip t Cao nguyên Đk Lk v cao nguyên Đk Mil, ña hình tương ñi bng phng ít chia ct, ñ cao trung bình 400 450 m so vi mc nưc bin, ñưc chia ra làm 2 loi hình chính: Khu vc Đông Đông Nam bao gm các xã: Tâm Thng, Trúc Sơn, Đk Rông, Nam Dong, Cư Knia và th trn Ea Tling là vùng thuc lưu vc sông Sêrêpôk nên có ña hình tương ñi bng, mt s nơi ña hình lưn sóng xen k núi cao to nên các bình nguyên hp, ña hình nghiêng theo hưng Tây Tây Nam. Khu vc phía Tây nm trn trong ña gii xã Đk Wil có ña hình chia cách, hình thành nhiu núi cao và ñi bát úp, ñ dc có xu th thp dn t Đông Bc xung Tây Nam. 2.2.1.3 Khí hu thi tit Huyn Cư Jút thuc bình nguyên tip giáp gia 2 cao nguyên Đk Lk và Đk Mil, huyn Cư Jút nm trong vùng nh hưng khí hu nhit ñi gió mùa, mang tính cht chung ca khí hu Tây Nguyên nhit ñi m, mi năm có 2 mùa rõ rt: mùa mưa bt ñu t tháng 4 ñn tháng 11, tp trung 90% lưng mưa hàng năm. Mùa khô bt ñu t cui tháng 11 ti ñu tháng 4 năm sau, lưng mưa không ñáng k kèm theo gió Tây Nam tăng cưng ñ bc hơi nưc gây khô hn, h thc vt kém phát trin. Nhit ñ trung bình giao ñng trong khong t 25,5 27,8 oC. Tuy nhiên, biên ñ nhit ñ gia ngày và ñêm là rt ln, vào mùa khô có ngày biên ñ giao ñng t 15 16 oC. Tng tích ôn: 8.500 9.000 0C. Ch ñ gió: Hưng gió ch yu vào mùa mưa là hưng Tây vi tc ñ gió trung bình 10 m/s, tc ñ ln nht 12 m/s. Gió Đông thi vào mùa khô vi tc ñ trung bình 9 m/s, tc ñ ln nht là 15 m/s. 23
26. 2.2.1.4 Tài nguyên ñt Trên ña bàn có 5 loi ñt chính: Đt vàng nht: Phát trin trên sn phm phong hoá bt kt (fq), din tích ln nht (33.150 ha), chim 46%, phân b vùng phía Tây huyn trên ña bàn xã Đk Wil, ñây là loi ñt ñưc hình thành trên ñá m là phin sét, thành phn cơ gii là tht nh, tng dày < 30 cm, ñ dc thay ñi t cp II IV, rt nhiu ñá l ñu thành cm. Đi vi loi ñt này khi canh tác cn có bin pháp ci to ñt thưng xuyên, không khai hoang trong mùa mưa và canh tác luân canh. Đt vàng trên phin sét : 21.735 ha, chim 30,23% din tích, phân b ch yu trên ña hình núi cao tp trung thành dãy vùng trung tâm và rìa phía Bc, phía Đông huyn trên ña bàn nhiu xã: Eapô (phía Bc), Đk Rông, Tâm Thng, Ea Tling, Trúc Sơn Đây là loi ñt hình thành trên ñá m là phin sét, thành phn cơ gii là ñt tht nng, ít xp, tng dày 70 100 cm. Đt ñen trên ñá Basalt : Din tích 14.374 ha, chim 20% din tích t nhiên, phân b các vùng thung lũng và vùng trung tâm (phía Đông Đk Wil, Đk Rông, Cư Knia), phát trin ch yu trên nn ñá m giàu các nguyên t st, nhôm, magiê nhóm ñt này có ña hình lưn sóng và giàu dinh dưng. Đt nâu ñ trên ñá Basalt : Din tích 2.332 ha, chim 3,24% din tích t nhiên, phân b ri rác vùng phía Nam, là nhóm ñt hình thành trên ñá m giàu các nguyên t st, nhôm, kali, natri ñt tơi xp, thành phn cơ gii tht nng trung bình, tng dày t 50 100 cm. Đt thung lũng dc t : Din tích < 297 ha, chim 0,41% din tích t nhiên, phân b ri rác vùng ven sông sui, hình thành bi quá trình bào mòn vn chuyn cht. Trong các nhóm ñt trên, quan trng hơn là các nhóm ñt nâu ñ, nâu vàng, nâu thm, dc t, ñt ñen ñưc hình thành trên ñá Basalt và do xói mòn t các sưn dc, ñt tp trung xung các thung lũng (ñt dc t). Tng din tích ca nhóm ñt này chim khong 30%. Đây là loi ñt khá giàu dinh dưng có ña hình tương ñi bng phng, ñưc phân b ch yu các xã Nam Dong, Eapô, Tâm Thng, th trn Ea Tling, Đk Wil, Đk Rông. 24
27. Tng din tích ñt nông nghip ca huyn là 23.890 ha, chim 34,55% tng din tích ñt t nhiên ( niên giám thng kê huyn Cư Jút năm 2009) [14]. Trong ñó, ñt lâm nghip chim din tích ln nht vi 40,02 ha, chim 52,39% din tích t nhiên, chim 81,58% din tích ñt nông nghip. Qua ñó cho thy, huyn Cư Jút là vùng sn xut nông nghip, ngưi dân ch yu canh tác nhng cây nông nghip ngn ngày như: lúa, ngô, mì và các cây công nghip như: cà phê, cao su, h tiêu và mt s cây khác thích hp vi ñiu kin th nhưng ca vùng. Đt ñai ca huyn còn mt phn ln din tích ñt chưa s dng là 2.005 ha, chim 7,2% tng din tích ñt t nhiên (năm 2010). Trong ñó, bao gm: ñt bng, ñt ñi núi, ñt có mt nưc và mt s ñt chưa s dng khác. Hàng năm, din tích ñt chưa s dng ngày càng gim ñi vi mc thp và có s chuyn dch trong cơ cu nông lâm nghip to ra bưc phát trin cho cơ cu nông nghip ca huyn, các loi ñt chuyên dùng, ñt dân cư có tăng nhưng tăng nh, huyn cn tn dng din tích ñt chưa s dng. Bng 2.1: Tình hình s dng ñt ñai huyn Cư Jút, tnh Đk Nông Khon mc Din tích (ha) T l (%) Đt nông nghip 24.502 34,08 Đt lâm nghip 40.028 55,68 Đt chuyên dùng 2.102 2,93 Đt khu dân cư 738 1,02 Đt chưa s dng 4.519 6,29 Tng s 71.889 100,00 (Ngun: Niên giám thng kê huyn Cưjut, 2011)[17] 2.2.1.5 Tài nguyên nưc Huyn Cư Jút có mng lưi sông sui dày ñc vi mt ñ 0,4 0,6 km/km 2, các sông sui trong vùng ch yu thuc lưu vc sông Sêrêpôk nên ñã to h thng mt nưc phong phú. Phn lưu vc sông Sêrêpôk qua huyn dài 40 km là ñon bt ñu ca hp lưu hai nhánh Krông Nô và Krông Na chy dc theo ranh gii phía Đông huyn theo hưng Nam Bc, do kin to ña cht phc tp, dòng sông tr nên hp và lưu ñ dc cao ñã to thành nhiu gnh thác hùng vĩ (chy t ñ cao 400m biên gii Cam Pu Chia ), cùng vi cnh quan thiên nhiên to thành nhng 25
28. ñim tham quan du lch hp dn như: thác Trinh N Tuy nhiên, vào mùa mưa nưc t sông Sêrêpôk dâng cao nên thưng gây ngp lt mt s khu vc ven sông làm thit hi ñáng k ñn sn xut nông nghip. Ngoài các ngun nưc t sông, sui, nưc ngm ñã ñưc nêu trên, huyn Cư Jút cho ñn nay ñã có 6 h cha nưc, vi tng dung tích 2.765.000 m 3. Tuy nhiên, do chưa ñưc ñu tư xây dng hoàn thin, ñc bit là h thng kênh mương dn nưc. Vì vy, năng lc tưi nưc phc v sn xut nông nghip chưa phát huy ht tim năng. 2.3 Ni dung nghiên cu Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen ñu tương. Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen lc. Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen ngô. Đánh giá hiu qu kinh t và môi trưng. 2.4. Phương pháp nghiên cu 2.4.1 Phương pháp b trí thí nghim Năm 2009: Thí nghim ñưc b trí theo khi ñy ñ hoàn toàn ngu nhiên (RCBD), nhc li 3 ln. Din tích mi ô thí nghim: 100 m 2 (dài 10 m x rng 10 m). * Thí nghim 1 : Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen ñu tương. Din tích thí nghim: 21 ô x 100 m 2 = 2.100 m 2. Sơ ñ b trí thí nghim Ln nhc I Đ/c 2 2 1 3 5 Đ/c 1 4 Ln nhc II 1 3 Đ/c 1 4 Đ/c 2 5 2 Ln nhc III 5 Đ/c 2 2 1 4 3 Đ/c 1 * Thí nghim 2 : Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen lc Din tích thí nghim: 18 ô x 100 m 2 = 1.800 m 2. Sơ ñ b trí thí nghim Ln nhc I 1 2 Đ/c 1 3 4 Đ/c 2 Ln nhc II 3 Đ/c2 4 1 Đ/c 1 2 Ln nhc III Đ/c 1 1 3 Đ/c2 2 4 26
29. * Thí nghim3: Nghiên cu mt s mô hình bông xen ngô Din tích thí nghim: 18 ô x 100 m 2 = 1.800 m 2. Sơ ñ b trí thí nghim Ln nhc I Đ/c 2 2 1 3 5 Đ/c 1 Ln nhc II 1 3 Đ/c 1 4 Đ/c 2 5 Ln nhc III 5 Đ/c 2 2 1 4 3 Năm 2010: Các mô hình ñưc b trí theo phương pháp ô ln, theo dõi 5 ñim chéo góc, mi ñim ñưc coi như mt ln nhc li. Din tích mi ô là: 500m 2 (dài 20 m x rng 25 m). + Din tích mô hình trng bông xen ñu tương: 7 ô x 500 m 2 = 3.500 m 2. + Din tích mô hình trng bông xen lc: 6 ô x 500 m2 = 3.000 m 2. + Din tích mô hình trng bông xen ngô: 6 ô x 500 m2 = 3.000 m 2. * Thí nghim 1 : Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen ñu tương Thí nghim gm 5 mô hình và 2 ñi chng. Đi chng 1: Bông trng thun (mt ñ 5,0 vn cây/ha: hàng cách hàng 0,8 m, cây cách cây 0,25 m). Đi chng 2: Đu tương trng thun (khong cách hàng 0,25 m). MH1: Bông hàng ñơn (mt ñ bông 5,0 vn cây/ha: hàng cách hàng 1,0 m, cây cách cây 0,2 m) xen 2 hàng ñu tương (khong cách hàng ñu tương 0,25 m). MH2: Bông hàng ñơn (mt ñ bông 4,2 vn cây/ha: hàng cách hàng 1,2 m, cây cách cây 0,2 m) xen 3 hàng ñu tương (khong cách hàng ñu tương 0,25 m). MH3: Bông hàng ñơn (mt ñ bông 3,3 vn cây/ha: hàng cách hàng 1,5 m, cây cách cây 0,2 m) xen 4 hàng ñu tương (khong cách hàng ñu tương 0,25 m). MH4: Bông hàng kép (mt ñ bông 5,3 vn cây/ha: hàng kép cách nhau 1,2 m, hàng ñơn cách nhau 0,7 m, cây cách cây 0,2 m); xen 3 hàng ñu tương (khong cách hàng ñu tương 0,25 m). 27
30. MH5: Bông hàng kép (mt ñ bông 4,5 vn cây/ha: hàng kép cách nhau 1,5 m, hàng ñơn cách nhau 0,7m, cây cách cây 0,2 m); xen 4 hàng ñu tương (khong cách hàng ñu tương 0,25 m). * Thí nghim 2 : Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen lc Thí nghim gm 4 mô hình và 2 ñi chng. Đi chng 1: Bông trng thun (mt ñ 5,0 vn cây/ha: hàng cách hàng 0,8 m, cây cách cây 0,25 m). Đi chng 2: Lc trng thun (khong cách hàng 0,15 m). MH1: Bông hàng ñơn (mt ñ bông 5,0 vn cây/ha: hàng cách hàng 1,0 m, cây cách cây 0,2 m) xen 4 hàng lc (khong cách hàng lc 0,15 m). MH2: Bông hàng ñơn (mt ñ bông 3,5 vn cây/ha: hàng cách hàng 1,4 m, cây cách cây 0,2 m) xen 6 hàng lc (khong cách hàng lc 0,15 m). MH3: Bông hàng kép (mt ñ bông 5,9 vn cây/ha: hàng kép cách nhau 1,0 m, hàng ñơn cách nhau 0,7 m, cây cách cây 0,2 m) xen 4 hàng lc (khong cách hàng lc 0,15 m). MH4: Bông hàng kép (Mt ñ bông 4,8 vn cây/ha: hàng kép cách nhau 1,4 m, hàng ñơn cách nhau 0,7 m, cây cách cây 0,2 m) xen 6 hàng lc (khong cách hàng lc 0,15 m). * Thí nghim 3 : Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen ngô Thí nghim gm 4 mô hình và 2 ñi chng. Đi chng 1: Bông trng thun (mt ñ 5,0 vn cây/ha: hàng cách hàng 0,8 m, cây cách cây 0,25 m). Đi chng 2: Ngô trng thun (mt ñ 5,7 vn cây/ha: hàng cách hàng 0,7 m, cây cách cây 0,25 m). MH1: Xen canh bông ngô theo kiu 4/1 (c 4 hàng bông trng xen 1 hàng ngô mà không b ñi hàng bông nào). Mt ñ bông 5,0 vn cây/ha (hàng cách hàng 0,8 m, cây cách cây 0,25 m). 28
31. MH2: Xen canh bông ngô theo kiu 3/2 (c 3 hàng bông thì b 1 hàng ñ trng xen 2 hàng ngô). Mt ñ bông: 3,75 vn cây/ha (hàng cách hàng 0,8 m, cây cách cây 0,25 m). MH3: Xen canh bông ngô theo kiu 4/2 (c 4 hàng bông thì b 1 hàng ñ trng xen 2 hàng ngô). Mt ñ bông: 4,0 vn cây/ha (hàng cách hàng 0,8 m, cây cách cây 0,25 m). MH4: Xen canh bông ngô theo kiu 5/2 (c 5 hàng bông thì b 1 hàng ñ trng xen 2 hàng ngô). Mt ñ bông: 4,2 vn cây/ha (hàng cách hàng 0,8 m, cây cách cây 0,25 m). 2.4.2 Phương pháp x lý s liu S liu ñưc phân tích theo phương pháp thng kê sinh hc ca Gomez K. A. và Gomez A.A. (1984) [47]. S liu ñưc thu thp, tính toán và x lý thng kê bng phn mm chuyên dng MSTATC và Microsoft Excel. 2.5 Ch tiêu và phương pháp theo dõi Mi ñim c ñnh 20 cây, theo dõi 10 cây trong 20 cây c ñnh. * Ch tiêu v sinh trưng Thi gian sinh trưng t gieo ñn 50% s cây có hoa ñu tiên n, 50% s cây có qu ñu tiên n (ngày). Chiu cao cây giai ñon 50% s cây có hoa ñu tiên n hoa và giai ñon cui v (cm). S cành qu/cây, s cành ñc/cây. 29
32. * Ch tiêu v sâu bnh (Theo Vũ Đình Ninh, 1972 [19]; Đưng Hng Dt, 1979 [7]; Vũ Triu Mân và Lê Lương T, 1998 [16]). A + T l bnh (%): TLB (%) = × 100 B Trong ñoù: A: Toång soá caây bò beänh. B: Toång soá caây ñieàu tra. ∑ (.)a n + Ch s bnh (%): CSB (%) = × 100 B. K Trong ñoù: a: Soá caây bò beänh ôû moãi caáp. n: Trò soá caáp beänh töông öùng vôùi soá caây a. Σ: Toång soá. B: Toång soá caây ñieàu tra. K: Trò soá ñaïi dieän caáp beänh cao nhaát. - Ñaùnh giaù möùc ñoä nhieãm beänh moác traéng, ñoám chaùy laù theo 5 ñieåm ( Bùi Th Ngn, 2000) [18]. Đim 1: không nhim (CSB: 5 15%). Đim 3: nhim va (CSB: > 15 30%). Đim 4: nhim nng (CSB: > 30 50%). Đim 5: nhim rt nng (CSB: > 50%). - Ñaùnh giaù caáp raày haïi (chuû yeáu quan saùt laù ôû nöûa taàng treân cuûa caây boâng) theo 5 caáp ( Trn Th Lâm và Nguyn Th Hai, 2000) [14]. Caáp 0: Caây khoâng bò haïi. Caáp 1 : Raát nheï (laù chôùm cong vaø coù bieåu hieän bò haïi). Caáp 2 : Nheï (1/3 soá laù treân caây bò cong vaø coù bieåu hieän vaøng). Caáp 3 : Trung bình (2/3 soá laù treân caây bò cong vaø chuyeån maøu vaøng). Caáp 4 : Naëng (toaøn boä laù bò cong, vaøng vaø chôùm chaùy). 30
33. Caáp 5 : Raát naëng (laù bò cong nhieàu vaø chuyeån maøu vaøng ñoû). * Năng sut và cá c yu t cu thành năng sut + Khi lưng qu (mi ñim thu 30 qu trưc mi ln thu hoch) (gam). + Mt ñ cây giai ñon cui v (vn cây/ha). + S qu/cây và s qu/m 2. Năng sut lý thuyt + NSLT (t/ha) = S qu/m 2 x Khi lưng qu. Năng sut thc thu: thu toàn ô, cân khi lưng bông trưc và sau khi phơi mi ln thu hoch. Năng sut cây trng xen: thu toàn ô, cân khi lưng cây trng xen (ñu tương, lc, ngô) trưc và sau khi phơi. Hiu qu kinh t + Lãi thun (ñng/ha) = Tng thu nhp – Tng chi phí. Lôïi nhuaän + HQĐT (%) = X 100 . Toång chi phí ñaàu t ö * Mt s ch tiêu v hoá tính ñt trưc và sau thí nghim Đưc phân tích ti Vin nghiên cu Bông và PTNN Nha H. Bao gm các ch tiêu: + pH kcl : Theo phương pháp cc chn lc Hidro. + Mùn (%): Theo phương pháp Walkley Black. + N tng s (%) : Theo phương pháp Kjendahl. + P2O5 d tiêu (mg/100 g ñt): Theo phương pháp Oniani. + K 2O d tiêu (mg/100 g ñt): Theo phương pháp Matlova. 31
34. 2.6 Kü thuËt canh t¸c v à bo v thc vt Theo tiêu chun ngành 10TCN 910: 2006 ca B Nông nghip và Phát trin Nông thôn. 2.6.1 Liu lưng và t l phân bón Nn phân bón cho cây bông (kg/ha): 120 kg N + 60 kg P 2O5 + 60 kg K 2O. Vi lưng phân thương phm và thi gian bón c th như sau: Thi ký bón Lưng phân thương phm (kg/ha) Lân NB Đm SA Urea KaLi Bón lót trưc khi gieo ht 400 150 0 30 Thúc ln 1 (25NSG) 0 0 100 35 Thúc ln 2 (45 NSG) 0 0 100 35 2.6.2 Phun phân qua lá Phun phân bón lá KNO 3 (13% N 0% P 2O5 46% K2O) phun cho cây bông 3 ln vào giai ñon 65, 80 và 95 ngày sau gieo (liu lưng 5kg/ln/ha). 2.6.3 S dng cht ñiu hòa sinh trưng Mepiquate chloride (PIX) cho cây bông Mepiquate chloride là cht ñiu hòa sinh trưng ngoi sinh có tên hóa hc là 1,1 Dimethylpiperidinium chloride và tên thương mi là PIX, có tác dng c ch quá trình sinh trưng dinh dưng ca thc vt. Trên cây bông, Mepiquate Chloride ngăn chn s sinh trưng rm rp, làm gim sinh trưng chiu cao cây, chiu dài cành, tăng hàm lưng dip lc trong lá, tăng kh năng quang hp và tăng t l ñu qu. PIX ñưc phun 3 ln/v, c th như sau: Ln 1 : vào giai ñon 50% s cây có n ñu tiên (35 ngày sau gieo) vi liu lưng 50 ml/ha. Ln 2 : vào giai ñon 50% s cây có hoa ñu tiên n (60 ngày sau gieo) vi liu lưng 70 ml/ha. Ln 3 : vào giai ñon n hoa r (78 ngày sau gieo) vi liu lưng 100 ml/ha. 32
35. 2.6.4 Qun lý sâu bnh hi Theo quy trình ca Vin nghiên cu Bông và PTNN Nha H. X lý ht ging ñ phòng tr sâu chích hút giai ñon ñu v bng thuc Gaucho 70 WS liu lưng 7 g/1 kg ht. Phòng tr bnh l c r vào giai ñon 7 và 14 ngày sau gieo, bng thuc Monceren 250 SC (liu lưng 0,4 lít/ha). Bnh mc trng, ñm cháy lá phun 1 ln vào giai ñon 95 ngày sau gieo bng thuc Anvil 5SC (liu lưng 1,5 lít/ha). Tr ry xanh vào giai ñon 75 và 95 ngày sau gieo bng thuc Admier 50 EC (liu lưng 0,5 lít/ha). 33
36. Chương 3 KT QU VÀ THO LUN 3.1 Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen ñu tương ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông v mưa 2009 và 2010 Bng 3.1: Thi gian sinh trưng ca cây bông qua các mô hình Thi gian sinh trưng t gieo ñn (ngày) Mô hình 50% hoa n 50% qu n 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1) 55,4 58,7 113,0 113,6 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông ñu 1/2 58,6 60,6 114,6 115,6 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông ñu 1/3 59,4 59,6 113,6 116,2 (4,2 vn cây/ha) 3. Bông ñu 1/4 59,8 59,4 113,8 117,0 (3,3 vn cây/ha) 4. Bông ñu 2/3 56,4 60,8 113,6 116,4 (5,3 vn cây/ha) 5. Bông ñu 2/4 57,0 60,0 113,2 115,4 (4,5 vn cây/ha) Qua bng 3.1 cho thy: Thi gian sinh trưng ca cây bông qua các mô hình trng bông xen ñu tương không chênh lch ñáng k so vi bông trng thun. Thi gian t gieo ñn 50% s cây có hoa ñu tiên n bin ñng t 55,4 60,8 ngày và thi gian 50% s cây có qu n bin ñng t 113,0 117,0 ngày qua các năm nghiên cu. Tuy nhiên, thi gian sinh trưng ca cây bông mô hình bông trng thun có ngn hơn so vi trng bông xen ñu tương khong 2 4 ngày. 34
37. Bng 3.2: Mt s ch tiêu sinh trưng ca cây bông qua các mô hình Chiu cao cây Chiu cao cây S cành S cành giai ñon 50% giai ñon 50% qu/cây ñc/cây Mô hình hoa n (cm) qu n (cm) 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1) 72,8bcd 53,1 c 86,9c 85,1 c 12,2b 15,5 c 2,5 a 1,9 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông ñu 1/2 74,0 abc 62,7 ab 89,2 bc 98,1a 12,6 b 15,7 bc 1,9 b 2,1 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông ñu 1/3 75,7 ab 67,6 a 91,9 b 103,9a 12,3 b 16,2 a 2,1 b 2,0 (4,2 vn cây/ha) 3. Bông ñu 1/4 76,4 a 62,8 ab 99,5 a 101,0 a 13,5 a 15,5 c 2,1 b 2,2 (3,3 vn cây/ha) 4. Bông ñu 2/3 70,9 cd 64,6 ab 87,6 c 98,7a 12,2 b 16,1 ab 2,6 a 1,9 (5,3 vn cây/ha) 5. Bông ñu 2/4 70,2 d 61,8 b 96,6 a 91,4b 12,3 b 15,6 c 2,4 a 1,9 (4,5 vn cây/ha) CV(%) 2,27 7,08 2,55 4,92 2,53 2,11 7,43 23,33 ns LSd 0,05 3,04 5,74 4,26 6,19 0,58 0,43 0,30 0,62 Qua bng 3.2 chúng tôi nhn thy: Năm 2009, chiu cao cây bông giai ñon t gieo ñn 50% s cây có hoa ñu tiên n ca các mô hình trng bông hàng ñơn xen ñu tương cao hơn hn so vi mô hình bông hàng kép xen ñu tương và bông trng thun. Giai ñon 50% s cây có qu ñu tiên n, mô hình 3 (1 hàng bông xen 4 hàng ñu tương) có chiu cao cây cao nht (99,5 cm), k ñn là mô hình 5 (96,6 cm) và chiu cao cây ñt thp nht ñi chng trng bông thun (86,9 cm). Trng bông xen ñu tương các mô hình bông hàng ñơn ñã làm cho s cành ñc/cây gim ñi, nhưng ngưc li s cành qu/cây có xu hưng tăng lên, ñc bit mô hình 3 (1 hàng bông xen 4 hàng ñu tương) ñt 13,5 cành qu/cây. Qua x lý thng kê cho thy chiu cao cây, s cành qu/cây và s cành ñc/cây gia các mô hình có s sai khác có ý nghĩa mc ñ tin cy 95%. Năm 2010, chiu cao cây bông qua các giai ñon các mô hình có s sai khác rõ nét, các mô hình bông trng xen vi ñu tương có chiu cao cây bông cao 35
38. hơn hn so vi bông trng thun. Kt qu nghiên cu cũng ch ra rng, s cành qu/cây gia các mô hình có s khác bit có ý nghĩa mc ñ tin cy 95%, trong ñó mô hình 2 (1 hàng bông xen 3 hàng ñu tương) và mô hình 4 (bông hàng kép xen 3 hàng ñu tương) có s cành qu/cây cao nht (16,1 16,2 cành qu/cây). Tuy nhiên, s cành ñc/cây gia các mô hình không có s khác bit khi so sánh thng kê. Bng 3.3: Mt s loài sâu, bnh hi ch yu qua các mô hình Ry xanh Bnh mc trng Bnh ñm cháy lá Mô hình (cp) TLB (%) CSB (%) TLB (%) CSB (%) Bông thun (Đ/C1) 3 100,0 66,6 a 64,8 ab 23,4 a (5,0 vn cây/ha) 1. Bông ñu 1/2 3 100,0 53,1 b 55,2 b 23,5 a (5,0 vn cây/ha) 2. Bông ñu 1/3 3 100,0 49,4 bc 52,8 b 16,5 b (4,2 vn cây/ha) 3. Bông ñu 1/4 2 100,0 45,6 c 53,6 b 15,4 b (3,3 vn cây/ha) 4. Bông ñu 2/3 3 100,0 64,0 a 70,4 a 24,0 a (5,3 vn cây/ha) 5. Bông ñu 2/4 3 100,0 50,2 bc 57,6 ab 21,9 a (4,5 vn cây/ha) CV% - - 10,24 17,30 23,84 ns LSd 0,05 - 7,12 13,42 6,55 Ghi chú: Đim 1: không nhim (CSB: 5 15%). Đim 3: nhim trung bình (CSB: > 15 30%). Đim 4: nhim nng (CSB: > 30 50%). Đim 5: nhim rt nng (CSB: > 50%). V mưa 2010, ñiu kin khí hu thi tit tương ñi thun li cho mt s ñi tưng sâu, bnh gây hi phát trin. Qua theo dõi chúng tôi nhn thy: Ry xanh là ñi tưng gây hi mnh và ph bin nht trên cây bông, chúng gây nh hưng ñáng k ti năng sut cũng như phm cht xơ bông. Trong các mô hình nghiên cu ch duy mô hình 3 (1 hàng bông xen 4 hàng ñu tương) b ry xanh gây hi mc thp nht (cp 2), các mô hình còn li ñu b ry xanh gây hi tương ñương vi ñi chng bông trng thun (cp 3). 36
39. Bnh mc trng gây hi ph bin trên cây bông các mô hình nghiên cu vi t l bnh 100%, tuy nhiên mc ñ gây hi ca bnh qua các mô hình có s khác nhau. mô hình 2 và mô hình 3 vi mt ñ bông thưa (3,3 4,2 vn cây/ha) b nhim bnh mc trng mc ñ nng (ñim 4), các mô hình còn li nhim bnh mc ñ rt nng (ñim 5). Qua x lý thng kê cho thy, mô hình 2 và mô hình 3 sai khác có ý nghĩa so vi mô hình 4 và ñi chng bông trng thun. T l bnh ñm cháy lá trên các mô hình nghiên cu bin ñng t 52,8 70,4%. Trong ñó, mô hình 4 (bông hàng kép xen 3 hàng ñu tương) có t l bnh cao nht và sai khác có ý nghĩa vi mô hình 1, mô hình 2 và mô hình 3, nhưng không có ý nghĩa vi mô hình 5 và ñi chng bông trng thun. Tuy nhiên, mc ñ nhim bnh ñm cháy lá gia các mô hình ñu mc trung bình (ñim 3), trong ñó mô hình 2 và mô hình 3 sai khác không có ý nghĩa thng kê nhưng có ý nghĩa vi mô hình 1, 4, 5 và ñi chng bông trng thun. 37
40. Bng 3.4: Các yu t cu thành năng sut và năng sut qua các mô hình Khi lưng qu Năng sut lý thuyt Năng sut thc thu S qu/cây S qu/m 2 Mô hình (gam) (t/ha) (t/ha) 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1) 12,49 a 14,80 b 61,50 ab 72,47 a 6,07 a 4,50 34,54 b 32,74 a 28,10 a 19,60 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông ñu 1/2 11,95 a 14,36 c 56,53 b 70,54 ab 5,74 b 4,60 32,45 c 32,32 a 22,80 b 19,10 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông ñu 1/3 10,50 b 14,24 c 42,00 c 58,33 cd 5,77 b 4,90 24,22 d 28,59 ab 19,70 c 17,60 (4,2 vn cây/ha) 3. Bông ñu 1/4 13,23 a 16,58 a 40,53 c 54,78 d 5,75 b 4,90 23,31 d 26,49 b 17,30 d 15,90 (3,3 vn cây/ha) 4. Bông ñu 2/3 13,04 a 12,28 d 66,81 a 64,05 bc 5,77 b 4,70 38,56 a 30,07 ab 27,10 a 17,80 (5,3 vn cây/ha) 5. Bông ñu 2/4 13,19 a 14,20 c 58,31 a 64,55 bc 5,72 b 4,50 33,32 bc 28,96 ab 22,90 b 15,90 (4,5 vn cây/ha) CV(%) 4,18 9,96 6,02 9,33 1,31 8,54 4,75 13,70 4,18 ns LSd 0,05 1,44 0,33 5,95 7,81 0,14 0,52 2,70 5,34 2,01 38
41. 28 .1 30 27.1 2009 2010 22.8 2 2.9 25 19.6 19.7 19.1 17.6 17.3 17.8 20 15.9 15.9 15 10 Năng sut (t/ha) 5 0 Đ/c MH 1 MH 2 MH 3 MH 4 MH 5 Biu ñ 3.1: Năng sut thc thu bông qua các mô hình Qua bng 3.4 và biu ñ 3.1 cho thy: S qu/cây ñt cao nht năm 2009 và 2010 là mô hình 3 (1 hàng bông xen 4 hàng ñu tương), trong ñó năm 2009 ñt 13,23 qu và năm 2010 ñt 16,58 qu. S qu/cây thp nht vào năm 2009 là mô hình 2 (1 hàng bông xen 3 hàng ñu tương) ñt 10,50 qu/cây, nhưng năm 2010 là mô hình 4 (bông hàng kép xen 3 hàng ñu tương) vi 12,28 qu/cây. Qua x lý thng kê cho thy, s qu/cây gia các mô hình có s sai khác có ý nghĩa thng kê mc 95%. S qu/m 2, năm 2009 mô hình 4 (bông hàng kép xen 3 hàng ñu tương) ñt cao nht (66,81 qu), nhưng năm 2010 s qu/m 2 ñt cao nht là ñi chng bông trng thun (72,47 qu). S qu/m 2 ñt thp nht năm 2009 và 2010 là mô hình 3 (1 hàng bông xen 4 hàng ñu tương), trong ñó năm 2009 ñt 40,53 qu/m 2 và 2010 ñt 54,78 qu/m 2. Tuy nhiên, qua x lý thng kê cho thy s qu/m 2 gia mô hình bông trng thun không sai khác có ý nghĩa thng kê vi mô hình 1, mô hình 4 và mô hình 5. Khi lưng qu nhng mô hình trng bông xen ñu tương có thp hơn so vi mô hình bông trng thun và bin ñng t 5,72 5,77 g/qu. Trong ñó ñi chng bông trng thun có khi lưng qu ñt cao nht (6,07 g/qu) và sai khác có ý nghĩa thng kê vi các mô hình trng bông xen ñu tương. Tuy nhiên, năm 2010 khi lưng qu tt c các mô hình chênh lch không ñáng k, bin ñng t 4,50 4,90 g/qu và s sai khác không có ý nghĩa thng kê. 39
42. Năng sut lý thuyt: mô hình 3 (1 hàng bông xen 4 hàng ñu tương) qua 2 năm nghiên cu ñu cho năng sut lý thuyt thp nht (năm 2009 ñt 23,31 t/ha, 2010 ñt 26,49 t/ha). Năm 2009, mô hình 4 (bông hàng kép xen 3 hàng ñu tương) có năng sut lý thuyt cao nht (ñt 38,56 t/ha) và sai khác có ý nghĩa thng kê vi tt c các mô hình, nhưng năm 2010 năng sut lý thuyt cao nht là ñi chng bông trng thun (32,74 t/ha), k ñn mô hình 1 (1 hàng bông xen 2 hàng ñu tương) ñt 32,72 t/ha. Tuy nhiên, qua x lý thng kê ñi chng bông trng thun sai khác không có ý nghĩa thng kê so vi mô hình 1, mô hình 2, mô hình 4 và mô hình 5. V năng sut thc thu cho thy, ñi chng bông trng thun ñt cao nht (năm 2009 ñt 28,10 t/ha, năm 2010 ñt 19,60 t/ha) và thp nht là mô hình 3 (1 hàng bông xen 4 hàng ñu tương), năm 2009 ñt 17,30 t/ha, 2010 ñt 15,90 t/ha. Qua x lý thng kê cho thy, năng sut thc thu mô hình bông trng thun sai khác không có ý nghĩa thng kê vi mô hình 4, nhưng sai khác có ý nghĩa thng kê vi mô hình 1, mô hình 2, mô hình 3 và mô hình 5. 3.2 Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen lc ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông v mưa 2009 và 2010 Bng 3.5: Thi gian sinh trưng ca cây bông qua các mô hình Thi gian sinh trưng t gieo ñn (ngày) Mô hình 50% hoa n 50% qu n 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1) 54,8 59,4 111,8 112,8 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông lc 1/4 57,2 61,0 115,4 116,4 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông lc 1/6 57,0 61,4 114,6 117,6 (3,5 vn cây/ha) 3. Bông lc 2/4 56,2 61,6 113,4 116,0 (5,9 vn cây/ha) 4. Bông lc 2/6 55,6 59,4 113,8 114,2 (4,8 vn cây/ha) 40
43. Nhìn chung các giai ñon sinh trưng ca cây bông năm 2009 có ngn hơn so vi năm 2010 khong 4 5 ngày. Năm 2009, thi gian t gieo ñn 50% s cây có hoa ñu tiên n bin ñng gia các mô hình t 54,8 57,0 ngày, thi gian t gieo ñn 50% s cây có qu ñu tiên n t 111,8 115,4 ngày. Theo chúng tôi, s dĩ có s chênh lch như vy là vì v mưa 2010 có lưng mưa và s ngày mưa nhiu hơn năm 2009 nên ñã làm các giai ñon sinh trưng ca cây bông kéo dài hơn. Bng 3.6: Mt ch tiêu sinh trưng ca cây bông qua mô hình Chiu cao cây Chiu cao cây S cành S cành giai ñon 50% giai ñon 50% Mô hình qu/cây ñc/cây hoa n (cm) qu n (cm) 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1 ) 49,9 56,9 75,5 bc 96,4 10,4 b 15,3 2,3a 1,7ab (5,0 vn cây/ha) 1. Bông lc 1/4 51,5 50,2 78,8 ab 98,7 11,2 a 14,6 1,9 b 1,2 b (5,0 vn cây/ha) 2. Bông lc 1/6 52,5 56,4 80,1 a 100,6 11,2a 15,3 1,9 b 1,2 b (3,5 vn cây/ha) 3. Bông lc 2/4 50,5 53,4 72,9 c 97,7 10,4 b 14,9 2,4a 2,1 a (5,9 vn cây/ha) 4. Bông lc 2/6 50,1 56,5 73,7 c 97,9 10,5 b 15,1 2,1b 1,9a (4,8 vn cây/ha) CV(%) 3,67 7,54 2,66 5,13 2,95 4,31 6,49 9,77 ns ns ns ns LSd 0,05 3,52 9,84 3,80 6,66 0,60 0,84 0,27 0,69 Bng s liu 3.6 cho thy: Chiu cao cây bông giai ñon 50% s cây có hoa ñu tiên n gia các mô hình qua 2 năm nghiên cu không có s sai khác có ý nghĩa thng kê mc ñ tin cy 95%. Năm 2009 chiu cao cây bin ñng t 49,9 52,5 cm và năm 2010 t 50,2 56,9 cm. Giai ñon 50% s cây có qu ñu tiên n, năm 2009 chiu cao cây bông mô hình 2 (1 hàng bông xen 6 hàng lc) ñt cao nht (80,1 cm), k ñn mô hình 1 (1 hàng bông xen 4 hàng lc) ñt 78,8 cm, mô hình 3 (bông hàng kép xen 4 hàng lc) có chiu cao cây thp nht (72,9 cm). Tuy nhiên, qua x lý thng kê cho thy chiu cao cây bông mô hình 2 sai khác có ý nghĩa vi mô hình 3, mô hình 4 và ñi chng bông trng thun. Năm 2010, chiu cao cây bông bin ñng t 96,4 41
44. 100,6 cm, cao nht là mô hình 2 (1 hàng bông xen 6 hàng lc). Qua x lý thng kê cho thy, gia các mô hình trng bông xen lc so vi ñi chng bông trng thun không sai khác có ý nghĩa thng kê. V s cành qu/cây: Năm 2009 cao nht là mô hình 1 (1 hàng bông xen 4 hàng lc) và mô hình 2 (1 hàng bông xen 6 hàng lc) ñt 11,2 cành/cây và sai khác có ý nghĩa vi mô hình 3, mô hình 4 và ñi chng bông trng thun. Tuy nhiên, năm 2010 s cành qu/cây ñt cao nht là mô hình 2 và ñi chng (15,3 cm). Qua x lý thng kê cho thy, gia các mô hình không có s sai khác ñ tin cy 95% . S cành ñc/cây qua 2 năm nghiên cu mô hình 3 (bông hàng kép xen 4 hàng lc) luôn ñt cao nht (năm 2009 ñt 2,4 cành ñc/cây, năm 2010 ñt 2,1 cành ñc/cây), thp nht là mô hình 1 và mô hình 2 (năm 2009 là 1,9 cành ñc/cây, năm 2010 là 1,2 cành ñc/cây). Qua x lý thng kê cho thy, mô hình 3 và ñi chng bông trng thun sai khác có ý nghĩa thng kê so vi mô hình 1, mô hình 2 và mô hình 4. Bng 3.7: Mt s loài sâu, bnh hi ch yu trên cây bông qua các mô hình Ry xanh Bnh mc trng Bnh ñm cháy lá Mô hình (cp) TLB (%) CSB (%) TLB (%) CSB (%) Bông thun (Đ/C1 ) 3 100,0 65,3 a 69,6 23,2 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông lc 1/4 3 100,0 48,8 c 67,2 24,3 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông lc 1/6 2 100,0 41,1 d 59,2 18,2 (3,5 vn cây/ha) 3. Bông lc 2/4 2 100,0 39,0 d 59,2 16,8 (5,9 vn cây/ha) 4. Bông lc 2/6 3 100,0 58,2 b 68,8 22,7 (4,8 vn cây/ha) CV(%) - - 7,29 16,59 25,07 ns ns LSd 0,05 - 4,86 14,18 7,53 Ghi chú : Đim 1: không nhim (CSB: 5 15%). Đim 3: nhim trung bình (CSB: > 15 30%). Đim 4: nhim nng (CSB: > 30 50%). Đim 5: nhim rt nng (CSB: > 50%). 42
45. Đánh giá tình hình sâu, bnh hi ch yu trên cây bông qua các mô hình cho thy: Ry xanh gây hi trên mô hình 2 (1 hàng bông xen 6 hàng lc) và mô hình 3 (bông hàng kép xen 4 hàng lc) ñu cp 2. Trong khi ñó mô hình 1 (1 hàng bông xen 4 hàng lc), mô hình 4 (bông hàng kép xen 6 hàng lc) và ñi chng bông trng thun ñu b ry xanh gây hi cp 3. T l bnh mc trng gây hi trên tt c các mô hình trng bông xen lc cũng như ñi chng bông trng thun ñu ñt 100%. Tuy nhiên mc ñ nhim bnh gia các mô hình có s khác nhau, trong ñó mô hình 1 (1 hàng bông xen 4 hàng lc), mô hình 2 (1 hàng bông xen 6 hàng lc) và mô hình 3 (bông hàng kép xen 4 hàng lc) có ch s bnh t 39,0 48,8% vi mc ñ nhim nng (ñim 4), riêng mô hình 4 (bông hàng kép xen 6 hàng lc) và ñi chng bông trng thun có ch s bnh t 58,2 65,3% vi mc ñ nhim rt nng (ñim 5). Qua x lý thng kê cho thy, gia mô hình 2 và mô hình 3 sai khác không có ý nghĩa thng kê, nhưng có ý nghĩa khi so sánh chúng vi mô hình 1, 4 và ñi chng bông trng thun. T l bnh ñm cháy lá gia các mô hình bin ñng t 59,2 69,6% vi ch s bnh bin ñng t 16,8 24,3% và nhim mc ñ trung bình (ñim 3). Tuy nhiên, qua x lý thng kê gia các mô hình trng bông xen lc và ñi chng bông trng thun không có s khác bit có ý nghĩa thng kê mc ñ tin cy 95% . 43
46. Bng 3.8: Các yu t cu thành năng sut và năng sut bông qua các mô hình Khi lưng qu Năng sut lý thuyt Năng sut thc thu S qu/cây S qu/m 2 Mô hình (gam) (t/ha) (t/ha) 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1) 12,27 a 14,52 a 60,90a 72,56 a 5,95 a 4,33 36,23 a 31,39 a 26,70a 22,10 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông lc 1/4 9,56 b 12,00 b 45,01 c 60,00 b 5,67 b 4,47 25,25 d 26,88 b 20,60d 18,90 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông lc 1/6 8,32 c 9,52c 28,05d 36,50 d 5,61 b 4,17 15,75 e 15,22 d 11,40e 10,00 (3,5 vn cây/ha) 3. Bông lc 2/4 9,71 b 10,22bc 54,82b 56,02 bc 5,63 b 4,40 30,84 b 24,66 bc 24,70b 17,50 (5,9 vn cây/ha) 4. Bông lc 2/6 11,06b 10,54 bc 50,61 b 50,18 c 5,70 b 4,49 28,08 c 22,33 c 22,80c 15,70 (4,8 vn cây/ha) CV(%) 5,65 11,98 4,48 10,03 2,00 6,55 4,33 11,20 4,36 ns LSd 0,05 1,08 1,79 4,36 7,28 0,13 0,21 2,22 3,56 1,74 44
47. 2009 30 26.7 24.7 2010 22.8 22.1 25 20.6 18.9 17.5 20 15.7 15 11.4 10.0 10 Năng sut (t/ha) 5 0 Đ/c MH 1 MH 2 MH 3 MH 4 Biu ñ 3.2: Năng sut thc thu qua các mô hình Qua bng 3.8 và biu ñ 3.2 cho thy: S qu/cây qua 2 năm nghiên cu cao nht là ñi chng bông trng thun (mt ñ bông 5 vn cây/ha), năm 2009 là 12,27 qu/cây, năm 2010 là 14,52 qu/cây và sai khác có ý nghĩa thng kê so vi các mô hình trng bông xen lc. mô hình 2 vi mt ñ bông 3,5 vn cây/ha (1 hàng bông xen 6 hàng lc) thì s qu/cây ñt thp nht (năm 2009 ñt 8,52 qu/cây, năm 2010 ñt 9,52 qu/cây). Tương t s qu/cây, s qu/m 2 ñi chng bông trng thun ñt cao nht (năm 2009 ñt 60,90 qu/m 2, năm 2010 ñt 72,56 qu/m 2) và thp nht vn là mô hình 2 (1 hàng bông xen 6 hàng lc), năm 2009 ñt 28,05 qu/m 2, 2010 ñt 36,50 qu/m 2). Qua x lý thng kê cho thy, s qu/m 2 gia các mô hình sai khác có ý nghĩa thng kê mc ñ tin cy 95%. V khi lưng qu: Năm 2009, ñi chng bông trng thun ñt cao nht (5,95 g/qu) và sai khác có ý nghĩa thng kê vi các mô hình trng bông xen lc. Gia các mô hình trng bông xen lc có khi lưng qu bin ñng t 5,61 5,70 g/qu, sai khác không có ý nghĩa thng kê khi so sánh. Năm 2010, khi lưng qu gia các mô hình bin ñng t 4,17 4,49 g/qu và chênh lch này không cho thy s sai khác khi x lý thng kê mc ñ tin cy 95%. Năng sut lý thuyt: Qua 2 năm nghiên cu cho thy ñi chng bông trng thun có năng sut lý thuyt cao nht (năm 2009 ñt 36,23 t/ha, năm 2010 ñt 45
48. 31,39 t/ha) và mô hình 2 cho năng sut lý thuyt thp nht (năm 2009: 15,75 t/ha, 2010: 15,22 t/ha). Qua x lý thng kê cho thy, ñi chng bông trng thun sai khác có ý nghĩa thng kê vi các mô hình bông xen lc. Năng sut thc thu ñt cao nht vn là ñi chng bông trng thun, năm 2009 ñt 26,70 t/ha, năm 2010 ñt 22,10 t/ha và thp nht là mô hình 2 (1 hàng bông xen 6 hàng lc), năm 2009 ñt 11,40 t/ha, năm 2010 ñt 10,00 t/ha. Qua x lý thng kê cho thy, năng sut thc thu gia các mô hình sai khác có ý nghĩa thng kê mc tin cy 95%. 3.3 Nghiên cu mt s mô hình trng bông xen ngô ti huyn Cư Jút, tnh Đk Nông v mưa 2009 và 2010 Bng 3.9: Thi gian sinh trưng ca cây bông qua các mô hình Thi gian sinh trưng t gieo ñn (ngày) Mô hình 50% hoa n 50% qu n 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1) 55,4 59,2 112,8 113,2 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông ngô 4/1 57,0 59,2 113,0 114,2 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông ngô 3/2 56,0 59,0 113,4 114,4 (3,75 vn cây/ha) 3. Bông ngô 4/2 57,0 59,2 113,2 114,4 (4,0 vn cây/ha) 4. Bông ngô 5/2 55,4 60,2 112,4 115,2 (4,2 vn cây/ha) Tương t các thí nghim trng bông xen ñu tương và bông xen lc, mô hình trng bông xen ngô trong v mưa 2009 có thi gian sinh trưng ngn hơn so vi năm 2010 t 3 4 ngày. Thi gian t gieo ñn 50% hoa ñu tiên n năm 2009 bin ñng t 55,4 57,0 ngày, năm 2010 bin ñng t 59,0 60,2 ngày. Thi gian t gieo ñn 50% s cây có qu ñu tiên n, qua 2 năm nghiên cu gia các mô hình chênh lch không ñáng k bin ñng t 112,4 115,2 ngày. 46
49. Bng 3.10: Mt s ch tiêu sinh trưng ca cây bông qua các mô hình Chiu cao cây Chiu cao cây S cành S cành giai ñon 50% giai ñon 50% Mô hình qu/cây ñc/cây hoa n (cm) qu n (cm) 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1 ) 71,2 57,2 86,7 102,5 12,3 15,2 3,0 1,6 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông ngô 4/1 72,9 50,3 94,8 104,1 12,4 15,0 3,2 1,3 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông ngô 3/2 73,3 52,7 96,7 97,9 12,6 14,7 3,1 1,7 (3,75 vn cây/ha) 3. Bông ngô 4/2 74,8 49,8 98,5 92,8 12,4 14,2 3,0 1,9 (4,0 vn cây/ha) 4. Bông ngô 5/2 74,4 55,1 96,6 106,1 12,4 15,4 3,0 1,5 (4,2 vn cây/ha) CV (%) 2,94 7,37 4,85 9,59 4,39 6,78 3,61 25,44 ns ns ns ns ns ns ns ns LSd 0,05 4,05 7,40 8,65 13,74 1,03 1,33 0,21 0,63 Qua bng 3.10 cho thy: Chiu cao cây bông giai ñon 50% s cây có hoa ñu tiên n năm 2009 gia các mô hình bin ñng t 71,2 74,8 cm và cao hơn hn so vi năm 2010 (bin ñng t 49,8 57,2 cm), theo chúng tôi do năm 2009 vào ñu v thi tit thun li nên cây bông sinh trưng và phát trin nhanh, năm 2010 vào tháng 8 do b tiu hn nên ñã làm cho cây bông sinh trưng phát trin chm li. Chiu cao cây bông giai ñon 50% s cây có qu ñu tiên n: Gia 2 năm nghiên cu chên lch không ñáng k. Trong ñó, năm 2009 bin ñng t 86,7 98,5 cm và năm 2010 bin ñng t 92,8 106,1 cm. S cành qu/cây, năm 2009 bin ñng t 12,3 12,6 cành, năm 2010 bin ñng t 14,2 15,4 cm. Tuy nhiên gia các mô hình trng bông xen ngô so vi ñi chng bông trng thun ít có s chênh lch, qua x lý thng kê gia các mô hình không có s khác bit có ý nghĩa. 47
50. S cành ñc/cây: Năm 2009 cao hơn so vi năm 2010 do khí hu thi tit vào ñu v thun li. S cành ñc/cây gia các mô hình trng bông xen ngô và ñi chng bông trng thun không có s sai khác có ý nghĩa thng kê. Bng 3.11: Mt s sâu, bnh hi ch yu trên cây bông qua các mô hình Ry xanh Bnh mc trng Bnh ñm cháy lá Công thc (cp) TLB (%) CSB (%) TLB (%) CSB (%) Bông thun (Đ/C1) 3 100,0 66,1 a 64.0 21,1 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông ngô 4/1 2 100,0 57,4 b 70.4 29,0 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông ngô 3/2 1 100,0 49,8 c 82.4 28,5 (3,75 vn cây/ha) 3. Bông ngô 4/2 1 100,0 47,5 c 84.8 27,0 (4,0 vn cây/ha) 4. Bông ngô 5/2 2 100,0 67,8 a 79.2 26,7 (4,2 vn cây/ha) CV (%) 9,50 9,53 17,05 26,90 ns ns LSd 0,05 0,29 7,26 20,10 9,39 Ghi chú: Đim 1: không nhim (CSB: 5 15%). Đim 3: nhim trung bình (CSB: > 15 30%). Đim 4: nhim nng (CSB: > 30 50%). Đim 5: nhim rt nng (CSB: > 50%). Bng 3.11 cho thy: Tt c các mô hình ñu b ry xanh gây hi nhưng mc ñ nhim có khác nhau, trong ñó mô hình 2 và mô hình 3 có biu hin b nhim nhưng mc ñ rt nh (cp 1), mô hình 1 và mô hình 4 b ry xanh gây hi mc ñ nh (cp 2) và ñi chng bông trng thun b gây hi mc ñ trung bình (cp 3). Tương t như các mô hình trng bông xen ñu tương và bông xen lc, tt c các mô hình trng bông xen ngô ñu có t l bnh mc trng rt cao (100%), vi ch s bnh bin ñng t 47,5 67,8%, trong ñó mô hình 2 và mô hình 3 b nhim mc ñ nng (ñim 4), mô hình 1, 4 và ñi chng bông trng thun b nhim mc ñ rt nng (ñim 5). 48
51. Riêng bnh ñm cháy lá các mô hình trng bông xen ngô có t l bnh cao hơn so vi mô hình trng bông xen lc hoc bông xen ñu tương, bin ñng t 70,4 84,8%, nhưng gia các mô hình không có s khác bit có ý nghĩa thng kê. Ch s bnh ñm cháy lá gia các mô hình bin ñng t 21,1 29,0% vi mc ñ nhim trung bình (ñim 3). 49
52. Bng 3.12: Các yu t cu thành năng sut và năng sut bông qua mô hình Khi lưng qu Năng sut lý thuyt Năng sut thc thu S qu/cây S qu/m 2 Mô hình (gam) (t/ha) (t/ha) 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Bông thun (Đ/C1) 13,86 a 13,92 67,00 a 68,90a 6,11 4,87 40,90 a 33,60a 26,40 a 23,80 (5,0 vn cây/ha) 1. Bông ngô 4/1 12,62 b 13,40 61,75b 65,70a 5,98 4,73 40,28 a 30,80ab 23,30 ab 20,30 (5,0 vn cây/ha) 2. Bông ngô 3/2 11,56 c 12,04 42,57d 45,20c 5,99 4,97 25,48 b 22,50d 17,10c 15,70 (3,75 vn cây/ha) 3. Bông ngô 4/2 11,98 bc 12,06 45,79 cd 48,10bc 5,99 5,27 27,42 b 25,10cd 18,40bc 16,00 (4,0 vn cây/ha) 4. Bông ngô 5/2 12,62 b 13,68 48,41c 56,30b 5,89 5,00 28,56 b 28,10bc 21,10 bc 18,50 (4,2 vn cây/ha) CV(%) 3,96 13,19 4,48 12,41 1,53 9,34 8,42 12,79 3,98 ns ns ns LSd 0,05 0,93 2,27 4,47 9,30 0,13 0,17 5,15 4,73 5,24 50
53. 2009 2 6.4 30 2010 23.8 23.3 21.1 25 20.3 18.4 18.5 20 17.1 16.7 15.0 15 10 Năng sut (t/ha) 5 0 Đ/c MH 1 MH 2 MH 3 MH 4 Biu ñ 3.3: Năng sut thc thu bông qua các mô hình Qua bng 3.12 và biu ñ 3.3 cho thy: S qu/cây gia các mô hình qua 2 năm nghiên cu bin ñng t 11,56 13,92 qu, trong ñó ñi chng bông trng thun có s qu/cây ñt cao nht (năm 2009 ñt 13,86 qu và năm 2010 ñt 13,92 qu), mô hình 2 (3 hàng bông xen 2 hàng ngô) có s qu/cây thp nht (năm 2009 ñt 11,56 qu, năm 2010 ñt 12,04 qu). Qua x lý cho thy, năm 2009 các mô hình trng bông xen ngô sai khác có ý nghĩa thng kê so vi ñi chng bông trng thun. Ngưc li năm 2010 s qu/cây gia các mô hình không có s khác bit có ý nghĩa ñ tin cy 95%. S qu/m 2 mô hình bông trng thun ñt cao nht (năm 2009 ñt 67,00 qu/m 2, năm 2010 ñt 68,90 qu/m 2), thp nht là mô hình 2 (3 hàng bông xen 2 hàng ngô), năm 2009 ñt 42,57 qu/m 2 và năm 2010 ñt 45,20 qu/m 2 và sai khác có ý nghĩa thng kê. V khi lưng qu năm 2009 bin ñng t 5,89 6,11 g/qu, năm 2010 bin ñng t 4,73 5,27 g/qu. Nhìn chung khi lưng qu các mô hình trng bông xen ngô và bông trng thun năm 2009 có cao hơn so vi năm 2010. Theo chúng tôi, do năm 2010 mưa kéo dài v cui v ñã làm cho s qu tng dưi ca cây bông b thi nhiu nên khi lưng qu trung bình b gim ñáng k so vi năm 2009. Tuy nhiên, qua x lý thng kê khi lưng qu gia các mô hình không có s sai khác có ý nghĩa mc tin cy 95%. 51
54. Qua 2 năm nghiên cu cho thy: năng sut lý thuyt bông các mô hình có liên quan ñn mt ñ, mô hình 1 (4 hàng bông xen 1 hàng ngô) và mô hình bông trng thun vi mt ñ trng 5 vn cây/ha cho năng sut lý thuyt ñt cao nht (năm 2009 t 40,28 40,40 t/ha; năm 2010 t 30,80 33,60 t/ha). Các mô hình trng bông xen ngô vi mt ñ t 3,75 4,20 vn cây/ha năng sut lý thuyt bông gia các mô hình chênh lch không ñáng k (năm 2009 bin ñng t 25,48 28,56 t/ha; năm 2010 t 22,50 28,10 t/ha) và gia các mô hình không có s khác bit có ý nghĩa. Tương t năng sut thc thu cao nht vn là bông trng thun (năm 2009 ñt 26,40 t/ha, năm 2010 ñt 23,80 t/ha), k ñn là mô hình 1 (năm 2009: 23,30 t/ha, năm 2010: 20,30 t/ha), các mô hình còn li chênh lch không ñáng k (năm 2009 bin ñng t 17,10 21,10 t/ha; năm 2010 t 15,70 18,50 t/ha). 52
55. 3.4 Hiu qu kinh t và môi trưng qua các mô hình Bng 3.13: So sánh hiu qu kinh t gia các mô hình trng bông xen ñu tương, xen lc và xen ngô Tng chi Tng thu Hiu qu ñu tư Mô Năm (triu ñng/ha) (triu ñng/ha) (%) hình Đ/C1 MH1 MH2 MH3 MH4 MH5 Đ/C2 Đ/C1 MH1 MH2 MH3 MH4 MH5 Đ/C2 Đ/C1 MH1 MH2 MH3 MH4 MH5 Đ/C2 Bông 2009 15,3 17,3 17,2 17,7 17,9 17,8 7,5 25,3 27,8 25,5 25,6 30,5 27,6 12,6 65,4 60,7 48,3 44,6 70,4 55,1 68,0 xen 2010 17,9 18,8 18,4 18,4 18,4 18,2 7,8 27,4 32,4 30,8 29,1 30,3 28,1 11,5 53,1 72,3 58,8 39,5 45,5 46,5 47,4 ñu t ương BĐ 7,5 18,8 11,5 32,4 39,5 72,3 2009 15,2 18,4 18,6 20,1 19,1 14,1 24,0 42,9 36,9 35,5 36,3 31,8 57,9 133,2 98,4 76,6 90,6 125,5 Bông 2010 16,7 18,6 16,8 19,2 17,8 13,6 30,9 37,1 31,0 34,4 31,8 24,6 85,0 99,5 84,5 79,2 78,7 97,1 xen lc BĐ 13,6 20,1 24,0 42,9 57,9 133,2 2009 14,9 16,5 17,2 16,5 15,9 9,6 23,8 26,1 23,9 24,1 23,3 16,3 59,1 58,8 39,5 45,5 46,5 69,8 Bông 2010 18,3 18,0 17,5 17,4 18,4 11,6 30,3 34,1 33,4 31,1 32,0 20,0 65,9 89,4 82,9 86,8 73,9 72,4 xen ngô BĐ 9,6 18,4 16,3 34,1 39,5 89,4 Chú thích: Mô hình trng bông xen ñu tương: MH1: Bông ñu 1/2; MH2: Bông ñu 1/3; MH3: Bông ñu 1/4; MH4: Bông ñu 2/3; MH5: bông ñu 2/4; Đ/C1: Bông trng thun; Đ/C2: Đu tương trng thun. Mô hình trng bông xen lc: MH1: bông lc 1/4; MH2: Bông lc 1/6; MH3: Bông lc 2/4; MH4: Bông lc 2/6; Đ/C1: Bông trng thun; Đ/C2: Lc trng thun. Mô hình trng bông xen ngô: MH1: bông ngô 4/1; MH2: Bông ngô 3/2; MH3: Bông ngô 4/2; MH4: Bông ngô 5/2; Đ/C1: Bông trng thun; Đ/C2: Ngô trng thun. 53
56. Qua bng 3.13 cho thy: Nhìn chung các mô hình trng bông xen ñu tương, bông xen lc hoc bông xen ngô ñu có tng chi cao hơn so vi bông trng thun, ñu tương trng thun, lc trng thun hoc ngô trng thun. Trong ñó, các mô hình trng bông xen lc tng chi có cao hơn so vi mô hình trng bông xen ñu tương hoc bông xen ngô. Tng chi cao nht là MH3 trng bông xen lc (bông hàng kép xen 4 hàng lc) ñt 20,1 triu ñng/ha, k ñn MH1 trng bông xen ñu tương (1 hàng bông xen 2 hàng ñu tương) ñt 18,8 triu ñng/ha, mô hình trng bông xen ngô cao nht là MH4 (4 hàng bông xen 2 hàng ngô) ñt 18,4 triu ñng/ha. Tương t như tng chi, các mô hình trng bông xen ñu tương, bông xen lc hoc bông xen ngô ñu có tng thu cao hơn so vi bông trng thun, ñu tương trng thun, lc trng thun hoc ngô trng thun. Đa s các mô hình trng bông xen lc ñu có tng thu cao hơn so vi mô hình bông xen ñu tương hoc bông xen ngô, cao nht là MH1 bông xen lc (1 hàng bông xen 4 hàng lc) ñt 37,1 triu ñng/ha (năm 2009) và 42,9 triu ñng/ha (năm 2010). V hiu qu ñu tư cho thy: mô hình trng bông xen ñu tương có hiu qu ñu tư cao nht năm 2009 là MH4 (bông hàng kép xen 3 hàng ñu tương) ñt 70,4% và năm 2010 là MH1 (1 hàng bông xen 2 hàng ñu tương) ñt 72,3%. mô hình trng bông xen lc hiu qu ñu tư cao nht năm 2009 là MH1 (1 hàng bông xen 4 hàng lc) ñt 133,2%, k ñn là mô hình lc trng thun (125,5%); Năm 2010 vn là MH1 (99,5%), k ñn là mô hình lc trng thun (97,1%). mô hình trng bông xen ngô cho hiu qu ñu tư ñt cao nht năm 2009 là ngô trng thun (69,8%), năm 2010 là MH1 (89,4%). Tóm li : Qua nghiên cu cho thy các mô hình trng bông xen lc mc dù có tng chi ñt cao nht nhưng tng thu cũng ñt cao nht và cho hiu qu ñu tư cũng cao nht. 54
57. Bng 3.14: Mt s ch tiêu hoá tính ñt trưc và sau thí nghim qua các mô hình Mùn N (%) P 0 d tiêu K 0 d tiêu Ch tiêu pH 2 5 2 KCL (%) (mg/100g ñt) (mg/100g ñt) (mg/100g ñt) Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông Bông xen xen xen xen xen xen xen xen xen xen xen xen xen xen xen ñu lc ngô ñu lc ngô ñu lc ngô ñu lc ngô ñu lc ngô Mô tương tương tương tương tương Hình Trưc thí nghim 4,84 5,19 4,80 3,51 3,35 3,59 0,17 0,16 0,18 10,26 10,34 10,30 18,54 18,04 19,25 Sau thí nghim Đ/C 1 4,89 5,18 4,85 3,58 3,38 3,75 0,16 0,15 0,18 11,15 9,85 9,35 17,82 18,00 18,97 MH 1 4,87 5,24 4,80 3,57 3,42 3,60 0,17 0,16 0,16 10,36 9,19 9,32 17,86 18,18 18,46 MH 2 4,86 5,27 4,83 3,54 3,46 3,62 0,17 0,17 0,18 11,05 9,54 9,37 18,20 18,27 18,37 MH 3 4,90 5,25 4,83 3,60 3,45 3,68 0,18 0,16 0,17 10,27 9,14 9,45 17,85 18,16 18,32 MH 4 4,84 5,22 4,92 3,55 3,47 3,75 0,18 0,18 0,17 10,85 9,30 9,45 17,83 18,24 17,85 MH 5 4,87 3,62 0,19 10,94 17,64 Đ/C 2 4,95 5,24 4,81 3,67 3,54 3,64 0,19 0,17 0,16 10,64 9,46 9,35 18,10 18,25 18,63 Chú thích: Mô hình trng bông xen ñu tương: MH1: Bông ñu 1/2; MH2: Bông ñu 1/3; MH3: Bông ñu 1/4; MH4: Bông ñu 2/3; MH5: bông ñu 2/4; Đ/C1: Bông trng thun; Đ/C2: Đu tương trng thun. Mô hình trng bông xen lc: MH1: bông lc 1/4; MH2: Bông lc 1/6; MH3: Bông lc 2/4; MH4: Bông lc 2/6; Đ/C1: Bông trng thun; Đ/C2: Lc trng thun. Mô hình trng bông xen ngô: MH1: bông ngô 4/1; MH2: Bông ngô 3/2; MH3: Bông ngô 4/2; MH4: Bông ngô 5/2; Đ/C1: Bông trng thun; Đ/C2: Ngô trng thun. 55
58. Kt qu phân tích ñt ca Vin nghiên cu Bông và Phát trin Nông nghip Nha H thu ñưc mt s ch tiêu hoá tính ñt trưc thí nghim như sau: pH KCl : 4,80 5,19 Chua va ñn chua nh Mùn (%): 3,35 3,59 Khá Ni tơ tng s (%): 0,16 0,18 Khá Lân d tiêu (mg/100g ñt): 9,30 10,34 Nghèo ñn trung bình Kali d tiêu (mg/100g ñt): 18,04 19,25 Giàu Qua kt qu phân tích chúng tôi nhn thy, các s ch tiêu hoá tính ñt trên ñu thích hp cho cây bông cũng như cây ñu tương, lc và ngô sinh trưng phát trin. Nhìn chung sau thí nghim mt s ch tiêu như: pH KCL , Mùn, N và K 20 d tiêu có xu hưng tăng nhưng gia các mô hình không có s bin ñng ln, riêng P205 d tiêu mô hình trng bông xen lc và bông xen ngô trưc thí nghim mc trung bình nhưng sau thí nghim mc nghèo. Điu ñó cho thy trong quá trình sinh trưng, phát trin cây lc và cây ngô có kh năng hút lân d tiêu nhiu hơn so vi cây ñu tương. 56
59. KT LUN VÀ KIN NGH * Kt lun Thi gian sinh trưng ca cây bông qua các giai ñon gia các mô hình trng bông xen ñu tương, bông xen lc và bông xen ngô so vi ñi chng bông trng thun có s chênh lch không ñáng k. Tuy nhiên, năm 2009 thi gian sinh trưng ca cây bông các mô hình có ngn hơn năm 2010 khong 3 4 ngày. Hu ht các mô hình trng bông xen ñu tương, bông xen lc và bông xen ngô ñu có chiu cao cây cao hơn so vi ñi chng bông trng thun, ngưc li các mô hình trng bông xen ñu tương, bông xen lc và bông xen ngô ñã làm gim s cành ñc/cây so vi ñi chng trng bông thun. Nhìn chung tt c các mô hình trng bông xen ñu tương, bông xen lc và bông xen ngô ñu b ry xanh gây hi mc ñ nh ñn trung bình (cp 2, 3). Đc bit t l bnh mc trng tt c các mô hình ñu ñt 100%, vi mc ñ nhim bnh t nng ñn rt nng (ñim 4, 5). T l bnh ñm cháy lá các mô hình có thp hơn so vi bnh mc trng vi mc ñ nhim trung bình (ñim 3). Các mô hình trng bông xen ñu tương, bông xen lc và bông xen ngô ñu có tng chi và tng thu cao hơn so vi mô hình bông trng thun, ñu tương trng thun, lc trng thun và ngô trng thun. Trong ñó mô hình bông xen lc tng chi và tng thu ñt cao nht và cho hiu qu ñu tư cũng cao nht là MH1 (133,2%). Sau thí nghim mt s ch tiêu như: pH KCL , Mùn, N và K 20 d tiêu có xu hưng tăng nhưng gia các mô hình không có s bin ñng ln, riêng P 205 d tiêu mô hình trng bông xen lc và bông xen ngô trưc thí nghim mc trung bình nhưng sau thí nghim mc nghèo. 57
60. * Kin ngh Khi trng bông xen ñu tương nên áp dng mô hình 1 (1 hàng bông xen 2 hàng ñu tương). Khi trng bông xen lc nên áp dng mô hình 1 (1 hàng bông xen 4 hàng lc). Khi trng bông xen ngô nên áp dng mô hình 1 (4 hàng bông xen gia 1 hàng ngô). 58
61. TÀI LIU THAM KHO A. TING VIT 1. Nguyn Th Thanh Bình (1999), Nghiên cu bnh xanh lùn bông phía Nam và mt s bin pháp phòng tr, Lun án Tin sĩ nông nghip, Vin KHKT Nông nghip Vit Nam. 2. NguyÔn V¨n B×nh, Vò §×nh ChÝnh, NguyÔn ThÕ C«n, Lª Song Dù, §on ThÞ Thanh Nhn, Bïi Xu©n Söu (1996), Gi¸o tr×nh C©y c«ng nghiÖp, NXB N«ng nghiÖp H Néi, trang 124 142. 3. Lý Văn Bính, Phan Đi Lc (1991), K thut trng bông thông dng mi , Vin khoa hc nông nghip Sơn Đông Trung Quc, NXB Khoa hc k thut tnh Sơn Đông, Trung Quc, 285 trang. 4. Công ty Bông Vit Nam, 1996 2010. 5. Công ty c phn Bông Tây Nguyên, Báo cáo tng kt k k hoch sn xut bông Niên v 2008/2009. 6. Công ty c phn Bông Tây Nguyên, Báo cáo tng kt k k hoch sn xut bông Niên v 2009/2010. 7. Đưng Hng Dt (1979), Khoa hc bnh cây, NXB Nông nghip, 586 tr. 8. Đoàn Văn Đim (1994), Xây dng h thng canh tác phù hp vi ñiu kin sinh thái vùng ñt bc màu huyn Sóc Sơn, Hà Ni , Lun án Phó Tin sĩ Khoa hc Nông nghip, Trưng Đi hc Nông nghip I, Hà Ni. 9. Trn Anh Hào (1996), Nghiên cu mt s cây trng trong h thng luân, xen canh thích hp vi bông Ninh Thun và Đng Nai , Lun án Tin sĩ Nông nghip, Vin KHKT Nông nghip Vit Nam. 10. TrÇn §øc H¹nh, V¨n TÊt Tuyªn, §on V¨n §iÕm, TrÇn Quang Té (1997), Gi¸o tr×nh KhÝ t−îng N«ng nghiÖp. NXB N«ng nghiÖp H Néi, 176 trang. 11. Vò C«ng HËu (1978), Kü thuËt trång b«ng. NXB N«ng nghiÖp, thnh phè Hå ChÝ Minh, 239 trang. 12. Chu H÷u Huy, Lý Kh¸nh C¬, H Träng Phong, D−¬ng Kú Hoa, Tõ Së Niªn (1991), Kü thuËt trång b«ng ®¹t S¶n l−îng cao & chÊt l−îng tèt. NXB Kim ThuÉn, 148 trang. 13. Phm Xuân Hưng (2002), Nghiên cu kh năng phát trin cây bông v Xuân Hè vùng ñt cát bin Thanh Hóa , Lun văn Thc sĩ Khoa hc Nông nghip, Trưng Đi hc Nông nghip I, Hà Ni. 14. Trn Th Lâm, Nguyn Th Hai (2000), Mt s côn trùng gây hi trên cây bông và bin pháp phòng tr. NXB Nông nghip, thành ph H Chí Minh. 15. Vũ Xuân Long (1999), Nghieân cöùu söï ñaäu quaû cuûa caây boâng taïi vuøng d uyeân haûi Nam Trung boä vaø moät soá bieän phaùp kyõ thuaät taêng söï ñaäu quaû. Lu n án Phó tin s Khoa hc Nông nghip, Trưng Đi hc Nông nghip I, Hà Ni. 16. Vũ Triu Mân, Lê Lương T (1998), Giáo trình bnh cây nông nghip, NXB Nông nghip, Hà Ni, 295 tr. 59
62. 17. Niên giám thng kê huyn Cư Jút, năm 2011. 18. Bùi Th Ngn (2000), Nghiên cu mt s bnh hi bông quan trng (giác ban, ñm cháy lá, mc trng) phía Nam và bin pháp phòng tr. Lun án Tin s Khoa hc Nông nghip, Vin Khoa hc Nông nghip Vit Nam. 19. Vũ Đình Ninh (1972), S tay: Phát hin và d tính d báo sâu bnh hi cây trng, NXB Nông thôn, Tr. 102120. 20. Lê Công Nông và ctv (1998), K thut trng bông năng sut cao , NXB Nông nghip, thành ph H Chí Minh, trang 144180. 21. Hong §øc Ph−¬ng (1983), Gi¸o tr×nh C©y b«ng. NXB N«ng nghiÖp, H Néi, 75 trang. 22. Lª Quang QuyÕn v ctv (1998), Mét sè ®Æc ®iÓm sinh lý cña c©y b«ng. Kü thuËt trång b«ng n¨ng suÊt cao. NXB N«ng nghiÖp. Thnh phè Hå ChÝ Minh, trang 3957. 23. Lê Quang Quyn và ctv (1999), mt s ging bông trng ph bin ti Vit Nam, NXB. Nông nghip, thành ph H Chí Minh. 24. Lê Quang Quyn và ctv (2004), nghiên cu các gii pháp khoa hc công ngh ñ nâng cao hiu qu kinh t ca cây bông vi trong các h thng canh tác mt s vùng trng bông . Báo cáo nghim thu Hi ñng khoa hc B công thương. 25. Hong Minh TÊn, NguyÔn Quang Th¹ch (1996), Sinh lý thùc vËt (Gi¸o tr×nh Cao häc v Nghiªn cøu sinh ngnh Trång trät B¶o vÖ thùc vËt Di truyÒn gièng). NXB N«ng nghiÖp H Néi, 180 trang. 26. Tng Công ty Bông Vit Nam (2003), Báo cáo hi ngh bông min Trung. 27. Đinh Quang Tuyn & ctv. (2004), Nghiên cu ñng thái ñu qu ca mt s ging bông có trin vng . Báo cáo nghim thu Hi ñng khoa hc B Công thương. 28. Đinh Quang Tuyn, Dương Xuân Diêu, Dương Th Vit Hà, Trn Đăng Th và Bùi Đc Tình (2008), Nghiên cu mt s gii pháp k thut phc v phát trin bông , Báo cáo nghim thu ti Hi ñng Khoa hc B Công thương. 29. Đinh Quang Tuyn, Dương Th Vit Hà, Dương Xuân Diêu, Trn Đăng Th, Nguyn Văn Chính, Lê Văn Giáp, Bùi Đc Tình (2008), Nghiên cu mt s mô hình bông xen canh vi cây trng ngn ngày có hiu qu kinh t cao ti vùng Tây Nguyên. 30. NguyÔn Th¬ (1998), Nh÷ng ®iÓn h×nh s¶n xuÊt b«ng n¨ng suÊt cao, Kü thuËt trång b«ng n¨ng suÊt cao. NXB N«ng nghiÖp, Thnh phè Hå ChÝ Minh, trang 267271. 31. Ph¹m ChÝ Thnh (1976), Gi¸o tr×nh ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm ®ång ruéng . NXB N«ng nghiÖp, H Néi. 32. T«n ThÊt Tr×nh (1974), C¶i thiÖn ngnh trång b«ng v¶i t¹i ViÖt Nam . NXB S ài Gßn, 193 trang. 60
63. B. TING ANH 33. Saimaneerat A, Judais V, Crozat Y, Comparative study of fruiting pattern, boll production and yield of various cotton cultivars grown in Thailand. Agrophysiology of cotton: Progress report II. DORAS Project Kasetsart University Thailand. Oct, 1994. p.1864. 34. Bednarz C.W, W.D. Shurley, WS. Anthony, and R.L Nich ols (2005). Yield, quality, and profitability of cotton pro duced at varying plant densities. Agron. J. 97:235240. 35. Schader Christian, Zaller Johann G, Köpke Ulrich (2005), Biological agriculture & horticulture ISSN 01448765 CODEN BIAHDP 2005 , vol 23, no1, pp. 59 72 [14 page(s) (article)] (24 ref.) 36. Boquet D.J and G.A Breitenbeck, (2000), Nitrogen rate ef fect on partitioning of nitrogen and dry matter by cotton . Crop Sci. 40:16851693 37. Boquet D.J, E.B Moser, and G.A Breitenbeck (1994), Boll weight and within plant yield distribution in fieldgrown cotton given different levels of nitrogen . Agron. J. 86:2026. 38. Bezerra Neto F. Torres Filho J, Holanda I.S, Santos E.F, Rosado C.A (1991), Effects of cro pping system and planting density on the production of intercroped cotton, cowpea and sorghum , Pesquisa Agropecuaria Brasilleira (Brazil), v.26(5) p.715727; May, tables, 11 ref; summaries (En, Pt). 39. Fritschi F.B, B.A Roberts, R.L Travis, D.W Rains and R.B Hutmacher (2003 ), Response of irrigated Acala and Pima cotton to nitrogen fertilization: Growth, dry matter partitioning and yield . Agron. J. 95: 133146 40. Constable G.A. (1994), "Predicting Pix yield responses" , Paper presented at the World Cotton Research Conference 1 . Brisbane, Australia February, pp. 3 17. 41. I CAC, 2001 2011 42. Birajdar J.M, Pawar K.R, Shinde V.S, Chavan D.A (1987), Studies on planting pattern, soacing and intercropping in hybrid4 cotton under rainfed coditions , Journal of Maharashtra Agricultual Universities (India), v. 12(1) p. 6769; Jan, tables, 11 ref., summary (En). 42. McC onnell J. S, W.H Baker and R. C Kirst JR (1998), Yield and petiole nitrate concentrations of cotton treated with soilapplied and foliarapplied nitrogen [Online] , J. Cotton Sci 2:143152. 44. Siebert J.D and A.M Stewart (2006), Influence of plant den sity on cotton response to mepiquat chloride application . Agron. J. 98: 16341639. 45. Edmisten K.L (2007), Planting decisions , pp. 2426. 46. Reddy K.R, Hodges H.F, Mckinion J.M, Wall G.W, "Temprerature effects on Pima cotton growth and development", Agronomy journal 84 (2) , pp. 237 243. 47. Gomez K.A, Gomez A.A (1984), Statistical Procedures for Agricultural research . An international rice research institute book, 680 pages. 61