Luận văn Đánh giá kết quả trồng rừng phòng hộ thuộc dự án 661 giai đoạn 1999-2007 tại tỉnh Đăk Lăk

Nội dung text: Luận văn Đánh giá kết quả trồng rừng phòng hộ thuộc dự án 661 giai đoạn 1999-2007 tại tỉnh Đăk Lăk

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN ===
   === NGUYN TH BCH TUYT ĐÁNH GIÁ KT QU TRNG RNG PHỊNG H THUC D ÁN 661 GIAI ĐON 19992007 TI TNH ĐĂK LĂK Chuyên ngành: Lâm hc Mã s: 60.62.60 LUN VĂN THC S KHOA HC LÂM NGHIP Buơn Ma Thut 2009
2. i B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN ===
   === NGUYN TH BCH TUYT ĐÁNH GIÁ KT QU TRNG RNG PHỊNG H THUC D ÁN 661 GIAI ĐON 19992007 TI TNH ĐĂK LĂK Chuyên ngành: Lâm hc Mã s: 60.62.60 LUN VĂN THC S KHOA HC LÂM NGHIP Ngưi hưng dn khoa hc: TS. Võ Đi Hi Buơn Ma Thut 2009
3. ii LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi. Các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc; đưc các đng tác gi cho phép s dng và chưa tng đưc cơng b trong bt kỳ mt cơng trình nào khác. H tên tác gi Nguyn Th Bch Tuyt
4. iii LI CM ƠN Lun văn này đưc hồn thành ti Khoa Nơng Lâm trưng Đi hc Tây Nguyên theo chương trình đào to Cao hc Lâm nghip khố 1, giai đon 1999 2007. Trong quá trình hc tp và hồn thành lun văn, bn thân đã nhn nhiu s quan tâm, giúp đ ca Khoa Đào to sau đi hc ca Trưng Đi hc Tây Nguyên; S Nơng nghip và Phát trin Nơng thơn tnh Đk Lk; Các Thy Cơ giáo tham gia ging dy. Nhân dp này, tác gi xin chân thành cm ơn v s giúp đ quý báu đĩ. Trưc ht, tác gi xin bày t lịng chân thành cm ơn đn TS. Võ Đi Hi ngưi hưng dn khoa hc; Ngưi đã trc tip hưng dn, tn tình giúp đ tác gi trong sut thi gian thc hin lun văn. Xin chân thành cm ơn Khoa Đào to sau đi hc Trưng Đi hc Tây Nguyên; Đc bit là Tin sĩ Đào Mai Luyn đã to mi điu kin giúp đ tác gi trong sut thi gian hc tp cũng như hồn thành lun văn. Tác gi xin cm ơn UBND tnh Đk Lk; S Nơng nghip và Phát trin nơng thơn; Chi cc Phát trin Lâm nghip; Ban qun lý D án 661 ca tnh Đk Lk và các Ban qun lý D án 661 cơ s đã to điu kin thun li cho tác gi trin khai đ tài nghiên cu; Cung cp nhng thơng tin, tư liu cn thit và phi hp thu thp các s liu ngoi nghip phc v cho ni dung lun văn này. Cui cùng, tác gi xin chân thành cm ơn các đng nghip; bn bè gn xa và ngưi thân trong gia đình đã giúp đ, đng viên tác gi trong sut thi gian hc tp và hồn thành lun văn. Buơn Ma Thut, ngày tháng năm 2009. Tác gi Nguyn Th Bch Tuyt
5. IVi MC LC Trang Trang ph bìa .i Li cam đoan .ii Li cm ơn iii Mc lc .Ivi Danh mc các bng. Danh mc các ký hiu và t vit tt. Danh mc các hình nh. ĐT VN Đ 1 CHƯƠNG I: TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 3 1.1 Trên th gii 3 1.1.1. Đánh giá d án 3 1.1.2. Nghiên cu xĩi mịn đt và thu văn rng . 5 1.1.3. Các bin pháp k thut xây dng và các mơ hình rng phịng h 9 1.1.4. Các chính sách t chc, qun lý rng phịng h 10 1.2. Vit Nam 11 1.2.1. Đánh giá D án 11 1.2.2. Nghiên cu xĩi mịn đt và thu văn rng 12 1.2.3. Các bin pháp k thut xây dng và các mơ hình rng phịng h 15 1.2.4. Các chính sách t chc, qun lý rng phịng h 17 1.3. Nhn xét và Đánh giá chung .18 CHƯƠNG II: MC TIÊU, ĐI TƯNG, GII HN, NI DUNG & PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 20 2.1. Mc tiêu đ tài 20 2.2. Đi tưng nghiên cu 20 2.3. Gii hn nghiên cu 20
6. 2.4. Ni dung nghiên cu .21 2.5. Phương pháp nghiên cu 21 2. 5.1. Quan đim và cách tip cn trong nghiên cu 21 2.5.2. Phương pháp gii quyt vn đ 22 2.5.3. Các phương pháp nghiên cu c th 24 CHƯƠNG III: KHÁI QUÁT ĐIU KIN T NHIÊN, KINH T XÃ HI KHU VC NGHIÊN CU .27 3.1. Điu kin t nhiên .27 3.1.1. V trí đa lý .27 3.1.2. Đa hình, đa th .27 3.1.3. Khí hu thu văn 28 3.1.4. Đa cht, th nhưng 29 3.2. Đc đim kinh t xã hi 30 3.2.1. Dân s, dân tc và lao đng 30 3.2.2. Thc trng chung v kinh t ca Tnh 31 3.2.3. Thc trng xã hi và cơ s h tng 32 3.3. Nhn xét và đánh giá chung v điu kin t nhiên, kinh t xã hi khu vc nghiên cu 32 3.3.1. Thun li 32 3.3.2. Khĩ khăn 33 CHƯƠNG IV: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 35 4.1. Đánh giá kt qu trng rng phịng h D án 661 giai đon 19992007 ti Tnh Đk Lk 35 4.1.1. Mc tiêu và t chc thc hin D án .35 4.1.2. Kt qu thc hin D án 37
7. 4.2. Tng kt và đánh giá các bin pháp k thut trng rng phịng h d án 661 giai đon 1999 2007 ti tnh Đklk 45 4.2.1. Các văn bn ch đo k thut trong d án 661 ti tnh Đklk 45 4.2.2. Tình hình áp dng các hưng dn k thut ti tnh Đklk . 46 4.3. Đánh giá tình hình sinh trưng rng trng phịng h d án 661 giai đan 19992007 ti tnh Đklk 51 4.3.1. T l sng 57 4.3.2. Tình hình sinh trưng ca mt s lồi cây trng chính .59 4.3.3. Mt s mơ hình thành cơng và chưa thành cơng trong D án 60 4.3.4. Mt s vn đ tn ti trong các mơ hình rng trng phịng h D án 661 ti tnh Đk Lk 62 4.4. Tng kt và đánh giá h thng các cơ ch chính sách, sut đu tư trng rng trong d án 661 ti tnh Đk Lăk 65 4.4.1. Các văn bn hưng dn ch đo trong d án 661 ti tnh Đklk 65 4.4.2. Đánh giá tình hình áp dng h thng các chính sách, sut đu tư xây dng rng phịng h trên thc t trong d án 661 ti tnh Đklk 68 4.5. Phân tích các khong trng v k thut và chính sách D án 661 áp dng tnh Đk Lk 70 4.5.1. Phân tích khong trng v k thut 70 4.5.2. Phân tích khong trng v chính sách 73 4.6. Đ xut mt s khuyn ngh nhm nâng cao hiu qu trng rng phịng h cho D án 661 giai đon 2008 2011 ti tnh Đk Lk 77
8. 4.6.1. Đ xut ci thin các bin pháp k thut trng rng phịng h 77 4.6.2. Đ xut ci thin các chính sách, sut đu tư cho trng rng phịng h 83 CHƯƠNG V: KT LUN, TN TI VÀ KIN NGH 85 5.1. Kt lun 85 5.2. Tn ti 88 5.3. Kin ngh 88 Tài liu tham kho 89 Phn ph biu: Ph biu 1: Đnh mc trng và chăm sĩc rng trng lồi cây: Mung đen và Keo lá tràm đi vi cơng trình các Cơng ty lâm nghip; Ban Qun lý rng phịng h, đc dng thc hin. Ph biu 2: Đnh mc trng và chăm sĩc rng trng lồi cây: Mung đen và Keo lá tràm đi vi cơng trình các cá nhân, h gia đình và cng đng thc hin. Ph biu 3: Đnh mc trng và chăm sĩc rng trng lồi cây: Xà c và Keo lá tràm đi vi cơng trình các Cơng ty lâm nghip; Ban Qun lý rng phịng h, đc dng thc hin. Ph biu 4: Đnh mc trng và chăm sĩc rng trng lồi cây: Xà c và Keo lá tràm đi vi cơng trình các cá nhân, h gia đình và cng đng thc hin. Ph biu 5: Đnh mc trng và chăm sĩc rng trng lồi cây: Keo lá tràm đi vi cơng trình các Cơng ty lâm nghip; Ban Qun lý rng phịng h, đc dng thc hin Ph biu 6: Đnh mc trng và chăm sĩc rng trng lồi cây: Keo lá tràm đi vi cơng trình các cá nhân, h gia đình và cng đng thc hin.
9. Ph biu 7: K hoch D án trng mi 5 triu ha rng giai đon 2008 – 2010. Ph biu 8: Biu điu tra sinh trưng rng trng phịng h. Ph biu 9: Bng biu thu thp thơng tin trng rng phịng h. Ph biu 10: Biên bn phúc tra nghim thu cơng trình Trng và Chăm sĩc rng trng năm th nht. Ph biu 11: Biên bn phúc tra nghim thu cơng trình chăm sĩc rng trng phịng h. Bn đ Hành chính tnh Đk Lk. Bn đ Hin trng rng tnh Đk Lk. Bn đ Quy hoch 3 loi rng tnh Đk Lk. Bn đ Phân cp phịng h tnh Đk Lăk.
10. DANH MC CÁC KÝ HIU VÀ T VIT TT TT Ký hiu Chú thích B/C T sut li nhun so vi chi phí BQL Ban qun lý BVR Bo v rng CB Cán b ĐD Đc dng FAO T chc Lương Nơng th gii GDP Tng giá tr sn phm quc dân IRR T sut thu hi ni nhp KHKT Khoa hc k thut KN Khoanh nuơi NN & PTNT Nơng nghip và Phát trin nơng thơn. NPV Hin giá thun ƠTC Ơ tiêu chun. PHĐN Phịng h đu ngun PH Phịng h QLBVR Qun lý bo v rng. QPN Quy phm ngành QSD Quyn s dng TB Trung b. THCS Trung hc cơ s. TN T nhiên. TS Tin s TW Trung ương UBND U ban nhân dân. 661 D án trng mi 5 triu ha rng (theo quyt đnh 661)
11. TT Ký hiu Chú thích FAO T chc Lương Nơng th gii. TS Tin s NPV Hin giá thun. IRR T sut thu hi ni nhp. B/C T sut li nhun so vi chi phí. QLBVR Qun lý bo v rng. BVR Bo v rng. QPN Quy phm Ngành. NN&PTNT Nơng nghip và Phát trin nơng thơn. ƠTC Ơ tiêu chun. KHKT Khoa hc k thut GDP Tng giá tr sn phm quc dân. THCS Trung hc cơ s. BQL Ban Qun Lý. UBND U ban nhân dân. KN TS Khoanh nuơi tái sinh. 661 D án trng mi 5 triu ha rng (theo quyt đnh 661) CB Cán b. PHĐN Phịng h đu ngun. PH Phịng h. QSD Quyn s dng. ĐD Đc dng. TW Trung ương. KN Khoanh nuơi. TN T nhiên. TB Trung b.
12. DANH MC CÁC BNG Bng Tên bng Trang 2.2 Đa đim đt Ơ tiêu chun điu tra, đánh giá. 25 Tc đ phát trin GDP phân theo Ngành kinh t, giai đon 3.1 31 2001 2005. Din tích rng trng mi, giai đon 1999 2007 ti tnh Đk 4.1 38 Lk. Kt qu thc hin D án 661, giai đon 1999 2007 ti tnh 4.2 40 Đk Lk. Cơ cu ngun vn s dng cho vic xây dng và Phát trin 4.3 42 rng, giai đon 1999 2007 ti tnh Đk Lk. Cơ cu ngun vn D án 661 ti tnh Đk Lk giai đon 4.4 43 1999 2007. Các mơ hình Lâm sinh áp dng trong D án 661 ti tnh Đk 4.5 47 Lk. Các bin pháp k thut chăm sĩc rng trng đưc áp dng 4.6 50 trong D án 661 ti tnh Đk Lk. Kt qu các mơ hình Lâm sinh áp dng trong D án 661 ti 4.7 52 tnh Đk Lk.
13. DANH MC CÁC HÌNH NH Hình Ch đ minh ho Trang nh 2.1 Sơ đ phương hưng gii quyt vn đ ca đ tài 23 Rng trng Keo tai tưng, năm trng 2005 ti Ban 3.1 34 Qun Lý rng phịng h Núi Vng Phu. Rng trng phịng h, năm trng 2004 ti Ban Qun lý 4.1 36 rng phịng h Krơng năng đã cĩ đưng lâm nghip. Cán b đi phúc tra nghim thu rng trng ti tiu khu 4.2 39 1149 – Cơng ty lâm nghip Krơng Bơng. Trng rng phịng h đu ngun đ bo v ngun nưc 4.3 56 cho cư dân bn đa Cán b đi kim tra rng trng phịng h, năm trng 4.4 58 2003 ti tiu khu 788 – Cơng ty lâm nghip Mdrk. Mơ hình trng rng hn giao: Thơng 3 lá Keo tai 4.5 tưng ti tiu khu 314 Ban Qun Lý rng phịng h 63 đu ngun Krơng Năng. Cây Keo ging chun b xut vưn ti Ban Qun Lý 4.6 80 rng phịng h Krơng Năng.
14. 1 ĐT VN Đ Rng cĩ vai trị rt quan trng trong vic cung cp lâm sn, bo tn đa dng sinh hc, du lch sinh thái và phịng h mơi trưng. Ngày nay, giá tr phịng h mơi trưng ca rng đã vưt xa giá tr cung cp lâm sn truyn thng. Là mt nưc nm trong vùng nhit đi giĩ mùa, vi 3/4 din tích là đi núi và thưng xuyên phi chu nhng trn mưa, bão ln thì rng phịng h mà đc bit là rng phịng h đu ngun cĩ vai trị đc bit quan trng đi vi nưc ta. Chính ph đã cĩ 2 Chương trình quc gia ln đu tư xây dng và phát trin h thng rng phịng h là Chương trình 327 giai đon 19921997 và D án 661 giai đon 19982010, th hin s quan tâm rt ln ca Nhà nưc vi đi tưng này. Đk Lăk là tnh cĩ din tích t nhiên và rng ln, trong đĩ rng phịng h đu ngun chim 14% din tích rng và đt rng ca tnh. Nhìn chung, cơng tác qun lý rng phịng h trong nhng năm qua đã đt đưc nhiu tin b, tình trng phát nương làm ry gim nhiu so vi nhng năm trưc đây, ngưi dân và cng đng đa phương đã đưc Nhà nưc giao rng, cp giy chng nhn quyn s dng đt. Tuy nhiên, trong thi gian qua do nhng tác đng tăng dân s cơ hc, nhu cu đt canh tác, g tiêu dùng, cht đt tăng cao, nên cht lưng và đ che ph ca rng cũng b nh hưng. Vic qun lý, bo v và phát trin rng phịng h đu ngun ca tnh Đk Lăk tr thành vn đ khách quan và cp bách, khơng ch cĩ ý nghĩa trc tip đi vi đi sng đng bào dân tc Tây nguyên mà cịn liên quan đn vic phịng h các tnh phía Nam và Nam TB vì Đăk Lăk là nơi bt ngun ca nhiu con sơng ln. D án 661 đưc trin khai ti tnh Đk Lk t năm 1999 (năm 1998 là năm chun b) vi mc tiêu: Bo v din tích rng hin cĩ; tăng đ che ph ca rng, gĩp phn đm bo an ninh mơi trưng, gim nh thiên tai; tăng kh
15. 2 năng sinh thy; s dng cĩ hiu qu din tích đt trng đi núi trc to thêm nhiu vic làm cho ngưi lao đng, gĩp phn xĩa đĩi gim nghèo. Trong 9 năm thc hin (19992007) tồn tnh hin ti cĩ 19 D án 661 đưc trin khai, kt qu đã trng mi đưc 29.174 ha, trong đĩ rng PH và ĐD là 5.079 ha; KN tái sinh t nhiên và KN kt hp trng b sung 37.323,5 lưt ha, trung bình mi năm 4.147 lưt ha, chăm sĩc rng trng 25.271 ha, trung bình mi năm 2.807,9 lưt ha, giao khốn QLBVR đn h 511.592,7 lưt ha, trung bình mi năm 56.843,6 lưt ha cho 2.932 h, trong đĩ 1.564 h là đng bào dân tc ti ch, din tích giao khốn t 2530 ha/h, trng rng t 12 ha, mc thu nhp bình quân hàng năm trên 2,5 triu đng/h. Vi nhng kt qu đĩ, d án 661 đã gĩp phn quan trng trong vic nâng đ che ph ca rng tồn tnh t 38% (năm 1999) lên 43% (năm 2007). Tuy nhiên, đ che ph rng vn khơng đng đu gia các vùng, nhiu đa phương trưc đây din tích rng t nhiên khá ln nay đã thay th bng các cây trng nơng nghip như cà phê, cao su, ti huyn Krơng Buk đ che ph rng ch cịn 2,5%, huyn Krơng Păk 6,6%, Krơng Năng 9,9%, CưM'gar 16,5%. Kt qu và ý nghĩa mà d án 661 mang li trong vic xây dng và phát trin rng trng phịng h là rt ln đi vi tnh Đăk Lăk, tuy nhiên cho đn nay chưa cĩ mt cơng trình nghiên cu, đánh giá mt cách tồn din và h thng v vn đ này, ch yu mi dng li đánh giá tình hình trin khai thc hin k hoch. Xut phát t yêu cu đĩ, đ tài Đánh giá kt qu trng rng phịng h thuc D án 661 giai đon 1999 2007 ti tnh Đăk Lăk đt ra là rt cn thit và cĩ ý nghĩa thc tin to ln nhm tng kt và đánh giá đưc kt qu trng rng phịng h d án 661 ti tnh Đăk Lăk, rút ra nhng bài hc kinh nghim cũng như đ xut mt s khuyn ngh cho vic trin khai D án 661 trong nhng năm tip theo tnh Đăk Lăk và nhng nơi khác cĩ điu kin tương t.
16. 3 CHƯƠNG 1 TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 1.1. Trên th gii 1.1.1. Đánh giá d án Ngày nay, cm t “ D án” đã đưc s dng rng rãi trên phm vi tồn th gii. D án cĩ nhiu quy mơ khác nhau, cĩ nhng d án tm c quc t, quc gia, cĩ nhng d án ca doanh nghip và cĩ c nhng d án ca cá nhân hay h gia đình [6]. Theo Cleland và King (1975): D án là s kt hp gia các yu t nhân lc và trí lc trong mt thi gian nht đnh đ đt đưc mc tiêu c th. Vn đ quan trng đưc đt ra là d án phi cĩ mc tiêu nht đnh và quá trình thc hin d án phi hưng ti các mc tiêu đĩ. Theo Clipdap: D án là mt tp hp các hot đng đ gii quyt mt vn đ hay hồn thin mt trng thái đc bit nào đĩ. Ni dung đưc nhn mnh đây là các hot đng cĩ tính đnh hưng ca d án đ gii quyt mt vn đ c th nào đĩ. Theo tài liu hi tho PIMES [14] đã đưa ra hai khái nim: + D án là quá trình gm các hot đng đã đưc lp k hoch nhm đt đưc nhng thay đi mong mun hoc đt đưc mt mc tiêu c th nào đĩ. + D án là quá trình phát trin cĩ k hoch, đưc thit k nhm đt đưc mc tiêu c th vi khon ngân sách xác đnh trong thi gian xác đnh. Thơng thưng thì trong vịng 3 năm hoc 5 năm sau khi kt thúc d án thì các B hay Cơng ty đc lp s tin hành đánh giá d án. Tâm đim là đánh giá tác đng và tính bn vng ca d án so vi mc tiêu ban đu. Trong s tay hưng dn Giám sát đánh giá ca Ngân hàng th gii cũng đã đưa ra nhiu khái nim và phương pháp đánh giá tác đng cho các d án. Tuy nhiên, tt c
17. 4 ch mang tính khái quát chung chung do đĩ vic áp dng các lý thuyt và hưng dn này cũng cn phi linh hot [57]. Trong quá trình thc hin d án, hot đng đánh giá cĩ th đưc tin hành vào nhng giai đon quan trng, thưng gi là đánh giá giai đon (Gittinger 1982). Cĩ nhiu tác gi cho rng, điu quan trng là phi tin hành đánh giá cĩ s tham gia ca các bên cĩ liên quan mà quan trng nht là ngưi hưng li t d án [52]. Theo tài liu nghiên cu ca các tác gi trên th gii như Jim Woodhill, Lisa Robins, Joachim Theis, Heather. M. Grady [dn theo 15] đã phân chia thành hai loi đánh giá: Đánh giá mc tiêu và đánh giá tin trình. Đánh giá mc tiêu là xem xét liu d án cĩ đt đưc mc tiêu đã đnh hay khơng, nĩ tp trung vào phân tích các ch s đo đc hiu qu thu đưc. Đánh giá tin trình là m rng din đánh giá hơn so vi loi đánh giá trên, s dng tri thc và hiu bit ca nhiu ngưi đ xem xét nhiu vn đ ca d án. Trưc nhng năm 1990, thut ng “đánh giá d án” mi ch gii hn đánh giá hiu qu d án trong đĩ cĩ hiu lc thc thi. T sau năm 1990 các hot đng đánh giá đưc thc hin đã bao gm c đánh giá tác đng d án, tc là xem xét các hot đng ca d án đĩ cĩ bn vng sau khi d án kt thúc khơng (John et al, 2000). Hin nay, vic đánh giá tác đng đưc coi như bt buc đi vi tt c các hot đng đánh giá, bao gm tt c các thay đi v sinh thái, văn hố xã hi, kinh t, k thut, th ch và chính sách đem li bi các hot đng ca mt chương trình, d án. FAO (1979) đã xut bn tài liu “Phân tích các d án Lâm nghip” do Hans M Gregersen và Amoldo H. Contresal biên son. Đây là tài liu ging dy dùng cho các đa phương mà t chc FAO cĩ đu tư d án trng rng và phát trin lâm nghip; tài liu này tương đi đy đ và phù hp vi điu kin
18. 5 đánh giá hiu qu các d án lâm nghip các nưc đang phát trin, trong đĩ cĩ nưc ta. FAO [46] nhn mnh vic đánh giá hiu qu xã hi và mơi trưng khi đưa ra các báo cáo tham lun v lâm nghip xã hi, lâm nghip cng đng. Cũng theo FAO [49], mt d án đu tư trong lâm nghip dù cĩ đt đưc hiu qu tài chính cao (NPV, IRR, B/C, ) nhưng chưa đt đưc hiu qu xã hi (gii quyt vic làm to thêm thu nhp cho cng đng, ) và hiu qu mơi trưng (ơ nhim, xĩi mịn đt ) thì khơng đưc coi là mt d án bn vng. 1.1.2. Nghiên cu xĩi mịn đt và thy văn rng Đ cĩ cơ s khoa hc cho vic xây dng và qun lý rng phịng h đu ngun thì vic tìm hiu nguyên nhân xĩi mịn và hin tưng xĩi mịn ca đt vùng đu ngun rt đưc quan tâm. Nhiu tác gi trên th gii đã nghiên cu nh hưng ca kích thưc ht mưa, cưng đ mưa, phân b mưa ti xĩi mịn đt như cơng trình nghiên cu ca Hudson HW (1971), Zakharop P.X (1981). nh hưng ca các yu t đ dc, chiu dài dc, loi đt, lp thc bì cũng đưc quan tâm nghiên cu và cơng b rng rãi trong nhiu cơng trình khoa hc ca các tác gi như Smith D.D và Wischmeier W.H (1957), Ching J.G (1978), Giacomin (1992). Cơng trình nghiên cu đu tiên v xĩi mịn đt và dịng chy đưc nhà bác hc Volni ngưi Đc thc hin trong thi kỳ 1877 đn 1885 (Hudson N, 1981 [11]). Nhng ơ thí nghim đưc s dng đ nghiên cu nh hưng ca nhiu nhân t như: Thc bì, loi đt, đ dc mt đt, lưng mưa ti dịng chy và xĩi mịn đt. Trong cơng trình này Volni cũng nghiên cu nh hưng ca loi đt và đ dc mt đt ti dịng chy và xĩi mịn đt. Tuy nhiên, phn ln các kt lun chưa đưc đnh lưng rõ ràng. Bng thí nghim trong phịng, Ellison (theo Hudson N, 1981 [11]) thy rng các loi đt khác nhau cĩ biu hin khác nhau trong các pha xĩi mịn đt
19. 6 do nưc. Ellison là ngưi đu tiên phát hin ra vai trị ca lp ph thc vt trong vic hn ch xĩi mịn đt và vai trị cc kỳ quan trng ca ht mưa rơi đi vi xĩi mịn. Phát hin ca Ellison đã m ra mt phương hưng mi trong nghiên cu xĩi mịn đt, đã làm thay đi quan đim nghiên cu v xĩi mịn và khng đnh kh năng bo v đt ca lp thm thc vt. Kt qu quan trng ca nghiên cu xĩi mịn và kh năng bo v đt, bng các kt qu nghiên cu thc nghim các nhà nghiên cu đã xây dng đưc phương trình mt đt trưng Đi hc Tng hp Pardiu (M) vào cui năm 1950 (Hudson N, 1981 [11]). Sau đĩ phương trình này đưc W. H, Wischmeier hồn chnh dn (W. H, Wischmeier, 1978 [58]). Phương trình đt mt làm sáng t vai trị ca tng nhân t nh hưng ti xĩi mịn. Nĩ cịn cĩ tác dng đnh hưng cho nhiu nghiên cu sau này nhm xác đnh quy lut xĩi mịn và nghiên cu các mơ hình canh tác bn vng các khu vc cĩ điu kin đa lý khác nhau. Vic nghiên cu đnh lưng nh hưng ca các yu t ti xĩi mịn đt ln đu tiên đưc V.A. Sing (1940) đưa ra khi tìm cách xác đnh nh hưng ca chiu dài sưn dc (L) và đ dc (S) đn hot đng ca xĩi mịn. Sau đĩ Smith D.D (1941) đã xác đnh lưng đt xĩi mịn cho phép và ln đu tiên đã đánh giá nh hưng ca các nhân t cây trng (C), cũng như vic áp dng các bin pháp bo v đt (P) các mc đ khác nhau đn xĩi mịn đt bng các cơng trình nhân to. Tip đĩ, nhiu phương trình d báo xĩi mịn đã đưc nghiên cu và cơng b, trong đĩ phương trình ca Wischmeier W.H Smith D.D đã đưc tha nhn và ng dng rng rãi. Lưng nưc mưa gi li trên tán là mt trong nhng ch tiêu phn ánh kh năng gi nưc, t đĩ nh hưng đn kh năng phịng h ca rng. Các cơng trình nghiên cu cho thy t l lưng nưc mưa gi li trên tán lá rng lá kim ơn đi chim ti 20 40% (Vương L Tiên và Lý Á Quang, 1991 [37].
20. 7 Nhng nghiên cu v t l lưng mưa ngăn gi bi tán rng các kiu thm thc vt rng tương ng vi các đi khí hu khác nhau Trung Quc cho thy, phm vi bin đng ca t l lưng mưa b ngăn gi li trong khong 11,4 34,3%, h s bin đng 6,68 55,05%, trong đĩ t l lưng nưc mưa gi li trên tán rng lá kim thưng xanh á nhit đi, trên núi cao min tây là ln nht, ca rng hn giao cây lá rng thưng xanh vi cây lá rng rng lá á nhit đi, min núi là nh nht (Vu Chí Dân Christoph Peisert Dư Tân Hiu, 2001) [4]. Lưng nưc mưa lt tán đã đưc nhiu tác gi trên th gii nghiên cu. Tuy nhiên, ch cĩ mt s ít cơng trình nghiên cu đm bo đưc đ tin cy cn thit khi đưa ra s liu v thành phn cân bng nưc này (Bruijnzeel L A, 1990a, 1990b) [41, 42]. Nhìn chung, thành qu nghiên cu lưng nưc mưa lt tán cịn rt khiêm tn, mi đưa ra mt s thơng tin ban đu như: t l phn trăm lưng nưc mưa lt tán so vi tng lưng mưa ca các loi rng thưng đt t 75 % tr lên, ph thuc vào cu trúc tán lá, ch s din tích lá, đc đim mưa và nhân t giĩ; năng lưng nưc mưa lt qua tán rng cây g thưng ln hơn năng lưng ca mưa ngồi nơi trng; hàm lưng cht dinh dưng khống trong thành phn ca nưc mưa lt tán cao hơn so vi nưc mưa ngồi nơi trng (Jordan và C. F Herrea 1981) [51]. Vt rơi rng cĩ kh năng ngăn gi nưc tương đi ln, nên cĩ tác dng b sung nưc cho đt và cung cp nưc cho thc vt (Vu Chí Dân & Vương L Tiên, 2001) [5]. Ngồi ra, do vt rơi rng cĩ nhng l hng ln và nhiu hơn so vi đt, nên lưng nưc ngăn gi li d dàng bc hơi đi. Nhng nghiên cu ca Black và Kelliher (1998) (dn theo Vu Chí Dân & Vương L Tiên, 2001) [5] cho thy rng, lưng nưc bc hơi t vt rơi rng ca các kiu rng khác nhau chim khong 3 21% tng lưng nưc bc hơi trên mt đt rng.
21. 8 Nhìn chung, đt rng t nhiên cĩ kh năng thm nưc cao và ít khi xut hin dịng chy b mt (Doulass 1997 [43]; Pritchett, 1979 [dn theo 54] Tuy nhiên, khi rng b cht h tr nên thưa tht và đ dc mt đt ln, cĩ th to ra nhiu lưng nưc chy trên b mt (Ruxton B P, 1967 [55]; Imeson A C và Vis, 1982 [50]). Cu trúc rng cĩ ý nghĩa rt ln, nĩ quyt đnh đn kh năng phịng h ca rng. Vic nghiên cu cu trúc rng nhm tìm ra nhng cu trúc hp lí, cĩ kh năng phịng h cao là cơ s quan trng cho vic xây dng các khu rng phịng h. Cơng trình nghiên cu ca Moltranov A.A (1960, 1973) và Matveev P.N. (1973) là nhng cơng trình ln đ cp ti cu trúc rng phịng h đu ngun nưc. Vi trang thit b to mưa nhân to, các tác gi đã nghiên cu nh hưng ca các nhân t cu trúc ti kh năng điu tit nưc, bo v đt ca rng như: cu trúc t thành lồi, cu trúc tui, cu trúc tng th và đ tàn che. Nhng nghiên cu này đã đt cơ s cho vic xây dng rng phịng h đu ngun cũng như vic xác đnh các bin pháp k thut lâm sinh tác đng vào rng ơn đi. Tuy vy, do cu trúc ca rng ơn đi khơng cĩ lp thm tươi cây bi dày như nưc ta nên các tác gi chưa chú ý nhiu đn vai trị ca tng mt đt, ngồi ra cu trúc tng th cũng chưa đưc các tác gi nghiên cu sâu. Nhng thiu sĩt này đã đưc Lui Wenyao và các cng s (1992) b sung khi nghiên cu tnh Yunnan, Trung Quc. Bên cnh rng phịng h đu ngun thì rng phịng h ven bin cũng rt đưc quan tâm chú ý. Các nghiên cu đu tp trung vào vic chn lồi cây và xây dng các đai rng phịng h ven bin. Cĩ th k đn mt s tác gi như Zheng Haishui (1996), Pinyopuarerk K. và House A.P.N (1993), Nhikitin P.D, theo kt qu nghiên cu ca các tác gi này thì rng phịng h trên đt cát ven bin nên đưc xây dng thành các đai rng, lồi cây cĩ kh năng phịng h tt và đưc đ cp đn nhiu nht là Phi lao. Hin nay, Phi lao cũng
22. 9 đưc trng nhiu nưc ta trong các đai rng chn giĩ, chn cát ven bin đc bit là tnh Qung Bình. 1.1.3. Các bin pháp k thut xây dng và các mơ hình rng phịng h Liên Xơ và Trung Quc thưng dùng cơng thc đ xác đnh din tích rng chng xĩi mịn đt dc là: F = AxK1+ Pxk2 vi F là din tích rng bo h v dc (ha), A là din tích bc thang mà din tích rng bo v dc phi phịng chng xĩi mịn (ha), P là din tích đng c mà din tích rng bo v dc phi phịng chng (ha); K1 là đ dày tng nưc mt ln nht ca dịng nưc mt sn sinh ra trên mi ha rung bc thang (mm/phút); k2 là đ đy tng nưc mt ln nht ca dịng nưc mt sn sinh ra trên mi ha đng c (mm/phút) và h là sc hút nưc ca đt rng (mm/phút) [dn theo 39]. Đi vi rng phịng h đu ngun, mt s nưc trên th gii đã áp dng phương pháp khoanh nuơi xúc tin tái sinh, trng b sung, bo v ngăn nga các tác đng xu ti rng. Ti Malaysia đã xây dng rng nhiu tng vi vic s dng 2 lồi cây trng khác nhau; Nht Bn cũng đã to rng nhiu tng bng cách khai thác rng theo băng rng 45 m và sau đĩ trng mi vào các băng rng đã cht. Bin pháp k thut xây dng rng phịng h ven bin cũng đưc quan tâm nghiên cu. Các cơng trình nghiên cu ca V.A Lơmitcơsku (1809), Dokuchaep (1982), X. A Timiriazep (1983, 1909, 1911) đu cho rng trên các hoang mc mun ci thin tiu khí hu và ci to đt phi trng rng phịng h thành h thng đai theo mng lưi ơ vuơng, cĩ kt cu kín, cĩ hn giao nhiu tng. Trung Quc và các nưc Trung Đơng, min Đơng và Tây Châu Phi thì Phi lao đưc coi là lồi cây ch đo trng trên các vùng cát thành các h thng đai cĩ chiu rng ít nht 100 200 m. Sau đai rng Phi lao là các
23. 10 đai rng hn giao hoc thun lồi ca Bch đàn, Keo, Thơng nha, phía trong cùng sau các đai rng dùng đ canh tác nơng nghip. 1.1.4. Các chính sách t chc, qun lý rng phịng h T gia th k XX tr li đây, khi tài nguyên rng nhiu quc gia đã b gim sút nghiêm trng, mơi trưng sinh thái và cuc sng ca đng bào min núi b đe do thì phương thc qun lý tp trung như trưc đây khơng cịn thích hp na. Ngưi ta đã tìm mi cách cu vãn tình trng suy thối rng thơng qua vic ban b mt s chính sách nhm đng viên và thu hút ngưi dân tham gia qun lý và s dng tài nguyên rng. Phương thc qun lý rng cng đng (hay lâm nghip cng đng) xut hin đu tiên n Đ và dn dn bin thái thành các hình thc qun lý khác nhau như lâm nghip trang tri, lâm nghip xã hi (Nêpan, Thái Lan, Philippin, ) [dn theo 36]. Nhm khc phc tình trng khai thác rng quá mc, các nhà khoa hc cũng đã nghiên cu và đ xut các gii pháp nâng cao hiu qu qun lý rng như: Các nhà lâm hc Đc (G.L.Hartig 1840; Heyer 1883; Hundeshagen 1926) [56] đã đ xut nguyên tc li dng lâu bn đi vi rng thun loi đng tui; Các nhà lâm hc Pháp (Gournand 1922) và Thu S (H.Biolley 1922) đã đ ra phương pháp kim tra điu chnh sn lưng vi rng khai thác chn khác tui, vv Vào cui th k XX, khi tài nguyên rng đã b suy thối nghiêm trng thì con ngưi mi nhn thc đưc rng tài nguyên rng là cĩ hn và đang b suy gim nhanh chĩng, nht là tài nguyên rng nhit đi. Nu theo đà mt rng mi năm khong 15 triu ha như s liu thng kê ca FAO thì ch hơn 100 năm na rng nhit đi hồn tồn b bin mt, lồi ngưi s chu nhng thm ho khơn lưng v kinh t, xã hi và mơi trưng [47]. Theo báo cáo ca Oli Krishna Prasad (1999), ti Khu bo tn Hồng gia Chitwan Nepal, đ qun lý rng bn vng, cng đng dân cư vùng đm đưc tham gia hp tác vi mt s bên liên quan trong vic qun lý tài nguyên
24. 11 vùng đm phc v cho du lch. Li ích ca cng đng khi tham gia qun lý tài nguyên là khong 30 50% thu đưc t du lch hng năm s đưc đu tư tr li cho các hot đng phát trin kinh t xã hi ca cng đng [53]. 1.2. Vit Nam 1.2.1. Đánh giá d án Theo Vũ Nhâm bt kỳ mt d án nào khi đi vào hot đng đ đt đưc mc tiêu ca mình mt cách hiu qu, cn đáp ng đưc yêu cu cơ bn ca d án như sau: tính khoa hc; tính thc tin; tính pháp lý và tính thng nht [8]. Theo Tơ Duy Hp và Lương Hng Quang [16] d án đưc hiu như mt k hoch can thip đ giúp cng đng dân cư hoc cá nhân ci thin điu kin sng trên mt đa bàn nht đnh. Vit Nam, các d án đu tư cho phát trin rng đã đưc tin hành cách đây trên na th k nhưng ch vài chc năm gn đây mi đưc thc hin trên quy mơ ln. Thi kỳ đu chúng ta mi ch chú trng đn hiu qu kinh t cịn hiu qu v xã hi và mơi trưng sinh thái hu như chưa đưc quan tâm đn. Phm Xuân Thnh [40], Đàm Đình Hùng [9] đã đ cp đn mt s tác đng ca d án v mt kinh t, xã hi và mơi trưng, đúc kt các kinh nghim, rút ra nhng mt làm đưc và nhng mt cịn tn ti làm cơ s đnh hưng phát trin giai đon hu d án và cho các d án cĩ vn đu tư nưc ngồi ti Vit Nam. Tuy nhiên, các báo cáo mi ch mơ t các hot đng ca d án, cịn đánh giá tác đng ca d án mang nhiu tính cht đnh tính cm quan hơn là các s liu đnh lưng. Li Th Nhu (2004) khi nghiên cu “ Đánh giá tác đng ca d án trng rng nguyên liu ván dăm giai đon 1999 2003 ca Cơng ty Lâm nghip Thái Nguyên ” [21] đã đánh giá v các mt kinh t, xã hi và mơi trưng, quá trình đánh giá cĩ s dng các ch tiêu ch báo, cĩ s so sánh các
25. 12 lĩnh vc trưc và sau d án. Tuy nhiên, tác gi mi ch dng li nhng tác đng tích cc mà chưa đi sâu phân tích nhng tác đng tiêu cc ca d án. D án “Đánh giá tác đng mơi trưng Lâm nghip Vit Nam qua mt s mơ hình liên kt qun lý rng cng đng ti Yên Bái và Hà Giang” cũng đã cĩ các nghiên cu đánh giá chính sách Lâm nghip thơng qua các mơ hình liên kt qun lý rng ti hai tnh min núi phía Bc và cũng cĩ nhng kt lun và kin ngh đ cĩ th duy trì các thành cơng ca d án: (i) rà sốt li các qu đt rng do Lâm nghip qun lý (ii) rà sốt li các hp đng khốn QLBV, khoanh nuơi và trng rng do các đơn v kinh doanh qun lý (iii) kt hp cht ch chc năng phịng h vi chc năng sn xut (iv) cĩ chính sách cho ngưi hưng li t khi đưc giao đt giao rng hay khốn BVR và trng rng (v) phát trin th trưng lâm sn đa phương (vi) xây dng qu bo v và tái to rng ca thơn bn (vii) khng đnh v trí pháp lý ca cng đng thơn bn đ qun lý s dng rng như nhng ch th khác [1]. 1.2.2. Nghiên cu xĩi mịn đt và thy văn rng Nghiên cu v xĩi mịn đt là cơ s khoa hc quan trng cho vic xây dng rng phịng h đu ngun. nưc ta vn đ này đưc nhiu tác gi rt quan tâm. Theo Nguyn Quang M (1984) [18] thì vn đ xĩi mịn đt đã bt đu đưc quan tâm nưc ta t trưc nhng năm 1954, bưc đu mi ch là nhng bin pháp chng xĩi mịn sơ khai như làm rung bc thang, xây kè cng. Nhiu tác gi đã đi sâu nghiên cu và cho ra đi nhiu cơng trình khoa hc cĩ giá tr v xĩi mịn đt như nghiên cu ca Nguyn Ngc Bình, Cao Văn Vinh v nh hưng ca đ dc ti xĩi mịn đt, gĩp phn đ ra các ch tiêu và quy ch bo v, s dng và khai thác đt dc; Tơn Gia Huyên (1967), Chu Đình Hồng, Nguyn Xuân Quát, Bùi Ngnh (1963) đã tp trung nghiên cu vùng Tây Bc, Bc Thái, Sơn La, Phú Th, Lào Cai v bin pháp và
26. 13 cơng trình trng cây phân xanh che ph đt; nghiên cu ca Chu Đình Hồng và Đào Khương v nhng nét đc trưng ch yu ca xĩi mịn vùng khí hu nhit đi Vit Nam. Nhiu phương pháp nghiên cu hin đi đã đưc áp dng, xây dng hàng lot các khu quan trc xĩi mịn đnh v bng xi măng, gch, g, kim loi như trm nghiên cu xĩi mịn An Châu (Hu Lũng Lng Sơn), trm Eakmat (Buơn Ma Thut), trm nghiên cu xĩi mịn đt Tây Nguyên. Trong nhng năm 1980, các cơng trình nghiên cu đã tp trung vào xĩi mịn đt và kh năng gi nưc ca mt s thm cây trng nơng nghip và cơng nghip, đc bit là các tnh vùng Tây Nguyên. Trong thi gian này nhiu khu nghiên cu quan trc đnh v đã đưc xây dng kiên c bng gch, xi măng, g, kim loi, Hàng lot cơng trình mang nhiu sc thái và đi vào đnh lưng như cơng trình nghiên cu ca Nguyn Quang M, Quách Cao Yêm, Hồng Xuân Cơ (1984) [18]. Nhng cơng trình nghiên cu này đã làm rõ nh hưng ca nhân t đa hình ti xĩi mịn, vai trị chng xĩi mịn ca mt s thm thc vt nơng nghip, đã chú ý ti đ che ph gn lin vi các giai đon phát trin ca cây trng, đnh hưng cho vic xây dng các gii pháp phịng chng xĩi mịn trên sưn dc. Tuy nhiên, khă năng gi nưc ca các thm thc vt cịn ít đưc chú ý (Pham Văn Đin, 2004) [7]. Trong cơng trình nghiên cu xĩi mịn đt Thanh Hồ (Vĩnh Phúc), Nguyn Quang M và Đào Đình Bc (1985) [dn theo 19] đã đưa ra mt s nhn xét v đc đim xĩi mịn đt Vit Nam như sau: quá trình xĩi mịn đt Vit Nam thì hin tưng xĩi mịn theo b mt gây tác hi to ln hơn c, tip sau là xĩi mịn theo dịng, cịn xĩi mịn do giĩ ch hot đng mt s nơi cĩ điu kin thích hp như Tây Nguyên và gii đng bng hp ven bin min Trung. Vic chng xĩi mịn Vit Nam phi mang đc đim riêng ca min nhit đi m, ch khơng th theo khuơn mu ca các nưc Âu, M; cưng đ
27. 14 xĩi mịn đt Vit Nam rt mnh (150 200 tn/ha/năm), song các bin pháp chng xĩi mịn cịn rt thơ sơ và chưa đưc trin khai rng rãi. Nhn đnh này ca tác gi cĩ l hơi phin din, vì lưng đt xĩi mịn 150 200 tn/ha/năm ch xy ra mt s nơi cĩ đ dc ln, đt cĩ kt cu khơng tt, nghèo mùn, thm thc vt trơ tri, ch khơng th là lưng đt xĩi mịn bình quân nưc ta. Nghiên cu ca Phm Văn Sơn (1994) [34] cho thy, bình quân mi năm lịng h thy đin Hịa Bình b bi lng bình quân t 0,3 0,5 m. Bi lng sơng Đà s làm cho h cha nưc Hịa Bình b gim tui th t 250 năm theo thit k xung ch cịn 50 100 năm. Vai trị ca rng trong vic gi nưc là rt quan trong. Nghiên cu ca Võ Minh Châu (1993 dn theo Vương Văn Quỳnh, 1999 [24]) cho thy s suy gim din tích rng đu ngun sơng Ngàn M t 23.971 ha xung cịn 6.000 ha đã làm cho lưng nưc h K G gim đi đáng k t 340 triu m 3 xung cịn 60 triu m 3 nưc, do đĩ khơng đm bo nưc cho sn xut nơng nghip trên din tích 6.000 ha. Đ Đình Sâm, Ngơ Đình Qu và Vũ Tn Phương (2002) [32] đã đưa ra dn liu lưu lưng dịng chy ti nơi cĩ rng thp hơn t 2,5 đn 27 ln so vi khu vc canh tác nơng nghip, rng t nhiên cĩ tác dng tt hơn rng trng trong vic gim dịng chy mt; dịng chy kit nơi cĩ rng cao hơn nơi khơng cĩ rng. Các nghiên cu ca Bùi Ngnh và Nguyn Danh Mơ (1977) [19]; Bùi Ngnh và Nguyn Ngc Đích (1985) [20] cho thy s thay đi dịng chy mt mt s dng rng khác nhau, trên cơ s đĩ các tác gi đã đ xut nhng mơ hình b trí các đai rng gi nưc trên sưn dc. Năm 1981, Lê Đăng Ging và Nguyn Th Hồi Thu (1981) [8] đã tng kt kt qu nghiên cu v kh năng gi nưc, điu tit dịng chy ca rng th sinh hn giao lá rng ti núi
28. 15 Tiên, Hu Lũng, Lng Sơn. Các tác gi đã đ ngh vic xây dng và thit k rng phịng h các trin sơng phi phát huy đưc kh năng gi nưc cao nht ca nĩ trong nhng thi đim lưng mưa mùa tp trung cao. Nghiên cu ca Võ Đi Hi (1996) [12], Nguyn Ngc Lung và Võ Đi Hi (1997) [17] cho thy vai trị điu tit nưc, chng xĩi mịn đt ca rng rt ln: lưng nưc mưa b tán rng ngăn cn dao đng t 5,75 11,6% tùy thuc vào tng loi rng; lưng nưc to thành dịng chy ngm và các dng khác t 88,2% 92,5% tng lưng nưc mưa; lưng nưc to thành dịng chy b mt nhng nơi cĩ rng rt thp, qua đĩ hn ch kh năng hình thành lũ và lũ quét. Các tác gi cũng đã thành cơng trong vic xây dng phương pháp đo lưng nưc mưa lt qua tán rng. Theo đĩ thì phi dùng ít nht 9 ng đo mưa b trí h thng trên din tích 3600 m 2 s cho kt qu tin cy vi sai s luơn nh hơn 10%. Mt thành qu na đưc th hin rõ nét qua cơng trình nghiên cu này là vic xác đnh cu trúc hp lý ca thm thc vt rng chng xĩi mịn đt. Hai tác gi đã xây dng đưc bng tra h s thm thc vt (h s C) tương ng vi đc đim và cu trúc ca mt s thm rng. 1.2.3. Các bin pháp k thut xây dng và các mơ hình rng phịng h Theo Lut Bo v và Phát trin rng (2004) thì rng phịng h đu ngun phi đưc xây dng thành rng tp trung, lin vùng, nhiu tng. Ti điu 28 quyt đnh 186/TTg ngày 14/8/2006 ca th tưng chính ph v vic ban hành Quy ch qun lý rng quy đnh: Đi vi rng phịng h đu ngun phi đt đưc đ tàn che t 0,6 tr lên đ rng cĩ kh năng duy trì, điu tit ngun nưc, bo v đt, gim xĩi mịn. Đây là nhng cơ s khoa hc và pháp lý quan trng cho vic xây dng rng phịng h đu ngun nưc ta. Theo Nguyn Anh Dũng (2006) thì nưc ta hin nay cĩ 2 gii pháp k thut ch yu đ phc hi và phát trin rng phịng h, đĩ là trng rng và khoanh nuơi xúc tin tái sinh cĩ trng b sung. Vn đ khoanh nuơi phc hi
29. 16 rng nưc ta đã đưc đt ra t rt sm, vào khong nhng năm 1950 sau khi min Bc đưc gii phĩng, vn đ này đưc đ cp đn trong thut ng “khoanh núi nuơi rng ”. Tuy nhiên, vì nhiu lý do mà trong mt thi gian rt dài sau đĩ ngưi ta ch chú ý đn khai thác rng t nhiên là chính. Mãi đn nhng năm 1990, cái đưc gi là “khoanh núi nuơi rng ” mi đưc đnh hình và phát trin theo cm thut ng “phc hi rng bng khoanh nuơi xúc tin tái sinh ”. Điu này đưc th hin trong 2 quy phm ngành QPN 1492 và QPN 2198. Nghiên cu xác đnh lồi cây phc v trng rng phịng h đu ngun là vic làm rt quan trng. Võ Đi Hi, Nguyn Xuân Quát và Đào Cơng Khanh (1997) đã nghiên cu xác đnh chng loi cây bn đa phc v cho trng rng phịng h mt s vùng trng đim. Trên cơ s tiêu chun cây bn đa đưa vào trng rng phịng h là phi phù hp vi tiu vùng sinh thái, kt hp đưc vi nhau, cĩ tác dng phù tr ln nhau, điu tit ngun nưc, chng xĩi mịn, gi đt, sng lâu năm, tán lá dày, rm và thưng xanh, b r phát trin sâu, các tác gi đã đưa ra mơ hình trng rng phịng h d tuyn cho 7 vùng sinh thái lâm nghip trên c nưc. Vic nghiên cu và xác đnh cu trúc hp lý ca rng phịng h làm cơ s cho vic xây dng các khu rng phịng h cĩ cht lưng cao cũng đưc quan tâm. Năm 1996, Nguyn Ngc Lung và Võ Đi Hi đã cơng b cơng trình Kt qu bưc đu nghiên cu tác dng phịng h ngun nưc ca mt s thm thc vt chính và các nguyên tc xây dng rng phịng h ngun nưc , trong đĩ các tác gi đã đánh giá đưc năng lc phịng h ca mt s dng cu trúc thm thc vt rng v mt chng xĩi mịn và điu tit ngun nưc. Trên cơ s đĩ đ xut nhng mơ hình rng phịng h đu ngun cĩ cu trúc hp lý. Theo Hồng Liên Sơn và các cng s (2005) [35] cho bit D án trng mi 5 triu ha rng giai đon 1998 2004 đã xây dng đưc khá nhiu mơ
30. 17 hình rng trng phịng h đu ngun. Kt qu tng hp s liu báo cáo ca các tnh cĩ trng rng phịng h cho thy các mơ hình khá đa dng, tng s cĩ ti 188 mơ hình trng rng phịng h, mt đ trng rng rt khác nhau tuỳ thuc vào tng lồi cây và k thut áp dng trong mi mơ hình. Căn c vào các lồi cây trng rng phịng h cĩ th chia các mơ hình trng rng phịng h thành 4 nhĩm chính là cây bn đa trng hn giao vi nhau và cây bn đa hn giao vi cây phù tr; các lồi Thơng trng thun lồi và Thơng trng hn giao vi các lồi cây khác; các lồi Keo trng thun lồi và Keo trng hn giao vi các lồi cây khác; các lồi Tre, lung trng thun lồi. Trong nhng năm gn đây, các mơ hình này đa dng và đưc phát trin rng hơn nhiu tnh. Ngồi ra, rng tre lung cĩ kh năng chng xĩi mịn tt do lá rng nhiu và khĩ phân hu, r cây nhiu ch yu phân b b mt đt nên che ph đt tt. 1.2.4. Các chính sách t chc, qun lý rng phịng h Vic t chc qun lý rng phịng h đã đưc quy đnh c th trong nhiu các văn bn pháp quy ca Nhà nưc như Quy ch qun lý rng phịng h, rng đc dng, rng sn xut là rng t nhiên ban hành theo Quyt đnh s 08/2001/ QĐTTg ngày 11/1/2001 ca Th tưng Chính ph [31]; Lut Bo v và Phát trin rng năm 2004 [29] ; Quy ch qun lý rng ban hành kèm theo Quyt đnh s 186/2006/ QĐTTg ngày 14/8/2006 ca Th tưng Chính ph [30]; Ngh đnh s 23/2006/NĐCP ngày 03 tháng 3 năm 2006 ca Chính ph v thi hành Lut Bo v và phát trin rng [22] , theo đĩ vic t chc, qun lý rng phịng h nưc ta cĩ th tĩm tt như sau: Rng phịng h nĩi chung và rng phịng h đu ngun nĩi riêng đưc Nhà nưc thng nht qun lý và xác lp thành h thng các khu rng phịng h quc gia do B NN & PTNT trc tip qun lý. Trong khung t chc qun lý ca B NN & PTNT cĩ 2 Cc liên quan đn qun lý rng phịng h là: 1)
31. 18 Cc Lâm nghip chu trách nhim v các hot đng phc hi, phát trin vn rng phịng h, các chính sách qun lý và khuyn lâm; 2) Cc Kim lâm chu trách nhim bo v, phịng chng cháy rng, theo dõi din bin tài nguyên rng, cp tnh cĩ Chi cc Lâm nghip và Chi cc Kim lâm trc thuc S NN & PTNT; cp huyn cĩ các phịng Kinh t (phịng NN & PTNT trưc đây) và Ht kim lâm. Mi khu rng phịng h đưc xác lp, t chc qun lý theo mc đích s dng trên tng đa bàn c th và cĩ ch qun lý. Ch rng đưc giao qun lý rng và quyn s dng đt, chu trách nhim qun lý, bo v, xây dng và s dng hp lý tài nguyên rng theo quy đnh ca pháp lut và khơng đưc trái vi Quy ch qun rng phịng h, Lut Bo v Phát trin rng. Tuỳ theo quy mơ, tính cht, mc đ quan trng ca mi khu rng phịng h đ thành lp Ban qun lý, trưng hp đc bit cĩ quy mơ din tích tp trung t 5.000 ha tr lên đưc thành lp Ban qun lý, hot đng theo cơ ch đơn v s nghip kinh t cĩ thu. Khu rng phịng h cĩ din tích tp trung t 20.000 ha tr lên, đưc t chc Ht Kim lâm trc thuc Ban qun lý rng phịng h, đng thi chu s ch đo v chuyên mơn nghip v ca cơ quan Kim lâm cp tnh. Nhng khu rng phịng h cĩ din tích dưi 5.000 ha (tp trung hoc khơng tp trung) khơng thành lp Ban qun lý mà giao cho các t chc khác, h gia đình, cá nhân qun lý, bo v, xây dng. 1.3. Nhn xét và đánh giá chung Đim qua các cơng trình nghiên cu cĩ liên quan đn đ tài nghiên cu cĩ th rút ra mt s nhn xét sau đây: Rng phịng h, đc bit là rng phịng h đu ngun đưc quan tâm chú ý nhiu nưc trên th gii. Các cơng trình nghiên cu đưc tin hành khá đng b trên nhiu các khía cnh khác nhau, ch yu tp trung vào xĩi mịn đt, xác đnh cu trúc hp lí ca rng, thu văn rng, các bin pháp k
32. 19 thut xây dng rng và các chính sách t chc qun lý rng, V đánh giá d án cũng đã cĩ nhiu nghiên cu thc hin các mc đ khác nhau, nhìn chung đã xây dng đưc phương pháp lun, ni dung đánh giá các tác đng ca d án, đc bit chú trng v hiu qu kinh t, xã hi và mơi trưng. Kt qu các nghiên cu này là nhng tài liu tham kho cĩ giá tr, đnh hưng cho đ tài nghiên cu. Vit Nam, vic nghiên cu xây dng và phát trin rng phịng h đu ngun đưc Nhà nưc đc bit quan tâm, rt nhiu các cơng trình nghiên cu, các D án quy hoch vùng phịng h đu ngun đưc phê duyt và trin khai. Các văn bn quy phm pháp lut đưc ban hành đã to hành lang pháp lý quan trng cho vic xây dng và phát trin rng phịng h nưc ta. Trong thi gian qua, các cơng trình nghiên cu ch yu tp trung vào xĩi mịn đt, thy văn rng, cu trúc hp lý ca rng phịng h, Vic đánh giá các mơ hình rng trng phịng h cũng đưc mt s tác gi quan tâm nhưng nĩi chung cịn ít. Đc bit là trong D án 661 đã xây dng mt khi lưng khá ln rng trng phịng h, nhưng nhng nghiên cu, đánh giá v vn đ này cịn rt ít hoc nu cĩ thì mi ch thc hin trên din rng, thiu nhng nghiên cu c th cho tng vùng, tng đa phương. Đăk Lăk là mt trong nhng tnh Tây Nguyên tham gia thc hin D án 661 t năm 1999 và đã đt đưc nhiu kt qu. Cho đn nay chưa cĩ mt cơng trình đánh giá nào cĩ h thng và tồn din v các kt qu đã đt đưc ca d án trên đa bàn tnh Đăk Lăk. Xut phát t yêu cu đĩ đ tài: “Đánh giá kt qu trng rng phịng h thuc D án 661 giai đon 1999 2007 ti tnh Đăk Lăk " đt ra là rt cn thit, cĩ ý nghĩa lý lun và thc tin ln.
33. 20 CHƯƠNG 2 MC TIÊU, ĐI TƯNG, GII HN, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. Mc tiêu đ tài * V khoa hc : Tng kt và đánh giá đưc kt qu trng rng phịng h, các bin pháp k thut, cơ ch chính sách, sut đu tư, các mơ hình lâm sinh đã áp dng trong d án 661 giai đon 1999 2007 ti tnh Đk Lk. Phân tích các khong trng, s thiu ht trong hưng dn k thut, sut đu tư và vic áp dng trong thc tin d án 661 trên đa bàn tnh Đk Lk. * V thc tin : Đ xut đưc lồi cây và mơ hình rng trng phịng h cĩ trin vng ti tnh Đk Lk. Đ xut đưc mt s khuyn ngh v các bin pháp k thut, cơ ch chính sách, sut đu tư cho D án 661 giai đon 2008 2010 và trng rng phịng h ti tnh Đk Lk. 2.2. Đi tưng nghiên cu Đi tưng nghiên cu ca đ tài là rng trng phịng h ti tnh Đăk Lăk thuc D án 661 giai đon 1999 2007. 2.3. Gii hn nghiên cu V đa bàn nghiên cu: Gii hn trong tnh Đk Lk. V ni dung nghiên cu: + Đánh giá kt qu trng rng phịng h d án 661: gii hn trong vic đánh giá din tích trng rng, cơ cu ngun vn đu tư trng rng phịng h, lồi cây, lp đa, bin pháp k thut trng rng phịng h thuc tnh Đk Lk.
34. 21 + Đánh giá cht lưng rng trng phịng h: Ch đánh giá tình hình sinh trưng ca rng trên các dng lp đa theo các ch tiêu D 1,3 , Hvn, Dt, t l sng, đ che ph, điu kin lp đa. Vì điu kin và thi gian nghiên cu cĩ gii hn nên khơng đánh giá đưc kh năng phịng h ca rng. + Đánh giá h thng cơ ch, chính sách d án 661: Tp trung vào chính sách t chc qun lý trin khai thc hin d án, chính sách đu tư, hưng li. 2.4. Ni dung nghiên cu: Đ tài đt ra các ni dung nghiên cu sau đây: Đánh giá kt qu trng rng phịng h D án 661 giai đon 1999 2007 tnh Đk Lk. Tng kt và đánh giá các bin pháp k thut trng rng phịng h D án 661 giai đon 1999 2007 ti tnh Đk Lk. Đánh giá tình hình sinh trưng rng trng phịng h D án 661 giai đon 1999 2007 ti tnh Đk Lk. Tng kt và đánh giá h thng cơ ch chính sách, sut đu tư trng rng trong d án 661 ti tnh Đk Lk. Phân tích các khong trng v k thut và chính sách D án 661 áp dng tnh Đăk Lăk Đ xut mt s khuyn ngh nhm nâng cao hiu qu trng rng phịng h cho D án 661 giai đon 2008 2010 nĩi riêng và trng rng phịng h nĩi chung ti tnh Đk Lk. 2.5. Phương pháp nghiên cu 2.5.1. Quan đim và cách tip cn trong nghiên cu K tha các kt qu nghiên cu, đánh giá đã cĩ v tình hình thc hin, trin khai và các cơ ch chính sách, các hưng dn k thut, các mơ hình lâm sinh áp dng trong D án 661 ti tnh Đk Lk. Các văn bn, chính sách ch đo thc hin, s liu tng kt d án 661 Trung ương và ca tnh Đk Lk.
35. 22 Kt hp gia tng kt và đánh giá ca đa phương thơng qua các báo cáo tng kt đánh giá thc hin d án 661 giai đon 1999 2007 vi kt qu kho sát, đánh giá trên thc t. + Tip cn kt qu tng kt và đánh giá D án 661 ca đa phương: Tham kho báo cáo kt qu thc hin d án 661 giai đon 1999 2007 ca tnh Đk Lk, các hưng dn k thut, cơ ch chính sách đã áp dng trong d án 661 ca tnh Đk Lk. + Tip cn, kho sát tình hình thc hin, trin khai d án và các cơ ch chính sách, các hưng dn k thut và các mơ hình lâm sinh trên thc t: La chn các huyn, các Ban qun lý d án trng đim v thc hin d án 661 đ kho sát, đánh giá chi tit. Vic áp dng, trin khai các hưng dn k thut, các cơ ch chính sách và các mơ hình lâm sinh trên thc t phi da trên s đng b, phù hp và thng nht vi trình đ dân trí, điu kin kinh t xã hi ca đa phương. 2.5.2. Phương hưng gii quyt vn đ Đ tài bt đu t vic thu thp các tài liu, s liu đã cĩ liên quan đn các ni dung ca đ tài Ban qun lý d án 661 Trung ương, Ban qun lý d án 661 tnh Đk Lk và các d án 661 cơ s v 2 vn đ: i) K thut trng rng phịng h. ii) Cơ ch, chính sách và sut đu tư. T đĩ tin hành điu tra, kho sát thc đa đ tng kt và đánh giá các mơ hình rng trng phịng h, các bin pháp k thut, cơ ch chính sách đã áp dng trong thc tin đ tìm ra nhng khong trng, thiu ht v k thut và chính sách làm cơ s cho vic đ xut các gii pháp cho giai đon ti.
36. 23 Phương hưng và cách gii quyt vn đ ca đ tài đưc mơ hình hố theo sơ đ dưi đây: Thu thp các thơng tin, s liu đã cĩ Các thơng tin Ban Các thơng tin các điu hành d án d án cơ s trong 661 TW và ca tnh tnh Các thơng tin v k Các thơng tin v cơ thut ch, chính sách, sut đu t ư Điu tra, kho sát các mơ hình rng tr ng ph ịng h Phân tích, x lý thơng tin, s liu Đ xut các khuyn ngh Hình 2.1: Sơ đ phương hưng gii quyt vn đ ca đ tài
37. 24 2.5.3. Các phương pháp nghiên cu c th 2.5.3.1. Thu thp các thơng tin, s liu, kt qu nghiên cu đã cĩ Thu thp các văn bn hưng dn k thut, các Quyt đnh, Ch th ca Chính ph, B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, Cc Lâm nghip, các Thơng tư hưng dn liên b và ca B Nơng nghip và phát trin nơng thơn, liên quan đn k thut trng rng phịng h và chính sách trong D án 661; Các thơng tin chung v tình hình thc hin, trin khai d án và nhng vn đ cĩ liên quan t Ban qun lý 661 Trung ương, tnh Đăk Lăk và các d án 661 cơ s. Thu thp các báo cáo khoa hc, các kt qu nghiên cu v k thut trng rng phịng h, các báo cáo đánh giá d án 661 giai đon 19992007 và các báo cáo hàng năm; các mơ hình rng trng phịng h trong thi gian qua trên đa bàn tnh Đk Lk hoc ti nhng vùng khác cĩ điu kin tương t. Thu thp các hưng dn k thut, cơ ch chính sách và lồi cây, các mơ hình áp dng trong d án 661 ca tnh Đk Lk. Các thơng tin, s liu v tình hình, tin đ thc hin d án ti Ban qun lý d án 661 tnh, các Ban qun lý d án cơ s. 2.5.3.2. Phương pháp kho sát, đánh giá trên thc đa Phương pháp đánh giá chung đưc áp dng là lp ơ tiêu chun, kt hp vi điu tra sơ thám và phng vn bán cu trúc cán b k thut, ngưi dân tham gia trng rng phịng h, nhng ngưi tham gia qun lý, điu hành và thc hin d án 661 ti tnh Đăk Lăk. Các bưc ca quá trình kho sát, đánh giá như sau: Làm vic vi lãnh đo S Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, Chi cc Lâm nghip, Ban qun lý d án 661 ca tnh và các Ban qun lý d án cơ s trc thuc đ nm đưc tình hình chung v vic trin khai thc hin d án, các hưng dn k thut, các cơ ch chính sách và các mơ hình lâm sinh đã áp
38. 25 dng, các lồi cây trng rng, bin pháp k thut (lp đa, x lý thc bì, làm đt, phương thc trng, mt đ trng, bĩn phân, thi v, ) ch yu áp dng trong D án 661, tình hình t chc thc hin, nhng khĩ khăn, vưng mc mà các đa phương gp phi và các kin ngh, đ xut ca lãnh đo, cán b và ngưi dân đa phương. T đĩ chn ra các đa đim đ điu tra, kho sát và đánh giá chi tit. C th như sau: Điu tra thc đa ti 5 đơn v D án 661 cơ s nơi cĩ din tích rng trng phịng h ln là: 1) Cơng ty lâm nghip Krơng Bơng (huyn Krơng Bơng); 2) Cơng ty lâm nghip MĐrăk (Huyn M’Drăk); 3) Ban qun lý rng phịng h Núi Vng Phu (huyn M’Drăk); 4) Ban qun lý rng phịng h Krơng Năng (huyn Krơng Năng); 5) Cơng ty lâm nghip Ea Kar (Huyn Ea Kar). Do điu kin sinh trưng và phát trin rng trng các đim nghiên cu bin đng khơng ln, và đ tài khơng đi sâu nghiên cu tình hình sinh trưng phát trin cây trng, nên chn đa din ti mi đim nghiên cu, lp 3 ơ tiêu chun hình ch nht din tích 500 m 2 (20m x 25m) đ điu tra, đánh giá, trong trưng hp s cây cịn li < 30 cây thì din tích ƠTC s đưc m rng hơn đ đm bo cĩ ít nht 30 cây cịn sng cho mi lồi. Tng s ƠTC điu tra đưc th hin bng 2.2: Bng 2.2. Đa đim đt ƠTC điu tra, đánh giá. Stt Tên đơn v Đa đim Năm trng S lưng Cơng ty lâm nghip Lơ a K1 tiu khu 1149 Năm trng 2005 03 ƠTC 1 Krơng Bơng Lơ b K1 tiu khu 1154 Năm trng 2005 03 ƠTC Lơ b K1 tiu khu 1154 Năm trng 2005 03 ƠTC
39. 26 Lơ d K2 tiu khu 775 Năm trng 1999 03 ƠTC Lơ e K5 tiu khu 773 Năm trng 2000 03 OTC Lơ a K5 tiu khu 765 Năm trng 2001 03 ƠTC Cơng ty lâm nghip 2 Lơ a K2 tiu khu 780 Năm trng 2002 03 ƠTC MĐrăk Lơ g K2 tiu khu 788 Năm trng 2003 03 ƠTC Lơ b K2 tiu khu 726 Năm trng 2005 03 ƠTC Lơ a K 4 tiu khu 788 Năm trng 2007 03 ƠTC BQL rng phịng h Lơ a K1 tiu khu 314 Năm trng 2002 03 ƠTC 3 đu ngun Krơng Lơ c K3 tiu khu 311 Năm trng 2004 03 ƠTC Năng Lơ d K2 tiu khu 314 Năm trng 2006 03 ƠTC Lơ a K2 tiu khu 782 Năm trng 2000 03 ƠTC Lơ c K2 tiu khu 769 Năm trng 2002 03 ƠTC BQL rng phịng h 4 Lơ a K3 tiu khu 769 Năm trng 2004 03 ƠTC Núi Vng Phu Lơ a K1 tiu khu 762 Năm trng 2005 03 ƠTC Lơ c K1 tiu khu 766 Năm trng 2007 03 ƠTC Lơ a K3 tiu khu 692 Năm trng 2001 03 ƠTC Cơng ty lâm nghip 5 Lơ d K2 tiu khu 692 Năm trng 2004 03 ƠTC Ea Kar Lơ c K1 tiu khu 692 Năm trng 2006 03 ƠTC + Trên các ơ tiêu chun, tin hành đo đm thu thp các s liu v: lồi cây, phương thc trng, k thut trng, năm trng (tui rng), D 1,3 , Hvn, Dt, đ tàn che, che ph, t l sng, đc bit là cách b trí các cây hn giao, khong cách gia các cây, mi quan h ca chúng vi nhau. 2.5.3.3. Phương pháp phân tích và x lý s liu S dng phn mm Excel đ x lý s liu điu tra ơ tiêu chun rng trng, tính tốn các ch tiêu sinh trưng.
40. 27 CHƯƠNG 3 KHÁI QUÁT ĐIU KIN T NHIÊN, KINH T XÃ HI KHU VC NGHIÊN CU 3.1. Điu kin t nhiên 3.1.1. V trí đa lý Đăk Lăk là mt trong 5 tnh Tây Nguyên, nm cách thành ph H Chí Minh 360 km v phía Đơng Bc, cĩ ta đ đa lý: T 12 009’45’’ đn 13 025’06’’ vĩ đ Bc T 107 028’57’’ đn 108 0 59’37’ kinh đ Đơng. Tng din tích t nhiên là 1.312.537 ha, gm 15 huyn/thành ph, cĩ đa gii hành chính như sau: Phía Bc giáp tnh Gia Lai. Phía Nam giáp tnh Đăk Nơng và Lâm Đng. Phía Đơng giáp tnh Phú Yên và Khánh Hồ. Phía Tây giáp tnh Đăk Nơng và tnh Mon đul Ki Ri (Campuchia). 3.1.2. Đa hình, đa th Đăk Lăk là tnh cĩ đa hình rt đa dng và phong phú, vi nhiu kiu đa hình như: núi, cao nguyên, sơn nguyên và các thung lũng nh hp nm dc theo các trin sơng, sui ln. Nhìn chung, đa hình ca tnh cĩ hưng thp dn t Đơng Nam sang Tây Bc, đnh Chư Yang Sin là đnh núi cao nht tnh vi 2.445 m. Trên đa bàn tnh cĩ các kiu đa hình chính sau: Kiu đa hình núi (N1, N2, N3): cĩ đ cao t 400 2.000 m, đ dc bình quân t 20 0 đn 35 0, chim 26,4% din tích t nhiên ca tnh; Phân b các huyn Lăk, M’Drăk, Krơng Bơng. Kiu đa hình sơn nguyên thp (S3): cĩ đ cao bình quân t 600 700 m, đ dc t 10 0 15 0, chim 8,9% din tích t nhiên ca tnh. Phân b ch yu trên đa phn các huyn Ea H’Leo, Krơng Búk.
41. 28 Kiu đa hình cao nguyên thp (C3): cĩ đ cao bình quân t 500 600 m, đ dc ph bin nh hơn 8 0, chim 24,3% din tích t nhiên ca tnh. Phân b ch yu các huyn Ea H’Leo, Ea Kar, Krơng Năng, Krơng Pk, M’Drk. Kiu đa hình bán bình nguyên (B): cĩ đ cao ph bin dưi 400 m, đ dc nh hơn 8 0, chim 28,9% din tích t nhiên ca tnh. Phân b ch yu thành ph Buơn Ma Thut và huyn Ea Súp. Kiu đa hình thung lũng và máng trũng (T1, T2): cĩ đ cao t 300 400 m, đ dc bình quân t 5 0 70, chim 10,0% din tích t nhiên ca tnh. Phân b dc theo các sơng sui ln thuc huyn Lăk, Krơng Pk. Kiu đa hình đi cao (Đ1): cĩ đ cao t 200 300 m, đ dc bình quân t 10 0 15 0, chim 1,5% din tích t nhiên ca tnh. Phân b huyn M’Drăk và ri rác mt s huyn khác trong tnh. 3.1.3. Khí hu thu văn 3.1.3.1. Khí hu: Đăk Lăk thuc vùng khí hu Tây Trưng Sơn vi hai mùa mưa và khơ rõ rt. Mùa mưa bt đu t tháng 5 đn tháng 10 hàng năm, mùa khơ đn t tháng 11 đn tháng 4 năm sau. Lưng mưa trung bình hàng năm t 1.347 1.994 mm. Nhit đ trung bình 5 năm gn đây t 23,8 0C 24,1 0C. Nhit đ trung bình tháng thp nht 20,8 0C, tháng cao nht khong 27,0 0C. Đ m khơng khí trung bình hàng năm đu ln hơn 80%. 3.1.3.2. Thu văn: Đăk Lăk cĩ mt đ sơng sui bình quân khong 0,8 km/km 2. H thng sơng sui trên đa bàn tnh thuc 2 lưu vc chính sau: Lưu vc sơng Sê Rê Pk: do 2 nhánh sơng Krơng Ana và Krơng Knơ hp thành. Din tích lưu vc dịng chính là 4.200 km2, vi chiu dài 125 km. Sơng Krơng Ana là hp lưu ca các sui ln như Krơng Buk, Krơng Pk, Krơng Bơng, Krơng K’mar, din tích lưu vc 3.960 km2, chiu dài dịng chính 215 km. Sơng Krơng Knơ bt ngun t vùng núi cao Chư Yang Sin (đ cao
42. 29 trên 2.000 m) chy dc ranh gii phía Nam sau chuyn hưng lên phía Tây Bc và nhp vi sơng Krơng Ana thác buơn Dray. Din tích lưu vc là 3.920 km 2 vi chiu dài dịng chính 156 km. Lưu vc sơng Ba: cĩ hai nhánh sơng thuc thưng ngun là sơng Krơng H’Năng và sơng Hinh nm phía Đơng và Đơng Bc tnh. Sơng Krơng H’năng bt ngun t dãy núi Chư Tun cĩ đ cao 1.200 m, cĩ chiu dài 130 km vi din tích lưu vc 1.840 km 2. Sơng Hinh bt ngun t dãy núi cao Cư Mu vi đnh cao 2.051 m, chiu dài dịng chính 88 km, din tích lưu vc là 1.040 km 2. Ngồi ra, Đăk Lăk cịn cĩ h thng h Lăk (huyn Lăk), h thu li Ea Súp thưng (Ea Súp) và mt s h thu đin đang thi cơng như h thu đin Buơn Kup (Krơng Ana), Sê Rê Pk 3 (Buơn Đơn), Buơn Tua Shar (Lăk, Krơng Bơng), Krơng Kmar (Krơng Bơng) và h thu đin Krơng H’Năng (Ea Kar). 3.1.4. Đa cht th nhưng Tồn tnh cĩ 84 đơn v đt thuc các nhĩm đt chính sau: Nhĩm đt xám (Acrisols), ký hiu X: Din tích 579.309 ha, chim 44,1% din tích t nhiên. Đây là nhĩm đt ln nht tnh Đăk Lăk, phân b nhiu dng đa hình nhưng ch yu trên đt dc. Nhĩm đt đ (Ferralsols), ký hiu Fđ: Din tích 311.340 ha, chim 23,7% din tích t nhiên, phân b tp trung ti các khi Bazan Buơn Ma Thut. Nhĩm đt nâu (Lixisols), ký hiu XK : Din tích 146.055 ha, chim 11,1% tng din tích t nhiên. Phân b đa hình ít dc, đ dày tng đt t 50 80 cm; thành phn cơ gii tng mt là tht nh trung bình.
43. 30 Nhĩm đt xĩi mịn trơ si đá (Leptosols), ký hiu E: Din tích 72.360 ha, chim 5,5% tng din tích t nhiên ca tnh. Phân b ch yu phía Tây huyn Ea Súp, vùng núi thp và đi gị ri rác các huyn. Nhĩm đt đen (Luvisols), ký hiu R: Din tích 38.694 ha, chim 2,9% din tích t nhiên, phân b xung quanh các ming núi la, vùng rìa các khi núi và thung lũng Bazan. Nhĩm đt cĩ tng sét cht, cơ gii phân d (Planols), ký hiu PL : Din tích 32.980 ha, chim 2,5% tng din tích t nhiên. Phân b huyn Ea Súp trên đa hình bán bình nguyên, đa hình lịng cho hoc thung lũng. Nhĩm đt nâu thm (Phaeozems), ký hiu PH: Din tích 22.343 ha, chim 1,7% tng din tích t nhiên. Phân b vùng rìa cao nguyên Bazan, chân gị đi Bazan cĩ đ dc thp. 3.2. Đc đim kinh t xã hi 3.2.1. Dân s, dân tc, lao đng Theo Niên giám thng kê năm 2005, dân s tnh Đăk Lăk là 1.714.855 ngưi, trong đĩ Nam chim 50,5%, N 49,5%. Dân cư thành th chim 22,1%, dân cư nơng thơn chim 77,9% dân s ca tnh. Mt đ dân s trung bình tồn tnh là 131 ngưi/km 2. Trên đa bàn tnh Đăk Lăk cĩ nhiu dân tc chung sng, trong đĩ ngưi Kinh chim 72%, cịn li 28% là đng bào dân tc thiu s như Ê Đê, M'Nơng, Thái, Tày, T l tăng dân s t nhiên tồn tnh hin mc 1,64%. S ngưi trong đ tui lao đng là 932.314 ngưi, chim 54,4% dân s. Lao đng đang làm vic trong các ngành kinh t là 760.698 ngưi, chim 81,6% tng s lao đng trong đ tui. Trong đĩ ngành Nơng, Lâm nghip chim t l 67,0%, Cơng nghip ch bin là 2,0%, các ngành cịn li chim 31,0% tng s lao đng trong tnh. Theo thng kê Đăk Lăk cĩ khong 17.400
44. 31 cán b KHKT cĩ trình đ t đi hc, cao đng tr lên trong đĩ cĩ 39 tin sĩ và 3 phĩ giáo sư. 3.2.2. Thc trng chung v kinh t ca tnh T năm 2001 đn 2005, tăng trưng kinh t ca Đăk Lăk đt bình quân 8,2%, trong đĩ nhĩm ngành cơng nghip và xây dng cĩ tc đ tăng trưng cao nht, bình quân đt 21,9%/năm; tip theo sau là ngành Dch v vi 15,7%/năm; Ngành Nơng, Lâm, Thu sn tc đ phát trin bình quân đt 4,8 %/năm. Bng 3.1. Tc đ phát trin GDP phân theo Ngành kinh t giai đon 2001 2005. (Theo giá so sánh 1994, năm trưc = 100%) TT Ngành kinh t 2001 2002 2003 2004 2005 BQ Tng s 108,2 106,5 107,5 110,4 108,3 108,2 1 Nơng, Lâm, Thy sn 107,9 105,0 102,0 107,2 101,7 104,8 Cơng nghip và xây 2 111,7 110,6 127,2 122,4 137,6 121,9 dng 3 Dch v 108,1 112,4 123,9 117,0 116,9 115,7 (Ngun: Niên giám thng kê 2007 tnh Đăk Lăk) Năm 2005 giá tr tng sn phm (GDP) đt 7.235,168 t đng, tăng 8,3% so vi năm 2004, trong đĩ cao nht là ngành Cơng nghip và Xây dng tăng 37,6%; ngành Dch v tăng 16,9%; ngành Nơng, Lâm, Thu sn tăng 1,7%. Din tích đt sn xut nơng nghip năm 2005 ca tnh là 464.818 ha, chim 35,4% tng din tích t nhiên ca tnh; din tích bình quân đu ngưi 0,27 ha/ngưi; sn lưng lương thc bình quân đu ngưi 435 kg. 3.2.3. Thc trng xã hi và cơ s h tng Đn cui năm 2005, 100% xã/phưng cĩ trưng tiu hc và 96,4% tng s xã/phưng cĩ trưng THCS, ch cịn mt s xã thuc huyn Ea Sup,
45. 32 Lăk, Krơng Bơng chưa cĩ trưng THCS. Năm hc 2004 2005 ngành Giáo dc Mm non cĩ 184 trưng. Tồn tnh hin cĩ 176 cơ s y t, trong đĩ cĩ 18 bnh vin vi 2.010 giưng bnh và 2.703 cán b y t. H thng giao thơng trong tnh khá phát trin, Thành ph Buơn Ma Thut cĩ 3 tuyn quc l (QL 14, QL 26, QL 27) chy qua. Ngồi ra, cịn cĩ các tuyn tnh l ni lin thành ph Buơn Ma Thut vi các huyn Cư M'gar, Ea Súp, Krơng Bơng, Krơng Ana, Hin ti cĩ 120/170 xã (phưng) đã cĩ đưng nha. Sân bay Buơn Ma Thut hot đng vi tn sut 7 chuyn/tun cũng phn nào đáp ng đưc nhu cu đi li ca nhân dân và khách du lch đn vi Đăk Lăk. Tính đn tháng 07 năm 2004 tồn tnh cĩ 553 cơng trình thy li bao gm: 441 h cha, 63 đp dâng, 29 trm bơm và h thng đê bao vi 588 km kênh chính, 289 km kênh nhánh. 3.3. Nhn xét và đánh giá chung v điu kin t nhiên, kinh t xã hi khu vc nghiên cu 3.3.1. Thun li Đăk Lăk nm trung tâm ca Tây nguyên nên cĩ điu kin thun li đ giao lưu, thơng thương vi các tnh trong vùng và vùng lân cn. Bên cnh đĩ, vi khong 70 km đưng biên gii vi Cam Pu Chia nên Đăk Lăk gi mt v trí chin lưc quan trng v an ninh quc phịng. Tài nguyên đt vi trên 300.000 ha đt đ Bazan màu m, là loi đt thích hp vi nhiu lồi cây cơng nghip cĩ giá tr như: Cà phê, Cao su, Tiêu. H thng giao thơng đưng b và đưng khơng ni lin vi các trung tâm kinh t ca c nưc là điu kin thun li cho vic giao lưu, phát trin trên mi phương din: kinh t, xã hi, du lch, dch v,
46. 33 Mt đ dân s thp nhưng li đa dng v thành phn dân tc đn t nhiu vùng, nhiu min trong c nưc đã to lên mơi trưng văn hố đa dng, giàu bn sc dân tc. Cơ cu kinh t chuyn dch theo chiu hưng phát trin cơng nghip và dch v, du lch. Ngành nơng nghip tip tc phát trin theo hưng sn xut hàng hố, lâm nghip trong nhng năm qua đã đưc đu tư nhiu chương trình, d án, đc bit là xây dng rng phịng h đu ngun trong d án 661. 3.3.2. Khĩ khăn V trí đa lý ca tnh Đk Lk nm sâu trong đt lin, xa cng bin và quc l 1A nên vic vn chuyn hàng hĩa, thu hút vn đu tư trong và ngồi nưc cịn nhiu hn ch. Khí hu chia ra 2 mùa rõ rt, mùa mưa thưng gây ngp úng cc b mt s nơi cịn mùa khơ li gây hn hán nh hưng rt ln đn s sinh trưng cũng như năng sut cây trng nơng, lâm nghip và cơng nghip. Nhiu vn đ v xã hi cịn rt bc xúc như t l h nghèo tồn tnh tuy gim nhanh song t l h nghèo ca ngưi dân tc thiu s cịn mc cao và trt t an tồn xã hi, an ninh nơng thơn chưa vng chc, Tăng trưng kinh t khơng đu gia các vùng, các ngành và gia các b phn dân cư; s phát trin ca nơng nghip cịn nng v quy mơ, thiu đa dng. Kt cu h tng kinh t xã hi đã đưc ci thin đáng k, song nhìn chung vn cịn nhiu yu kém. Giao thơng nơng thơn hu ht mi ch đi li đưc mt mùa, s h đng bào dân tc cịn thiu nưc sinh hot, khĩ khăn v nhà , thiu đt sn xut, cịn nhiu, địi hi phi tip tc đu tư ln trong thi kỳ ti. Vi nhng thun li và khĩ khăn trên đây Đk Lk đang đng trưc nhng cơ hi và thách thc mi đi vi phát trin lâm nghip. Vic tng kt
47. 34 và đánh giá kt qu trng rng phịng h thc hin trong d án 661 là rt quan trng và cn thit nhm đúc rút các bài hc kinh nghim cho xây dng và phát trin h thng rng phịng h ca tnh, đáp ng nhu cu nhiu mt ca xã hi. Hình 3.1. Rng trng Keo tai tưng năm 2005 ti BQL rng phịng h Núi Vng Phu
48. 35 CHƯƠNG 4 KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 4.1. Đánh giá kt qu trng rng phịng h D án 661 giai đon 1999 2007 tnh Đăk Lăk 4.1.1. Mc tiêu và t chc thc hin d án Mc tiêu d án: D án 661 đưc thc hin ti tnh Đăk Lăk vi mc tiêu bo v din tích rng hin cĩ, tăng đ che ph ca rng, gĩp phn đm bo an ninh mơi trưng, gim nh thiên tai, tăng kh năng sinh thy, bo tn ngun gen và tính đa dng sinh hc; s dng cĩ hiu qu din tích đt trng đi núi trc to thêm nhiu vic làm cho ngưi lao đng, gĩp phn xĩa đĩi gim nghèo, tăng thu nhp cho dân cư sng nơng thơn min núi, n đnh chính tr xã hi, an ninh, quc phịng trên đa bàn tnh. T chc thc hin: Đ t chc thc hin d án, UBND tnh Đăk Lăk đã cĩ quyt đnh s 2288/ 1998/QĐUB ngày 8/10/1998 v vic thành lp Ban điu hành và Ban qun lý d án trng rng tnh. Ban điu hành D án gm 9 thành viên tham gia, trưng Ban điu hành là Phĩ Ch tch UBND tnh ph trách khi Nơng Lâm nghip, Phĩ trưng Ban thưng trc là Phĩ Giám đc S Nơng nghip và Phát trin nơng thơn ph trách cơng tác lâm nghip, đng thi S Nơng nghip và Phát trin nơng thơn là cơ quan thưng trc ca Ban điu hành d án. y viên Ban điu hành gm lãnh đo các S: Tài chính, K hoch và Đu tư, Tài Nguyên và Mơi trưng, Chi cc Lâm nghip, Chi cc Kim lâm, Kho bc Nhà nưc tnh, Ngân hàng Nhà nưc tnh. Ban qun lý d án trng rng tnh gm cĩ Trưng ban là Chi cc trưng Chi cc Lâm nghip, k tốn trưng và mt s cán b k thut ch đo hin trưng. Chi cc Lâm nghip là cơ quan trc tip kiêm Ban qun lý d án trng rng tnh.
49. 36 Hình 4.1. Rng phịng h, năm trng 2004 ti BQL rng phịng h Krơng Năng đã cĩ đưng lâm nghip.
50. 37 Hin nay, trên tồn tnh cĩ 19 Ban qun lý d án đu tư xây dng và phát trin rng cơ s, trong đĩ: + 4 Ban qun lý rng đc dng: Ban qun lý rng lch s văn hố mơi trưng H Lk, Ban qun lý rng đc dng Nam Kar, Vưn Quc gia Chư Yang Sin, Ban qun lý khu bo tn thiên nhiên Ea Sơ. + 3 Ban qun lý rng phịng h: Ban qun lý rng phịng h Buơn Đơn, Ban qun lý rng phịng h Krơng Năng, Ban qun lý rng phịng h Núi Vng Phu. + 8 Ban qun lý là Cơng ty Lâm nghip: Cơng ty lâm nghip M'Drăk, Cơng ty lâm nghip Ea Kar, Cơng ty lâm nghip Chư Ph, Cơng ty lâm nghip Chư M'Lanh, Cơng ty Lâm nghip EaH'Mơ, Cơng ty lâm nghip Ea Wy, Cơng ty lâm nghip Krơng Bơng, Cơng ty lâm nghip Lăk. + 4 Ban qun lý h tr trng rng sn xut cho các h dân thuc các huyn: Huyn Krơng Buk, Huyn Krơng Ana, Huyn Cư Kuin, Huyn Ea Sup. Hàng năm UBND tnh cĩ quyt đnh giao ch tiêu k hoch đu năm, to điu kin cho các d án ch đng hp đng tư vn thit k, lp h sơ d tốn các hng mc cơng trình lâm sinh. Riêng khâu gieo ươm cây ging, chun b hin trưng thit k trng rng thuc k hoch năm đã đưc các d án ch đng tin hành t cui năm trưc. 4.1.2. Kt qu thc hin d án S liu thu thp v din tích rng trng giai đon 1999 2007 ca tnh Đăk Lăk đưc th hin bng 4.1.
51. 38 Bng 4.1. Din tích rng trng mi, giai đon 1999 – 2007 ti tnh Đăk Lăk Din tích TT Ngun vn đu tư T l (%) (ha) 1 Rng phịng h, đc dng ca các d án cơ s 5.079,6 17,4 2 Rng sn xut 22.487,9 77,0 3 Cây phân tán 1.606,7 5,6 Tng 29.174,2 100 (Ngun: Chi cc Lâm nghip Đăk Lăk 2007) Qua bng trên cho thy, trong giai đon 1999 2007, bng ngun vn ca các chương trình, d án đu tư cho lĩnh vc phát trin lâm nghip, trên tồn tnh Đăk Lăk đã trng đưc 29.174,2 ha rng các loi, trong đĩ tp trung ch yu vào 3 nhĩm chính là rng phịng h, đc dng ca d án 661 là 5.079,5 ha (chim 17,4%), rng sn xut ca các đơn v trong và ngồi tnh (trong đĩ cĩ h tr các h dân trng rng sn xut) là 22.487,9 (chim 77%), trng cây phân tán ca các h đng bào dân tc quy đi là 1.606,7 ha (chim 5,6%); ngồi ra d án 661 tnh cũng đã trng đưc 1.645.446 cây cơng nghip và cây ly qu các loi, kt qu đã nâng đ che ph ca rng tồn tnh t 38% (năm 1999) lên 43% (năm 2007). S liu kt qu thc hin d án 611 giai đon 1999 2007 ca tnh Đăk Lăk đưc th hin bng 4.2.
52. 39 Hình 4.2 . CB đi nghim thu phúc tra rng trng ti TK 1149, Cơng ty lâm nghip Krơng bơng
53. 40 Bng 4.2: Kt qu thc hin d án 661 giai đon 19992007 tnh Đăk Lăk Hng mc TT Năm Chăm sĩc rng Trng rng phịng h, đc KNTS Rng Bo v rng dng 1 1999 571,2 4.137,7 4.998,6 37.959,7 2 2000 867,99 3.194,0 5.169,1 48.818,8 3 2001 2.477,6 1.934,2 5.980,3 54.669,7 4 2002 4.912,85 2.347,8 5.686,0 48.626,0 5 2003 3.942,05 2417,2 5.581,1 49.178,4 6 2004 3.321,67 2.573,5 1.578,0 60.836,0 7 2005 3.367,1 2.088,6 2.442,4 73.094,1 8 2006 4.419,2 2.750,0 2.944,0 81.004,0 9 2007 5.294,5 3.828,0 2.944,0 57.406,0 Tng 29.174,2 25.271 37.323,5 511.592,7 (Ngun: Chi Cc Lâm nghip Đăk Lăk 2007) Qua bng 4.2 cho thy: Trong 9 năm thc hin d án 661, trên tồn tnh Đk Lk đã trng đưc 29.174,2 ha rng, trung bình đt 3.241,5 ha/năm; chăm sĩc rng đt 25.271 lưt ha, trung bình mi năm chăm sĩc đưc 2.807,9 lưt ha; khoanh nuơi xúc tin tái sinh đưc 37.323,5 lưt ha, trung bình mi năm khoanh nuơi đưc 4.147,1 lưt ha; bo v rng đưc 511.592,7 lưt ha, trung bình mi năm bo v đưc 56.843,6 lưt ha.
54. 41 * Vic giao đt, giao rng, khốn QLBVR hưng li theo Quyt đnh 178/2001/QĐTTg và quyt đnh s 304 ca Th tưng Chính ph. Năm 1999 Tnh Đăk Lăk đã t chc trin khai thc hin vic giao đt, giao rng cho các h gia đình, nhĩm h, cng đng, thơn, Buơn t qun lý, tng bưc xã hi hố ngh rng. Kt qu thc hin đn nay đã giao cho 2.812 h (trong đĩ cĩ 16 cng đng, 47 nhĩm h) cĩ 2.264 h đng bào dân tc thiu s, vi din tích: 23.160,1ha trong đĩ đt cĩ rng: 16.548,3 ha, đt khơng cĩ rng: 6.611,8 ha, nm trên đa phn 17 xã ca 5 huyn EaH'Leo, huyn Lăk, Huyn Ea Kar, Huyn Krơng Bơng và Huyn Krơng Buk. Kt qu thc hin khốn rng hưng li t Quyt đnh 178/2001/QĐ TTg và t năm 2004 2007 vi din tích 18.747,5 ha, trung bình mi h 20 ha. Kt qu thc hin giao rng, khốn QLBVR theo Quyt đnh 304 t năm 20062007: V giao rng: din tích đã giao 8.643 ha cho 972 h đng bào dân tc thiu s, h đưc giao nhiu nht là 30 ha, h đưc giao ít nht là 5 ha, thc hin trên 4 huyn: Ea Sup, Buơn Đơn, EaH'Leo, M'Drăk. V khốn QLBVR: đã thc hin giao vi din tích 2.487 ha cho 321 h * Cơng tác qun lý bo v rng, phịng chng cháy rng và xây dng lc lưng bo v rng Đây đưc xem là nhim v trng tâm trong d án 661 ca tnh. U ban nhân dân tnh đã ch đo trin khai thc hin Quyt đnh 245/QĐTTg ca Th tưng Chính ph v phân cp qun lý Nhà nưc v rng và đt lâm nghip đn cp huyn, xã nhm tăng cưng cơng tác qun lý bo v tài nguyên rng, đng thi ch đo S Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, S Tài nguyên Mơi trưng hưng dn, đơn đc các Lâm trưng, Ban qun lý d án rà sốt, thng kê đt đai lp các th tc cp giy chng nhn quyn s
55. 42 dng đt gn vi vic giao đt, giao rng. Mt khác S thưng xuyên kim tra, giám sát cơng tác qun lý bo v rng ca đơn v. S liu phá rng th hin mi năm càng gim cho thy hiu qu ca cơng tác qun lý bo v rng ca đơn v. Cơng tác phịng chng cháy rng đây là cơng tác đưc c tnh quan tâm, U ban nhân dân tnh đã ch đo cho S Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, Chi cc Kim Lâm, Chi cc Lâm nghip đơn đc, kim tra cơng tác phịng chng cháy rng cho đơn v mình, ngồi lc lưng tun tra canh gác hin cĩ, cịn tăng cưng lc lưng khi mùa khơ đn. Hàng năm ngồi kinh phí D án 661, cịn b sung kinh phí đa phương đ các đơn v xây dng đưng băng, mua sm dng c phịng chng cháy rng, đc bit là t chc tăng cưng lc lưng trc cháy rng 24/24 vào mùa cao đim đ ngăn chn kp thi nu cĩ cháy xy ra. * Tng s vn đã s dng cho vic xây dng và phát trin rng tnh Đăk Lăk t năm 1999 đn năm 2007 là 71.499 triu đng. Cơ cu ngun vn đưc th hin bng 4.3. Bng 4.3. Cơ cu ngun vn s dng cho vic xây dng và phát trin rng giai đon 1999 – 2007, ti tnh Đklk S lưng T l TT Ngun vn (triu đng) (%) 1 Ngun vn ngân sách Trung ương 64.099 90 2 Vn ngân sách đa phương 5.830 8 3 Ngun khác 1.570 2 4 Tng 71.499 100 (Ngun: Chi cc Lâm nghip tnh Đăk Lăk 2007)
56. 43 Qua bng 4.3 cho thy, cơ cu ngun vn cho xây dng và phát trin rng giai đon 1999 2007 tnh Đăk Lăk gm ngun ngân sách Nhà nưc, ngân sách đa phương và các ngun vn khác, trong đĩ ch yu là ngun ngân sách Trung ương 64.099 triu đng (90%) cho d án rng phịng h, đc dng ca tnh (D án 661) và các ngun vn khác 1.570 triu đng (2%) ch yu là vn ca các cơng ty lâm nghip đu tư trng rng phịng h kt hp kinh t, ngun vn ngân sách đa phương 5.830 triu đng (8%) đưc trích t tin thu thu tài nguyên đi phương. * Cơ cu ngun vn d án 661 tnh Đăk Lăk giai đon 1999 2007 đưc th hin bng 4.4: Bng 4.4. Cơ cu ngun vn d án 661 tnh Đăk Lăk giai đon 1999 – 2007 S lưng T l TT Hng mc đu tư (triu đng) (%) 1 Khốn qun lý bo v rng 24.639 34,5 2 Trng rng 13.953 19,5 3 Chăm sĩc rng trng 10.189 14,5 H tr dân trng rng SX và trng 4 8.249 11,5 cây phân tán 5 Khoanh nuơi tái sinh rng t nhiên 1.412 2,0 6 KNXTTS cĩ trng b sung 546 1,0 7 Cơng trình PCCR 2.239 3,0 8 Chi phí qun lý 4.120 5,5 9 Các hng mc khác 6.152 8,5 Tng 71.499 100
57. 44 Qua bng 4.4 ta thy: Tng ngun vn cho D án 661 tnh Đăk Lăk giai đon 1999 2007 là 71.499 triu đng, trong đĩ ch yu đu tư vào bo v din tích rng hin cĩ 24.639 triu đng (chim t l đu tư 34,5%), trng rng, trng cây phân tán 22.202 triu đng (chim t l 31%); đu tư cho chăm sĩc rng trng 10.189 triu đng (chim 14,5% tng ngun vn); đu tư cho khoanh nuơi tái sinh rng t nhiên 1.412 triu đng(chim 2,0 %); đu tư cho khoanh nuơi xúc tin tái sinh cĩ trng b sung 546 triu đng (chim 1%); chi phí qun lý 4.120 triu (chim 5,5%). Ngồi ra, ngun vn d án cịn phi đu tư cho nhiu hng mc khác như đưng băng cn la, bng biu, chịi canh la, trm bo v rng, phí thit k, vi tng s vn là 6.152 triu đng chim 8,5 % tng ngun vn đu tư cho d án. * Đ phc v tt vic trin khai d án, cơng tác ging cây trng và cơng tác khuyn lâm cũng đưc đy mnh. V ging cây trng, các cơ s sn xut ging trên đa bàn (trung tâm ging cây trng tnh, các cơng ty lâm nghip cĩ xây dng vưn ươm cht lưng cao) đã áp dng các tin b khoa hc trong cơng tác gieo ươm to ging cây lâm nghip theo phương pháp nuơi cy mơ, giâm hom, chit ghép, hàng năm sn xut đưc trên 10 triu cây ging các loi, đm bo cht lưng và s lưng cây ging phc v cơng tác trng rng trên đa bàn tnh; ngồi ra đã thc hin khá thành cơng mt s mơ hình trng rng như: trng rng thâm canh Bch đàn giâm hom Huyn Krơng Bơng, trng Keo lá tràm, Keo lai ph xanh đi núi trc Huyn M'Drăk, V khuyn lâm, bng nhiu hình thc như tuyên truyn, qung bá, hưng dn chuyn giao k thut, hàng năm Chi cc lâm nghip thc nghim các ging cây mi đ đưa ra sn xut như: Dĩ bu, Lát Mêxicơ, Hơng, Du diesel ti nhiu đa đim khác nhau đ đưa nhng lồi cây cĩ giá tr kinh t cao vào sn xut.
58. 45 4.2. Tng kt và đánh giá các bin pháp k thut trng rng phịng h d án 661 giai đon 1999 2007 ti tnh Đăk Lăk 4.2.1. Các văn bn ch đo k thut trong d án 661 ti tnh Đăk Lăk * Quyt đnh v cơ cu cây trng, mơ hình trng rng trong d án 661 ti tnh Đăk Lăk: Đ ch đo, hưng dn thc hin d án 661 trên đa bàn tnh, S Nơng nghip và phát trin nơng thơn tha u quyn ca UBND tnh Đăk Lăk năm 1999 đã ban hành b đơn giá đu tư xây dng cơ bn các cơng trình lâm sinh, Quyt đnh s 426/CVNNPTNT ngày 19/4/2001 Ban hành đơn giá cây ging gieo ươm trng rng thuc D án trng mi 5 triu ha rng tnh Đăk Lăk. Theo đĩ cơ cu cây trng trong d án 661 tnh Đăk Lk đưc quy đnh c th như sau: Lồi cây trng rng phịng h: + Cây trng chính: * Cây bn đa: Cây thân g dài ngày cĩ giá tr kinh t đang mc trong rng t nhiên trên đa bàn tnh Đăk Lăk hoc nhp ni, gm cĩ: Mung Đen, Thơng 3 lá, Xà C, + Cây trng ph tr: * Cây lâm nghip thân g ngn và trung hn, phù hp vi điu kin t nhiên, khơng cnh tranh vi cây trng chính: Keo các loi, Bch đàn, Điu ghép, Mơ hình ch yu và cơ cu cây trng rng phịng h: + Mơ hình 1: Cây g ln dài ngày, cây bn đa hn giao cây phù tr thân g ngn ngày. Mt đ 1.600 cây/ha gm: 600 cây g ln dài ngày, cây bn đa + 1000 cây phù tr là cây thân g ngn ngày. B trí hn giao đu theo hàng: 01 hàng cây chính xen 02 hàng cây phù tr .
59. 46 + Mơ hình 2: Trng hn giao các lồi cây trng chính g ln vi cây phù tr. Mt đ 2.272 cây/ha gm 600 cây g ln đ phịng h, 1.672 cây phù tr. B trí hn giao đu theo hàng: 03 hàng cây phù tr, 01 hàng cây g chính + Mơ hình 3: Trng hn giao gia cây trng chính, bn đa vi cây cơng nghip (Mung đen + Điu): Mt đ 894 cây, b trí như sau: trên din tích trng điu vi c ly 7m x 8m, xung quanh lơ trng Mung đen. + Mơ hình 4: Trng hn giao theo cây Sao đen + Điu ghép + Keo lai + Keo lá tràm, mt đ 1.360 cây/ha. +Mơ hình 5: Trng thun loi, mt đ 1.660 cây/ha hoc 2.000 cây/ha. Chi tit th hin ti bng 4.5 * Cây trng chính đưc quy đnh là cây bn đa hoc cây g ln dài ngày ch khơng nht thit ch là cây bn đa thân g dài ngày cĩ giá tr kinh t đang mc t nhiên trên đa bàn tnh Đăk Lăk như nhng quy đnh nhng năm đu. * Cây trng phù tr là cây lâm nghip đưc điu chnh xung cĩ chu kỳ kinh doanh dưi 20 năm (trưc đây là 30 năm). * Trong các mơ hình đưc áp dng các phương thc trng thun lồi, trng hn giao: Hn giao theo hàng, theo băng, theo cây. 4.2.2. Tình hình áp dng các hưng dn k thut ti tnh Đăk Lăk Kt qu làm vic vi Chi cc Lâm nghip, các Ban qun lý d án cơ s ti tnh Đăk Lăk cho thy, d án 661 tnh Đăk Lăk áp dng các k thut sau: * Lồi cây: Rng trng phịng h ch gm 2 loi: Cây trng phịng h chính: Mung đen, Thơng ba lá, Xà c, Sao đen, và cây phù tr là Keo tai tưng, Keo lá tràm, Keo lai, Điu, Bch đàn * Phương thc trng : Mơ hình thun lồi hoc hn giao theo hàng, theo băng, theo đám, theo cây.
60. 47 * Phương pháp trng: Trng cây con cĩ bu trng lưng 0,5 0,8 kg/c, H: 2535cm, D c r: 0,30,8cm, tui t 68 tháng, cây xanh tt, khơng sâu bnh, cịn ngn, bu cịn lành, kích thưc h: 30x30x30cm, 40x40x40cm, 50x50x50cm . Thi v trng vào tháng 8 11. * Các mơ hình trng rng áp dng : Trên đa bàn tnh Đăk Lăk cĩ 13 mơ hình trng rng hn giao ch yu áp dng cho trng rng phịng h. Thơng tin chi tit v các mơ hình đưc th hin qua bng sau: Bng 4.5. Các mơ hình lâm sinh áp dng trong d án 661 tnh Đăk Lăk TT Mơ hình Thơng s k thut Đa đim Mt đ 2.272 cây/ha, hn giao theo Xà c + Keo Cơng ty Lâm 1 băng, 03 hàng keo, 01 hàng xà c. C lá tràm nghip Ea Kar li 2 x 2,2m. Mt đ 1.660 cây/ha, hn giao theo Mung đen + Cơng ty Lâm 2 hàng, 01 hàng Mung đen, 02 hàng Keo lá tràm nghip Ea Kar keo. C ly 2x3 m Mt đ 1.800 cây/ha, hn giao theo Xà c + Keo BQL rng PH Núi 3 hàng, 01 hàng xà c, 02 hàng keo. C tai tưng Vng Phu ly 2, 2 x 2,5m Keo tai tưng Mt đ 1.660 cây/ha, hn giao theo Cơng ty Lâm 4 + Bch đàn + hàng, 01 hàng Keo, 01 hàng Bch đàn, nghip M'Drăk Mung đen 01 hàng Mung đen. C ly 2 x 3m. Mt đ 1.660 cây/ha, hn giao theo Thơng 3 lá + BQL rng phịng 5 hàng, 02 hàng Thơng, 01 hàng Keo. Keo tai tưng h Krơng Năng C ly 2x3 m
61. 48 Mt đ 1.660 cây/ha, hn giao theo 6 Thơng 3 lá + BQL rng phịng hàng, 02 hàng Thơng, 01 hàng Keo. Keo Lá tràm h Krơng Năng C ly 2x3 m Mt đ 1.660 cây/ha. Trng hn giao Mung đen + Cơng ty Lâm 7 theo hàng, 1 hàng mung đen, 02 hàng Keo lai nghip Krơng Pc Keo. C ly 2x3 m Mt đ 1.660 cây/ha. Trng hn giao Mung đen + Cơng ty Lâm 8 theo hàng, 1 hàng mung đen, 02 hàng Keo tai tưng nghip M’Đrk Keo. C ly 2x3 m Mt đ 894 cây/ha. Trng hn giao Mung đen + Cơng ty Lâm 9 theo đám. C ly điu 7m x 8 m, Điu ghép nghip Chư Ph. Mung đen trng xung quanh lơ Điu. Cơng ty Lâm 10 Keo lai Mt đ 2.000 cây/ha. C ly 3x 3m nghip Krơng Bơng Sao đen + Điu ghép + Mt đ 1.360 cây/ha. Trng hn giao Cơng ty Lâm 11 Keo lai + Keo theo cây. nghip Ea Wy. lá tràm BQL rng PH Núi 12 Thơng 3 lá Mt đ 1660 cây/ha Vng Phu BQL rng PH Núi 13 Keo tai tưng Mt đ 1660 cây/ha Vng Phu Cơng thc trng :
62. 49 Mơ hình trng theo băng cây bn đa hoc cây phịng h chính (Mung đen, Xà c, Thơng 3 lá ) + cây phù tr (Keo lai, Keo lá tràm, Keo tai tưng, Bch đàn, Điu). Mơ hình hn giao cây bn đa vi cây phù tr, cây cơng nghip. Mơ hình trng thun lồi. * Mt đ trng : khá đa dng và tuỳ tng đa đim c th: Mơ hình cĩ mt đ: 2.272 cây/ha. Mơ hình cĩ mt đ: 2.000 cây/ha Mơ hình cĩ mt đ: 1.660 cây/ha. Mơ hình cĩ mt đ: 1.800 cây/ha. Mơ hình cĩ mt đ: 1.360 cây/ha. Mơ hình cĩ mt đ: 894 cây/ha. * Tiêu chun cây con đem trng Cây Bn đa: > 6 tháng tui: H VN > 2535 cm, D 00 > 1,5 mm vi cây bn đa, > 2,5 mm vi cây phù tr. Cây sinh trưng bình thưng, khơng sâu bnh, khơng ct ngn. * Thi v trng: Mùa trng rng đưc xác đnh là thích hp nht vào v hè thu, t tháng 5 8, vào nhng ngày thi tit râm mát, cĩ mưa đt đ m, riêng ti đa bàn huyn M'Drăk, Ea Kar thi v trng vào tháng 10 12. * X lý thc bì: Áp dng phương thc phát dn thc bì tồn din. Phương pháp dùng dao phát, phát sát gc (chiu cao gc khơng quá 10 cm) và băm dp thành nhng đon ngn, thc bì phát dn phi xp gn theo đưng đng mc. Thi gian x lý trưc khi trng 20 ngày. * Làm đt: D án 661 tnh Đăk Lăk áp dng phương thc làm đt cc b theo h, vi phương pháp cuc h th cơng, sau đĩ ry c quanh ming h (ry c và xăm đt đáy h), phơi i đt đ dit sâu hi. Kích thưc h cây bn đa hoc Keo 30x30x30 cm, h điu: 40x40x40 cm (hoc 50x50x50cm), b trí
63. 50 hàng song song theo đưng đng mc, lp lp đt mt xung 2/3 h. Thi gian lp h trưc khi trng 10 15 ngày. Cĩ đơn v s dng thuc dit c thay cho phát dn thc bì th cơng (Cơng ty lâm nghip M'Drk, Ban qun lý rng phịng h Núi Vng Phu). * Chăm sĩc rng trng : Cơng tác chăm sĩc rng trng đưc tin hành trong 3 năm tip theo sau khi trng rng, đưc kt hp vi bo v, ngăn nga mi hình thc phá hi và cháy rng. K thut chăm sĩc rng trng th hin bng 4.6. Bng 4.6. Các bin pháp k thut chăm sĩc rng trng áp dng trong d án 661 tnh Đăk Lăk TT Hng mc Bin pháp k thut Sau khi trng 23 tháng: phát, dy c 1 Chăm sĩc năm th 1 : 02 ln tồn din, xi vun gc đưng kính 0,8 m kt hp vi trng dm b sung. Trng dm 10%, phát dn thc bì tồn 1.1 Ln 1: tháng 89 din, dy c vun gc (D=0,81m) Phát dn thc bì tồn din, dy c vun 1.2 Ln 2: tháng 1112 gc (D=0,81m) Bo v ngăn nga mi hình thc phá 1.3 Bo v rng hoi, cháy rng 2 Chăm sĩc năm th 2 : 02 ln Trng dm 10%, phát dn thc bì tồn 2.1 Ln 1: tháng 89 din, dy c vun gc (D=0,81m) Phát dn thc bì tồn din, dy c vun 2.2 Ln 2: tháng 1112 gc (D=0,81m) Bo v ngăn nga mi hình thc phá 2.3 Bo v rng hoi, cháy rng 2 Chăm sĩc năm th 3 : 02 ln Trng dm 10%, phát dn thc bì tồn 2.1 Ln 1: tháng 89 din, dy c vun gc (D=0,81m) 2.2 Ln 2: tháng 1112 Phát dn thc bì tồn din, dy c vun
64. 51 gc (D=0,81m) Bo v ngăn nga mi hình thc phá 2.3 Bo v rng hoi, cháy rng 3 Chăm sĩc năm th 4 : 2 ln Phát dn thc bì tồn din, dy c vun 3.1 Ln 1: tháng 89 gc (D=0,81m) Rong ta cành nhánh to khơng gian dinh 3.2 Ln 2: tháng 1112 dưng Bo v ngăn nga mi hình thc phá 3.3 Bo v rng hoi, cháy rng * Sau thi kỳ xây dng cơ bn din tích rng trng nĩi trên đưc chuyn qua khốn cho các h gia đình qun lý bo v thuc chương trình trng mi 5 triu ha rng hoc đơn v qun lý bo v rng tp trung. 4.3. Đánh giá tình hình sinh trưng rng trng phịng h d án 661 giai đan 1999 2007 ti tnh Đăk Lăk Kt qu kho sát 13 mơ hình lâm sinh trong D án 661 giai đon 1999 2007 ti tnh Đăk Lăk đưc th hin bng 4.7.
65. 52 Bng 4.7. KT QA CÁC MƠ HÌNH LÂM SINH ÁP DNG TRONG D ÁN 661 TI TNH ĐĂK LK Lồi cây và T l Đ T Đa Năm D Hvn Dt Đơn v mt đ Lồi cây sng 1,3 tàn Ghi chú T đim trng (cm) (m) (m) (cây/ha) (%) che Mung Mung đen + 50 510 5 10 1,2 Sinh trưng đen Keo lá tràm 2001 0,7 và phát tri n Keo lá (1.660 c/ha) 85 2025 1015 3 tt Tiu tràm khu 692 0,8 Cơng ty Xà c + Keo Xà c 25 25 Sinh trưng 1 lâm nghip lá tràm (2.272 2004 91 0,6 và phát trin Keo lá EaKar c/ha 47 37 2,0 tt tràm Xà c Xà c + Keo 1 3 2 – 6 0,7 Sinh trưng Tiu lá tràm (1.660 2006 91 0,6 và phát trin khu 692 Keo lá c/ha) 2 5 2 6 1,8 bình thưng tràm Keo tai Tiu Keo tai tưng Sinh trưng 2000 tưng 88 12 13 2,5 khu 782 (1.666 c/ha) 0,8 và PT tt BQL rng Tiu Keo tai tưng Keo tai Sinh trưng 2005 89 6 7 1,8 0,7 phịng h khu 762 (1.600 c/ha) tưng và PT tt 2 Núi Vng Tiu Thơng Sinh trưng 2002 Thơng 87 12 9 1,8 0,6 Phu khu 769 (1.666 c/ha) và PT tt Xà c Tiu Sinh trưng + Keo tai 2004 Xà c 88 8 9 1,8 0,7 khu 769 và PT tt tưng
66. 53 (1.666 c/ha) Keo tai tưng Xà c Xà c Sinh trưng Tiu + Keo tai 2007 88 4 2 0,5 0,3 và PT bình khu 766 tưng Keo tai thưng (1.800 c/ha) tưng Mung đen Mung sinh trưng, Mung đen 50 3 2 1 đen phát trin + Bch đàn + kém Tiu Keo tai tưng 1999 0,8 3 Cơng ty Sinh trưng khu 775 (1666 c/ha) Bch đàn 50 12 4,5 1,2 Lâm tt nghip Keo tai 70 22 18 3,5 Sinh trưng M’Đrk tưng tt Mung đen Mung đen Mung 50 3 3,5 1,2 sinh trưng , Tiu +Keo tai đen 2.000 phát kém khu 774 tưng 0,9 Sinh trưng (1.660 c/ha) Keo tai 80 18 17 2,5 và phát trin tưng tt Mung đen Mung sinh trưng , Tiu 45 3 3 1 Mung đen + đen phát trin khu 765 Keo tai tưng 8,0 kém 2001 (1.660 c/ha) Keo tai 85 19 18 2,5 Sinh trưng tưng phát trin tt
67. 54 Xà c + Keo Xà c Sinh Xà c 95 15 9 1,2 tai tưng 0,8 trưng và PT Tiu 2002 (1.660 c/ha) Keo tai chm hơn khu 780 90 20 18 2,5 tưng Keo tai tưng Xà c Sinh Tiu Xà c + Keo Xà c 95 10 6 0,8 trưng và PT khu 788 tai tưng 2003 0,8 Keo tai chm hơn (1.660 c/ha) 90 19 15 2,0 tưng Keo tai tưng Xà c Sinh Xà c 90 4,5 5 0,7 trưng và PT Xà c + Keo Tiu chm hơn tai tưng 2005 0,5 khu 726 Keo tai Keo tai tưng (1.660 c/ha) 90 16,5 14 1,9 tưng Sinh trưng Xà c 95 2,5 3 9,4 Tiu Xà c + Keo chm khu 788 tai tưng 2007 0,3 Sinh trưng Keo tai (1.660 c/ha) 95 7 8 1,2 và pháttrin tưng nhanh 4 Cơng ty Lâm Tiu khu Keo lai Sinh trưng nghip 2005 Keo lai 75 7 7 1,7 0,5 Krơng 1149, (2000 c/ha) chm Bơng 1154 BQL rng Tiu Thơng + Keo Sinh trưng 2002 Thơng 85 12 8 4 0,7 5 phịng h khu 314 lá tràm (1660 PT tt
68. 55 đu ngun c/ha) Keo lá Sinh trưng 85 16 7 5 Krơng tràm PT tt Năng Thơng+ Keo Thơng 87 10 7 5 Tiu 2004 tai tưng 0,5 Sinh trưng, khu 311 Keo tai (1.660 c/ha) 85 16 7 5 phát trin tt tưng Thơng 87 6 4 3 Thơng + Keo Tiu 2006 Sinh trưng, tai tưng 0,5 khu 314 Keo tai phát trin tt (1.660 c/ha) 85 8 4,5 3 tưng
69. 56 Hình 4.3. Trng rng phịng h đu ngun đ bo v ngun nưc cho cư dân bn đa.
70. 57 Qua bng 4.7 cho ta mt s nhn xét sau: 4.3.1. T l sng Hu ht các mơ hình đu cĩ t l sng cao, đc bit là mơ hình hn giao Xà c vi keo lá tràm, hn giao Xà c vi Keo tai tưng, Thơng + Keo lá tràm, Thơng + Keo tai tưng; tuy nhiên trong mơ hình trng hn giao Mung đen vi cây phù tr thì Mung đen cĩ t l sng khá thp, c th t l sng ca tng lồi cây như sau: T l sng Keo lá tràm: Keo lá tràm trng hn giao vi Mung đen, Xà c trong các mơ hình đu cĩ t l sng khá cao, t 85 91%. T l sng Keo tai tưng: Là lồi cây cĩ t l sng khá cao, trong các mơ hình trng rng hn giao và trng thun lồi, Keo tai tưng đu cĩ t l sng dao đng t 80 90%, cá bit cĩ trưng hp ch đt 70%. T l sng Xà c: Xà c là lồi cây trng cĩ t l sng cao nht, trong các mơ hình trng hn giao vi Keo tai tưng, Keo lá tràm Xà c đu cĩ t l sng 88 91%. T l sng Mung đen: Mung đen là lồi cây cĩ t l sng thp nht trong các lồi cây đưc s dng đ trng rng đây, ch dao đng t 40 50%. T l sng cây Thơng: Trong các mơ hình rng trng thun lồi và rng trng hn giao vi lồi cây khác, Thơng là lồi cây cĩ t l sng khá cao, dao đng t 85 87%. T l sng Bch đàn: Bch đàn là lồi cây đưc s dng đ trng rng trong mơ hình trng hn giao Mung đen + Bch đàn + Keo tai tưng ti tiu khu 775 Cơng ty lâm nghip M’Đrk, tuy nhiên t l sng cịn khá khiêm tn, ch đt 50%.
71. 58 Hình 4.4. Cán b đi kim tra rng trng phịng h năm 2003 ti TK 788, Cơng ty lâm nghip M’Đrk
72. 59 T l sng Keo lai: Keo lai đưc s dng đ trng rng thun lồi năm 2005 ti Cơng ty lâm nghip Krơng Bơng, hoc trng hn giao vi Mung đen ti Cơng ty lâm nghip Krơng Pc kt qu đánh giá cho thy t l sng Keo lai chưa cao, ch đt 75%. 4.3.2. Tình hình sinh trưng mt s loi cây trng chính + Keo lá tràm: Keo lá tràm là lồi cây sinh trưng khá tt, trong các mơ hình trng hn giao cây thưng t ra vưt tri v sinh trưng và ln át các cây trng xung quanh, đc bit ti tiu khu 692 Cơng ty Lâm nghip Ea Kar, Keo lá tràm trng năm 2001 đã cĩ sinh trưng đt : D 1,3 = 20 25 cm, Hvn : 10 15 m, Dt = 3 m, cùng vi cây trng kt hp là Mung đen đã to ra đ tàn che 0,7 cho rng trng. + Keo tai tưng: Là lồi cây phát trin nhanh, rt thích hp vi điu kin lp đa ti tnh Đăk Lăk, trong mơ hình hn giao là cây ln át các cây phịng h khác. Đc bit ti tiu khu 780, Cơng ty lâm nghip M’Drk, Keo tai tưng trng hn giao vi Xà c năm 2002 (mt đ trng 1.660 cây/ ha) đã cĩ sinh trưng đưng kính D 1,3 = 20 cm, Hvn: 18 m, Dt: 2,5 m, cùng vi cây trng kt hp là Xà c đã to ra đ tàn che 0,8 cho rng trng. + Thơng 3 lá: Phát trin tt trên điu kin lp đa đã đưc chn trng rng phịng h. Ti tiu khu 314, BQL rng phịng h đu ngun Krơng Năng, Thơng trng năm 2002 đã cho sinh trưng D1,3: 12 cm, Hvn: 8 m, cùng vi cây trng kt hp là Keo tai tưng đã to ra đ tàn che 0,7. Thơng trng thun loi ti tiu khu 769 ti BQL rng PH Núi Vng Phu đã cho sinh trưng D1,3: 12 cm, Hvn: 9 m, đã to ra đ tàn che 0,6 cho rng trng. + Mung đen: Nhìn chung, sinh trưng và phát trin kém trên điu kin lp đa đưc chn trng rng phịng h, nguyên nhân mt phn do chăm sĩc chưa đt yêu cu k thut do sut đu tư thp, mt phn do cây phù tr ln áp mà khơng cĩ bin pháp ta thưa đúng thi đim như ti Cơng ty lâm nghip
73. 60 M’Đk, Ea Kar. Ti tiu khu 775, Mung đen trng năm 1999 ch cho sinh trưng D 1,3 = 3 cm, Hvn = 2 m, Dt = 1 m, đ tàn che do cây trng to ra ch đt 0,4, đ che ph: 50%. + Xà c: Cây tương đi thích hp vi điu kin lp đa chn trng rng phịng h, cây sinh trưng và phát trin nhanh nhưng kém hơn Keo tai tưng. Là cây trng cnh tranh thp đi vi cây phịng h. Ti tiu khu 788, Cơng ty lâm nghip M’Drk cây trng năm 2003 đã cho sinh trưng D 1,3 = 10 cm, Hvn = 6 m. + Keo lai: Là lồi cây mc nhanh. Tuy nhiên cây trng phịng h ti tiu khu 1149 Cơng ty lâm nghip Krơng Bơng năm 2005 đã cho sinh trưng D1,3 = 7 cm, Hvn = 7 m, Dt = 1,7 m cây sinh trưng chm. Nhìn chung, trong các mơ hình trên cây phù tr sinh trưng phát trin tt, làm tt vai trị ca cây phù tr trong nhng năm đu. Cây bn đa sinh trưng chm trong khong 3 năm đu, sau đĩ s phát trin mnh. Hin nay rt nhiu mơ hình đã xy ra hin tưng giao tán, cnh tranh v khơng gian dinh dưng gia cây bn đa và cây phù tr. Cây phù tr phát trin mnh hơn nên lúc nào cũng chim tng trên, do đĩ cn cĩ các bin pháp ta thưa kp thi to điu kin cho cây bn đa phát trin. 4.3.3. Mt s mơ hình thành cơng và chưa thành cơng trong d án * Các mơ hình thành cơng Mi mt mơ hình đu cĩ nhng đc đim riêng và ch phù hp vi nhng loi lp đa và điu kin gây trng nht đnh. Vì vy, vic đánh giá mt mơ hình đưc coi là thành cơng hay tht bi s da trên loi điu kin lp đa gn vi nĩ. Theo kt qu kho sát ban đu cho thy 2 nhĩm lồi: mt là nhĩm cây mc nhanh (cây phù tr) gm: Keo tai tưng, Keo lai, Keo lá tràm và nhĩm 2 cĩ lồi Xà c, Thơng ba lá ni lên là lồi cây trng rng phịng h khá thích hp ti tnh Đăk Lăk, trong các mơ hình hn giao sau:
74. 61 Mơ hình trng hn giao Xà c vi Keo lá tràm mt đ 1.600 cây/ha, trong đĩ Keo lá tràm 1.000 cây/ha, mt đ Xà c 600 cây/ha ti tiu khu 692 cơng ty lâm nghip Ea Kar. Mơ hình Xà c hn giao vi Keo tai tưng (mt đ trng 1.600 cây/ha, trong đĩ Keo tai tưng 1.000 cây/ha; Xà c 600 cây/ha, ti tiu khu 780, 788 cơng ty lâm nghip M’Đrk. Mơ hình Thơng 3 lá vi Keo lá tràm hoc Keo tai tưng (mt đ 1.660 cây/ha, mt đ Thơng ba lá 1.100 cây + 500 cây Keo) ti tiu khu 314, 311 Ban qun lý rng phịng h Krơng Năng. Mơ hình trng thun lồi cây Keo tai tưng mt đ 1660 cây/ ha ti BQL rng phịng h Núi Vng Phu. Mơ hình trng rng phịng h vn gi li cây rng tái sinh cịn ri rác trong rng trng cũng là mơ hình tt vì giúp tăng đ che ph, chng xĩi mịn và gi li cây bn đa như ti tiu khu 692 Cơng ty lâm nghip EaKar. Các mơ hình trên bưc đu đưc đánh giá là thành cơng do đã chn cây trng phù hp vi lp đa nên cây cĩ t l sng cao, sinh trưng tt. Tuy nhiên, mt đ b trí các cây trong mơ hình cịn quá dày, trong giai đon ti cn ta bt cây trng phù tr. * Các mơ hình chưa thành cơng Mơ hình trng hn giao Keo tai tưng vi Mung đen là mơ hình khơng thành cơng vì cây Keo tai tưng phát trin nhanh ln át cây Mung đen là cây phịng h phát trin chm, đin hình như ti các tiu khu thuc Cơng ty lâm nghip M’Drk. Mơ hình trng hn giao gia Mung đen, Bch đàn, Keo tai tưng ti Ban qun lý rng phịng h Núi Vng Phu khơng thành cơng do chn điu kin lp đa khơng phù hp, cây Mung đen khơng phát trin, cây Keo tai tưng b bnh phn trng cũng khơng phát trin đưc.
75. 62 4.3.4. Mt s vn đ tn ti trong các mơ hình rng trng phịng h d án 661 ti Đăk Lăk Nhiu mơ hình lâm sinh chưa tuân th theo đúng thit k k thut v cách b trí các cây trong mơ hình. Điu đc bit là mt s nơi trng quá sát nhau gia hàng cây phù tr vi hàng cây trng phịng h chính s gây ra hin tưng cnh tranh sm, cây bn đa b cây phù tr ln át, chm phát trin. Kích thưc h trng rng khơng đưc đào đúng như thit k, đc bit là nhng nơi đt khơ cng khĩ đào, ngưi dân ch cuc h cĩ kích thưc rt nh, va đ đ đt cây xung, do đĩ nh hưng rt ln đn t l sng và sinh trưng ca cây trng. Cht lưng cây ging mt s nơi chưa đm bo. Nhiu cơ s sn xut, Ban qun lý d án thưng gieo ươm cây ging mun (ra tt mi gieo ươm cây ging trong khi tháng 6 7 đã phi trng rng), cây con đem trng khơng đ tui, nh hưng đn t l sng và kh năng sinh trưng, nht là là đi vi cây bn đa. Đc bit như Ban qun lý rng phịng h Krơng Năng mua ging ngồi, khơng đm bo cht lưng nên cht lưng rng trng khơng đt yêu cu. Vn đ chn các lồi cây trng phù hp vi điu kin lp đa cho tng đa đim trng rng chưa đưc quan tâm mt cách tho đáng. Vic chn lồi cây
76. 63 Hình 4.5. Mơ hình hn giao Thơng 3 lá Keo Tai tưng ti TK 314 BQL rng phịng h đu ngun Krơng Năng
77. 64 thưng do Ban qun lý d án chn, đa bàn xa xơi, ho lánh nên điu kin đ cán b k thut ca Ban tip xúc thc t và chn lồi cây trng cịn nhiu hn ch. Vì vy, nhiu nơi cây đưc chn khơng phù hp vi điu kin lp đa nên sinh trưng phát trin chm. Cơ cu mơ hình trng rng ca nhiu Ban qun lý d án cịn nghèo nàn, mi ban ch tp trung trng mt vài mơ hình, do đĩ chưa phát huy ht đưc các mơ hình trng rng ca tnh. Đng nghĩa vi nĩ, nhiu mơ hình cĩ trin vng trên nhiu vùng đt đã b b qua hoc khơng cĩ cơ hi th hin. Mt đ và cách b trí trng rng cịn quá đơn điu, dp khuơn cho tt c các lồi cây, các kiu hn giao trong khi đc đim ca mi mơ hình li cĩ s khác nhau và điu kin lp đa trng cũng rt khác nhau. Nu xét v mt k thut, các mơ hình lâm sinh áp dng ch đưc chia thành 2 nhĩm chính: bin pháp k thut trng hn giao gia cây bn đa vi cây phù tr. Đc bit, trong bin pháp k thut hn giao cây phù tr vi cây trng chính thì thit k chung mt bin pháp k thut trng cho tt c các lồi cây. Điu này là khơng hp lý vì các mơ hình khác nhau cĩ đc đim sinh trưng khác nhau, trên các dng lp đa khác nhau thì k thut áp dng cũng cn phi khác nhau sao cho phù hp vi tng loi lp đa. Mt đ trng rng cĩ nơi quá dày, khơng đúng thit k, đc bit trong mơ hình hn giao cây bn đa vi cây phù tr, 2 cây bn đa ch cách cây phù tr 2m, 2 cây phù tr cách nhau 1,6 m. Do đc đim cây bn đa ch sinh trưng chm trong khong 3 năm đu, sau đĩ cn m tán dn đ vươn lên, nhưng thc t do cây trng quá dày nên đn khong tui 4, 5 đã cn ta thưa m tán cho cây bn đa, trong khi đĩ cây phù tr là Keo tai tưng li cĩ kích thưc chưa đt g thương phm trong khi nu dùng làm ci thì li rt lãng phí. Vì vy, b trí trng quá dày như thit k s dn đn tình trng cây trng phù tr b thì tic, đ li thì chèn ép cây trng chính.