Luận văn Đánh giá hiệu lực của phân hữu cơ vi sinh HUCO trên một số cây trồng ngắn ngày tại huyện Cư Jút – Tỉnh Đăk Nông

Nội dung text: Luận văn Đánh giá hiệu lực của phân hữu cơ vi sinh HUCO trên một số cây trồng ngắn ngày tại huyện Cư Jút – Tỉnh Đăk Nông

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN BÙI CNH HƯNG ĐÁNH GIÁ HIU LC CA PHÂN HU CƠ VI SINH HUCO TRÊN MT S CÂY TRNG NGN NGÀY TI HUYN CƯ JÚT – TNH ĐĂK NƠNG LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP BUƠN MA THUT, 2010
2. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN BÙI CNH HƯNG ĐÁNH GIÁ HIU LC CA PHÂN HU CƠ VI SINH HUCO TRÊN MT S CÂY TRNG NGN NGÀY TI HUYN CƯ JÚT – TNH ĐĂK NƠNG Chuyên ngành: TRNG TRT Mã s: 60.62.01 LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP Ngưi hưng dn khoa hc: PGS.TS. NGUYN ANH DŨNG BUƠN MA THUT, 2010
3. i LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan s liu và kt qu nghiên cu trong lun văn này là trung thc và chưa h đưc s dng đ bo v mt hc v nào. Tơi xin cam đoan mi s giúp đ cho vic thc hin lun văn đã đưc cám ơn và các thơng tin trích dn đã đưc ch rõ ngun gc. Tác gi lun văn BÙI CNH HƯNG
4. ii LI CM ƠN Trong quá trình hc tp nghiên cu và hồn thành lun văn Tơi xin bày t lịng bit ơn chân thành và kính trng đn: Tp th Thy, Cơ giáo, Trưng Đi hc Tây Nguyên và quí Thy, Cơ mi thnh ging đã tn tình ging dy, giúp đ tơi trong sut thi gian hc tp và làm lun văn. Ban lãnh đo Cơng ty c phn bơng Tây Nguyên, Vin nghiên cu bơng và phát trin nơng nghip Nha H, trung tâm nghiên cu đt, phân bĩn và mơi trưng Tây Nguyên. Tơi xin bày t lịng bit ơn sâu sc đi vi thy hưng dn PGS. TS. Nguyn Anh Dũng, khoa nơng lâm, trưng Đi hc Tây Nguyên Tơi xin trân trng cm ơn các bn đng nghip, cùng tp th anh ch em Lp Cao hc Trng trt khĩa II trưng đi hc Tây nguyên đã to mi điu kin thun li, giúp đ tơi trong nhng năm hc va qua cũng như trong quá trình thc hin lun văn tt nghip. Cui cùng tơi xin cm ơn gia đình, bn bè đã đng viên khích l và to điu kin thun li cho tơi trong thi gian hc tp và làm lun văn tt nghip. Tác gi lun văn BÙI CNH HƯNG
5. iii MC LC Li cam đoan i Li cm ơn ii Mc lc iii Danh mc các ch vit tt vii Danh mc bng viii M ĐU Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 1: TNG QUAN TÀI LIU NGHIÊN CU Error! Bookmark not defined. 1.1. Điu kin t nhiên, kinh t, xã hi ca huyn Cư Jút tnh Đăk Nơng Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Điu kin t nhiên huyn Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Điu kin kinh txã hi ca huyn Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.2. Tình hình s dng đt và sn xut nơng nghip ca huyn Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.2.1. Hin trng s dng đt nơng nghip Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Hin trng canh tác cây trng huyn Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Đnh hưng phát trin cây ngơ, đu nành và bơng ca huyn Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.3. Tình hình chung v sn xut và phân bĩn cho cây ngơ, cây đu nành và cây bơng Error! Bookmark not defined. 1.3.1. Tình hình chung v sn xut và phân bĩn cho cây ngơ Error! Bookmark not defined.
6. iv 1.3.2. Tình hình chung v sn xut và phân bĩn cho cây đu nành Error! Bookmark not defined. 1.3.3. Tình hình chung v sn xut và phân bĩn cho cây bơng vi Error! Bookmark not defined. 1.4.Tình hình nghiên cu và sn xut phân bĩn hu cơ vi sinh Error! Bookmark not defined. 1.4.1.Nghiên cu trong nưc Error! Bookmark not defined. 1.4.2.Nghiên cu ngồi nưc Error! Bookmark not defined. 1.4.3. Tình hình sn xut và tiêu th phân hu cơ vi sinh Error! Bookmark not defined. 1.4.4. Gii thiu phân hu cơ vi sinh HUCO Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 2: NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CUError! Bookmark not defined. 2.1. Đi tưng nghiên cu Error! Bookmark not defined. 2.2. Thi gian và đa đim nghiên cu Error! Bookmark not defined. 2.2.1 Thi gian nghiên cu Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Đa đim nghiên cu Error! Bookmark not defined. 2.3. Ni dung nghiên cu Error! Bookmark not defined. 2.3.1. Đánh giá hiu lc ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng, phát trin ca cây ngơ Error! Bookmark not defined. 2.3.2. Đánh giá hiu lc ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng, phát trin ca cây đu nành Error! Bookmark not defined. 2.3.3. Đánh giá hiu lc ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng, phát trin ca cây bơng vi Error! Bookmark not defined. 2.4. Phương pháp nghiên cu Error! Bookmark not defined. 2.4.1. Phương pháp điu tra Error! Bookmark not defined. 2.4.2. Phương pháp b trí thí nghim Error! Bookmark not defined.
7. v 2.4.3. Phương pháp x lý s liu Error! Bookmark not defined. 2.5. Các ch tiêu theo dõi Error! Bookmark not defined. 2.5.1. Cây Ngơ Error! Bookmark not defined. 2.5.2. Cây Đu nành: Error! Bookmark not defined. 2.5.3. Cây bơng Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 3: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUNError! Bookmark not defined. 3.1. Đánh giá hiu lc ca phân hu cơ vi sinh HUCO trên cây ngơ Error! Bookmark not defined. 3.1.1.Kt qu điu tra mc bĩn phân cho cây ngơ ca nơng dân Error! Bookmark not defined. 3.1.2.nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng ca cây ngơ Error! Bookmark not defined. 3.1.3. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn dinh dưng khống lá cây ngơ Error! Bookmark not defined. 3.1.4. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sâu bnh hi Error! Bookmark not defined. 3.1.5. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut Error! Bookmark not defined. 3.1.6. Đánh giá hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim Error! Bookmark not defined. 3.1.7. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn đ phì đt Error! Bookmark not defined. 3.2. Đánh giá hiu lc ca phân hu cơ vi sinh HUCO trên cây đu nành Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Kt qu điu tra mc bĩn phân cho cây đu nành ca nơng dân Error! Bookmark not defined.
8. vi 3.2.2. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng ca cây đu nành Error! Bookmark not defined. 3.2.3. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn dinh dưng khống lá cây đu nành Error! Bookmark not defined. 3.2.4. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sâu bnh trên cây đu nành Error! Bookmark not defined. 3.2.5. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut ca đu nành Error! Bookmark not defined. 3.2.6. Đánh giá hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim Error! Bookmark not defined. 3.2.7. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn s lưng nt snError! Bookmark not defined. 3.2.8. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn đ phì đt Error! Bookmark not defined. 3.3. Đánh giá hiu lc ca phân hu cơ vi sinh HUCO trên cây bơng viError! Bookmark not defined. 3.3.1.Kt qu điu tra mc bĩn phân cho cây bơng ca nơng dân Error! Bookmark not defined. 3.3.2.nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng ca cây bơng Error! Bookmark not defined. 3.3.3.nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn dinh dưng khống lá cây bơng Error! Bookmark not defined. 3.3.4.nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sâu bnh trên cây bơng vi Error! Bookmark not defined. 3.3.5.nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut Error! Bookmark not defined.
9. vii 3.3.6. Đánh giá hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim Error! Bookmark not defined. 3.3.7. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn đ phì ca đt . Error! Bookmark not defined. KT LUN VÀ KIN NGH Error! Bookmark not defined. KT LUN Error! Bookmark not defined. KIN NGH Error! Bookmark not defined.
10. viii DANH MC CÁC CH VIT TT CN : Cao nht CSB : Ch s bnh DT : Din tích ĐK : Đưng kính KL : Khi lưng KK : Khơng khí LSD 0,05 : S sai khác ý nghĩa nh nht mc 0,05 NS : Năng sut N : Đm NSG : Ngày sau gieo NSLT : Năng sut lý thuyt NSTT : Năng sut thc thu SL : S lưng TLB : T l bnh TB : Trung bình TN : Thp nht VSV : Vi sinh vt
11. ix DANH MC BNG STT Tên bng Trang 1.1. Các yu t khí tưng ti khu vc nghiên cu năm 2009 5 1.2. Phân loi đt thuc đa phn huyn Cư Jút 6 1.3. Hin trng s dng đt năm 2009 huyn Cư Jút 9 1.4. Cơ cu din tích cây trng huyn Cư Jút năm 2009 10 1.5. Din tích mt s cây hàng năm ca huyn CưJút 11 1.6. Din tích, năng sut và sn lưng ngơ Vit Nam (19982006) 13 1.7. Mt s ging ngơ lai đưc s dng ph bin Tây Nguyên 14 1.8. Lưng dinh dưng cây hút đt và phân bĩn 15 1.9. Din tích, năng sut và sn lưng đu nành th gii 20002008 16 1.10. Kt qu sn xut bơng ca cơng ty c phn bơng Tây Nguyên trên các huyn ca 2 tnh Đăk Lăk và Đăk Nơng 20 1.11. Din tích gieo trng các loi cây trng ca các tnh Tây Nguyên năm 2008 28 1.12. Tình hình sn xut phân bĩn hu cơ vi sinh trên đa bàn Tây Nguyên năm 2007 29 3.1. Mt s đc tính thc vt hc ca cây ngơ trong các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 38 3.2. Dinh dưng khống lá ngơ phân tích ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 40 3.3. Bnh khơ vn gây hi trên cây ngơ ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 41 3.4. Các yu t cu thành năng sut và năng sut cây ngơ ca các cơng thc thí nghim ti CưJút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 44
12. x 3.5. Hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 45 3.6. Các ch tiêu đánh giá đ phì ca đt sau thí nghim cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO 46 3.7. T l các loi vi sinh vt cĩ trong đt vào giai đon đu v và cui v qua các mu phân tích 47 3.8. Tình hình sinh trưng ca cây đu nành các cơng thc thí nghim nghiên cu ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 50 3.9. Dinh dưng khống lá cây đu nành ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 52 3.10. Bnh g st gây hi trên cây đu nành ca các cơng thc thí nghim ti CưJút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 giai đon qu chín 54 3.11. Các yu t cu thành năng sut và năng sut lý thuyt ca đu nành các cơng thc thí nghim ti Cư Jút, Đăk Nơng, v 1 năm 2009 55 3.12. Hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút, Đăk Nơng, v 1 năm 2009 58 3.13. S lưng nt sn trên r cây đu nành ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 60 3.14. Các ch tiêu đánh giá đ phì ca đt sau thí nghim cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO 61 3.15. T l các loi vi sinh vt cĩ trong đt vào giai đon đu v và cui v qua các mu phân tích 62 3.16. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng ca cây bơng các cơng thc thí nghim 66 3.17. Dinh dưng khống lá cây bơng ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng v 2 năm 2009 67
13. xi 3.18. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn tình hình sâu bnh hi bơng 69 3.19. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn các yu t cu thành năng sut bơng 73 3.20. Hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim ti CưJút Đăk Nơng, v 2 năm 2009 74 3.21. Các ch tiêu đánh giá đ phì ca đt sau thí nghim cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO 76 3.22. T l các loi vi sinh vt cĩ trong đt vào giai đon đu v và cui v qua các mu phân tích 77
14. 1 M ĐU Đăk Nơng là tnh cĩ tim năng phát trin nơng nghip vi tng din tích t nhiên 651.543 ha trong đĩ đt nơng nghip chim 228.544 ha (Niên giám thng kê tnh Đăk Nơng, 2009) [24] thích hp cho nhiu loi cây trng. Hàng năm din tích cây trng ngn ngày như ngơ, đu các loi, bơng vi chim khong 30% din tích đt nơng nghip tp trung ch yu huyn Cư Jút, Krơng Nơ và Đăk Mil. Trong nhng năm qua dưi tác đng ca thi tit, khí hu làm cho lưng đt b ra trơi, xĩi mịn rt ln. Ngồi ra, tp quán canh tác ca đng bào ti đa phương là ch yu da vào đ phì sn cĩ ca đt, lm dng quá mc vic s dng phân hố hc đ đt đưc hiu qu nhanh chĩng đã làm cho đt ngày càng xu đi, mt cân đi các cht dinh dưng trong đt, đt chai cng, hot đng ca h vi sinh vt trong đt gim. Đây là nguyên nhân dn đn năng sut cây trng gim, nguy cơ xut hin dch hi cao và nghiêm trng hơn s làm cho đt mt kh năng canh tác. Vì vy, cn phi cĩ nhng gii pháp đ hn ch s thối hố đt, làm cho đt canh tác ngày càng tt lên, sn xut nơng nghip bn vng gĩp phn phát trin kinh t xã hi, bo v mơi trưng. Trong nhng gii pháp đang đưc áp dng hin nay thì vic s dng phân bĩn hu cơ vi sinh đang đưc quan tâm và ng dng rng rãi vì nĩ cĩ tác dng ci thin đ phì nhiêu và cân bng dinh dưng trong đt, làm gim bt lưng phân hố hc cn bĩn và gia tăng hiu lc ca chúng, làm tăng thêm thành phn, mt đ và hot đng ca các chng vi sinh vt cĩ ích giúp gia tăng sc sn xut ca đt dn đn làm tăng năng sut, sn lưng và cht lưng nơng sn. Ngồi ra bĩn phân hu cơ vi sinh cịn giúp ci thin dung tích hp thu ca đt, ci thin các tính cht lý – hố – sinh hc ca đt và đc bit là hn ch ơ nhim mơi trưng đt và nưc ngm do quá trình ra trơi. Phân hu cơ vi sinh HUCO là sn phm ca Cơng ty c phn bơng Tây Nguyên đưc B Nơng Nghip và PTNT cơng nhn là tin b khoa hc k thut
15. 2 mi (phân bĩn mi) cơng nhn theo quyt đnh s: 182/QĐTTĐPB ký ngày 13/08/2008 và đưc đưa vào danh mc phân bĩn Vit Nam, đây là sn phm mi đưc Cơng ty c phn bơng Tây Nguyên kho nghim trên nhiu loi cây t năm 2005 cho hiu qu tt v các mt: sinh trưng, phát trin, năng sut, kh năng chng chu, hiu qu kinh t cho các loi cây trng như: Cà phê, cao su, tiêu, bơng, ngơ, lúa, đu các loi và các cây trng khác và đc bit qua các kt qu phân tích đt sau khi bĩn HUCO cho thy tính cht lý hố đt thay đi, đt đai ngày càng tơi xp, màu m nh đưc b sung cht hu cơ và các chng vi sinh vt cĩ ích, đã đưc rt nhiu h nơng dân tin dùng. Đ cĩ thêm cơ s và gii pháp nhm hn ch s thối hố đt nâng cao năng sut, cht lưng cây trng, chúng tơi tin hành nghiên cu đ tài “Đánh giá hiu lc ca phân hu cơ vi sinh HUCO trên mt s cây trng ngn ngày ti huyn Cư Jút tnh Đăk Nơng” . Mc tiêu ca đ tài Đánh giá hiu lc ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng và phát trin ca mt s cây trng ngn ngày. Tìm ra mc phi hp gia phân hu cơ vi sinh HUCO và các loi phân khống khác nhm nâng cao hiu qu kinh t, gĩp phn ci to đt và canh tác theo hưng bn vng. Yêu cu ca đ tài Đánh giá hiu lc ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng và phát trin ca mt s cây trng chính trong vùng nghiên cu: Ngơ, đu nành, bơng vi. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn đ phì ca đt trưc và sau khi thí nghim. Đánh giá hiu qu kinh t và xác đnh mc bĩn phi hp gia phân hu cơ vi sinh HUCO và phân vơ cơ cĩ hiu qu nht ti huyn Cư Jút tnh Đăk Nơng.
16. 3 Ý nghĩa khoa hc và ý nghĩa thc tin Ý nghĩa khoa hc Kt qu nghiên cu ca đ tài là cơ s khoa hc đ gĩp phn xây dng quy trình k thut mt s cây trng ngn ngày. Khng đnh vic s dng phân hu cơ vi sinh HUCO trong sn xut nơng nghip bn vng là cn thit và cĩ hiu qu. B sung thêm tài liu khoa hc cho nghiên cu v liu lưng phân bĩn cho cây ngơ, đu nành, bơng vi ti tnh Đăk Nơng. Ý nghĩa thc tin Gĩp phn tăng năng sut và sn lưng các cây trng ngn ngày ch lc ca huyn và làm giàu cho các nơng h nht là đng bào các dân tc ti huyn Cư Jút, t đĩ gĩp phn n đnh, phát trin kinh t xã hi. Phm vi nghiên cu ca đ tài Đ tài ch tp trung nghiên cu trên mt s cây trng ngn ngày c th là: Ngơ, đu nành, bơng vi. Thi gian nghiên cu t tháng 04/2009 – 04/2010 ti thơn Bình Minh, xã Ea Pơ, huyn Cư Jút, tnh Đăk Nơng.
17. 4 CHƯƠNG 1: TNG QUAN TÀI LIU NGHIÊN CU 1.1. Điu kin t nhiên, kinh t, xã hi ca huyn Cư Jút tnh Đăk Nơng 1.1.1. Điu kin t nhiên huyn Cư Jút 1.1.1.1. V trí đa lí, đa hình Huyn Cư Jút thuc tnh Đăk Nơng đưc thành lp tháng 06 năm 1990, huyn cĩ 9 đơn v hành chính vi tng din tích t nhiên 72.029 ha, trong đĩ din tích nơng nghip là 24.325 ha (chim 33,77% tng din tích t nhiên ca huyn) và đt lâm nghip cĩ 39.425 ha (chim 54.73% din tích t nhiên) [24]. Huyn Cư Jút nm phía bc tnh Đăk Nơng, phía Bc giáp huyn Buơn Đơn – Đăk Lăk, phía Đơng giáp thành ph Buơn Ma Thut – Đăk Lăk, phía Đơng Nam giáp huyn Krơng Nơ, phía Nam giáp huyn Đăk Mil, phía Tây giáp Campuchia. Đa hình huyn Cư Jút thp dn t Đơng sang Tây và t Nam lên Bc, ch yu là các di đi lưn sĩng cĩ đnh tương đi bng, đ cao trung bình vùng này ch đt t 250560 m so vi mc nưc bin. Vi đa hình như vy nên cơ cu cây trng phn ln là nhng cây ngn ngày như: các loi đu, ngơ, bơng vi 1.1.1.2. Điu kin khí hu Nhit đ Do chu nh hưng ca ch đ bc x mt tri ni chí tuyn vi cán cân bc x trong các tháng luơn ln nên nhit đ trên tồn huyn phong phú và n đnh. Biên đ năm khơng cao khong 5 6oC nhưng biên đ nhit đ ngày đêm rt cao, trong mùa khơ cĩ ngày lên đn 15,0 – 16,0oC. Nhit đ trung bình các tháng trong năm dao đng trong khong 22,527,8oC, nhit đ trung bình tháng nh nht tồn huyn đt > 18,0oC và nhit đ trung bình tháng nĩng nht 27,8oC. Lưng mưa, m đ Tng lưng mưa năm gia các tiu vùng dao đng khơng ln, th hin bng s tháng mùa mưa (s tháng cĩ lưng mưa > 100mm) trong năm tương đi đng nht. Theo tài liu mưa đo đc ti Trm cu 14, huyn Cư Jút s lưng mưa
18. 5 bình quân nhiu năm 1.782mm. Và phân thành 2 mùa rõ rt, mùa khơ t tháng 11 đn tháng 4 năm sau, trong mùa khơ, lưng mưa ch chim 13% tng lưng mưa c năm. Mùa mưa kéo dài t tháng 5 đn tháng 10, tng mùa mưa lưng mưa chim 87% lưng mưa năm. Các tháng 1 và 2 hu như khơng cĩ mưa (tham kho bng 1.1). Bng 1.1: Các yu t khí tưng ti khu vc nghiên cu năm 2009 Nhit đ khơng khí Lưng mưa Đ m Sơ gi Tháng S KK nng TB TN CN SL (mm) ngày (%) Tháng 1 20,1 25,8 16,6 78 248,4 Tháng 2 23,5 30,3 19,1 77 219,9 Tháng 3 25,1 32,5 20,8 17,8 4 75 262,7 Tháng 4 25,5 32,4 21,6 367,9 14 81 218,6 Tháng 5 24,7 30,0 21,8 393,1 22 86 184,8 Tháng 6 25,0 30,3 21,9 160,4 10 86 211,0 Tháng 7 24,4 29,1 21,7 379,1 22 88 152,1 Tháng 8 25,1 30,4 21,9 181,1 26 86 195,3 Tháng 9 23,7 27,8 21,6 418,8 24 92 104,7 Tháng 10 23,8 28,8 21,0 187,3 14 87 170,6 Tháng 11 22,8 27,4 20,1 30,1 2 83 186,4 Tháng 12 22,2 28,1 18,9 0 0 79 285,2 Ngun: Trung tâm khí tưng thy văn tnh Đăk Nơng 1.1.1.3. Điu kin đt đai Huyn cĩ tng din tích đt t nhiên 71.889 ha, trong đĩ đt lâm nghip 44.655 ha (chim 62,12% din tích t nhiên), đt sn xut nơng nghip 17.340 ha (chim 24,12% tng din tích t nhiên ca huyn) trong đĩ din tích cây cơng
19. 6 nghip ngn ngày 16.412 ha (ch yu là mía, bơng vi và các loi đu đ) nm tp trung phía Tây ca huyn (xã Nam Dong, Ea Pơ, Đăk Rơng, Đăk Wil). Phn ln din tích đt Cư Jút là đt xám trên sa phin thch Acrisols, chim khong 2/3 din tích huyn, phân b phía Tây và Tây Bc huyn, đây là loi đt b thối hố mnh, nhiu nơi đã b bc màu, xĩi mịn trơ đá gc bán phong hố, tng đt rt mng, nghèo dinh dưng. Bng 1.2: Phân loi đt thuc đa phn huyn Cư Jút Ký T l STT Tên đt FAO/UNESCO DT (ha) hiu (%) 1 Đt xám trên cát kt Plinthic Acrisols (Acp) Xa 2.298 3,2 2 Đt xám trên sa thch Haplic Acrisols (Ach) Fq 25.345 35,3 3 Đât xám trên phin sét Ferralic Acrisols (ACf) Fs 21.700 30,2 4 Đt nâu đ trên đá bazan Rhodic Ferralsols (FRr) Fk 9.696 13,5 5 Đt nâu vàng trên bazan Xanthic Ferralsols Fu 1.868 2,6 6 Đt đen Chromic Luvisols Rk 4.645 6,5 7 Đt nâu thm trên đá bt Haplic Andosols Ru 5.168 7,2 8 Đt dc t Distric Gleysols (GLd) D 937 1,3 Sơng, h 226 0,3 Tng cng 71.889 100,0 Ngun: Nghiên cu chuyn đi cơ cu cây trng nơng nghip huyn Cư Jút tnh Đăk Nơng [31] 1.1.2. Điu kin kinh txã hi ca huyn Cư Jút Huyn Cư Jút cĩ thành phn kinh t thun nơng đang trong quá trình cơng nghip hố, hin đi hố. Là mt huyn cĩ điu kin đ khai hoang, m rng din tích đt nơng nghip. Huyn Cư Jút cĩ điu kin đa hình khá bng phng, tài nguyên đt đa dng, khí hu phù hp cho vic phát trin các loi cây nơng nghip ngn và dài ngày, cĩ giá tr hàng hố như cà phê, cao su, ca cao, bơng vi, ngơ và các loi cây h đu. Nm trên tuyn quc l 14 t Đăk Lăk đi thành
20. 7 ph H Chí Minh, huyn Cư Jút cĩ nhiu thun li cho vic giao lưu, trao đi hàng hố, chuyn giao các tin b khoa hc cơng ngh. 1.1.2.1. Dân s và lao đng Tồn huyn cĩ 88.329 ngưi bao gm 17 dân tc cùng chung sng: Kinh, Tày, Thái, Nùng, H’Mơng, Dao, Ê Đê và M’Nơng và các dân tc khác. Thành phn nhiu đng bào dân tc nh hưng rt ln đn tp quán canh tác và phát trin nơng nghip ti huyn Cư Jút. Năm 2009 tồn huyn cĩ 56.924 ngưi trong đ tui lao đng chim 64,5% dân s. Trong đĩ s ngưi đang hot đng trong các nn kinh t chim 83,54%, ngành nơng lâm nghip chim mt t l cao nht là 77,1%. 1.1.2.2. Mt s ch tiêu v kinh t ca huyn Cư Jút * Ngành nơng nghip Mt s cây trng như: Cà phê, tiêu, cao su, ngơ, đu nành, lc, bơng, mía vn là ưu th trên đa bàn huyn. Điu đĩ đã làm nh hưng khơng nh ti ch s phát trin chung ngành nơng nghip, chuyn đi cơ cu kinh t cũng din ra chm. Trng trt vn là ngành sn xut chính trong nơng nghip chim 83,97%. Chăn nuơi, cũng đã cĩ rt nhiu c gng chim 14,7% năm giá tr sn xut nơng nghip [46]. * Ngành lâm nghip So vi các huyn khác trong tnh, Cư Jút là huyn cĩ đ che ph ca rng tương đi ln. Tuy nhiên xét v tr lưng rng thì rng giàu Cư Jút chim t l ít (22% din tích rng ca huyn). Giá tr sn xut ngành lâm nghip 19.192 triu đng chim 10,4% [46]. * Ngành thu sn Thu sn tuy chim mt t l rt nh trong giá tr sn xut ngành nơng lâm nghip ca huyn. Năm 2009 giá tr sn xut thu sn là 12.426 triu đng chim 2,8% [46].
21. 8 * Ngành cơng nghip Là huyn cĩ nn cơng nghip phát trin nht tnh, Cư Jút cĩ vai trị rt quan trng trong vic ch bin các sn phm nơng nghip. Năm 2009 tng giá tr sn xut ca ngành là 692.465 triu đng chim 37,7% [46]. * Ngành dch v Trong nhng năm qua, giao lưu thương mi dch v ca huyn ngày càng phát trin. Mng lưi thương mi dch v đưc phát trin c v quy mơ ln loi hình kinh doanh. Năm 2009 s cơ s kinh doanh 2.418 cơ s [46]. 1.2. Tình hình s dng đt và sn xut nơng nghip ca huyn Cư Jút 1.2.1. Hin trng s dng đt nơng nghip Theo s liu thng kê đt đai ca S Tài nguyên và Mơi trưng năm 2009. Din tích t nhiên tồn huyn là 72.029 ha, trong đĩ đt nơng nghip cĩ 24.325 ha (chim 33.77% tng din tích t nhiên ca huyn), đt lâm nghip cĩ 39.452 ha (chim 54.77% tng din tích t nhiên). Vi qu đt cịn khá ln, to tim năng to ln cho phát trin nơng lâm nghip ca đa bàn huyn. Nên nơng nghip trên đa bàn huyn là mt ngành kinh t ch đo, chim t trng cao trong cơ cu nn kinh t. Đc đim ni bt ca ngành nơng nghip huyn là din tích đt gieo trng ngày càng tăng và hình thành đưc các vùng chuyên canh, đc bit là din tích cây cơng nghip ngn ngày tăng mnh đn năm 2009 cĩ 14.336 ha. Trong cơ cu kinh t nơng nghip thì nhĩm cây này luơn chim mt t trng ln. Riêng xã Ea Pơ din tích đt nơng nghip là 5.538 ha (chim 22,76% din tích đt nơng nghip tồn huyn). Đt trng màu và cây hàng năm khác cĩ 14.336 ha ch yu là các loi cây cơng nghip ngn ngày như bơng, ngơ, đu nành , đu phng và rau đu. So vi tồn tnh thì din tích cây hàng năm ca huyn Cư Jút chim mt cơ cu ln nht (chim 68,93% din tích đt nơng nghip tồn huyn Cư Jút). Din tích đt trng cây lâu năm hin cĩ 7.329 ha chim 30,12% din tích đt nơng nghip ca tồn huyn.
22. 9 Như vy các loi cây trng ngn ngày như: ngơ, các loi đu, bơng là nhĩm cây ch lc chim phn ln din tích đt nơng nghip trên đa bàn huyn Cư Jút. Bng 1.3: Hin trng s dng đt năm 2009 huyn Cư Jút (đvt: ha) Hin trng Tồn huyn Tng din tích 72.029 I. Đt nơng nghip 24.325 1. Cây hàng năm 16.965 + Cây lúa 2.629 + Ngơ, cây ngn ngày khác 14.336 2. Cây lâu năm 7.329 + Cây cơng nghip lâu năm 6.576 + Cây ăn qu 640 + Cây khác 113 II. Đt lâm nghip cĩ rng 39.452 III. Đt chuyên dùng 4.450 IV. Đt 968 V. Đt chưa s dng 2.861 Ngun: Thng kê din tích đt đai huyn Cư Jút năm 2009 (phịng Nơng nghip – Đa chính huyn Cư Jút)[23] 1.2.2. Hin trng canh tác cây trng huyn Cư Jút Theo niên giám thng kê huyn Cư Jút năm 2009 (bng 1.4) thì cơ cu din tích cây trng bao gm: cây hàng năm chim 80,9%, cây lâu năm chim 19,1%. Cây hàng năm bao gm lúa (8,3%), ngơ (18,6%), bơng (1,8%), lc (14,4 %), đu nành (27,2%). Cây lâu năm bao gm: cà phê (4,0%), h tiêu (1,4%), cao su (5,4%) điu (4,6%) và cây ăn qu (1,7%). Ngơ và đu nành là cây trng chim t trng ln và tp trung thành các vùng chuyên canh, cây bơng tuy chim din tích nh nhưng là cây trin vng nht trong tồn tnh và cĩ tim năng phát trin.
23. 10 Bng 1.4: Cơ cu din tích cây trng huyn Cư Jút năm 2009 Cơ cu din tích Din tích (ha) T l (%) I. Cây hàng năm 30.990 80.9 1. Cây lương thc 10.330 27.0 Lúa 3.176 8.3 Ngơ 7.127 18.6 2. Cây cĩ bt 594 1.6 Khoai lang 93 0.2 Sn 501 1.3 3. Cây cơng nghip ngn ngày 16.785 43.8 Bơng 700 1.8 Mía 132 0.3 Lc 5.513 14.4 Đu nành 10.440 27.2 4. Cây hàng năm khác 3.308 8.6 II. Cây lâu năm 7.329 19.1 1. Cây cơng nghip lâu năm 6.576 17.2 Cà phê 1.541 4.0 Cao su 2.078 5.4 H tiêu 550 1.4 Điu 1.761 4.6 2. Ăn qu 640 1.7 3. Khác 68 0.2 Ngun: Thng kê din tích đt đai huyn Cư Jút năm 2009 (phịng Nơng nghip – Đa chính huyn Cư Jút)[23] Ngơ: Din tích 7.127 ha chim 18,6% trong cơ cu din tích, năng sut ngơ đt 63 t/ha, sn lưng 44.907 tn.
24. 11 Đu nành: Din tích 10.440 ha chim 27,2% đt sn lưng 24.393 tn là vùng sn xut tp trung ln nht tnh chim cơ cu quan trng trong nhĩm cây cơng nghip ngn ngày. Bơng vi: là vùng sn xut tp trung ln nht tnh, là cây địi hi k thut chăm sĩc cao, đ an tồn đu tư thp hơn các cây khác. Do đĩ trong mt vài năm qua nơng dân cĩ xu hưng chuyn sang trng đu nành và lc. Năm 2009 din tích ch cịn 700 ha, sn lưng 1.205 tn. Trong nhng năm ti huyn cn cĩ chính sách nhm duy trì din tích bơng đ phc v cho nhà máy cán bơng đt ti huyn. 1.2.3. Đnh hưng phát trin cây ngơ, đu nành và bơng ca huyn Cư Jút Bng 1.5: Din tích mt s cây hàng năm ca huyn Cư Jút (đvt:ha) Các loi cây trng 2004 2005 2006 2007 2008 Bơng 3.640 1.260 650 392 300 Ngơ 2.199 4.004 4.185 4.847 5.703 Đu nành 6.675 10.840 9.820 10.583 10.588 Lc 1.853 3.358 4.355 5.421 5.490 Tng cng 14.367 19.462 19.010 21.243 22.081 Ngun: Niên giám thng kê huyn Cư Jút, 2009[23] Cây ngơ Coi trng vic t chc sn xut ngơ vi din tích khong hơn 5.000ha [47], ch yu là ngơ lai thâm canh, tăng v đ cung cp ngun nguyên liu cho nhà máy ch bin thc ăn gia súc. Vùng ngơ tp trung xã Ea Pơ, Đăk Rơng, Đăk Win, Cư Knia. Ngơ ch yu trng v 1 đ v 2 chuyn sang trng bơng, lc, đu nành. Cây đu nành Đây là l loi cây trng rt phù hp vi đt đai, điu kin t nhiên các vùng Ea Pơ, Nam Dong, Đăk Rơng cũng là cây cĩ giá tr kinh t cao, cĩ th trưng n đnh. Vì vy huyn s phát trin đu nành theo hưng chuyên canh,
25. 12 xen canh, luân canh, đm bo n đnh din tích khong l5.000ha din tích gieo trng trong năm [47]. V cây bơng Đưa din tích trng bơng lên 2.000ha vào năm 2012, chim khong 65% v din tích và khong 70% sn lưng bơng ca tồn tnh. Vùng bơng trng đim các xã Ea Pơ, Nam Dong, Đăk Rơng, thích hp trên đt đen, trên sn phm bi t đt bazan, đt nâu đ bazan tng mng. Như vy chúng ta thy cây ngơ, đu nành, bơng vi là nhng cây trng ch lc, cĩ đnh hưng phát trin trên đa bàn huyn. Vì vy rt cn nhng gii pháp đng b đ phát trin mt cách bn vng, trong đĩ vic tìm ra qui trình k thut phân bĩn cân đi, hp lý là mt trong nhng bin pháp quan trng gĩp phn nâng cao năng sut và hiu qu kinh t ca cây trng đ đm bo cho vic phát trin nơng nghip bn vng ca huyn. 1.3. Tình hình chung v sn xut và phân bĩn cho cây ngơ, cây đu nành và cây bơng 1.3.1. Tình hình chung v sn xut và phân bĩn cho cây ngơ 1.3.1.1. Tình hình chung v sn xut ngơ Trên th gii, ngơ là mt trong nhng loi cây lương thc quan trng trong nn kinh t, đng v trí th ba v din tích, th hai v sn lưng và th nht v năng sut. Hin nay, trên th gii cĩ khong 75 nưc trng ngơ, bao gm c các nưc phát trin và đang phát trin, mi nưc trng ít nht 100.000 ha. Khong 2/3 din tích ngơ tp trung các nưc đang phát trin và 1/3 din tích các nưc phát trin, tuy nhiên 2/3 sn lưng ngơ li tp trung các nưc phát trin. Nhng nưc sn xut ngơ hàng đu th gii là M, Trung Quc, Brazil, Mexico Trong nhng năm gn đây, nh s dng nhng ging ngơ lai mi nên din tích, năng sut và sn lưng ngơ ca Vit Nam đã tăng lên nhanh chĩng và đt đnh cao vào năm 2005. Theo GS.TS Trn Hng Uy và các cng s, 2001 [44],
26. 13 năm 2005 din tích ngơ c nưc đt 1.039 nghìn ha, năng sut đt 35,5 t/ha và sn lưng đt 3,69 triu tn, t đĩ đã làm thay đi t trng ngơ trong cơ cu sn lưng lương thc t 5,7% năm 2000 lên đn 9,0% năm 2005. Hin nay, c nưc đã hình thành 8 vùng sn xut ngơ. Trong đĩ 5 vùng cĩ din tích ln nht c nưc là Tây Nguyên (chim 21,8%), Đơng Bc (21,09%), Tây Bc (15,35%), Bc Trung B (14,36%) và Đơng Nam B (12,11%). Tng din tích 5 vùng này chim 84,71% din tích c nưc, cịn li là đng bng sơng Hng (7,69%), Duyên Hi Nam Trung B (4,14%) và đng bng sơng Cu Long (3,47%). Sn xut ngơ Vit Nam theo k hoch ca B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn là phn đu đn năm 2010, sn lưng ngơ đt 6 7 triu tn/năm (GS.TS Trn Hng Uy và các cng s, 2001) [44]. Đ đt đưc mc tiêu, chúng ta cn cĩ nhng gii pháp như qui hoch, ging, phân bĩn thích hp. Bng 1.6: Din tích, năng sut và sn lưng ngơ Vit Nam (19982006) Năm Di n tích (1.000 ha) Năng su t (t/ha) Sn lư ng (1.000 tn) 1998 649,7 24,8 1.612,0 1999 691,8 25,3 1.753,1 2000 730,2 27,5 2.005,9 2001 729,5 29,6 2.161,7 2002 816,0 30,8 2.511,2 2003 912,7 34,4 3.136,3 2004 991,1 34,6 3.430,9 2005 1.043,3 36,0 3.756,3 2006 1.031,6 37,0 3.800,0 Ngun: Niên giám thng kê,2006 [22] Tây Nguyên trong nhng năm gn đây nơng dân ch yu s dng ging ngơ lai vi tim năng cho năng sut cao nhưng địi hi mc đu tư phân bĩn tương đi ln (bng 1.7).
27. 14 Bng 1.7: Mt s ging ngơ lai đưc s dng ph bin Tây Nguyên Thi gian Tim năng Đ xut Ging lai Ngun gc sinh trưng năng sut phân bĩn (ngày) (tn/ha) (N, P 205, K 20) LVN10 Vit Nam 110 115 10 12 185 100 – 60 CP888, 989 Thái Lan 110 115 8 12 185 72 – 60 Bioseed n Đ 95 – 100 10 12 185 75 – 90 NK54, 67 M 95 – 100 8 10 185 90 – 90 G49 Thy S 90 – 95 8 10 200 90 – 90 Ngun: Tp chí Cng thơng tin thương hiu vùng min, B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, 2008 Ti Cư Jút din tích cây ngơ hàng năm khơng ngng tăng nhanh, theo s liu bng 1.5 và 1.4 thì năm 2004 din tích là 2.199 ha năm 2008 là 5.703 ha và đn 2009 đã là 7.127 ha. Như vy trong 5 năm din tích ngơ đã tăng 324% đã chim 18,6% trong cơ cu các loi cây trng ca tồn huyn và chim 23% cơ cu các loi cây trng hàng năm. Vi s liu trên đã cho chúng ta thy ngơ là mt trong nhng cây trng ngn ngày ch lc ca vùng Cư Jút vì vy đ phát trin cây ngơ mt cách bn vng trên đa bàn huyn cn cĩ nhng gii pháp qun lý thích hp. Mt trong nhng gii pháp đĩ là ch đ dinh dưng và gi cho đưc đ phì ca đt canh tác mà bĩn phân hu cơ vi sinh là mt trong nhng nhu cu thit yu, khơng th thiu đưc ca nn sn xut nơng nghip hin nay. 1.3.1.2. Phân bĩn cho cây ngơ Cây ngơ là cây cĩ tim năng năng sut to ln. Trong các bin pháp thâm canh năng sut ngơ phân bĩn gi vai trị quan trng nht. Theo Berzenyi. Z, Gyorffy. B.(Berenyi và CS,1996) [52] thì phân bĩn nh hưng ti 30,7 % năng sut ngơ cịn các yu t khác như mt đ cây, phịng tr c di, đt trng cĩ nh hưng ít hơn. Theo kt qu nghiên cu cho thy đ to ra 10 tn ngơ ht/ha, cây ngơ ly đi mt lưng dinh dưng như bng 1.8.
28. 15 Theo De.Geus, 1973 trong trưng hp khơng bĩn đm năng sut ngơ ch đt 1.192 kg/ha, khi bĩn đm (N) năng sut tăng 7.338kg/ha [57]. Theo Uhart và Andrade (1995) thiu đm làm chm sinh trưng ca c hai giai đon sinh trưng dinh dưng và sinh trưng sinh thc [77]. Bng 1.8: Lưng dinh dưng cây hút đt và phân bĩn (kg/ha) Năng sut Ch tiêu N P2O5 K2O Mg S % cht khơ Ht (10tn) 190 78 54 18 16 9.769 52,0 Thân lá cùi 79 33 215 38 18 8.955 48,0 Tng s 269 111 269 56 34 18.724 100,0 Ngun: Ngơ Hu Tình, 1997 [35] Kt qu nghiên cu cho thy đ phân đm phát huy hiu lc phi bĩn cân đi vi các nguyên t lân (P 2O5) và kali (K 2O), kali là nguyên t đưc xp th hai sau đm (N). Khi thiu kali bp ngơ s nh, cây d đ, mép và phn cui ca cun lá cĩ màu vàng hoc vàng thm. Lân là nguyên t quan trng th ba đng sau đm và kali. Lân cĩ tác dng giúp cho ngơ tăng kh năng chng chu vi ngoi cnh. Thiu lân quá trình hình thành b r kém, phân hố các cơ quan ca ngơ b nh hưng, làm cho bp bé, bơng c nh, ít hoa. Nghiên cu đánh giá sinh trưng ca ngơ và năng sut khi phi hp phân hu cơ các mc: 1.500, 3.000 và 4.500 kg/ha vi phân vơ cơ các mc: 0, 30, 60, 90, 120 và 150 kg/ha. Kt qu cho thy tt c các thơng s v cây ngơ đu cĩ tương quan cĩ ý nghĩa vi s phi hp gia phân hu cơ và phân đm. Các đc đim như chiu cao cây, đưng kính thân và năng sut cao nht khi bĩn 120 kgN và 3.000 kg phân hu cơ. Như vy cĩ th thy khi bĩn phi hp phân hu cơ và phân vơ cơ đc bit là đm mt t l nht đnh làm tăng kh năng sinh trưng phát trin ca ngơ.
29. 16 1.3.1.3. Qui trình bĩn phân cho cây ngơ Lưng phân bĩn cho 1 ha tùy theo loi đt, nu đt đưc phân loi t trung bình đn tt, lưng phân bĩn theo qui trình ca nhà sn xut ging Bioseed 9698 khuyn cáo ti vùng nghiên cu như sau: Phân chung 5 l0 tn, Urea 300 kg, Super lân: 400 kg, Kali Clorua: 150 kg. Các ln bĩn như sau Bĩn lĩt: Tồn b phân chung và phân lân. Bĩn thúc: + Ln 1 (8 10 NSG): Bĩn 1/3 urê và 1/3 kg kali. + Ln 2 (22 25 NSG): Bĩn 1/3 urê và 1/3 kg kali + Ln 3 ( 40 45 NSG): Bĩn 1/3 urê và 1/3 kg kali. 1.3.2. Tình hình chung v sn xut và phân bĩn cho cây đu nành 1.3.2.1. Tình hình chung v sn xut đu nành Bt ngun t vùng đơng Bc Trung Quc, ngày nay đu nành đưc trng rng rãi t bc vĩ tuyn 48 đn nam vĩ tuyn 30. Sn xut đu nành đã đưc gia tăng mnh m và sau chin tranh th gii th hai nĩ đã nhanh chĩng chim lĩnh nhng đa bàn sn xut mi và ngày nay đu nành đã cĩ mt khp các lc đa. Năng sut, sn lưng ca đu nành ngày càng gia tăng. Bng 1.9: Din tích, năng sut và sn lưng đu nành th gii năm 2000 2008 Năm Din tích (ha) Năng sut (t/ha) Sn lưng (tn) 2002 78.962.290 23,008 181.679.597 2003 83.663.393 22,789 190.661.011 2004 91.602.610 22,437 205.529.570 2005 92.506.171 23,165 214.291.719 2006 95.248.048 22,924 218.355.271 2007 90.111.139 24,363 219.545.479 2008 96.870.395 23,841 230.952.636 Ngun: [78]
30. 17 Vit Nam, cây đu nành đã cĩ t lâu và đưc gieo trng nhiu vùng trong c nưc. Tuy nhiên, do nhu cu s dng ngày càng cao, nhiu năm qua nưc ta đã phi nhp khu đu nành vi s lưng ln, năm sau cao hơn năm trưc. Theo Cc chăn nuơi năm 2006, ch riêng ngành chăn nuơi đã phi nhp 1,5 triu tn khơ du đu nành (tương đương 2,0 triu tn đu nành ht) (Ngun ) [79]. Đánh giá v tình hình sn xut và phát trin cây đu nành trong nưc thi gian qua, theo Niên giám thng kê 2008 cho thy năm 2000 din tích trng đu nành là 124,1 nghìn ha, năng sut bình quân đt 12,0 t/ha và sn lưng đt đưc là 149,3 nghìn tn, đn năm 2005 din tích tăng lên 204,1 nghìn ha và năng sut bình quân đt đưc là 14,3 t/ha (năng sut cao nht trong khi ASEAN và bng 66,5% so vi năng sut bình quân ca th gii) ( Ngun ) [79], sn lưng đt đưc là 292,7 nghìn tn. Như vy sau 5 năm, din tích đu nành c nưc đã tăng 80 nghìn ha (tăng 64,5%), năng sut bình quân tăng 2,3 t/ha (tăng 19,2%) và sn lưng tăng 143,4 nghìn tn (gn gp 2 ln). Điu đĩ cho thy khoa hc cơng ngh mi v ging và k thut canh tác đi vi cây đu nành ca nưc ta đã cĩ nh hưng ln đn sn xut. Tuy vy, sn lưng đu nành trong nưc cũng mi ch đáp ng đ cho khong 15%. Ti Cư Jút, đu nành là mt loi cây trng rt phù hp vi đt đai, điu kin t nhiên đc bit là các xã như Ea Pơ, Nam Dong, Đăk Rơng .cũng là cây cĩ giá tr kinh t cao, cĩ th trưng n đnh. Vi thc t này huyn s đnh hưng đ phát trin đu nành theo hưng chuyên canh, xen canh, luân canh, đm bo n đnh din tích khong l5.000ha din tích gieo trng trong năm. Mt s ging hay đưc s dng ti Cư Jút như [45] Ging MTD 176: Thi gian sinh trưng: 80 90 ngày. Chiu cao cây: 45 50 cm, cng cây, ít đ ngã. Ht màu vàng, khi lưng 1.000 ht t 120 140 g.
31. 18 Năng sut trung bình 150 – 200kg/sào. Thích hp vi v Thuđơng (v 2). Ging HL2 Thi gian sinh trưng 85 90 ngày. Chiu cao cây 40 50 cm, cng cây, ít đ ngã. Lá nh, tán gn, thích hp vi trng xen. Qu tp trung trên thân chính, v qu màu xám đen, t l qu 3 4 ht cao Ht màu vàng bĩng, rn ht màu hng, khi lưng 1000 ht 130 140 g. Năng sut trung bình 120 – 160 kg/sào v Thu đơng (v 2). Trng đưc 3 v: Hè thu, thu đơng, đơng xuân. Mc đ nhim sâu bnh hi: Trung bình. Ging Đu nành hoa trng (ging đa phương) Thi gian sinh trưng 85 90 ngày. Chiu cao cây 40 50 cm. Ht vàng bĩng, rn ht màu hng, khi lưng 1000 ht: 120 140 g. Năng sut 140 200 kg/1000m 2 Ít nhim bnh xon lá, thi trái, nhim bnh g st mc trung bình. Trng đưc các v trong năm. 1.3.2.2. Phân bĩn cho cây đu nành T trưc đn nay ngưi ta quan nim đu nành là mt cây trng khơng mn cm vi phân bĩn hoc rt chm. Nhưng gn đây khoa hc đã chng minh rng cây đu nành cĩ kh năng c đnh đm nhưng khơng đ đ cung cp cho cây đ đm bo cho cây sinh trưng và phát trin cho năng sut cao như mong mun thì phi bĩn phân cho đu nành. Ngưi ta chng minh rng mun đt năng sut 4 tn/ha thì phi bĩn: N: 538 kg Mg: 39 kg Zn: 0,2 kg P: 39 kg S: 20 kg Ca: 0,1 kg K: 123 kg Fe: 1,9 kg Bo: 0,1 kg
32. 19 1.3.2.3. Qui trình bĩn phân cho cây đu nành Theo khuyn cáo ca các nhà cung cp ging đu nành trên đa bàn nghiên cu thì mc c th như sau: Phân chung 5 tn, Urea 70 kg, Lân Văn đin 300 kg, Kali Clorua: 100 kg. T l N.P.K nguyên cht: 324560 Các ln bĩn như sau: Bĩn lĩt: Tồn b phân chung và phân lân. Bĩn thúc: + Ln 1 (8 10 NSG): Bĩn 1/2 urê và 1/2 kg kali + Ln 2 (20 22 NSG): Bĩn 1/2 urê và 1/2 kg kali 1.3.3. Tình hình chung v sn xut và phân bĩn cho cây bơng vi 1.3.3.1. Tình hình chung v sn xut bơng vi Trên th gii cĩ khong 80 nưc trng bơng, vi sn lưng khong 20 25 triu tn bơng xơ/năm tương đương 55 70 triu tn bơng ht [34]. Hin nay, ngành dt may tiêu th khong 25 triu tn bơng xơ, nhu cu bơng xơ ca ngành dt năm sau tăng hơn năm trưc khong 200.000 300.000 tn (www.vinatex.com.vn ) [80] Vit Nam, bơng là cây trng truyn thng và ngh trng bơng Vit Nam đã cĩ trên 2.000 năm vi chng bơng c châu Á là cây bn đa mc t nhiên vùng đi núi phía Bc (Hồng Đc Phương, 1983) [32], (Nguyn Th Nhã và ctv, 1996) [28]. Cui th k 19 nưc ta đã t túc đưc hồn tồn v bơng và các loi vi si đ may mc. Dưi thi Pháp thuc, din tích đã đưc m rng vi ging bơng Lui và bơng Hi Đo, nhưng năng sut thp vì chưa cĩ nhng hiu bit cn thit v vic phát trin bơng trong điu kin nhit đi hoc chưa mnh dn đu tư khoa hc k thut (Vũ Cơng Hu, 1971) [14]. Trong nhng năm gn đây, nh cĩ s quan tâm đúng mc ca nhà nưc cùng nhiu thành tu khoa hc ni bt v ging, bo v thc vt (Nguyn Thơ, Nguyn Hu Bình, 1996) [41], chuyn đi thi v trng bơng t mùa khơ sang mùa mưa, đc bit là đã áp dng thành cơng vic qun lý dch hi tng hp trên cây bơng nên din tích đã tăng lên và đt trung bình trên 25.000 ha/năm.
33. 20 Cây bơng vi đưc đưa vào trng Cư Jút t năm 1993, qua hơn 17 năm t chc sn xut đã khng đnh Cư Jút là huyn cĩ tim năng trong vic phát trin cây bơng. Vì vy rt nhiu bin pháp đã đưc Cơng ty c phn bơng Tây Nguyên đu tư vào vùng bơng này như: thi v, ging, mt đ, ch đ phân bĩn nhm mc đích nâng cao năng sut, nâng cao hiu qu kinh t, tăng kh năng cnh tranh ca cây bơng so vi mt s cây trng khác cùng v, trong đĩ cĩ bin pháp đưa phân hu cơ vi sinh HUCO vào bĩn lĩt cho cây bơng đ ci to đt, giúp cây bơng sinh trưng phát trin tt nâng cao năng sut. To điu kin cho bà con nơng dân cĩ thu nhp cao, nâng cao hiu qu kinh t ca vic trng bơng. Bng 1.10: Kt qu sn xut bơng ca Cơng ty c phn bơng Tây Nguyên trên các huyn ca 2 tnh Đăk Lăk và Đăk Nơng Đvt: din tích (ha), năng sut (t/ha) Năm 2007 Năm 2008 Năm 2009 Năm 2010 STT Đa phương DT NS DT NS DT NS DT NS Đăk Lăk 787 9,3 131 5,4 767 8,5 1.400 11,7 1 CưM'Gar 80 6,4 9 5,5 100 7,6 420 11,9 2 Buơn đơn 400 8,1 23 6,2 280 6,9 430 11,9 3 Easúp 245 11,8 60 8,3 280 8,4 350 11,6 4 Krơng Ana 62 8,3 39 0,3 107 4,5 200 11,0 Đăk Nơng 697 14,1 82,5 15,7 1.235 9,8 1.800 14,6 1 Cư Jút 392 18,7 42 17,5 530 15,1 850 16,0 2 Đăk Mil 280 8,1 40 14 570 7,1 770 14,0 3 Krơng Nơ 25 7,8 0,5 3 135 3,9 180 10,5 Cng 1.484 11,6 213,5 9,4 2.002 9,3 3.200 13,3 Ngun: Cty c phn bơng Tây Nguyên Bng 1.10 đã cho thy Cư Jút là vùng đt cĩ tim năng cho năng sut cao nht trong 2 tnh Đăk Lăk và Đăk Nơng. Ngồi ra huyn Cư Jút là cĩ din tích
34. 21 bơng ln nht trong các huyn trng bơng ca tnh Đăk Nơng và đã cĩ năm din tích bơng huyn đt hơn 3.500ha, sn lưng trên 5.000 tn. 1.3.3.2. Phân bĩn cho cây bơng vi Phân bĩn là mt trong nhng điu kin ngoi cnh nh hưng đn sinh trưng và phát trin ca cây bơng. Theo Lý Văn Bính và Phan Đi Lc (1991) cho bit, giai đon cây cĩ t 5 đn 12 lá nu đưc bĩn đm đy đ thì cưng đ quang hp tăng hơn so vi cây khơng bĩn t 30% đn 780% [2]. Kt qu cơng b ca Vin nghiên cu bơng liên bang Nga, nu khơng bĩn phân liên tc trong 25 năm năng sut ch đt 15 t/ha so vi 35,8 t/ha khi lưng phân cung cp hàng năm là 150 kg N, 100 kg P 2O5, và 50 kg K 2O. Nghiên cu Đnh Tưng cũng cho kt qu tương t, năng sut nhng rung khơng bĩn phân ch đt 6,8 t/ha, khi bĩn 70 kg N, 70 kg P 2O5 và 70 kg K 2O/ha năng sut cao hơn hai ln (Vũ Cơng Hu, 1978) [15]. Nghiên cu điu kin trng bơng nh nưc tri ca (John và ctv, 1990) [61] phân bĩn cĩ nh hưng đn năng sut và các yu t cu thành năng sut nhưng khơng nh hưng đn cht lưng bơng. Mt nghiên cu khác ca (Jackson và Tilt, 1968) [60] cho thy, phân đm làm tăng chiu dài si, các ch tiêu khác ít hoc khơng chu nh hưng ca phân đm. Nghiên cu ca (Shanmugam và ctv, 1972) cho thy, bĩn phân Urea cho bơng bng cách phun qua lá đã làm tăng năng sut bơng ht t 1721% so vi bĩn phân qua đt. Bĩn phân đm qua lá làm tăng s qu trên cây, tăng khi lưng qu so vi đi chng [73]. Dùng DAP 2% phun cho bơng vào thi kỳ hình thành n và thi kỳ 50% s cây cĩ hoa n đã cĩ tác dng tăng năng sut 21,82% so vi đi chng khơng phun (Mannikar và ctv, 1990) [66]. Nghiên cu v liu lưng đm đn năng sut bơng 3 năm liên tc (Mcconnell và ctv, 1992) [68] nhn thy, chiu cao cây tăng khi lưng đm tăng. T l bơng thu hoch ln th nht gim khi bĩn đm tăng và năng sut bơng xơ đt cao nht khi bĩn 140 kg N/ha.
35. 22 Theo (Boquet, 1989) [53] thì đm cĩ tác dng làm tăng tng s qu. Trên th gii, liu lưng phân bĩn cho bơng thưng bin đng rt ln t 20 300 kg N/ha (Makram. E.A. và ctv, 1994) [63]. Theo (Moore và ctv, 1990) [69] lưng đm bĩn cho bơng thích hp là 125 kg N/ha, mc đm này năng sut bơng ht đt 44 t/ha. Theo (David và Guthrie, 1989), lưng đm cho năng sut bơng cao nht là 135 kg N/ha, bĩn đm cho bơng làm tăng chiu cao cây, tng s đt trên thân chính, s cành qu trên cây [56]. Vi mc bĩn t 10 đn 30 kg P 2O5/ha cho năng sut bơng sai khác khơng đáng k so vi đi chng khơng bĩn (Akabari và ctv, 1987) [50]. Theo (Malik và Makhdum, 1990) nghiên cu trên ging B557 ti 3 đa đim khác nhau cho thy, năng sut bơng tương đng gia các mc bĩn lân. S hút lân đi vi cây bơng mi vùng là khác nhau và bin đng t 4,18 đn 14,69 kg P 2O5 /ha. Nhng nơi cĩ hàm lưng lân trong đt vưt quá 8 mg/1 kg đt thì phn ng ca vic bĩn lân khơng ging nhau [64]. Tt c các cơng thc bĩn lân khơng nh hưng đn cht lưng xơ bơng (Malik M.N.A. và ctv, 1992) [65]. Tursunova và ctv (1996) [76] khi nghiên cu v hiu qu ca phân kali các tác gi cho thy, khi đt thiu kali thì lưng bĩn kali càng cao cho năng sut bơng xơ càng tăng. Nghiên cu trên các ging chín sm, (Matocha và ctv, 1994) [67] nhn thy, bĩn hay phun kali đã làm tăng năng sut bơng xơ đưc th hin s tăng kích thưc qu và s qu/cây. Nhng thí nghim đng rung đã ch ra rng bĩn kali làm tăng c chiu dài xơ và s phát trin ca vách t bào (Bennett O.L. và ctv, 1965) [51]. Tuy nhiên, theo Nelson (1949) [70] khi tăng lưng kali thì ch nh hưng nh đn hai ch tiêu trên. Vit Nam, các kt qu nghiên cu ca Vin nghiên cu và phát trin cây bơng đã kt lun, t l phân N:P 2O5:K 2O bĩn cho bơng thích hp trên các vùng sinh thái là 2:1:1 (Nguyn Hu Bình, Lê Quang Quyn và các tác gi, 2001) [4]. Kt lun này đã đưc các tác gi [6], [18], [27], [38] s dng đ nghiên cu v liu
36. 23 lưng phân bĩn cho các ging L18, VN20 và VN15 ti nhiu vùng sinh thái khác nhau như Sơn La, Đng Nai, Ninh Thun và Đăk Lăk (cũ). Qua các kt qu nghiên cu trên cho thy, liu lưng phân bĩn cho bơng cĩ s khác bit khá ln mi vùng và mi ging. Bên cnh đĩ t l 2:1,5:1,5 này đã và đang đưc khuyn cáo s dng trong sn xut bơng hin nay. T kt qu nghiên cu nhiu năm ca Vin nghiên cu cây bơng và cây cĩ si cho thy, vic bĩn phân lĩt cho bơng đĩng vai trị quan trng và đã tr thành tin b k thut đưc áp dng trong sn xut. nhng rung mà v 1 trng ngơ thì bin pháp bĩn phân lĩt là cn thit đ cây bơng cĩ th mc và sinh trưng tt ngay t thi kỳ đu. Nghiên cu v thi kỳ bĩn phân cho bơng (Vũ Cơng Hu, 1978) [15] nhn thy, bĩn 25% lưng đm trưc gieo, 50% vào giai đon ra n và 25% thi kỳ ra hoa cho năng sut cao nht. So vi các loi phân khống khác, phân lân ít b ra trơi nên thưng đưc bĩn tồn b hoc phn ln trưc khi gieo. Tìm hiu liu lưng và thi kỳ bĩn lân khác nhau (Suryavanshi, 1993) [74] nhn thy, bĩn tồn b lưng lân vào thi kỳ gieo làm tăng năng sut bơng. Vit Nam các nghiên cu [11], [30], [41] cho thy, vic bĩn phân ph thuc vào tng vùng, tng ging vi mc phân ti thiu (90 kg N, 60 kg P 2O5, 60 kg K2O)/ha cho 3 ln bĩn/v và thưng kt thúc bĩn giai đon t 5575 ngày sau gieo hay trưc khi cây n hoa. Các nghiên cu v nh hưng ca các loi phân hu cơ trên cây bơng cịn rt hn ch. Trong nhng năm gn đây ngành bơng đã cĩ ch trương đưa phân hu cơ vi sinh kt hp vi nn phân vơ cơ vào qui trình sn xut bơng đ ci to đt, giúp cây bơng sinh trưng phát trin tt, tăng kh năng chu hn vào cui v, tăng năng sut bơng. Vì vy vic nghiên cu nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng và phát trin ca cây bơng s làm cơ s cho vic đưa phân hu cơ vi sinh HUCO vào sn xut trong din rng nhng năm tip theo ca Cơng ty c phn bơng Tây Nguyên và các đơn v khác trong ngành bơng.
37. 24 1.3.3.3. Qui trình bĩn phân cho cây bơng vi Theo qui trình sn xut bơng ca Cơng ty c phn bơng Tây Nguyên năm 2009 [11] thì lưng phân bĩn và thi gian bĩn c th như sau: Lưng phân bĩn cho 1 ha: 90kg N, 60kg P2O5, 60kg K 2O. Thưng khuyn cáo s dng các loi phân trên 1ha: NPK Vit Nht 16.16.8.13S (250kg), phân SA (250kg), phân lân Văn đin (150kg), Kali (70kg) Chia ra các ln bĩn như sau: Bĩn lĩt: tồn b phân lân Bĩn thúc ln 1: 50% lưng phân đm và phân kali, bĩn sau khi gieo 30 35 ngày, lúc cây bơng đã cĩ 50% s cây trên rung cĩ n. Nu khơng kp bĩn lĩt thì tp trung lưng phân bĩn lĩt vào bĩn thúc ln 1. Bĩn thúc ln 2: bĩn ht lưng phân cịn li, bĩn sau khi gieo 50 55 ngày, lúc cây bơng cĩ n r, chm cĩ hoa. Đi vi rung bơng thâm canh nhm đt năng sut trên 20 t/ha cn b sung dinh dưng bng cách bĩn thúc ln 3 khi rung bơng ra hoa r (7580 ngày sau gieo) bng 50 kg phân urê và 30 kg kali hoc phun 56 kg phân bĩn lá như KNO 3 /ha/ln (phun 2 ln/v) đ tăng kh năng đu qu cho cây. 1.4.Tình hình nghiên cu và sn xut phân bĩn hu cơ vi sinh 1.4.1.Nghiên cu trong nưc Nhm mc tiêu phát trin nơng nghip sinh thái bn vng và ng dng cơng ngh sinh hc vào nơng nghip, trong nhng năm gn đây Vit Nam cĩ khá nhiu nghiên cu v Azotobacter làm phân sinh hc. Phm Bích Hiên và cng s (2003) [16] đã nghiên cu 10 chng Azotobacter ca Vit Nam và nhn thy rng ngồi kh năng c đnh N chúng cịn cĩ kh năng sinh tng hp cht kích thích sinh trưng IAA. Nhit đ thích hp ca các chng này là 2530 0C, pH thích nghi rng t 5,58,0. Phm Th Ngc Lan (1999) [20] đã phân lp đưc 37 chng Azotobacter trên đt gị đi vùng Tha Thiên Hu. Nhĩm nghiên cu cũng tuyn chn đưc hai chng cĩ kh năng kháng kháng sinh, tn ti đưc
38. 25 pH kim (pH=8). Kt qu th nghim gây nhim cây ging keo tai tưng trong vưn ươm đã làm tăng t l sng, sinh khi, chiu cao cây và hàm lưng N trong lá cũng cao hơn so vi đi chng. Nguyn Th Phương Chi (1999) [8] nghiên cu bĩn th nghim chng c đnh N t do Azotobacter và chng phân gii phosphate Archomobacter , Pseudomonas aeruginosa . Kt qu cho thy ch phm sinh hc làm tăng sinh trưng chiu cao m 7,47 16,93%, và năng sut lúa tăng t 13,39 – 55,85%. Vũ Thúy Nga, Nguyn Ngc Quyên (2003) [25] nghiên cu kh năng sinh tng hp IAA và phân gii phosphate khĩ tan ca vi khun Bradyrhizobium. Kt qu cho thy nhiu chng cĩ kh năng tng hp 20 100 microgam/ml mơi trưng nuơi cy. Phm Th Ngc Lan, Trương Văn Lung (2003) [21] nghiên cu s dng các chng nm si Aspergillus ficum và Penicillum corylophyllum cĩ kh năng hịa tan phosphate th nghim trên lúa Khang Dân. Kt qu cho thy các chng này làm tăng hàm lưng P, N trong lá lúa t 1530% so vi đi chng. Lâm Minh Tú, Trn Văn Tuân (2003) [37] nghiên cu sn xut mt s phân bĩn đơn chng, đa chng cho cây trng. Các chng s dng trong nghiên cu là Azotobacter bejerinski, Azotobacter vinelandii, Bacillus subtilis, Bacillus polymyxa. Th nghim trên khoai tây làm tăng năng sut t 100300% so vi đi chng. Phm Văn Ton (1999) [36] s dng phân bĩn sinh hc gim đưc 20% phân bĩn vơ cơ N, P, K nhưng năng sut khoai tây vn tăng so vi đi chng 15 50%, cà chua tăng 1234%, lc tăng 30% và gim đáng k bnh héo xanh. Nguyn Ngc Dũng, H Th Kim Anh (1999) nghiên cu nh hưng ca các chng c đnh N trong r lúa đn sinh trưng ca mm lúa CR 203. Nhĩm tác gi đã phân lp đưc 78 chng cng sinh vi r lúa. Các chng này cĩ đc đim ca chi Azospirillum. Các chng này kích thích s ny mm và r ca lúa CR 203. Nguyn Kim Vũ (1999) [49] nghiên cu các điu kin đ lưu gi các chng c đnh Nitơ.
39. 26 Phm Thanh Hà (1999) [13] nghiên cu nh hưng ca các ngun Nitơ khác nhau đn kh năng hịa tan phosphate ca hai chng nm si Aspergillus awamori MN1 và Penicillum cyaneofulvum ĐT1. 1.4.2.Nghiên cu ngồi nưc Nghiên cu và ng dng phân bĩn vi sinh cho cây trng đã đưc ng dng nhiu nưc trên th gii như Trung Quc, Brazil, n Đ, Canada. Hiu qu ca vic nhim ch phm Azotobacter sp cho đt và ht ging, cây con đã đưc chng minh trên các thí nghim đng rung. Theo nghiên cu ca (Puneet, 1998) [71] cho thy vic nhim Azotobacter sp kích thích ny mm ca ht, kích thích ra r và sinh trưng, năng sut lúa mỳ, ngơ tăng 1015% so vi đi chng. Tng kt các kt qu nghiên cu ca Nht Bn, Hoa Kỳ, Trung Quc, n Đ cho thy s dng ch phm Azotobacter cĩ th cung cp cho cây trng t 3060 kg N/ha/năm và tng lưng N do vi sinh vt tng hp trên hành tinh cĩ th đt đn 240 triu tn/năm. Vi khun c đnh N t do Azotobacter cịn cĩ kh năng tng hp B1, giberellin, cytokinin kích thích tăng trưng cây trng. Bagyaraj và Menger (1978) [55] đã nghiên cu tương tác gia Azotobacter chroococcum và các vi sinh vt vùng r và sinh trưng ca cà chua. Kt qu cho thy cà chua đưc vi chng c đnh N Azotobacter s tăng sinh khi khơ ca cà chua lên 65% so vi đi chng. Nghiên cu ca (Puneet, 1998) [71] cũng cho thy nu bĩn phi hp Azotobacter sp. vi các chng phân gii P như Aspergillus niger s làm tăng năng sut lúa mì tăng 17,7%, trong khi Azotobacter ch tăng 9%. Theo nghiên cu ca (Kapoor, 2006) [62] cũng cho kt qu tương t khi phi hp chng Azotobacter sp vi các chng phân gii phosphat như Bacillus sp., Pseudomonas sp. Thí nghim làm tăng năng sut lúa, bơng vi lên 1020%. ElKomy (2005) [58] nghiên cu phi hp hai chng c đnh N Azospirillum và phân gii lân Bacillus megaterium x lý cho lúa mì. Kt qu cho
40. 27 thy hàm lưng N trong thân lúa mì ca các thí nghim cĩ x lý hai chng này tăng 3753%, hàm lưng P trong thân tăng 48,6%, hàm lưng K tăng 1014,3% so vi đi chng khơng x lý. Kt qu nghiên cu cũng cho thy x lý phi hp hai chng cĩ tác dng cng hưng, tt hơn x lý đơn chng. 1.4.3. Tình hình sn xut và tiêu th phân hu cơ vi sinh Phân bĩn là nhu cu khơng th thiu đi vi cây trng trong nơng nghip hàng hĩa hin đi. Tây Nguyên là vùng cĩ tim năng sn xut nơng lâm nghip, cĩ khong 470.000 ha cà phê, 144.000 ha cao su, 30.000 ha h tiêu và hàng trăm nghìn ha lúa, ngơ và các cây cơng nghip ngn ngày khác (Bng 1.11 ). Trong hàng chc năm qua, canh tác nơng nghip Tây Nguyên ch yu da trên khai thác đ phì t nhiên ca đt và đu tư thâm canh cao phân hĩa hc và hu qu là đt đai đang cĩ xu hưng b thái hĩa, khu h vi sinh vt đt b mt cân bng, dch bnh trên cây trng gia tăng, sn phm cĩ cht lưng khơng cao. Xu hưng hin nay trên th gii nĩi chung và Tây Nguyên nĩi riêng là phát trin nơng nghip sinh thái bn vng, va gim chi phí, bo v đt đai, mơi trưng, sc khe con ngưi va cht lưng sn phm cao. Các d án sn xut cà phê hu cơ, cà phê sinh thái, cà phê cĩ trách nhim đang tng bưc phát trin Đăk Lăk và Tây Nguyên. Vì vy, xu hưng chung ca nơng nghip hin nay là gia tăng s dng phân bĩn hu cơ, phân bĩn vi sinh, gim dn phân bĩn hĩa hc và thuc bo v thc vt. Vi din tích cây trng là 1.200.000 ha, tc đ gia tăng din tích là 5%/năm s là th trưng vơ cùng to ln đi vi phân bĩn hu cơ vi sinh. Đc bit, din tích cây cơng nghip như cao su, cà phê rt ln (> 600.000 ha) đưc đu tư thâm canh s là th trưng rt ln cho phân bĩn hu cơ vi sinh. Trong tương lai gn, nu ch 50% din tích gieo trng bĩn 1 tn phân hu cơ vi sinh/ha/năm thì nhu cu th trưng đã là 500.000 – 600.000 tn/năm. Mt khác, ngưi nơng dân Tây Nguyên hin nay đã tng bưc nhn thc đưc hiu qu ca phân bĩn hu cơ vi sinh và vai trị ca nĩ trong nơng nghip bn vng, Tt c nhng thơng tin truyn thơng, qui trình sn xut hin
41. 28 nay đu đưc khuyn cáo s dng phân hu cơ phi hp vi phân khống nhm mc tiêu hưng đn nn sn xut nơng nghip bn vng. Ngồi ra giá c phân bĩn hĩa hc trong nhng năm gn đây gia tăng đt bin làm cho nhu cu v phân bĩn hu cơ vi sinh ngày càng tăng. Bng 1.11: Din tích các loi cây trng ca các tnh Tây Nguyên năm 2008 Đvt: ha Cây hàng năm Cây lâu năm Tnh Tng Cây Cây CN din tích Tng s lương hàng Tng s Cà phê Cao su thc năm Kon 159.145 89.145 64.045 25.100 70.000 20.000 30.000 Tum Gia 358.900 157.090 123.864 16.962 230.963 120.000 90.000 Lai Đăk 158.000 56.475 31.000 25.475 110.685 70.000 1.302 Nơng Đăk Lăk 550.106 287.821 188.657 31.993 254.157 178.903 23.000 Tng 1.206.101 590.531 407.566 109.530 635.805 388.903 144.302 (Ngun: Tng cc thng kê 2008) Nhn thc đưc tim năng sn xut nơng lâm nghip ca Tây Nguyên, nên t rt sm đã hình thành nhiu doanh nghip sn xut phân bĩn hu cơ vi sinh trên đa bàn Tây Nguyên. Theo con s thng kê chưa đy đ năm 2007 sn lưng phân bĩn hu cơ vi sinh đưc sn xut và tiêu th khong 95.000 tn/năm (Bng 1.12 ). So vi th trưng đy tim năng ca Tây Nguyên thì sn xut phân bĩn hu cơ vi sinh mi đáp ng 2025% nhu cu ca th trưng.
42. 29 Bng 1.12: Tình hình sn xut phân bĩn hu cơ vi sinh trên đa bàn Tây Nguyên năm 2007 STT Tên Cơng ty Sn lung tn/năm 1 KOMIX Đăk Lăk 18.000 2 KOMIX Gia Lai 15.000 3 Sơng Gianh Đăk Lăk 11.000 4 Sơng Gianh Gia Lai 10.000 5 Sao Xanh 7.000 6 POLYFA 8.000 7 Canh Nơng 6.000 8 Thiên Minh 3.000 9 Hồng Thành 3.000 10 HUCO (Bơng Tây Nguyên) 2.000 11 Cơng ty Xanh Đng 2.000 12 Cơng ty khác 10.000 Tng cng 95.000 Ngun: S NN & PTNT Đăk Lăk 1.4.4. Gii thiu phân hu cơ vi sinh HUCO Phân hu cơ vi sinh HUCO là 1 tin b k thut mi đã đưc Cc trng trt cơng nhn theo QĐ s: 182/QĐTTĐPB ký ngày 13/08/2008, đây là sn phm mi đưc Cơng ty c phn bơng Tây Nguyên kho nghim trên nhiu loi cây t 2005 cho hiu qu tt v các mt: sinh trưng, phát trin, năng sut, kh năng chng chu, hiu qu kinh t cho các loi cây trng như: Cà phê, cao su, tiêu, bơng, ngơ, lúa, đu các loi và các cây trng khác và đc bit qua các kt qu phân tích đt sau khi bĩn HUCO cho thy tính cht lý hố đt thay đi, đt đai ngày càng tơi xp, màu m nh đưc b sung cht hu cơ và các chng vi sinh vt cĩ ích, đã đưc rt nhiu h nơng dân tin dùng.
43. 30 Phân hu cơ vi sinh HUCO đưc ch bin t các vt liu hu cơ và phân chung, bi bơng, đưc vi 1 h vi sinh vt phong phú gm 2 chng men: Chng men vi sinh vt loi 1 bao gm: X khun Streptomyces và nm Trichoderma cĩ tác dng phân hu nhanh các nguyên liu giàu hu cơ thành mùn cho đt, làm cho đt tơi xp, tăng hiu qu s dng phân khống, tng hp kháng sinh, tăng cưng kh năng kháng bnh cho cây. Chng men loi 2 bao gm: + Chng vi sinh vt c đnh đm ( Azotobacter ) cĩ tác dng c đnh đm t khơng khí thành phân đm cung cp cho cây, gĩp phn gim chi phí bĩn phân N hố hc. + Chng men phân gii lân (Bacilus megaterium) tăng cưng phân gii lân khĩ tiêu thành lân d tiêu cung cp cho cây. Ngồi ra phân hu cơ vi sinh HUCO cịn đưc b sung thêm các cht trung vi lưng như: Ca, Mg, Zn và cht kích thích sinh trưng r NAA giúp cây trng sinh trưng phát trin tt. Mt s ch tiêu chính ca phân hu cơ vi sinh HUCO + Hu cơ : > 18% + N : > 1,0% + Humic : > 1,0 % + P 2O5 : > 1,0% + pH: 6,0 – 7,0 + K 2O: > 0,6% + Vi sinh vt hu ích : > 1.10 7 ( Trichoderma, Streptomyces, Azotobacter, Bacillus megaterium ) cho mi chng. + Khống vi lưng + m đ < 30%. Thi hn s dng: 12 tháng k t ngày sn xut Qui trình bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO +Đi vi cây ngn ngày: ngơ, các loi đu, bơng vi bĩn 1.000kg/ha, thưng đưc s dng cho bĩn lĩt +Đi vi cây cơng nghip dài ngày: cà phê, tiêu, cao su bĩn 3.000 đn 4.000 kg/ha, thưng đưc bĩn vào đu mùa mưa và gia mùa mưa.
44. 31 CHƯƠNG 2: NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. Đi tưng nghiên cu Cây ngơ: ging ngơ Bioseed 9698 Cây đu nành: ging đu nành hoa trng Cây bơng: ging bơng VN 04.3 Phân hu cơ vi sinh HUCO (t l N.P.K là 1,01,00,6). 2.2. Thi gian và đa đim nghiên cu 2.2.1 Thi gian nghiên cu: T tháng 4/2009 đn tháng 03/2010 Chia làm hai v: V 1: tháng 4 tháng 7/2009: Cây đu nành, cây ngơ lai. Ngày b trí thí nghim 18/04/2009. V 2: tháng 7 02/2010: Cây bơng vi. Ngày b trí thí nghim 15 tháng 07 năm 2009 2.2.2. Đa đim nghiên cu: thơn Bình Minh, xã Ea Pơ, huyn Cư Jút, tnh Đăk Nơng. 2.3. Ni dung nghiên cu 2.3.1. Đánh giá hiu lc ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng, phát trin ca cây ngơ 2.3.1.1. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng ca cây ngơ 2.3.1.2. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn sâu bnh trên cây ngơ 2.3.1.3. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn đ phì đt. 2.3.1.4. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut. 2.3.1.5. Đánh giá hiu qu kinh t 2.3.2. Đánh giá hiu lc ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng, phát trin ca cây đu nành 2.3.2.1. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng ca cây đu nành 2.3.2.2. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn sâu bnh trên cây đu nành
45. 32 2.3.2.3. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn đ phì đt 2.3.2.4. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut 2.3.2.5. Đánh giá hiu qu kinh t 2.3.3. Đánh giá hiu lc ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng, phát trin ca cây bơng vi 2.3.3.1. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn sinh trưng ca cây bơng vi 2.3.3.2. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn sâu bnh trên cây bơng vi 2.3.3.3. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn đ phì đt 2.3.3.4. nh hưng ca phân bĩn HUCO đn các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut 2.3.3.5. Đánh giá hiu qu kinh t 2.4. Phương pháp nghiên cu 2.4.1. Phương pháp điu tra: điu tra trc tip qui trình bĩn phân cho cây ngơ, đu nành, bơng vi ca 30 h nơng dân ti vùng b trí thí nghim, điu tra các ch tiêu theo dõi trc tip trên đng rung. 2.4.2. Phương pháp b trí thí nghim B trí thí nghim theo phương pháp khi đy đ ngu nhiên, din tích mi ơ là 20 m2. Din tích thí nghim cho mi cây là: 15 ơ x 20 m 2 = 300 m 2 + 150 m 2 bo v = 450 m 2. Thí nghim cho mi cây trng gm 5 cơng thc vi 3 ln lp li: CT 1: Đi chng bĩn theo qui trình ca nhà cung cp ging ( mc 1.3.1.3: cây ngơ, mc 1.3.2.3: cây đu nành, mc 1.3.3.3 cây bơng vi) CT 2: Đi chng bĩn theo mc bĩn ca nơng dân vùng nghiên cu (phn ph lc P1, P12, P18) CT 3: Nn bĩn theo qui trình (CT1) + 500 kg phân HUCO CT 4: Nn theo qui trình (CT1) + 750 kg phân HUCO CT 5: Nn bĩn theo qui trình (CT1) + 1.000 kg phân HUCO
46. 33 Sơ đ thí nghim trên cây Ngơ CT1 CT2 CT5 CT4 CT3 CT2 CT1 CT3 CT5 CT4 CT3 CT5 CT4 CT1 CT2 Sơ đ thí nghim trên cây Đu nành CT2 CT5 CT4 CT3 CT1 CT1 CT3 CT2 CT5 CT4 CT5 CT4 CT1 CT2 CT3 Sơ đ thí nghim trên cây Bơng vi CT2 CT1 CT5 CT3 CT4 CT3 CT2 CT4 CT5 CT1 CT5 CT4 CT1 CT2 CT3 2.4.3. Phương pháp x lý s liu S liu đưc x lý thng kê theo phn mm EXCEL 2003. 2.5. Các ch tiêu theo dõi 2.5.1. Cây Ngơ Chiu cao cây (cm): 1 tháng sau gieo, chiu cao khi tr c. Đo t mt đt đn đu mút lá trên cùng. Đưng kính gc (cm): 1 tháng sau gieo, khi tr c. Dùng thưc kp đo c r đo cách mt đt 5cm. Dinh dưng khống lá: thu mu khi tr c, phân tích N, P, K, Ca và Mg trong lá. Mi ơ ly 5 lá ca 5 cây, cùng tui lá. Các ch tiêu phân tích nơng hĩa thơng thưng theo các phương pháp sau
47. 34 + N: Theo phương pháp Kjeldahl + K: Quang k ngn la + P: So màu trên quang ph k + Ca và Mg: Chun đ vi tri lon B Ch tiêu bnh: t l bnh, ch s bnh (cơng thc như phn cây bơng) đm lá, khơ vn. Đ phì đt trưc và sau thí nghim cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO. Mi ơ ly mu theo 5 đim chéo gĩc, trn đu li, tng ly: 030 cm; các ch tiêu phân tích pH, mùn, N, P, K tng s, P, K d tiêu, Ca 2+ , Mg 2+ , ch tiêu vi sinh vt: vi sinh vt tng s, tng s vi khun, tng s vi sinh phân gii cellulose. Các phương pháp phân tích đt: + pH: Đo bng pH meter + N tng s: Theo phương pháp Kjeldahl + P 2O5 tng s: Cơng phá bng H 2SO 4 + HClO 4, đo trên quang ph k + P 2O5 d tiêu: Chit bng H 2SO 4 0,1N, đo trên quang ph k + K 2O tng s: Cơng phá bng HF + HClO 4, đo trên quang k ngn la + K 2O d tiêu: Chit bng H 2SO 4 0,1N, đo trên quang k ngn la + Ca 2+ , Mg 2+ : Theo phương pháp Trilon B Chiu dài bp (cm): Đo t đu đn phn cui bp cĩ hàng ht dài nht. S bp hu hiu/cây: tng s bp hu hiu/tng s cây trên ơ thí nghim. S hàng ht/bp: Mt hàng ht đưc tính khi cĩ 50% s ht so vi hàng dài nht, khi lưng 100 ht đ m khi thu hoch. Năng sut lý thuyt (t/ha) NSLT= (s hàng ht/bp) x (s ht/hàng) x P 100 ht x (s bp hu hiu/cây) x (mt đ) x 10 7 Năng sut thc thu = NS ơ thí nghim (kg) / DT ơ thí nghim Hiu qu kinh t: lãi thun, t sut li nhun/vn đưc tính như sau: +Doanh thu (1.000đ/ha) = sn lưng x đơn giá thi đim.
48. 35 +Chi phí sn xut (1.000đ/ha) = chi phí vt tư + chi phí lao đng. +Lãi thun (1.000đ/ha) = doanh thu chi phí sn xut. +T sut li nhun/vn (%) = (li nhun / chi phí sn xut) x 100 2.5.2. Cây Đu nành: Chiu cao cây (cm): 30 ngày sau gieo, chiu cao cây khi chín (khi trái bt đu chín): đo t mt đt đn đnh sinh trưng. Dinh dưng khống lá: thu mu khi tr hoa, phân tích N, P, K, Ca và Mg trong lá. Mi ơ ly 5 lá ca 5 cây, cùng tui lá. Các ch tiêu phân tích nơng hĩa thơng thưng, phương pháp như cây ngơ. Ch tiêu bnh: t l bnh, ch s bnh (cơng thc như phn cây bơng) héo xanh, g st (giai đon qu chín) Đ phì đt trưc và sau thí nghim cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO. Mi ơ ly mu theo 5 đim chéo gĩc, trn đu li, tng ly: 030 cm; các ch tiêu phân tích pH, mùn, N, P, K tng s, P, K d tiêu, Ca 2+ , Mg 2+ , ch tiêu vi sinh vt: vi sinh vt tng s, tng s vi khun, tng s vi sinh phân gii cellulose. Phương pháp phân tích như thí nghim trên cây ngơ. Tng s nt sn, nt sn hu hiu/cây. Đm s lưng nt sn. Ct nt sn, nt màu hng là nt sn hu hiu. Thi đim theo dõi là khi cây ra hoa. S cây/m 2, s qu/cây. S ht/qu, khi lưng 100 ht, năng sut lý thuyt, năng sut thc thu. Hiu qu kinh t: lãi thun, t sut li nhun/vn đưc tính như cây Ngơ 2.5.3. Cây bơng Chiu cao cây (cm) đo t vt lá mm đn đnh sinh trưng (giai đon hoa n 50%, n qu 50%) Cành qu (cành), cành đc (cành) đm tồn b s cành trên cây (giai đon n qu 50%) Thi gian sinh trưng (ngày) qua các giai đon hoa n 50%, n qu 50% đưc tính t lúc gieo ht.
49. 36 Dinh dưng khống lá: thu mu giai đon hoa n 50%, phân tích N, P, K, Ca và Mg trong lá. Mi ơ ly 5 lá ca 5 cây, cùng tui lá. Các ch tiêu phân tích nơng hĩa thơng thưng, phương pháp như cây ngơ. Ch tiêu bnh: t l bnh, ch s bnh T l bnh (%) = (a/b) x 100. Vi a: s lưng cá th b bnh, b: tng s cá th điu tra. ∑(.)a b Ch s bnh (%) = x 100 N.T Vi a: s lưng cá th b bnh ca mi cp. b: tr s cp bnh ca mi cp tương ng. (a.b): tng ca các tích s a x b. N: tng s tồn b cá th điu tra. T: tr s cp bnh cao nht trong bng phân cp. +Đm thi lá đu v, cui v (7 và 90 ngày sau gieo). +Mc trng cui v (giai đon 90 ngày sau gieo). Rp đu v (giai đon 25 ngày sau gieo). Ry xanh cui v (giai đon 70, 90 ngày sau gieo). Đ phì đt trưc và sau thí nghim cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO. Mi ơ ly mu theo 5 đim chéo gĩc, trn đu li, tng ly: 030 cm; các ch tiêu phân tích pH, mùn, N, P, K tng s, P, K d tiêu, Ca 2+ , Mg 2+ , ch tiêu vi sinh vt: vi sinh vt tng s, tng s vi khun, tng s vi sinh vt phân gii cellulose. Phương pháp như cây ngơ. S cây/m 2, s qu/cây, khi lưng qu, năng sut lý thuyt, năng sut thc thu. Hiu qu kinh t: lãi thun, t sut li nhun/vn đưc tính như cây ngơ.
50. 37 CHƯƠNG 3: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 3.1. ĐÁNH GIÁ HIU LC CA PHÂN HU CƠ VI SINH HUCO TRÊN CÂY NGƠ 3.1.1.Kt qu điu tra mc bĩn phân cho cây ngơ ca nơng dân Theo kt qu điu tra các h nơng dân trng ngơ ti xã Ea Pơ, huyn Cư Jút, tnh Đăk Nơng (chi tit trong phn ph lc) chúng ta thy nơng dân khơng s dng phân chung hoc phân hu cơ vi sinh mà ch s dng các loi phân vơ cơ như các loi SA, lân, kali và NPK (thưng s dng loi 1616813S hay 16 81412S), nhm tin li và đt hiu qu nhanh, điu này s dn đn đt đai s ngày càng chai cng, thối hĩa, h vi sinh vt trong đt khơng phong phú, mt đ gim Mt khác mc bĩn trung bình cho cây ngơ sau khi qui t l nguyên cht mc 115 N:60 P 2O5:120 K 2O vi mc bĩn này theo khuyn cáo ca nhà cung cp ging thì hơi thiu đm và tha kali và đc bit là chưa cĩ s kt hp gia phân vơ cơ, hu cơ, mc phân bĩn gia các h khơng đng đu h bĩn nhiu h bĩn ít, c th lưng đm nguyên cht dao đng t 80 150 kg/ha, lân và kali cũng tương t. S ln bĩn ch cĩ 2 3 ln (t l 50 50) ít hơn 1 ln so vi qui trình khuyn cáo đa s nơng dân bĩn vãi trên mt đt nên lưng phân b mt do bay hơi và ra trơi là đáng k. Nhng nhn xét này phù hp vi kt qu nghiên cu ca (Nguyn Văn B, 1999) [7]. Năng sut điu tra dao đng mc 5,0 tn – 6,5 tn/ha thp hơn t 2,0 – 3,5 tn/ha so vi khuyn cáo ca nhà cung cp ging. Như vy đ cĩ đưc năng sut cao, canh tác bn vng, gi đưc đ phì nhiêu ca đt sn xut thì cn phi cĩ ch đ phân bĩn hp lý cho cây ngơ trên vùng đt Ea Pơ nĩi riêng và huyn Cư Jút nĩi chung. 3.1.2.nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng ca cây ngơ Điu kin khí hu thi tit v 1 năm 2009 tương đi thích hp cho quá trình sinh trưng và phát trin ca cây ngơ, do vy khi cĩ ch đ bĩn phân cân
51. 38 đi, hp lý gia phân hu cơ và vơ cơ cây ngơ s sinh trưng phát trin tt, cho năng sut cao (Nguyn Th Hùng, 2002) [17]. Kt qu theo dõi mt s ch tiêu v sinh trưng ca cây ngơ các cơng thc thí nghim cho thy: Các ch tiêu như đưng kính gc, s lá/cây 2 giai đon 30 ngày sau gieo và tr c khơng cĩ s sai khác ln, chng t vic khi b sung phân chung hay phân hu cơ vi sinh HUCO các mc như cơng thc khơng nh hưng đn các ch tiêu trên so vi mc bĩn ca nơng dân. Bng 3.1: Mt s đc tính thc vt hc ca cây ngơ trong các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Cơng Ch.cao cây giai đon ĐK gc giai đon S lá/cây giai đon thc 30 NSG Tr c 30 NSG Tr c 30 NSG Tr c 1 82,73 209,87 6,33 8,53 6,40 13,07 2 83,37 212,53 6,43 7,73 6,37 13,20 3 83,63 214,13 7,03 7,97 6,33 13,10 4 84,00 215,13 6,67 8,37 6,30 13,10 5 84,57 216,17 7,50 8,00 6,27 13,13 CV (%) 1,46 0,9 9,65 5,68 1,35 0,6 LSD 0,05 ns 3,06 ns ns ns ns Chiu cao cây là ch tiêu quan trng phn ánh s sinh trưng và phát trin ca cây ngơ. giai đon 30 ngày sau gieo chiu cao cây ca các cơng thc chưa cĩ s sai khác bin thiên t 82,73cm – 84,57cm. Nguyên nhân là do giai đon này cây ngơ cịn nh, chưa đưc bĩn đy đ các cht dinh dưng. Nhưng đn giai đon tr c chúng ta đã thy cĩ s sai khác v chiu cao cây gia các cơng thc, dao đng t 209,87cm – 216,17cm. Cao nht là cơng thc 5, các cơng thc bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO cĩ chiu cao tương đương nhau. S sai khác gia cơng thc đi chng 1 và các cơng thc 3,4,5 là cĩ ý nghĩa thng kê, chng
52. 39 t phân hu cơ vi sinh HUCO cĩ nh hưng đn chiu cao cây ngơ giai đon tr c. Ngồi ra, s sai khác gia cơng thc 5 và các cơng thc đi chng 1,2 cũng cĩ ý nghĩa thng kê mc đ tin cy 95% chng t khi s dng phân hu cơ vi sinh HUCO mc bĩn 1.000kg/ha làm cho cây ngơ sinh trưng tt. 3.1.3. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn dinh dưng khống lá cây ngơ Dinh dưng khống lá ca cây ngơ phn ánh tương quan cht ch vi dinh dưng khống trong đt. Kt qu phân tích khống lá bng 3.2 cho thy dinh dưng khống K, Ca và Mg khơng cĩ s khác bit gia các cơng thc thí nghim. Tuy nhiên dinh dưng N và P trong lá ngơ các cơng thc cĩ s khác bit cĩ ý nghĩa thng kê. Hàm lưng N% trong lá cơng thc 2 bĩn theo tp quán nơng dân thp nht 2,64% so vi cơng thc 1, 3, 4 và 5 là 2,95 – 3,12%. So sánh hàm lưng N% trong lá ngơ cơng thc 1, cơng thc 3 bĩn tăng 500 kg HUCO và cơng thc 4 bĩn tăng 750 kg HUCO khơng cĩ s khác bit cĩ ý nghĩa thng kê. Tuy nhiên, cơng thc 5 bĩn tăng 1.000 kg HUCO đã cĩ s khác bit cĩ ý nghĩa thng kê vi các cơng thc cịn li. Nguyên nhân là do HUCO là phân hu cơ vi sinh cĩ tác dng chm, kéo dài bn vng, nên trong thi gian ngn chưa bc l hiu qu rõ rt. V nh hưng ca các cơng thc bĩn phân đn hàm lưng P% trong lá ngơ bng 3.2 cho thy cĩ s khác bit cĩ ý nghĩa thng kê gia các cơng thc đi chng khơng bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO và mc bĩn 1.000kg/ha. Hàm lưng P% trong lá ngơ cơng thc 2 là 0,36% trong khi đĩ các cơng thc 3, 4 và 5 tăng lên 0,38 – 0,42%. Tĩm li, dù là phân hu cơ vi sinh nhưng phân HUCO đã cĩ tác dng nht đnh làm tăng hàm lưng N% và P% trong lá ngơ. S gia tăng hàm lưng khống lá N% và P% do nhiu nguyên nhân c th như: phân HUCO giàu hu cơ làm tăng kh năng hp thu các cht dinh dung khống, gim ra trơi, phân
53. 40 HUCO cĩ b sung vi sinh vt phân gii P khĩ tan và vi khun c đnh N nên đã gia tăng hàm lưng khống d tiêu trong đt và gia tăng quá trình hp thu ca cây. Bng 3.2: Dinh dưng khống lá ngơ phân tích ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Hàm lưng mt s cht dinh dưng trong mu lá phân tích Cơng thc N (%) P (%) K (%) Ca (%) Mg (%) 1 2,97 0,40 1,91 0,38 0,23 2 2,64 0,36 1,90 0,37 0,23 3 2,95 0,38 1,82 0,38 0,21 4 2,96 0,40 1,86 0,38 0,23 5 3,12 0,42 1,92 0,37 0,24 CV (%) 2,74 2,46 3,48 2,97 5,58 0,15 0,02 ns ns ns LSD 0,05 3.1.4. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sâu bnh hi V 1 năm 2009, din bin thi tit tương đi thun li cho s sinh trưng và phát trin ca cây ngơ. Tình hình sâu, bnh gây hi trên cây ngơ tương đi ít, mc đ gây hi khơng nghiêm trng, trong thi gian sinh trưng và phát trin ch cĩ bnh khơ vn xut hin t giai đon cây ngơ cĩ 9 – 10 lá tht, nhưng mc đ gây hi ít. Kt qu theo dõi bng 3.3 trong các cơng thc thí nghim bnh khơ vn đu xut hin và gây hi vi ch s bnh dao đng t 7,20% – 9,60%, t l bnh và ch s bnh gia các cơng thc thí nghim khơng cĩ s sai khác khi x lý thng kê. Chng t vic s dng phân hu cơ vi sinh HUCO khơng nh hưng đn tình hình sâu bnh hi trên cây ngơ.
54. 41 Bng 3.3: Bnh khơ vn gây hi trên cây ngơ ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Bnh khơ vn Cơng thc T l bnh (%) Ch s bnh (%) 1 61,11 8,27 2 61,11 9,60 3 56,67 8,53 4 52,22 7,20 5 48,89 7,73 CV (%) 9,66 13,63 LSD 0,05 ns ns 3.1.5. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut Các yu t cu thành năng sut và năng sut ca cây trng là nhng yu t quyt đnh đ đánh giá hiu lc ca phân bĩn, liu lưng phân bĩn và các bin pháp canh tác khác. Kt qu theo dõi bng 3.4 cho thy chiu dài bp là ch tiêu nh hưng ln đn năng sut lý thuyt, nĩ cũng phn ánh kh năng sinh trưng và phát trin ca cây ngơ, chu nh hưng rt ln v liu lưng phân bĩn. Kt qu cho thy chiu dài bp dao đng t 17,04 cm – 18,19 cm, cao nht là cơng thc 5 và thp nht là cơng thc 2. Gia các cơng thc cĩ bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO và phân chung khơng cĩ s sai khác đáng k v chiu dài bp. Nhưng khi so sánh cơng thc đi chng 2 vi các cơng thc 1,3,4,5 thì đã cĩ s khác nhau s sai khác này cĩ ý nghĩa thng kê mc đ tin cy là 95%. Nguyên nhân là do các cơng thc 1, 3, 4, 5 đưc bĩn phân cân đi gia phân vơ cơ và hu cơ s là cho cây ngơ sinh trưng và phát trin tt (Afendulop, 1972) [1], ngồi ra các cơng thc 1, 3, 4, 5 cịn cĩ lưng đm phù hp vi nhu cu sinh lý
55. 42 ca cây ngơ khong 140 – 155 kg/ha đi vi vùng đt Cư Jút. Như vy vic khi s dng khi s dng phân hu cơ vi sinh HUCO kt hp vi nn phân vơ cơ theo qui trình sn xut ca nhà cung cp ging thì chiu dài bp s cao hơn so vi qui trình bĩn phân ca nơng dân. S hàng ht/bp s chênh lch v s hàng ht/bp mang tính cht đc trưng ca mt ging (Ngơ Hu Tình, 1997) [35] nên ít b thay đi, do vy các cơng thc thí nghim s hàng ht/bp hu như khơng cĩ s chênh lch. S ht/hàng: là ch tiêu liên quan cht ch vi chiu dài bp. Các cơng thc cĩ chiu dài bp ln thì cĩ s ht/hàng ln, kt qu bng 3.4 cho thy cơng thc 2 cĩ s ht/hàng thp nht 29,4 ht/hàng, cơng thc 5 cĩ s ht/hàng cao nht 31,87. S sai khác gia cơng thc đi chng 2 so vi cơng thc 5 là cĩ ý nghĩa thng kê. Nu so sánh các cơng thc cĩ bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO thì mc bĩn 1.000kg/ha s cĩ s ht/hàng cao nht cĩ ý nghĩa so vi mc bĩn 500kg/ha cơng thc 3. Trng lưng ht là ch tiêu quan trng nh hưng đn năng sut lý thuyt theo s liu cân và x lý thng kê ca các cơng thc thí nghim cho thy trng lưng ht dao đng t 38,33 gam – 40,80 gam. Thp nht là cơng thc 2 và cao nht là cơng thc 5. S khác nhau v trng lưng ht gia cơng thc 2 và các cơng thc 1,3,4,5 cĩ ý nghĩa thng kê, điu này chng t khi s dng phân bĩn đúng qui trình và cân đi gia phân hu cơ và vơ cơ thì ht bp s chc, to làm cho trng lưng ht nng hơn so vi qui trình bĩn phân ca nơng dân khơng s dng phân hu cơ. Trong các cơng thc cĩ s kt hp gia phân vơ cơ và hu cơ thì cũng cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa và mc bĩn 1.000kg/ha phân hu cơ vi sinh HUCO kt hp vi nn phân khống theo qui trình s làm cho khi lưng ht cao nht trong các cơng thc.
56. 43 Năng sut lý thuyt chính là tim năng năng sut ca mt ging. Năng sut lý thuyt cao hay thp cịn ph thuc vào yu t như: Điu kin thi tit, k thut chăm sĩc, mt đ và đc bit là phân bĩn. Kt qu nghiên cu v năng sut lý thuyt và năng st thc thu ca các cơng thc thí nghim đưc trình bày bng 3.4 cho thy năng sut lý thuyt các cơng thc dao đng t 77,74 t/ha đn 95,3 t/ha, cao nht là cơng thc 5 và thp nht là cơng thc 2, kt qu đĩ cũng phù hp vi tim năng cho năng sut ca ging ngơ Bioseed 9698. S chênh lch v năng sut lý thuyt gia cơng thc 2 và cơng thc 4,5 là cĩ ý nghĩa thng kê mc đ tin cy 95%. Nu so sánh s tuyt đi thì năng sut lý thuyt cơng thc 2 ít hơn cơng thc 4, 5 ln lưt là 16,37 t/ha (82,6%), 17,56 t/ha (81,5%). Như vy nu s dng phân hu cơ vi sinh HUCO thay cho phân chung t mc 750 – 1.000 kg/ha kt hp vi nn phân bĩn vơ cơ theo qui trình s cho năng sut lý thuyt cao nht trong các cơng thc. Trong các yu t cu thành năng sut thì năng sut thc thu cĩ vai trị quan trng nht. Nĩ quyt đnh đn doanh thu, hiu qu kinh t ca vic sn xut nơng nghip mà c th là sn xut ngơ. Cĩ ý nghĩa cc kỳ quan trng trong vic quyt đnh áp dng các bin pháp k thut, phn ánh đưc hiu qu ca phân bĩn. Kt qu thu hoch đưc x lý thng kê bng 3.4 cho thy nu s dng mc phân bĩn theo qui trình bĩn phân ca nơng dân ti vùng thí nghim thì năng sut thc thu cũng tương đương như s liu điu tra nơng dân trong vùng. S chênh lch v năng sut thc thu gia các cơng thc tương đi ln dao đng t 62,67 t/ha – 81,83 t/ha (19,16 t/ha) s làm gim đáng k v mt doanh thu. Năng sut thc thu cao nht cơng thc 5 là 81,83 t/ha và thp nht cơng thc 2 là 62,67 t/ha. S chênh lch v năng sut thc thu gia cơng thc 2 và các cơng thc 1,3,4,5 là cĩ ý nghĩa thng kê. Như vy khi s dng mc phân bĩn theo qui trình ca nhà cung cp ging hoc thay phân chung bng phân hu cơ vi sinh HUCO mc t 500kg/ha đn 1.000kg/ha s cho năng sut thc thu cao
57. 44 hơn cĩ ý nghĩa so vi qui trình bĩn phân ca nơng dân. Trong đĩ vi mc bĩn 1.000kg/ha phân hu cơ vi sinh HUCO s cho năng sut thc thu cao nht. Bng 3.4 : Các yu t cu thành năng sut và năng sut cây ngơ ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Cơng Mt đ Chiu dài Hàng/bp Ht/hàn KL 100 NSLT NSTT thc (cây/m 2) bp (cm) (hàng) g (ht) ht (g) (t/ha) (t/ha) 1 5,60 17,91 12,,73 30,93 39,93 88,08 79,17 2 5,52 17,04 12,47 29,40 38,33 77,74 62,67 3 5,68 18,06 12,87 29,57 40,13 86,66 77,50 4 5,75 18,09 12,87 31,30 40,63 94,11 80,33 5 5,58 18,19 13,13 31,87 40,80 95,30 81,83 CV (%) 4,75 1,31 3,00 2,03 1,43 6,61 3,01 LSD ns 0,44 ns 1,17 1,08 11,00 4,32 0,05 3.1.6. Đánh giá hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim Hiu qu kinh t là thưc đo ca vic sn xut nơng nghip, ca cây trng, ca các bin pháp k thut ng dng Tính tốn hiu qu kinh t là cơ s đ xác đnh vic đu tư cho sn xut ngơ, nht là vic đu tư thêm phân bĩn. Kt qu tính tốn bng 3.5 (chi tit trong phn ph lc) cho thy tng thu cơng thc 5 là cao nht 25.367.300đ/ha cao hơn gn 6 triu đng/ha so vi cơng thc 2, các cơng thc khác đu cĩ mc thu hơn 24,0 triu đng/ha. Vi mc thu này ngưi nơng dân s cĩ tng thu c năm (v 1 trng ngơ – v 2 trng bơng) trên 50 triu/ha, điu kin canh tác nh nưc tri và trng cây ngn ngày thì đây là mơ hình cĩ doanh thu cao so vi các mơ hình khác. Xét v chi phí cơng thc 4,5 cĩ mc chi cao nht do gia tăng v đu tư phân hu cơ vi sinh HUCO, cơng lao
58. 45 đng tng chi là 14.410.000đ/ha. Tuy vy li nhun 2 cơng thc này là cao nht khong 11.000.000đ/ha gp hơn 1,5 ln cơng thc 2 và bng 134% so vi cơng thc 1, như vy vic đu tư thêm phân hu cơ vi sinh HUCO cho cây ngơ mc t 750kg/ha – 1.000kg/ha kt hp vi phân vơ cơ theo qui trình s cho li nhun ln nht. T sut li nhun/vn s phn ánh vic ngưi nơng dân b ra 1 đng vn s thu đưc bao nhiêu li nhun, thơng thưng phi cao hơn lãi sut ca ngân hàng thì vic đu tư mi xem là cĩ hiu qu. S liu tính tốn bng 3.5 cho thy t sut li nhun/vn ca các cơng thc rt cao mc > 50.7% trong thi gian 4 tháng. Vi t sut li nhun như vy thì ngưi nơng dân trng ngơ hồn tồn cĩ th t tin vay vn ca các t chc tín dng (khong 6% trong 4 tháng) đ đu tư vào sn xut nhm thu li li nhun. S chênh lch v t sut li nhun/vn ca các cơng thc bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO là khơng ln khong 4%, nhưng so vi 2 cơng thc đi chng 1,2 là khá cao gn 20%. Như vy chng t khi s dng phân hu cơ vi sinh HUCO bĩn cho cây ngơ ngồi vic gia tăng li nhun cao cịn mang li t sut li nhun ln mc > 76%. Điu này s giúp cho ngưi nơng dân cĩ mc thu nhp, li nhun cao khi đu tư vào sn xut cây ngơ. Bng 3.5 : Hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Cơng Tng thu Tng chi Lãi thun T sut li thc (đng/ha) (đng/ha) (đng/ha) nhun/vn (%) 1 24.542.700 16.280.000 8.262.700 50,75 2 19.427.700 12.480.000 6.947.700 55,67 3 24.025.000 13.310.000 10.715.000 80,50 4 24.902.300 13.860.000 11.042.300 79,67 5 25.367.300 14.410.000 10.957.300 76,04
59. 46 3.1.7. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn đ phì đt Đ phì ca đt là yu t rt quan trng đ phát trin bn vng nơng nghip. Nhiu qui trình bĩn phân ch chú trng đn năng sut mà khơng chú ý đn bo v đt. Vì vy sau vài năm canh tác, đ phì b suy thối, đt đai cn ci, hiu qu s dng phân bĩn thp. Mc đích ca bĩn b sung phân hu cơ HUCO là nhm duy trì đ phì ca đt. Kt qu bng 3.6 cho thy đ phì ca đt bĩn b sung HUCO đã đưc ci thin. Đ chua ca đt pH KCl là 5,10 cao hơn vi đi chng khơng bĩn là 4,92. S ci thin đ chua ca đt khi bĩn phân HUCO là do 2 nguyên nhân. Th nht là do trong phân HUCO cĩ b sung 20 kg vơi/tn và 50kg phân lân nung chy cha nhiu CaO và MgO. Th hai là do hàm lưng hu cơ trong HUCO cao, b sung cho đt cĩ tác dng làm gim quá trình ra trơi, xĩi mịn các ion trao đi Ca và Mg. Bng 3.6: Các ch tiêu đánh giá đ phì ca đt sau thí nghim cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO Khơng bĩn Bĩn HUCO STT Ch tiêu phân tích HUCO (1.000 kg/ha) 1 pH KCl 4,92 5,10 2 Mùn (%) 3,38 3,48 3 N (%) 0,16 0,17 4 P (%) 0,20 0,21 5 K2O (%) 0,04 0,05 6 N dt (mg/100g đt) 1,4 1,6 7 P2O5 dt (mg/100g đt) 12,0 12,5 8 K2O dt (mg/100g đt) 23,2 23,5 9 Ca 2+ (ldl/100g đt) 2,5 2,7 10 Mg 2+ (ldl/100g đt) 1,7 1,8
60. 47 Bng 3.6 cũng ch ra s ci thin đáng k các ch tiêu quan trng đánh giá đ phì đt là mùn, N%, P% khi bĩn phân HUCO so vi khơng bĩn. Các ch tiêu d tiêu như N dt, P 2O5 dt đã đưc ci thin rõ rt, cao hơn so vi đi chng khơng bĩn HUCO. Hàm lưng dinh dưng khống d tiêu tăng chng t s hot đng cĩ hiu qu ca vi sinh vt c đnh N và phân gii phosphate khĩ tan. Bng 3.7: T l các loi vi sinh vt cĩ trong đt vào giai đon đu v và cui v qua các mu phân tích Tng s VSV VSV tng s Tng s vi khun Cơng thc phân gii cellulose (CFU/g đt) (CFU/g đt) (CFU/g đt) Đt khơng bĩn 2,2 x 10 6 1,1 x 10 5 3,2 x 10 5 phân HUCO Đt bĩn phân hu 5,5 x 10 7 2,5 x 10 6 5,2 x 10 6 cơ vi sinh HUCO Đ phì ca đt đưc cu thành bi 3 yu t cĩ quan h mt thit vi nhau là: Tính cht cơ lý ca đt, tính cht hĩa hc và thành phn vi sinh vt đt. Trong đĩ vi sinh vt đt là mt yu t quan trng phn ánh sc sng ca đt. Vi sinh vt đt cũng gĩp phn ci to yu t hĩa hc và vt lý ca đt. Đ đánh giá đ phì ca đt trng ngơ sau thí nghim, chúng tơi tin hành phân tích các ch tiêu cơ bn v vi sinh vt đt. Kt qu bng 3.7 cho thy bin pháp bĩn b sung phân hu cơ vi sinh HUCO đã ci thin rõ rt thành phn vi sinh vt đt. Vi sinh vt tng s tăng 20 ln so vi đt trng ngơ khơng bĩn b sung phân hu cơ vi sinh HUCO, vi sinh vt phân gii cellulose cũng gia tăng 15 ln. Kt qu kh quan này là do phân hu cơ vi sinh HUCO giàu hu cơ (20%) đã làm gia tăng hu cơ ca đt và là yu t quan trng đ gia tăng s lưng vi sinh vt. Phân hu cơ vi sinh HUCO ci thin đưc đ chua ca đt (bng 3.6) cũng gĩp phn to mơi trưng thun li cho vi sinh vt đt phát trin. Ngồi ra,
61. 48 phân hu cơ vi sinh HUCO cĩ mt đ vi sinh vt hu ích cao (10 7CFU/g) đây là ngun cung cp chính đ b sung vi sinh vt cho đt, làm cho đt sau khi đưc bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO s cĩ mt đ vi sinh vt cao hơn khi khơng bĩn HUCO. Tĩm li, qua kt qu phân tích đt cĩ th kt lun rng bĩn b sung phân hu cơ vi sinh HUCO đã ci thin đ phì ca đt, làm cho đt khơng b thối hĩa, h vi sinh vt đt phát trin đây là yu t quyt đnh cho sn xut nơng nghip bn vng. 3.2. ĐÁNH GIÁ HIU LC CA PHÂN HU CƠ VI SINH HUCO TRÊN CÂY ĐU NÀNH 3.2.1. Kt qu điu tra mc bĩn phân cho cây đu nành ca nơng dân Theo kt qu điu tra các h nơng dân trng đu nành ti xã Ea Pơ – huyn Cư Jút, tnh Đăk Nơng (chi tit trong phn ph lc) chúng ta thy nơng dân khơng s dng phân chung hoc phân hu cơ vi sinh mà ch s dng các loi phân vơ cơ như các loi SA, lân, kali và NPK (thưng s dng loi 16168 13S hay 1681412S), nhm tin li và đt hiu qu nhanh, điu này s dn đn đt đai s ngày càng chai cng, thối hĩa, h vi sinh vt trong đt khơng phong phú, mt đ gim, vi đc đim ca đa hình và điu kin khí hu ca huyn Cư Jút (đã nêu trong phn tng quan) càng to điu kin cho s xĩi mịn, ra trơi din ra nhanh hơn Phân bĩn trung bình cho cây đu nành sau khi qui t l nguyên cht mc 32 N:30 P 2O5:60 K 2O vi mc bĩn này thì tương đi phù hp vi nhu cu dinh dưng ca cây đu nành, nhưng hơi thiu lân (GS.TS. Đưng Hng Dt, 2007) [12] , s kt hp gia phân vơ cơ, hu cơ là khơng cĩ. Mc phân bĩn gia các h khơng đng đu h bĩn nhiu h bĩn ít, c th lưng đm nguyên cht dao đng t 21 46 kg/ha, lân t 22,5 – 45 kg/ha và kali t 30 90 kg/ha nguyên nhân ch yu là do điu kin kinh t ca nơng dân. Đa s nơng dân bĩn vãi trên mt đt nên lưng phân b mt do bay hơi và ra trơi là đáng k. Nhng nhn xét này phù hp vi kt qu nghiên cu ca (Nguyn Văn B 1999)
62. 49 [7]. Năng sut điu tra dao đng mc 1,3 tn – 2,0 tn/ha, chưa cĩ s đng đu v năng sut gia các h nơng dân nguyên nhân ch yu là do s dng phân bĩn chưa hp lý, cân đi vì vy cn cĩ nhng nghiên cu v phân bĩn cho cây đu nành trên vùng đt Ea Pơ nĩi riêng và huyn Cư Jút nĩi chung. 3.2.2. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sinh trưng ca cây đu nành Điu kin khí hu thi tit v 1 năm 2009 cho cây đu nành tương đi thích hp cho quá trình sinh trưng và phát trin ca cây đu nành, do vy khi cĩ ch đ bĩn phân cân đi, hp lý gia phân hu cơ và vơ cơ cây đu nành s sinh trưng phát trin tt, cho năng sut cao (Nguyn Văn B 1999) [7]. V mt dinh dưng cây đu nành cĩ nhu cu khơng cao lm, 1 tn ht đu nành cùng vi thân lá ch ly đi 81kg N, 17kg P2O5 và 36kg K 2O, tuy đu nành cn đm nhiu song li cĩ kh năng đng hĩa đm t khơng khí thơng qua vi khun nt sn (4050kg N/ha) nên nhu cu bĩn thưng khơng cao. Cây đu nành ngồi các nguyên t đa lưng cịn hút khá nhiu canxi, magiê và mt s nguyên t vi lưng khác. Cũng như các cây h đu khác, đu nành cn đưc cung cp đy đ v lưng và đúng t l các yu t dinh dưng thit yu. Vic cung cp mt lưng phân đm và lân nht đnh cho cây đu nành ngay t giai đon đu rt cĩ ý nghĩa, vì đây là nhng điu kin cn đ giúp vi khun nt sn hot đng cĩ hiu qu. Canxi trong dinh dưng ca đu nành gi vai trị khơng ln lm song li vơ cùng quan trng trong vic ci thin mơi trưng đt thích hp cho vi khun nt sn phát trin và hot đng. Mc đ phân bĩn các cơng thc tương đi phù hp vi nhu cu ca cây đu nành, đc bit là s kt hp vi phân hu cơ vi sinh HUCO s làm tăng cưng h vi sinh vt c đnh đm, phân gii lân, ci thin đ pH, tăng kh năng s dng phân vơ cơ. Vi mc bĩn trên thì các cơng thc cĩ bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO s đưc b sung thêm N, P, K đây là nhng yu t giúp cây đu nành sinh trưng và phát trin tt, cân đi.
63. 50 Tt c các cơng thc thí nghim đu đưc bĩn mc 32 – 42 N : 45 – 55 P2O5 : 60 – 66 K 2O đây là mc bĩn thích hp (TS. Trn Th Trưng, ThS. Trn Thanh Bình, KS. Nguyn Thanh Bình, 2006) [43] vi điu kin thi tit phù hp cây đu nành s sinh trưng và phát trin tt vì vy kt qu theo dõi bng 3.8 chiu cao cây 2 giai đon ra hoa và qu chín đã sinh trưng theo đúng đc tính sinh lý ca ging. Bng 3.8: Tình hình sinh trưng ca cây đu nành các cơng thc thí nghim nghiên cu ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Chiu cao cây (cm) Cơng thc 30 ngày sau gieo Chín 1 40,8 53,9 2 41,4 52,8 3 41,2 54,0 4 42,8 54,5 5 42,7 56,6 CV (%) 2,78 1,41 LSD 0,05 ns 1,44 Bng s liu 3.8 cho thy, giai đon 30 ngày sau gieo chiu cao cây ca các cơng thc thí nghim chưa cĩ s sai khác đáng k. Dao đng mc 40,8cm – 42,7cm do đây là giai đon đu lưng phân bĩn cây trng vn chưa hp th và chuyn hĩa ht. H thng vi khun nt sn trong b r chưa đn giai đon hot đng mnh. Nhưng khi giai đon qu chín chiu cao cây giai đon này đã cĩ s sai khác c th là: thp nht là 52,8cm (cơng thc 2 – khơng bĩn lĩt), tip đn là cơng thc 1 (53,9cm bĩn lĩt bng phân chung), các cơng thc cĩ bĩn lĩt bng phân hu
64. 51 cơ vi sinh HUCO đu cao hơn, cao nht là cơng thc 5 (56,6cm – bĩn lĩt 1.000kg HUCO/ha). S sai khác gia cơng thc 5 và cơng thc 2 là 1,44cm nĩ cĩ ý nghĩa thng kê mc đ tin cy 95%. Nguyên nhân ca s sai khác mt phn là do các cơng thc cĩ bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO đã đưc b sung thêm lưng N, P, K nguyên cht và đc bit là đưc b sung h vi sinh vt cĩ ích c đnh đm Azotobacter và vi khun phân gii P khĩ tan Bacillus megaterium làm cho mơi trưng ca r đu nành các cơng thc này thun li, t đĩ các vi khun nt sn c đnh đm ca b r (Rhizobium japonicum ) cĩ kh năng t tng hp đm cung cp cho cây, kh năng tng hp đm cung cp cho cây cĩ th hơn 30% nhu cu đm ca cây đu nành (GS.TS. Đưng Hng Dt, 2007) [12] vì vy chiu cao giai đon qu chín các cơng thc 3,4,5 cĩ s sai khác. 3.2.3. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn dinh dưng khống lá cây đu nành Hàm lưng các nguyên t khống trong cây, lá chu nh hưng bi nhiu yu t, tương quan cht ch vi dinh dưng khống trong đt và hàm lưng ca chúng khác nhau rt đáng k trong các loi cây khác nhau. Các s liu phân tích nng đ cht dinh dưng trong lá rt cĩ giá tr cho các chương trình qun lý phân bĩn và khuyn cáo bĩn phân. Kt qu phân tích khống lá bng 3.9 cho thy dinh dưng khống K, Ca và Mg khơng cĩ s khác bit gia các cơng thc thí nghim. Tuy nhiên dinh dưng N và P trong lá đu nành các cơng thc đã cĩ s khác bit cĩ ý nghĩa thng kê. C th hàm lưng N% trong lá cơng thc 2 bĩn theo tp quán nơng dân thp nht 3,96% so vi cơng thc 1, 3, 4 và 5 là 4,11 – 4,65%. So sánh hàm lưng N% trong lá đu nành cơng thc 2 vi các cơng thc 1,3,4,5 cĩ bĩn b sung phân chung và phân hu cơ vi sinh HUCO ta thy cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa thng kê, nguyên nhân là do các cơng thc 1,3,4,5 đưc bĩn kt hp gia phân vơ cơ và hu cơ, lưng phân bĩn cân đi phù hp vi nhu cu dinh dưng ca cây đu nành. So sánh hàm lưng N% ca cơng thc 1 bĩn phân chung và
65. 52 các cơng thc cĩ s dng HUCO là 3,4,5 ta cũng thy cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa thng kê. Nguyên nhân là do trong phân hu cơ vi sinh HUCO cĩ b sung ngun hu cơ, vi sinh vt c đnh đm Azotobacter và cĩ thêm t l đm làm cho b r cây đu nành gia tăng kh năng c đnh đm trong đt giúp cây trng hút đưc nhiu dinh dưng hơn. các cơng thc cĩ bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO thì cũng cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa thng kê gia các cơng thc, hàm lưng N% cơng thc 5 là cao nht 4,65% Bng 3.9: Dinh dưng khống lá cây đu nành ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Cơng Hàm lưng mt s cht dinh dưng trong mu lá phân tích thc N (%) P (%) K (%) Ca (%) Mg (%) 1 4,11 0,36 1,76 0,44 0,41 2 3,96 0,32 1,70 0,45 0,40 3 4,24 0,37 1,77 0,43 0,41 4 4,37 0,40 1,76 0,46 0,42 5 4,65 0,44 2,03 0,47 0,42 CV (%) 1,05 5,15 6,71 8,63 9,03 LSD 0,05 0,08 0,04 ns ns ns V nh hưng ca các cơng thc bĩn phân đn hàm lưng P% trong lá đu nành bng 3.9 cho thy, thp nht cơng thc 2 là 0,32% trong khi đĩ các cơng thc 3, 4 và 5 tăng lên 0,37 – 0,44% trong đĩ cao nht cơng thc 5 là 0,44%, s sai khác này cĩ ý nghĩa thng kê. So sánh hàm lưng P% các cơng thc 1,3 vi cơng thc 5 cũng cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa thng kê, 2 cơng thc 1,3 cĩ hàm lưng P% t 0,36%, 0,37% cịn cơng thc 5 là 0,44%. Như vy mc bĩn 1.000kg HUCO/ha thì hàm lưng P% trong lá cao nht và cĩ ý nghĩa trong các cơng thc thí nghim.
66. 53 Tĩm li, khi s dng phân hu cơ vi sinh HUCO phi hp vi phân vơ cơ mt cách hp lý đã cĩ tác dng nht đnh làm tăng hàm lưng N% và P% trong lá đu nành. S gia tăng hàm lưng khống lá N% và P% ca cây đu nành do nhiu nguyên nhân: phân hu cơ vi sinh HUCO giàu hu cơ làm tăng kh năng hp thu dinh dung khống, gim ra trơi, phân hu cơ vi sinh HUCO cĩ b sung vi sinh vt phân gii P khĩ tan và vi khun c đnh N nên đã gia tăng hàm lưng khống d tiêu trong đt và gia tăng quá trình hp thu ca cây. 3.2.4. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn sâu bnh trên cây đu nành V 1 năm 2009, theo báo cáo ca phịng NN & PTNT Cư Jút din bin ca tình hình sâu bnh hi trên các loi cây trng ngn ngày v 1 như: các loi đu, ngơ đu trong kh năng kim sốt, gây hi khơng đáng k, khơng bùng phát thành dch. Tuy nhiên đi vi cây đu nành bnh g st (do nm Phakopsora pachyrhizi ) đưc coi là mi nguy hi chính theo Hi tho v bnh g st đu nành ti M 2006 cĩ th gây thit hi v năng sut đn 80% (Hartman và cs., 1991; Yang và cs., 1991) [59], bnh cĩ tt c các nưc nhit đi (Sinclair, 1989) [72] và phát trin rt nhanh nhng vùng cĩ biu đ mưa khơng đng đu, hàng ngày cĩ mưa (Tschanz, 1982) [75]. Đi vi nhng ging đa phương thì càng d nhim bnh (Vũ Thanh Trà và Trn Th Phương Liên, 2006) [42], do vy vic theo dõi bnh g st giai đon ra hoa đn qu chín là ht sc cn thit vì đây là giai đon bnh g st trên cây đu nành phát trin mnh nht cĩ th lên đn 90% (Phm Gia Thiu, 2002) [39] đ cĩ nhng gii pháp phịng tr thích hp nhm hn ch đưc s gây hi ca bnh, đ cây trng cho năng sut cao. Qua bng s liu 3.10 chúng tơi nhn thy tt c các cơng thc đu cĩ t l bnh cao điu này phù hp vi các nghiên cu ca các nhà khoa hc do trong giai đon này din bin thi tit ti vùng nghiên cu thích hp vi s phát trin ca bnh là mưa hàng ngày (Tschanz, 1982) [75], cây đu nành đang trong giai đon qu chín, s dng ging đa phương vì vy s nhim bnh là điu khơng
67. 54 th tránh khi, tt c các cơng thc đu đưc x lý bng Tilt Super 300 ND nhm hn ch s gây hi ca bnh. Bng 3.10: Bnh g st gây hi trên cây đu nành ca các cơng thc thí nghim ti Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 giai đon qu chín Bnh g st Cơng thc T l bnh (%) Ch s bnh (%) 1 98,7 38,3 2 100,0 38,9 3 100,0 35,3 4 96,0 30,9 5 94,7 30,0 CV (%) 3,42 8,1 LSD 0,05 ns 5,29 Kt qu bng 3.10 cho thy cơng thc 4 và cơng thc 5 cĩ kh năng kháng bnh cao nht (ln lưt cĩ ch s bnh 30,9% và 30,0%), kháng bnh kém nht là cơng thc 1 (CSB 38,3%), cơng thc 2 (38,9%), s sai khác khi so sánh gia cơng thc 5 và cơng thc 1, 2 cĩ ý nghĩa thng kê đ tin cy 95%. Kt qu trên cũng gĩp phn khng đnh thêm vic s dng phân bĩn cân đi, hp lý gia hu cơ và vơ cơ, bĩn đy đ, đúng lúc cũng giúp cho cây chng bnh (Phm Gia Thiu, 2002) [39]. 3.2.5. nh hưng ca phân hu cơ vi sinh HUCO đn các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut ca đu nành Các ch tiêu cu thành năng sut và năng sut ca cây trng là nhng yu t quyt đnh đ đánh giá hiu lc ca phân bĩn, liu lưng phân bĩn và các bin pháp canh tác khác. T l N.P.K nguyên cht các cơng thc xp x mc 1:2:2 và các cơng thc 1,3,4,5 đưc b sung phân chung và phân hu cơ vi sinh
68. 55 HUCO vi phương thc và liu lưng bĩn như vy thì năng sut đu nành vùng đt Tây Nguyên cĩ th đt t 18 – 26 t/ha (GS.TS. Đưng Hng Dt, 2007) [12]. Bng 3.11: Các yu t cu thành năng sut và năng sut lý thuyt ca đu nành các cơng thc thí nghim ti Cư Jút Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Khi NSTT Cơng Mt đ Qu/cây Qu/m 2 Ht/qu NSLT lưng 100 (t/ha) thc (cây/m 2) (qu) (qu) (ht) (t/ha) ht (g) 1 40,0 17,6 703,3 2,5 17,7 30,7 21,6 2 41,9 16,7 698,1 2,3 16,2 26,5 17,2 3 41,3 17,1 706,2 2,5 18,6 32,3 22,1 4 41,6 18,4 766,3 2,4 18,6 33,8 23,1 5 40,0 19,0 761,3 2,5 19,1 36,5 25,7 CV 3,0 4,04 5,56 5,8 3.19 6,03 7,63 (%) LSD ns 1,35 ns ns 1,08 3,63 3,15 0,05 Kt qu bng 3.11 cho chúng ta thy: Gia các cơng thc khơng cĩ s sai khác v mt đ, dao đng t 40 vn cây/ha – 40,9 vn cây/ha vào giai đon cui v đây là mt đ thích hp đ rung đu nành cho năng sut cao (TS. Trn Th Trưng, ThS. Trn Thanh Bình, KS. Nguyn Thanh Bình, 2006) [43]. Nguyên nhân chính là do k thut gieo ht và dm ta đu v đưc đm bo, lưng phân bĩn gia các cơng thc là phù hp, phân hu cơ vi sinh HUCO khơng nh hưng đn mt đ cây. S qu/cây gia các cơng thc thí nghim đã cĩ s khác nhau rõ rt. cơng thc 2 cĩ s qu thp nht 16,7 qu/cây, cơng thc 4, 5 cĩ s qu cao nht ln lưt là 18,4 và 19,0 qu/cây (tăng 10,2% và 13,8% so vi cơng thc 2), s
69. 56 sai khác gia cơng thc 4,5 và cơng thc 2 cĩ ý nghĩa thng kê mc đ tin cy 95%. Ngồi ra khi so sánh gia cơng thc 5 và các cơng thc 1,3 chúng ta cũng thy cĩ s sai khác, s qu/cây ca cơng thc 5 cao hơn các cơng thc 1,3 ln lưt là 7,9% và 11,1% s sai khác này cũng cĩ ý nghĩa thng kê mc đ tin cy là 95%. Như vy khi bĩn phân hu cơ vi sinh HUCO mc 1.000 kg/ha kt hp vi lưng NPK mc 32:45:60 s cho s qu/cây cao nht trong các cơng thc thí nghim. S qu/m 2 là tích ca mt đ và s qu trên cây, vì s sai khác ca mt đ là khơng đáng k nên khi x lý thng kê thì khơng cĩ s sai khác. S ht/qu các cơng thc cũng khơng cĩ s sai khác, nguyên nhân là do đc tính ca ging qui đnh. Năng sut lý thuyt các cơng thc thí nghim đã cĩ rt nhiu s sai khác, thp nht là cơng thc 2 (26,5 t/ha), cao nht là cơng thc 5 (36,5 t/ha). S khác bit v năng sut lý thuyt gia cơng thc 2 so vi các cơng thc 1, 3, 4, 5 cĩ ý nghĩa thng kê mc đ tin cy là 95%. Như vy khi đưc bĩn kt hp gia phân hu cơ vi sinh HUCO hoc phân chung ( mc như các cơng thc thí nghim) vi phân vơ cơ s cho năng sut cao lý thuyt hơn nhiu so vi ch s dng mt mình phân đơn. Ngồi ra nu so sánh năng sut lý thuyt gia cơng thc 1 và 3 vi cơng thc 5 chúng ta cũng thy s sai khác và s sai khác này cũng cĩ ý nghĩa thng kê mc đ tin cy là 95%. Điu này chng t khi s dng phân hu cơ vi sinh HUCO mc 1.000kg/ha kt hp vi lưng N.P.K mc 32:45:60 s cho năng sut lý thuyt cao nht trong các cơng thc thí nghim. Ch tiêu quan trng nht trong bng 3.11 là năng sut thc thu, kt qu x lý cho chúng ta thy năng sut thc thu ca các cơng thc đã cĩ s khác nhau rõ rt. Nu sp xp năng sut thc thu t nh đn ln: CT2 < CT1 < CT3 < CT4 <