›

Đồ án Đặc điểm sinh trưởng nấm bào ngư kim đỉnh trên cơ chất mạt cưa

pdf 74 trang thiennha21 13/04/2022 5570
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Đồ án Đặc điểm sinh trưởng nấm bào ngư kim đỉnh trên cơ chất mạt cưa", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfdo_an_dac_diem_sinh_truong_nam_bao_ngu_kim_dinh_tren_co_chat.pdf

Nội dung text: Đồ án Đặc điểm sinh trưởng nấm bào ngư kim đỉnh trên cơ chất mạt cưa

  1. BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO ÑAÏI HOÏC COÂNG NGHEÄ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH VIEÄN KHOA HOÏC ÖÙNG DUÏNG ÑOÀ AÙN TOÁT NGHIEÄP ÑAËC ÑIEÅM SINH TRÖÔÛNG NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH TREÂN CÔ CHAÁT MAÏT CÖA Ngaønh: Coâng ngheä sinh hoïc Chuyeân ngaønh: Coâng ngheä sinh hoïc noâng nghieäp Giaûng vieân höôùng daãn: GVC.ThS.Nguyeãn Thò Saùu Sinh vieân thöïc hieän: Hoà Ñaëng Huyønh Ñöùc MSSV: 1411100300 Lôùp:14DSH02 TP. Hoà Chí Minh, naêm 2018
  2. LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc ñoäc laäp cuûa rieâng toâi. Caùc soá lieäu söû duïng phaân tích trong ñoà aùn toát nghieäp coù nguoàn goác roõ raøng, ñaõ coâng boá theo quy ñònh. Caùc keát quaû nghieân cöùu trong ñoà aùn toát nghieäp do toâi töï tìm hieåu, phaân tích moät caùch trung thöïc, khaùch quan vaø phuø hôïp vôùi thöïc tieãn cuûa Vieät Nam. Caùc keát quaû naøy chöa töøng ñöôïc coâng boá trong baát kyø nghieân cöùu naøo khaùc. Ngaøy thaùng naêm Sinh vieân Hoà Ñaëng Huyønh Ñöùc i
  3. LÔØI CAÛM ÔN Ñeå hoaøn thaønh ñeà taøi naøy ngoaøi söï noã löïc cuûa baûn thaân toâi coøn ñöôïc söï hoã trôï töø nhieàu ngöôøi, toâi chaân thaønh caûm ôn tôùi: Ban chuû nhieäm khoa Coâng Ngheä Sinh Hoïc, caùc thaày coâ trong boä moân Coâng Ngheä Sinh Hoïc cuûa Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Ngheä TP.HCM ñaõ trang bò cho toâi nhöõng kieán thöùc cô baûn laøm neàn taûng cho vieäc thöïc hieän ñeà taøi naøy. GVC.ThS.Nguyeãn Thò Saùu coâ ñaõ höôùng daãn taän tình cho toâi. Baùc Phan Vaên Yeát chuû traïi naám Baûy Yeát, baùc ñaõ chæ daïy taän tình cho toâi ñeå hoaøn thaønh toát ñoà aùn toát nghieäp vaø cho ra keát quaû toát. Caùc baïn trong taäp theå lôùp 14DSH02, ñaõ ñoäng vieân giuùp ñôõ toâi trong suoát khoaù hoïc. Gia ñình, baïn beø ñaõ ñoäng vieân, giuùp ñôõ veà vaät chaát, tinh thaàn cho toâi hoaøn thaønh ñoà aùn toát nghieäp naøy. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn vôùi nhöõng söï giuùp ñôõ ñoù. ii
  4. MUÏC LUÏC CHÖÔNG 1: MÔÛ ÑAÀU 1 1.1 LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI 1 1.2 MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU 1 1.3 ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU 2 1.4 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 2 1.5 YÙ NGHÓA NGHIEÂN CÖÙU 2 CHÖÔNG 2: TOÅNG QUAN VEÀ NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH 3 2.1 GIÔÙI THIEÄU VEÀ NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH 3 2.1.1 Nguoàn goác vaø söï phaân boá 3 2.1.2 Phaân loaïi ñaëc ñieåm hình thaùi naám baøo ngö kim ñænh vôùi caùc naám baøo ngö khaùc 4 2.1.3 Ñaëc ñieåm toång quaùt cuûa naám baøo ngö 7 2.1.4 Ñaëc ñieåm sinh hoïc 7 2.1.5 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï sinh tröôûng naám baøo ngö kim ñænh 10 2.1.6 Giaù trò dinh döôõng cuûa naám baøo ngö kim ñænh 11 2.1.7 Moät soá ñieåm löu yù khi troàng naám baøo ngö kim ñænh 14 2.2 LÔÏI ÍCH CUÛA NGHEÀ TROÀNG NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH 16 2.3 VAI TROØ COÂNG NGHEÄ NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH ÔÛ VIEÄT NAM 17 2.4 TIEÀM NAÊNG PHAÙT TRIEÅN NGHEÀ TROÀNG NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH ÔÛ VIEÄT NAM 18 2.5 THÖÏC TRAÏNG NGAØNH SAÛN XUAÁT NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH HIEÄN NAY CUÛA VIEÄT NAM VAØ THEÁ GIÔÙI 19 2.5.1 Thöïc traïng trong nöôùc 19 2.5.2 Thöïc traïng treân theá giôùi 20 2.6 TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH HIEÄN NAY TREÂN ÑÒA BAØN TP.HCM 20 iii
  5. 2.7 GIÔÙI THIEÄU VEÀ NGUOÀN CÔ CHAÁT LAØ MAÏT CÖA 20 2.7.1 Maït cöa laø pheá lieäu noâng nghieäp vaø nhöõng vaán ñeà phaùt sinh veà moâi tröôøng 20 2.7.2 Thaønh phaàn veà maït cöa 21 2.7.2.1 Cellulose 21 2.7.2.2 Lignin 22 2.7.2.3 Hemicellulose 23 2.7.2.4 Thaønh phaàn khaùc 23 CHÖÔNG 3: VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 24 3.1 NGUYEÂN VAÄT LIEÄU, DUÏNG CUÏ VAØ TRANG THIEÁT BÒ 24 3.1.1 Nguyeân lieäu 24 3.1.2 Duïng cuï vaø trang thieát bò 24 3.2 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 25 3.2.1 Khaûo saùt toác ñoä lan, ñaëc ñieåm cuûa tô naám vaø hình thaùi cuûa naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng thaïch (gioáng caáp 1) 25 3.2.2 Khaûo saùt toác ñoä lan, ñaëc ñieåm cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït (gioáng caáp 2) 29 3.2.3 Khaûo saùt toác ñoä lan, ñaëc ñieåm cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì (gioáng caáp 3) 33 3.2.4 Quaù trình nuoâi troàng khaûo nghieäm 37 3.3 PHÖÔNG PHAÙP THU NHAÄN KEÁT QUAÛ 45 3.4 PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ SOÁ LIEÄU 45 CHÖÔNG 4: KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN 46 4.1 KEÁT QUAÛ NHAÂN GIOÁNG 46 4.1.1 Toác ñoä lan tô vaø ñaëc ñieåm tô naám treân moâi tröôøng thaïch 46 4.1.2 Toác ñoä lan tô vaø ñaëc ñieåm tô naám treân moâi tröôøng haït 48 iv
  6. 4.1.3 Toác ñoä lan tô vaø ñaëc ñieåm tô naám treân moâi tröôøng coïng 51 4.1.4 Ñaëc ñieåm sinh tröôûng nuoâi troàng khaûo nghieäm treân moâi tröôøng cô chaát maït cöa 55 CHÖÔNG 5: KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 58 5.1 KEÁT LUAÄN 58 5.2 KIEÁN NGHÒ 58 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 60 PHUÏ LUÏC 62 v
  7. DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1: Nhieät ñoä thích hôïp cho uû tô vaø ra quaû theå cuûa vaøi loaøi naám baøo ngö 10 Baûng 2.2: Ñoä aåm thích hôïp cho söï phaùt trieån naám baøo ngö kim ñænh 11 Baûng 2.3: Thaønh phaàn dinh döôõng cuûa moät soá naám baøo ngö (%) 13 Baûng 2.4: Giaù trò dinh döôõng cuûa moät soá loaïi naám baøo ngö 14 Baûng 4.1: Toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng thaïch 46 Baûng 4.2: Toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït 49 Baûng 4.3: Toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì 52 Baûng 4.4: Toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân cô chaát maït cöa 55 vi
  8. DANH MUÏC CAÙC HÌNH Hình 2.1: Naám baøo ngö kim ñænh (Pleurotus citrinopileatus) 5 Hình 2.2: Naám baøo ngö xaùm (Pleurotus sajor - caju) 5 Hình 2.3: Naám baøo ngö traéng (Pleurotus florida) 6 Hình 2.4: Naám baøo ngö Nhaät (Pleurotus abalonus) 6 Hình 2.5: Hình daùng naám baøo ngö 7 Hình 2.6: Chu trình soáng cuûa naám baøo ngö kim ñænh 8 Hình 2.7: Caùc giai ñoaïn phaùt trieån quaû theå naám baøo ngö kim ñænh 9 Hình 2.8: Tai naám bò thieáu nöôùc 15 Hình 2.9: Bòch phoâi bò moác cam taán coâng 15 Hình 2.10: Bòch phoâi bò moác xanh taán coâng 16 Hình 2.11: Caáu truùc phaân töû cellulose 21 Hình 2.12: Caáu truùc phaân töû lignin 23 Hình 3.1: Chuaån bò moâi tröôøng PGA caûi tieán 26 Hình 3.2: Troän vaø khuaáy tan ñeàu moâi tröôøng 27 Hình 3.3: Roùt moâi tröôøng vaøo oáng nghieäm 27 Hình 3.4: Haáp tieät truøng moâi tröôøng 28 Hình 3.5: Phaân laäp moâ naám baøo ngö kim ñænh 29 Hình 3.6: Luoäc thoùc 30 Hình 3.7: Laáy thoùc ra ñeå nguoäi 30 Hình 3.8: Ñem thoùc ra ngoaøi saân phôi naéng 31 Hình 3.9: Boû thoùc vaøo chai thuyû tinh 31 Hình 3.10: Haáp tieät truøng moâi tröôøng haït 32 Hình 3.11: Nhaân gioáng caáp 2 33 Hình 3.12: Coïng mì ngaâm uû voâi 34 vii
  9. Hình 3.13: Cho coïng mì vaøo noài luoäc 34 Hình 3.14: Boû coïng mì vaøo chai thuyû tinh 35 Hình 3.15: Sau khi phoái vaøo chai thuyû tinh cho vaøo noài haáp 35 Hình 3.16: Haáp tieät truøng moâi tröôøng coïng 36 Hình 3.17: Nhaân gioáng caáp 3 37 Hình 3.18: Chuaån bò maït cöa ñem ñi phoái troän 38 Hình 3.19: Boå sung dinh döôõng cho maït cöa 38 Hình 3.20: Ñaûo troän ñeàu dinh döôõng 39 Hình 3.21: Khuaáy troän voâi chuaån bò töôùi leân ñoáng maït cöa 40 Hình 3.22: Duøng taám baït uû ñoáng maït cöa 40 Hình 3.23: Ñoùng bòch 41 Hình 3.24: Haáp khöû truøng bòch phoâi 42 Hình 3.25: Ñeå nguoäi bòch phoâi 42 Hình 3.26: Caáy gioáng caáp 2 vaøo bòch phoâi 43 Hình 3.27: Xeáp bòch phoâi leân keä nuoâi uû tô 43 Hình 3.28: Töôùi ñoùn naám 45 Hình 4.1: OÁng nghieäm caáy gioáng naám baøo ngö kim ñænh 46 Hình 4.2: Söï taêng tröôûng cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng thaïch 47 Hình 4.3: Tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït 49 Hình 4.4: Söï taêng tröôûng cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït 50 Hình 4.5: Tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì 52 Hình 4.6: Söï taêng tröôûng cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì 53 Hình 4.7: Bòch phoâi naám baøo ngö kim ñænh treân cô chaát maït cöa 55 Hình 4.8: Söï lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân cô chaát maït cöa 56 Hình 5.1: Quaû theå daïng san hoâ 62 viii
  10. Hình 5.2: Quaû theå daïng duøi troáng 62 Hình 5.3: Quaû theå daïng pheãu 63 Hình 5.4: Quaû theå daïng baùn caàu leäch 63 Hình 5.5: Quaû theå naám baøo ngö kim ñænh daïng laù luïc bình 63 ix
  11. CHÖÔNG 1: MÔÛ ÑAÀU 1.1 LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Hieän nay, Vieät Nam vaø nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñang phoå bieán vaø nghieân cöùu ñeå phaùt trieån naám aên. Taøi nguyeân cuûa nöôùc ta coù raát nhieàu cuøng vôùi nguoàn phuï pheá phaåm doài daøo nhö chaát xô (cellulose) vaø chaát goã (lignin). Ngheà troàng naám giuùp cho nhieàu noâng daân ngheøo taïo ñöôïc vieäc laøm vaø naâng cao thu nhaäp. Naám aên vaø naám döôïc lieäu coù nhieàu loaïi khaùc nhau ôû nöôùc ta. Cuoäc soáng cuûa con ngöôøi ñoøi hoûi nhu caàu aên uoáng ngaøy caøng cao, ngöôøi tieâu duøng quan taâm ñeán vaán ñeà haøm löôïng dinh döôõng vaø phaûi ñaûm baûo an toaøn thöïc phaåm. Naám aên ñöôïc choïn laø thöïc phaåm toát cho söùc khoeû ngöôøi tieâu duøng söû duïng haèng ngaøy. Naám baøo ngö kim ñænh chæ môùi xuaát hieän treân thò tröôøng gaàn ñaây. Naám baøo ngö kim ñænh laø moät loaïi naám cuõng deã troàng cho ra naêng suaát khaù cao. Ngoaøi ra noù coøn coù khaû naêng cung caáp nhieàu chaát dinh döôõng nhö chaát khoaùng, chaát ñaïm, caùc vitamin, ñöôøng boät. Maët khaùc noù coøn coù chöùc naêng phoøng beänh tim maïch, phoøng beänh ung thö vaø coøn phoøng nhieàu loaïi beänh khaùc. Trong nhöõng naêm trôû laïi ñaây, caùc ngaønh noâng nghieäp ñang coù xu höôùng phaùt trieån trong ñoù coù ngaønh naám. Nöôùc ta laø nöôùc coù ñieàu kieän moâi tröôøng thuaän lôïi raát thích hôïp ñeå cho naám phaùt trieån. Ngoaøi ra nhôø coù troàng naám maø ñaõ giuùp giaûm thieåu ñöôïc caùc oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh nhö: söû duïng caùc pheá thaûi cuûa maït cöa cao su, boâng vaûi, baõ mía Trong khi ñoù naám baøo ngö kim ñænh ñöôïc bieát ñeán laø moät loaïi thöïc phaåm giaøu dinh döôõng vaø ñöôïc choïn laø loaïi thöïc phaåm cao caáp nhöng chöa ñöôïc phoå bieán cho moïi ngöôøi. Maït cöa cao su laø moät pheá lieäu raát thích hôïp cho nhieàu loaøi naám neáu bieát taän duïng toái ña nguoàn pheá lieäu naøy seõ mang laïi lôïi nhuaän raát cao. Moät soá nôi ñem maït cöa ñi ñoát boû gaây oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh. Do ñoù ñeå caûi thieän tình traïng naøy, caàn coù bieän phaùp an toaøn hôn laø söû duïng maït cöa troàng naám khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Do ñoù toâi quyeát ñònh thöïc hieän ñeà taøi: “Kyõ thuaät troàng naám baøo ngö kim ñænh treân maït cöa”. 1.2 MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU ❖ Nghieân cöùu veà ñaëc tính sinh tröôûng cuûa naám baøo ngö kim ñænh. ❖ Nghieân cöùu veà quy trình troàng naám treân maït cöa. ❖ Khaûo saùt toác ñoä lan tô treân moâi tröôøng thaïch, haït, coïng mì, maït cöa. 1
  12. 1.3 ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU ❖ Ñoái töôïng nghieân cöùu: naám baøo ngö kim ñænh nuoâi troàng treân cô chaát maït cöa. ❖ Phaïm vi nghieân cöùu: - Gioáng naám laáy taïi sieâu thò Auchan. - Xaây döïng quy trình nuoâi troàng ñöôïc thöïc hieän ôû trang traïi naám Baûy Yeát ôû ñòa chæ 2/73A aáp Taân Laäp, xaõ Taân Thôùi Nhì, huyeän Hoùc Moân, TPHCM. 1.4 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ❖ Thöïc hieän quy trình troàng naám baøo ngö kim ñænh. ❖ Khaûo saùt toác ñoä lan tô treân moâi tröôøng caáp 1 (moâi tröôøng thaïch), caáp 2 (moâi tröôøng haït), caáp 3 (moâi tröôøng coïng). ❖ Khaûo saùt toác ñoä lan tô treân moâi tröôøng nuoâi troàng quaû theå vôùi cô chaát laø maït cöa. 1.5 YÙ NGHÓA NGHIEÂN CÖÙU ❖ Söû duïng maït cöa ñeå troàng naám ñem laïi lôïi ích veà kinh teá. ❖ Ñöa ra kyõ thuaät troàng naám baøo ngö kim ñænh phuø hôïp vôùi thöïc teá xaõ hoäi. ❖ Söû duïng maït cöa ñeå goùp phaàn giaûi quyeát vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng. 2
  13. CHÖÔNG 2: TOÅNG QUAN VEÀ NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH 2.1 GIÔÙI THIEÄU VEÀ NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH 2.1.1 Nguoàn goác vaø söï phaân boá Naám baøo ngö kim ñænh (Pleurotus citrinopileatus) laø một loaïi naám coù theå aên ñöôïc. Coù nguoàn goác töø mieàn ñoâng nöôùc Nga, mieàn baéc Trung Quoác vaø Nhaät Baûn, naám baøo ngö kim ñænh raát gaàn guõi vôùi Pleurotus cornucopiae cuûa chaâu AÂu, vôùi moät soá taùc giaû cho raèng chuùng ôû caáp baäc phaân loaøi. ÔÛ mieàn ñoâng nöôùc Nga, naám baøo ngö kim ñænh laø moät trong nhöõng loaïi naám aên ñöôïc phoå bieán nhaát hoang daõ(Singer, 1943). Söï xuaát hieän cuûa naám baøo ngö kim ñænh laàn ñaàu tieân ôû Kenya. Naám ñöôïc thu thaäp töø caùc khuùc goã ñaõ cheát vôùi nhöõng caây laø baûn ñòa vaø laø vaät chuû môùi cho loaøi naøy. Naám naøy ñöôïc söû duïng laøm thöïc phaåm cho ñòa phöông coäng ñoàng ôû Kenya nhöng chöa ñöôïc ghi cheùp vaø nghieân cöùu. Naám chæ ñöôïc söû duïng nhö moät saûn phaåm cuûa töï nhieân. Moïi ngöôøi thu thaäp naám vaø chuaån bò naám theo truyeàn thoáng vôùi caùc loaïi thöïc phaåm khaùc ñeå tieâu thuï. Singer (1943) laø ngöôøi ñaàu tieân thu thaäp P.citrinopileatus khi chaïy troán quaân ñoäi Ñöùc trong theá chieán II. Anh ñi veà phía ñoâng, baêng qua chaâu AÙ vaø trong chuyeán du haønh cuûa anh tìm thaáy naám baøo ngö kim ñænh. Maãu khoâ ñaõ ñöôïc ñöa ñeán Hoa Kyø ñeå nghieân cöùu sau naøy. Neáu ñem maãu naøy veà caáy ñeå ra sôïi naám thì raát ñôn giaûn nhöng keát quaû chaát löôïng maãu caáy seõ keùm. Ñeå sôïi naám moïc deã daøng toát hôn thì neân laáy moâ coù nguoàn goác gaàn vôùi thaân goác cuûa naám. Do ñoù, söï nhaàm laãn nhö vaäy khoâng phaûi laø khoâng phoå bieán khi kieåm tra nguoàn goác naám treân caùc chaát höõu cô röûa naùt. ÔÛ Nhaät Baûn, naám baøo ngö kim ñænh ñöôïc bieát ñeán nhö laø moät naám aên ngon ôû nhöõng khu vöïc phía baéc. Veà maët ñòa lyù, P.citrinopileatus ñöôïc giôùi haïn ôû chaâu AÙ trong khi P.cornucopiae xaûy ra ôû chaâu AÂu. Chöa ñöôïc phaùt hieän hoang daõ ôû Baéc Myõ. Vôùi söï khôûi ñaàu cuûa canh taùc thöông maïi cuûa nhöõng loaïi naám naøy tieáp giaùp vôùi röøng ôû Baéc Myõ, ñieàu ñoù seõ raát thuù vò ñeå thaáy caùc naám naøy ñöôïc troàng ôû ñaây. Taát caû loaøi naám baøo ngö bao goàm naám baøo ngö kim ñænh laø moät trong nhöõng thöïc phaåm maø con ngöôøi ñöôïc bieát ñeán vaø ñöôïc coâng nhaän laø thöïc phaåm giaøu dinh döôõng, ít calo, nhöng giaøu protein vaø vitamin. Naám laø moät thöïc phaåm boå sung trong caùc neàn vaên hoaù khaùc nhau vaø chuùng duøng ñeå troàng vaø aên. Naám naøy coù theå ñöôïc troàng treân goã vaø roäng hôn nöõa treân nhieàu loaïi pheá phaãm noâng nghieäp, coû daïi vaø chaát thaûi ñeå saûn xuaát thöïc phaåm, thöùc aên, enzyme vaø hôïp chaát döôïc phaåm, hoaëc ñeå phaân huyû chaát thaûi vaø giaûi ñoäc (Gregori vaø coäng söï, 2007). Trong khi ñoù naám baøo ngö kim ñænh ñöôïc ví nhö laø moät trong nhöõng loaïi naám tuyeät vôøi nhaát cuûa taát caû caùc loaïi naám ngon. Loaïi naám naøy phuø hôïp hôn cho canh taùc 3
  14. ôû vuøng khí haäu aám aùp cuûa chaâu AÙ, mieàn nam Hoa Kyø, hoaëc Mexico, hoaëc trong nhöõng thaùng muøa heø ôû nhöõng vuøng oân ñôùi. Ñaëc ñieåm cuûa naám laø hình thaønh caùc chuøm ñeå cho thu hoaïch deã daøng vaø ngaên ngöøa ñöôïc thieät haïi cho caùc caù theå naám. Coù nguoàn goác töø röøng, caän nhieät ñôùi cuûa Trung Quoác, mieàn nam Nhaät Baûn vaø caùc vuøng laân caän. Moâi tröôøng soáng töï nhieân cuûa naám baøo ngö kim ñænh ñöôïc phaân boá soáng treân caùc goã cöùng ôû chaâu AÙ, ñaëc bieät laø caây soài, caây du vaø caây döông. Naám baøo ngö kim ñænh coù teân goïi chung laø naám baøo ngö vaøng. Pleurotus citrinopileatus coù maøu vaøng röïc rôõ vaø hình thaønh caùc nhoùm chuøm vôùi moät soá löôïng lôùn cuûa naám rieâng leû (Stamets, 2000). Naám baøo ngö kim ñænh coù teân khoa hoïc laø Pleurotus citrinopileatus thuoäc: Giôùi: Fungi Ngaønh: Basidiomycota Lôùp: Agaricomycetes Boä: Agaricales Hoï: Pleurotaceae Chi: Pleurotus Loaøi: P.citrinopileatus Naám baøo ngö kim ñænh raát phong phuù vaø phaân boá khaù roäng, nhaát laø nhöõng vuøng nhieät ñôùi aám aùp vaø aåm, moät soá vuøng coøn duøng laøm thöïc phaåm cho moùn aên haøng ngaøy. 2.1.2 Phaân loaïi ñaëc ñieåm hình thaùi naám baøo ngö kim ñænh vôùi caùc naám baøo ngö khaùc ➢ Baøo ngö kim ñænh (Pleurotus citrinopileatus) Quaû theå to trung bình muõ naám coù ñöôøng kính khoaûng 3 - 10 cm, trôn boùng, maøu töø vaøng töôi ñeán vaøng coû. Thòt naám maøu traéng. Cuoáng moïc thaønh nhaùnh, maøu traéng daøi khoaûng 2 - 10 cm. Loaøi naám baøo ngö naøy coù theå vöøa troàng ñeå aên, vöøa coù giaù trò döôïc lieäu, aên khaù ngon (Nguyeãn Laân Duõng, 2008). Naám baøo ngö kim ñænh coù teân goïi chung laø naám baøo ngö vaøng. Pleurotus citrinopileatus coù maøu vaøng röïc rôõ vaø hình thaønh caùc nhoùm chuøm vôùi moät soá löôïng lôùn cuûa naám rieâng leû. Muõ vaøng vôùi maøu vaøng saùng, coù ñöôøng kính 2 - 5 cm, loài leân treân maët phaúng khi tröôûng thaønh, thöôøng bò loõm ôû trung taâm, thòt naám moûng, vôùi keùo daøi phaàn beân döôùi cheû naám bieåu hieän qua trong suoát muõ naám. Thaân maøu traéng, gaén lieàn vôùi muõ. Thöôøng phaùt trieån trong caùc cuïm lôùn phaùt sinh töø moät goác tham gia duy 4
  15. nhaát. Caùc cuïm naøy thöôøng naêm möôi ñeán traêm hoaëc nhieàu naám. Khi caùc chuûng naám naøy bò giaø, maøu saéc muõ maøu vaøng bò maát, trôû thaønh maøu be vaø ít naám ñöôïc sinh ra trong moãi cuïm sôïi naám. Höông thôm ñaëc tröng baøo töû phoùng ra coù muøi noàng, vò chaùt, haáp daãn, ñoâi khi tanh vôùi moät muøi höông ñoù, ñaëc bieät nhaän bieát ñeán loaøi naøy (Stamets, 2000). Hình 2.1: Naám baøo ngö kim ñænh (Pleurotus citrinopileatus) ➢ Baøo ngö xaùm (Pleurotus sajor - caju) Quaû theå phaúng, luùc giaø môùi cong laïi, muõ naám coù hình troøn, hình nöûa troøn, hình thaän, coù ñöôøng kính 5 - 15 cm hay lôùn hôn, maøu traéng tro hay naâu xaùm. Thòt naám daøy vöøa phaûi, maøu traéng. Cuoáng naám maøu traéng, treân to döôùi nhoû, daøi 3 - 10 cm, goác cuoáng coù loâng nhung. Loaøi naám naøy luùc ñaàu ñöôïc nuoâi troàng ôû AÁn Ñoä, sau ñoù du nhaäp vaøo Trung Quoác, Vieät Nam Naám aên ngon vaø coù giaù trò dinh döôõng cao. Hình 3.2: Naám baøo ngö xaùm (Pleurotus sajor - caju) 5
  16. ➢ Baøo ngö traéng (Pleurotus florida) Khi ôû nhieät ñoä cao thì caây naám coù maøu traéng söõa. Nhieät ñoä toát nhaát hình thaønh quaû theå laø 12 - 24 cm, coù tính khaùng taïp naám, taïp khuaån, coù saûn löôïng cao. Hình 2.3: Naám baøo ngö traéng (Pleurotus florida) ➢ Baøo ngö Nhaät (Pleurotus cystidiosus) Quaû theå to hoaëc khaù to. Muõ naám coù ñöôøng kính khoaûng 7 - 12 cm, coù khi ñeán 35 cm, maøu naâu pha da cam, treân beà maët coù vaûy maøu naâu ñen, ôû giöõa coù maøu naâu khoùi, aên ngon. Hình 2.4: Naám baøo ngö Nhaät (Pleurotus abalonus) 6
  17. 2.1.3 Ñaëc ñieåm toång quaùt cuûa naám baøo ngö ➢ Trong taát caû caùc naám baøo ngö thì coù nhieàu loaøi khaùc nhau. Ngoaøi ra naám baøo ngö coù theå phaân bieät qua caùc hình daïng beân ngoaøi cuûa naám nhö maøu saéc, kích thöôùc vaø ñieàu kieän thích nghi khí haäu moâi tröôøng cuõng khaùc nhau. ➢ Ñaëc ñieåm chung cuûa naám baøo ngö laø tai naám coù daïng pheãu leäch, moïc thaønh cuïm taäp trung, moãi caùnh naám bao goàm coù 3 boä phaän: muõ, phieán vaø cuoáng naám. 1. Muõ naám 2. Thaân naám 3. Cuoáng naám 4. Sôïi naám Hình 2.5: Hình daùng naám baøo ngö 2.1.4 Ñaëc ñieåm sinh hoïc - Giai ñoaïn tröôûng thaønh naám baøo ngö kim ñænh seõ sinh ra baøo töû raûi xung quanh, sau ñoù hình thaønh heä sôïi naám sô caáp. Heä sôïi naám sô caáp phaùt trieån ñaày ñuû taïo neân moät maïng ñeå roài hình thaønh heä sôïi naám thöù caáp, sau ñoù coù söï keát hôïp cuûa heä sôïi naám thöù caáp hình thaønh quaû theå hoaøn chænh (GS.PTS.Nguyeãn Höõu Ñoáng vaø coäng söï, 2005). - Chu trình soáng baét ñaàu töø ñaûm baøo töû höõu tính naûy maàm cho heä sôïi tô dinh döôõng sô caáp vaø thöù caáp, keát thuùc baèng vieäc hình thaønh cô quan sinh saûn laø tai naám. Tai naám laïi sinh ñaûm baøo töû vaø chu trình soáng tieáp tuïc. - Khi caùc naám baøo ngö kim ñænh naøy ñöôïc nuoâi caáy, maøu vaøng laø moät trong nhöõng ñaëc ñieåm ñaàu tieân bò maát ñi. Sôïi naám maøu traéng thöôøng coù caùc chuøm xô daøy 7
  18. ñaëc, ñoâi khi coù toâng maøu hôi vaøng vaø thænh thoaûng chaïy qua caùc chuøm sôïi naám beân döôùi. Luùc ñaàu nuï naám coù maøu vaøng, ñaëc bieät caùc chuûng naám naøy vaãn giöõ ñöôïc nguoàn goác töï nhieân cuûa chuùng. Sôïi naám daøy ñaëc treân haït. Söï xaâm chieám cuûa cô chaát luùc ñaàu thì moûng, chæ trôû neân daøy ñaëc sau khi phaân chia. Naám naøy taïo ra moät taám thaûm sôïi toát hôn nhieàu so vôùi P.ostreatus hoaëc P.pulmonarius treân moâi tröôøng haït (Stamets, 2000). Hình 2.6: Chu trình soáng cuûa naám baøo ngö kim ñænh - Quaû theå naám baøo ngö kim ñænh phaùt trieån qua nhieàu giai ñoaïn döïa theo hình daïng naám maø coù teân goïi theo caùc giai ñoaïn: ⚫ Daïng san hoâ: quaû theå môùi hình thaønh, daïng sôïi maõnh hình chuøm. ⚫ Daïng duøi troáng: muõ xuaát hieän döôùi daïng khoái troøn, coøn cuoáng phaùt trieån theo caû chieàu ngang vaø chieàu daøi neân ñöôøng kính cuoáng vaø muõ khoâng khaùc nhau bao nhieâu. ⚫ Daïng pheãu: muõ môû roäng, trong khi cuoáng coøn ôû giöõa. ⚫ Daïng baùn caàu leäch: cuoáng lôùn nhanh moät beân vaø baét ñaàu leäch so vôùi vò trí trung taâm cuûa muõ. 8
  19. ⚫ Daïng laù luïc bình: cuoáng ngöøng taêng tröôûng, trong khi muõ vaãn tieáp tuïc phaùt trieån, bìa meùp thaúng ñeán dôïn soùng. Hình 2.7: Caùc giai ñoaïn phaùt trieån quaû theå naám baøo ngö kim ñænh - Töø giai ñoaïn pheãu sang pheãu leäch sang baùn caàu leäch coù söï thay ñoåi veà chaát coøn töø giai ñoaïn baùn caàu leäch sang giai ñoaïn laù coù söï nhaûy voït veà khoái löôïng, sau ñoù giaûm daàn. Vì vaäy thu haùi naám baøo ngö neân choïn luùc tai naám vöøa chuyeån sang daïng laù (Leâ Duy Thaéng, 1999). - Caùc nhaø nghieân cöùu phaùt hieän söï bieán ñoäng kích thöôùc caùc baøo töû ñaûm naám baøo ngö kim ñænh coù daïng hình truï, hoaëc hình elip, mòn, coù tính kieàm, chöùa tinh boät vaø coù kích thöôùc khoaûng töø 6 - 9 x 2 - 3,5 μm (Singer, 1943). Beân caïnh ñoù, Nguyeãn Laân Duõng (2008) coøn phaùt hieän ra naám baøo ngö kim ñænh coù kích thöôùc baøo töû khoaûng 7,5 - 9,5 x 2 - 4 μm. Ngoaøi ra, P.citrinopileatus coøn coù baøo töû maøu hoàng nhaït, coù kích thöôùc khoaûng töø 7,5 - 9 x 3 - 3,5 μm keïp keát noái vôùi phaàn heä thoáng caáu truùc sôïi naám (Stamets, 2000). - Naám baøo ngö kim ñænh cuõng gioáng nhö caùc loaøi naám baøo ngö khaùc cuõng laø loaïi naám phaù hoaïi goã. Phaàn lôùùn cô chaát duøng troàng naám baøo ngö kim ñænh ñeàu chöùa nguoàn cellulose. Tuy nhieân, ña soá tröôøng hôïp nguoàn cellulose luoân thaáp hôn 50% coøn laïi laø lignin, hemicellulose vaø khoaùng. - Ñoái vôùi naám baøo ngö noùi chung vaø naám baøo ngö kim ñænh noùi rieâng laø loaøi coù khaû naêng söû duïng lignin maïnh, nhaát laø thôøi gian khôûi ñaàu cuûa vieäc taïo quaû theå naám. Thí nghieäm cuûa Zadrazil (1980) cho thaáy haàu heát caùc cô chaát nuoâi troàng naám baøo ngö (P.ps florida vaø P.cornucopiae) ñeàu coù söï giaûm lignin moät caùch ñaùng keå. - ÔÛ goã maø naám thöôøng moïc, haàu nhö raát ngheøo ñaïm. Vì vaäy, ñeå naám moïc toát caàn coù theâm nguoàn ñaïm thích hôïp. Nhieàu thí nghieäm boå sung muoái nitrat, muoái ammonium vaø ureâ cho thaáy: tô naám taêng tröôûng toát nhaát treân nguyeân lieäu coù theâm ureâ. Boät ñaäu naønh, boät loâng vuõ cuõng laø nguoàn boå sung raát toát cho baøo ngö kim ñænh. Ngoaøi ra, moãi taùc giaû cuõng tìm thaáy moät loaïi ñaïm thích hôïp cho naám (Leâ Duy Thaéng, 1999). 9
  20. - Tuy nhieân, naám baøo ngö kim ñænh coù hình daïng haáp daãn vaø maøu vaøng nhöng keát caáu bao bì phöùc taïp deã vôõ vaø höông thôm maïnh meõ cuûa noù laø khoâng haáp daãn ñoái vôùi ngöôøi tieâu duøng. Nhaèm muïc ñích caûi thieän ñaëc tính vaø naêng suaát cuûa P.citrinopileatus caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ tìm ra baèng caùch giao phoái giöõa caùc gioáng ñôn baøo cuûa P.citrinopileatus vaø P.pulmonarius. (Rosnina vaø coäng söï, 2016). 2.1.5 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï sinh tröôûng naám baøo ngö kim ñænh - Ngoaøi yeáu toá dinh döôõng töø caùc chaát coù trong nguyeân lieäu troàng naám baøo ngö kim ñænh thì söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa naám coøn coù lieân quan ñeán nhieàu yeáu toá khaùc cuûa moâi tröôøng nhö: Nhieät ñoä, ñoä aåm, pH, aùnh saùng, oxy - Nhieät ñoä: Naám baøo ngö kim ñænh moïc ñöôïc ôû nhieät ñoä tuyø theo ñieàu kieän moâi tröôøng thích hôïp. Nhieät ñoä thích hôïp cho taêng tröôûng tô naám cuûa P.citrinopileatus töø 24 - 290C vaø ra naám töø 21 - 270C. Naám baøo ngö kim ñænh laø moät loaïi naám chòu ñöôïc nhieät ñoä cao, nuï naám seõ khoâng hình thaønh döôùi 16 - 180C (Stamets, 2000). Baûng 2.1: Nhieät ñoä thích hôïp cho uû tô vaø ra quaû theå cuûa vaøi loaøi naám baøo ngö Nhieät ñoä thích hôïp Nhieät ñoä thích hôïp Nhieät ñoä thích hôïp Loaøi naám baøo cho taêng tô ra naám ñeå saûn xuaát P.citrinopileatus 24 - 290C 21 - 270C 25 ± 50C P.ostreatus 20 - 300C 150C 20 ± 50C P.sajor - caju 25 - 300C 200C 25 ± 50C P.cystidiosus 27 - 320C 25 - 280C 30 ± 50C P.eryngii 20 - 300C 20 - 220C 25 ± 50C P.florida 25 - 300C 200C 25 ± 50C P.cornucopiae 250C 15 - 250C 20 ± 50C - Ñoä aåm: Naám baøo ngö kim ñænh cuõng caàn ñoä aåm raát nhieàu ñeå phaùt trieån ra quaû theå. Khi naám baøo ngö kim ñænh ôû giai ñoaïn taêng tröôûng, caàn ñoä aåm khoâng khí thích hôïp cho söï sinh tröôûng cuûa heä sôïi naám töø 90 -100%, ñoä aåm nguyeân lieäu ñaït 70%, ñoä aåm toát nhaát thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa quaû theå laø töø 90 - 95% (Stamets, 2000). 10
  21. Baûng 2.2: Ñoä aåm thích hôïp cho söï phaùt trieån naám baøo ngö Ñoä aåm töông ñoái (%) cuûa khoâng khí Ñoä aåm thích hôïp Loaøi naám Thích hôïp cho söï Thích hôïp cho söï cuûa cô chaát (%) sinh tröôûng cuûa heä phaùt trieån cuûa quaû sôïi naám naám P.citrinopileatus 70 90 - 100 90 - 95 P.cajor - caju 70 70 - 80 80 - 95 P.ostreatus 60 - 70 70 - 80 85 - 90 - Cô chaát khi cheá bieán thöôøng coù nhöõng bieán ñoåi veà pH. Ñoái vôùi naám baøo ngö kim ñænh, khaû naêng chòu ñöïng söï dao ñoäng cuûa pH töông ñoái toát, pH thích hôïp nhaát naèm trong khoaûng 5 - 6. - AÙnh saùng: Khoâng caàn nhieàu aùnh saùng, chæ caàn thieát cho vieäc taïo nuï naám. AÙnh saùng thích hôïp nhaát cho naám baøo ngö kim ñænh laø töø 500-1000 lux. Ñoä saùng maøu vaøng cuûa muõ naám coù lieân quan tröïc tieáp ñeán cöôøng ñoä aùnh saùng ñeå phaùt trieån (Stamets, 2000). Beân caïnh ñoù, Nguyeãn Höông Traø vaø Ñoã Taán Phaùt (2017) cho raèng aùnh saùng thích hôïp cho naám baøo ngö kim ñænh laø töø 200-300 lux. - Noàng ñoä CO2: Quaù trình naûy maàm cuûa baøo töû vaø taêng tröôûng cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh laø töø 5000-20000 ppm, nhöng khi caàn ra naám thì noàng ñoä CO2 phaûi thaáp hôn 1000 ppm (Stamets, 2000). Neáu khoâng muõ naám seõ bò heïp laïi trong khi chaân naám daøi ra, daãn ñeán tai naám bò bieán daïng. - Dinh döôõng: Ngoaøi caùc chaát coù trong nguyeân lieäu coøn boå sung theâm (caùm baép, phaân boø, tro, magie, voâi ). 2.1.6 Giaù trò dinh döôõng cuûa naám baøo ngö kim ñænh - Trong taát caû caùc loaïi naám baøo ngö thì naám baøo ngö kim ñænh laø loaïi coù haøm löôïng dinh döôõng cao nhaát, toát nhaát cho söùc khoeû. Naám baøo ngö kim ñænh coù muøi thôm, vò ngoït, dai, coù giaù trò dinh döôõng cao vaø cung caáp caùc chaát caàn thieát cho cô theå con ngöôøi. Dinh döôõng naám baøo ngö kim ñænh raát cao khoâng keùm hôn dinh döôõng caùc thöïc phaåm töø ñoäng vaät. 11
  22. - Naám baøo ngö kim ñænh laø moät trong soá ít nguoàn thöïc vaät cuûa vitamin D. Moãi ngaøy söû duïng naám baøo ngö kim ñænh seõ ñöôïc khoaûng 4% haøm löôïng vitamin D cho cô theå. Phaàn dinh döôõng daøy ñaëc nhaát cuûa naám laø muõ, naám coøn non thì dinh döôõng nhieàu nhaát naám naøy coù chöùa moät chaát choáng oxy hoaù ñöôïc goïi laø ergothioneine, laøm giaûm vieâm trong cô theå. Naám baøo ngö kim ñænh laø moät trong nhöõng nguoàn naám toát nhaát cuûa chaát choáng oxy hoaù naøy. Nghieân cöùu gaàn ñaây keát luaän raèng ergothioneine coù theå laøm giaûm caùc tröôøng hôïp beänh tim maïch baèng caùch ngaên ngöøa maûng baùm tích tuï trong caùch ñoäng maïch. Naám baøo ngö kim ñænh cuõng laø nguoàn cung caáp protein, chaát xô, kali, vitamin B6 vaø axit folic toát. - Protein laø thaønh phaàn dinh döôõng quan troïng nhaát caáu taïo neân caùc boä phaän cuûa cô theå. Chuùng coù maët trong thaønh phaàn nhaân vaø chaát nguyeân sinh cuûa caùc teá baøo. Quaù trình soáng laø söï thoaùi hoaù vaø taùi taïo thöôøng xuyeân cuûa protein. Chính vì vaäy, naám boå sung moät löôïng protein caàn thieát qua cheá ñoä aên haøng ngaøy cho cô theå cuûa con ngöôøi. - Chaát beùo laø moät phaàn cuûa caùc hôïp chaát ñöôïc goïi laø lipid, chaát beùo ñöôïc tìm thaáy trong thòt, caù vaø moät soá loaïi thöïc phaåm coù nguoàn goác thöïc vaät. Chaát beùo goùp phaàn taïo thaønh caùc maøng teá baøo vaø hình thaønh moät lôùp teá baøo baûo veä cho cô theå, giuùp duy trì thaân nhieät ñeå cô theå khoâng bò aûnh höôûng khi nhieät ñoä moâi tröôøng quaù noùng hay quaù laïnh. - Acid amin laø thaønh phaàn chính taïo neân protein, ñoùng vai troø chuyeån hoaù vaø phaùt trieån cuûa cô theå. - Vitamin laø nhöõng chaát höõu cô coù phaân töû thaáp, chuùng tham gia vaøo quaù trình chuyeån hoaù cuûa cô theå, tham gia vaøo caùc men cuûa caùc toå chöùc trong cô theå, toång hôïp, söû duïng vaø chuyeån hoaù caùc chaát dinh döôõng ôû möùc teá baøo vaø phaân töû. - Khoaùng chaát laø caùc chaát caàn thieát ñoái vôùi hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa cô theå chuùng ta. Cô theå chuùng ta coù theå töï toång hôïp neân ñöôïc moät soá khoaùng chaát coøn moät soá thì khoâng, phaûi thoâng qua thöïc phaåm ñeå boå sung cho cô theå. - Nhieàu taùc giaû nghieân cöùu ñaõ phaùt hieän ra trong naám baøo ngö kim ñænh coù löôïng protein cao, chieám 33 - 43%, chaát beùo thaáp, nhieàu acid amin thieát yeáu, vitamin vaø khoaùng chaát (Nguyeãn Höông Traø vaø Ñoã Taán Phaùt, 2017). Beân caïnh ñoù Musieba vaø coäng söï (2013) ghi nhaän raèng, P.citrinopileatus chöùa 22,10% protein, 1,32% lipid thoâ, 20,78% chaát xô. Maët khaùc, Bandopadhyay (2013) thaáy raèng Pleurotus spp bao goàm P.citrinopileatus chöùa 16 - 25% protein, 19 - 28% carbohydrate, khoaûng 9% chaát xô thoâ. - Ngoaøi ra naám baøo ngö kim ñænh vôùi caùc loaïi acid amin coøn coù taùc duïng giuùp laøm haï huyeát aùp, choáng beùo phì, chöõa nhöõng beänh ñöôøng ruoät cuõng nhö thanh loïc 12
  23. maùu trong cô theå. Beân caïnh ñoù caùc loaïi khoaùng chaát coøn coù khaû naêng giuùp cho con ngöôøi phoøng choáng beänh ung thö. Do ít chaát beùo nhöng giaøu protein neân naám coøn laøm giaûm cholesterol vaø ñöôøng maùu, ngöøa giun saùn trong cô theå. Naám baøo ngö vaøng coù naêng suaát thaáp hôn so vôùi haàu heát caùc naám baøo ngö khaùc do thòt ít beùo hôn. Tuy nhieân, do naám naøy hieám khi coù treân thò tröôøng cao caáp khieán noù ñaëc bieät haáp daãn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi troàng quy moâ nhoû. - Moät nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän bôûi Musieba vaø coäng söï (2013) ñaõ noùi raèng, naám baøo ngö kim ñænh coù chöùa moät nguoàn dinh döôõng vi löôïng vaø thaønh phaàn choáng oxy hoaù raát toát. Ngoaøi ra, Rushita vaø coäng söï (2013) ñaõ tuyeân boá raèng, naám baøo ngö kim ñænh coù hoaït tính trò ñaùi thaùo ñöôøng raát toát vaø do ñoù coù tieàm naêng lôùn nhö moät thaønh phaàn trong saûn phaåm töï nhieân cho söùc khoeû. Ngoaøi giaù trò thöïc phaåm, naám baøo ngö kim ñænh coøn coù coâng duïng chöõa beänh nhö moät vò thuoác. Chaúng haïn nhö: khaû naêng choáng oxy hoaù cao, ñieàu hoaø heä mieãn dòch, khaùng u, tieâu vieâm, giaûm löôïng ñöôøng trong maùu Vì vaäy naám baøo ngö kim ñænh raát toát cho söùc khoeû cuûa con ngöôøi. Baûng 2.3: Thaønh phaàn dinh döôõng cuûa moät soá naám baøo ngö (%) Ñöôøng toång Teân loaøi Nöôùc Protein Chaát beùo Chaát xô soá P.citrinopileatus 91 33 1,32 19 20,78 P.cystidiosus 90,2 31 9 17 13 P.abalonus 91,7 32 4 19 3 P.blaoensis 89 25 4 11 8 - Haøm löôïng protein cuûa naám aên dao ñoäng trong khoaûng 18,4 - 61,5. Töø baûng treân cho thaáy haøm löôïng protein cuûa 4 loaøi naám treân coù giaù trò trung bình 25 - 33 %, trò soá naøy coù yù nghóa veà maët dinh döôõng. Trong khi ñoù Pleurotus citrinopileatus coù haøm löôïng ñaïm cao nhaát laø 33% vaø thaáp nhaát laø ôû Pleurotus blaoensis ñieàu naøy coù theå do Pleurotus blaoensis laø loaøi hoang daïi môùi ñöôïc ñöa vaøo nuoâi troàng chuû ñoäng so vôùi 3 loaøi coøn laïi ñaõ ñöôïc thuaàn hoaù sôùm hôn. - Haøm löôïng chaát beùo nhìn chung laø khaù thaáp, trò soá naøy cao nhaát ôû loaøi chuaån Pleurotus cystidiosus (9%), thaáp nhaát laø Pleurotus citrinopileatus (1,32%) vaø baèng nhau ôû Pleurotus abalonus vaø Pleurotus blaoensis. - Haøm löôïng carbohydrate cao nhaát ôû Pleurotus abalonus vaø Pleurotus citrinopileatus vaø thaáp nhaát laø ôû Pleurotus blaoensis, cuøng vôùi haøm löôïng chaát xô trong Pleurotus abalonus laø thaáp nhaát, do vaäy maø veà maët caûm quan cho thaáy naám 13
  24. Pleurotus abalonus coù muøi vò thôm ngon nhaát trong 4 loaøi, ñöùng thöù hai laø Pleurotus citrinopileatus vaø tieáp ñeán laø Pleurotus cystidiosus. - Haøm löôïng nöôùc cuûa 3 loaøi treân dao ñoäng trong khoaûng 89 - 91,7% nghóa laø löôïng sinh khoái khoâ chæ vaøo khoaûng 10% song tyû leä chaát dinh döôõng raát ñaùng keå vaø caân ñoái, vöôït hôn haún caùc loaïi rau quaû. Do ñoù quan nieäm tröôùc ñaây coi naám nhö laø moät loaïi rau laø khoâng chính xaùc. Haøm löôïng protein cuûa naám baøo ngö neáu nhö so vôùi caùc loaïi thòt caù löôïng protein ñaït xaáp xæ 40% troïng löôïng khoâ, trò soá sinh naêng löôïng khaù thaáp, chæ cung caáp naêng löôïng ôû möùc toái thieåu, ñaây laø moät trong nhöõng öu ñieåm cuûa loaøi naám aên naøy, thích hôïp cho nhöõng ngöôøi aên kieâng vaø aên chay. Baûng 2.4: Giaù trò dinh döôõng cuûa moät soá loaïi naám baøo ngö Loaïi naám Protein thoâ % Lipid % Tro % Carbohydrat % P.citrinopileatus 24,07 2,59 7,76 65,58 khoâ P.ostreatus töôi 30,4 2,2 9,8 57,6 P.ostreatus khoâ 27,4 1,0 6,6 65,0 P.sp (AÁn Ñoä) 21,6 7,2 10,7 60,5 2.1.7 Moät soá ñieåm löu yù khi troàng naám baøo ngö kim ñænh ➢ Naám baøo ngö kim ñænh thöôøng ñaëc bieät nhaïy caûm ñeán vaán ñeà gaây oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh nhö caùc kim loaïi naëng, hoaù chaát vaø thuoác tröø saâu. Khoâng chæ khoâng khí nôi nuoâi troàng maø keå caû beân trong nguyeân lieäu. Tai naám thöôøng seõ bò bieán daïng hoaëc ngöøng taïo quaû theå. ➢ Naám baøo ngö kim ñænh raát nhaïy caûm vôùi moâi tröôøng xung quanh. Khi naám ôû daïng san hoâ, neáu nhieät ñoä leân treân 320C trong 1 giôø maø khoâng töôùi nöôùc thì nuï naám seõ bò ñöùng laïi vaø khoâng theå tieáp tuïc phaùt trieån ñöôïc. Khi ñeán giai ñoaïn laù luïc bình, neáu töôùi nöôùc leân treân tai naám cuøng vôùi ñoä aåm leân treân 95% trong nhieàu giôø seõ laøm cho tai naám bò thoái nhuõng. Neáu ngöng thôøi gian töôùi nöôùc ñeå laâu seõ laøm cho tai naám bò heùo. 14
  25. Hình 2.8: Tai naám bò thieáu nöôùc ➢ Caàn löu yù ñeán khaâu cheá bieán nguyeân lieäu vaø luoân luoân kieåm tra caùc ñieàu kieän beân trong nhaø nuoâi troàng naám neáu thaáy tai naám coù bieåu hieän khoâng ñöôïc toát. ➢ Naám baøo ngö kim ñænh thöôøng bò caùc loaïi beänh phoå bieán nhaát laø: moác cam (Neurospora), moác xanh (Trichoderma)ø vaø aáu truøng ruoài nhoû. ➢ Ñoái vôùi moác cam: Do quaù trình phoái troän nguyeân lieäu chöa ñöôïc kó hoaëc meo gioáng khoâng toát. Bieän phaùp khaéc phuïc laø phaûi phoái troän ñuùng lieàu löôïng ñeå traùnh bò moác cam, choïn meo gioáng khoâng bò moác vaø xöû lyù moâi tröôøng caáy gioáng. Hình 2.9: Bòch phoâi bò moác cam taán coâng ➢ Ñoái vôùi moác xanh: Do quaù trình xöû lyù nguyeân lieäu, khöû truøng nguyeân lieäu khoâng kó, do thao taùc caáy gioáng chöa ñöôïc voâ truøng hoaëc trong quaù trình vaän chuyeån 15
  26. sang nhaø nuoâi uû tô gaëp ñieàu kieän baát lôïi nhö möa chaúng haïn. Bieän phaùp khaéc phuïc laø tieán haønh xöû lyù laïi moâi tröôøng, naâng pH moâi tröôøng vaø veä sinh nhaø traïi khoâng ñeå oå dòch phaùt sinh. Hình 2.10: Bòch phoâi bò moác xanh taán coâng ➢ Ñoái vôùi aáu truøng ruoài nhoû: Do nhaø nuoâi troàng chöa che chaén thaät kyõ vaø moâi tröôøng khoâ hoaëc coù theå laø do trong quaù trình ñoùng bòch ta ñeå qua buoåi khoâng coù ñoà che chaén laøm cho ruoài baâu vaøo vaø khi chuyeån ra nuoâi troàng caùc tröùng ruoài naøy phaùt sinh aáu truøng. Bieän phaùp khaéc phuïc laø nhaø troàng neân laøm löôùi chaén, veä sinh nhaø traïi, khöû truøng toát nguyeân lieäu, khi laøm qua buoåi phaûi coù bieän phaùp che chaén caån thaän. ➢ Ñoái vôùi caùc loaïi baøo töû thì ña soá caùc loaïi naám baøo ngö ñeàu gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoeû cho con ngöôøi. Trong vaøi tröôøng hôïp khi hít phaûi baøo töø naám nhieàu laàn nhaïy caûm seõ bieåu hieän trong 8 giôø vaø coù theå keùo daøi töø 4 - 6 tuaàn. Coù nguy cô gaây ra cho ngöôøi beänh caùc trieäu chöùng nhö nhöùc ñaàu, khoù thôû, meät moûi, ho vaø soát, ñoâi khi coù nhieàu veát ñoû ôû tay. Beänh coù theå keùo daøi vaøi ngaøy roài môùi döùt nhöng neáu tieáp xuùc laïi vôùi naám thì coù nguy cô tieáp tuïc laïi taùi phaùt. ➢ Bieän phaùp ñeå ngaên ngöøa beänh naøy laø traùnh hít caùc baøo töû naám baèng caùch ñeo khaåu trang hoaëc mang che maët khi ñi vaøo nhaø nuoâi troàng naám. Ñeå muoán an toaøn hôn thì duøng maët naï khi thu haùi naám. Coù theå traùnh vaøo nhaø nuoâi troàng vaøo nhöõng ngaøy saùng sôùm hay trôøi laïnh hoaëc töôùi aåm nhaø nuoâi troàng ñeå röûa bôùt baøo töû tröôùc khi vaøo. 2.2 LÔÏI ÍCH CUÛA NGHEÀ TROÀNG NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH ➢ Maëc duø naám baøo ngö kim ñænh khoâng mang ñöôïc lôïi nhuaän cao so vôùi naám baøo ngö xaùm vaø naám baøo ngö Nhaät nhöng hieän taïi noù vaãn ñang hieám treân thò tröôøng neân 16
  27. giaù thaønh noù vaãn cao. Trong töông lai neáu naám baøo ngö kim ñænh ñöôïc phoå bieán roäng hôn cho moïi ngöôøi thì chaéc chaén seõ giuùp cho noâng daân taêng theâm thu nhaäp vaø oån ñònh kinh teá ôû noâng thoân. Hôn nöõa, Vieät Nam coù nhieàu nguoàn taøi nguyeân phong phuù nhöng taøi nguyeân naám laïi lôùn cho neân caàn taän duïng trieät ñeå mang laïi nhieàu lôïi ích cho noâng daân laøm giaøu. Ngheà troàng naám noùi chung vaø naám baøo ngö kim ñænh noùi rieâng raát phuø hôïp ñeå phaùt trieån trong moät ngaøy khoâng xa. ➢ Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhôø ngheà troàng naám maø cuõng thuùc ñaåy ñöôïc nhieàu ngaønh ngheà khaùc phaùt trieån, ñaëc bieät laø ngaønh dòch vuï, thöông maïi, tieàn teä, aên uoáng vaø cheá bieán thöïc phaåm cuøng coù xu höôùng phaùt trieån. Ngoaøi ra, taïo ra moät nguoàn tieàn teä lôùn cho xuaát khaåu naám vaø môû ra nhieàu cô hoäi vieäc laøm cho nhieàu noâng daân. Trong noâng nghieäp ñang coù nhöõng böôùc caûi tieán höõu ích theo quy trình saûn xuaát naám coâng ngheä cao. Ngoaøi maït cöa ñeå troàng naám baøo ngö kim ñænh coøn coù theå söû duïng theâm caùc nguyeân lieäu pheá phaåm khaùc nhö voû traáu, baõ caø pheâ, baõ mía, ñöôïc cheá bieán laïi laøm giaù theå ñeå troàng naám. Maët khaùc caùc bòch phoâi naám baøo ngö kim ñænh sau khi thu hoaïch xong coù theå taùi söû duïng laïi laøm naám rôm vaø coù theå laøm phaân boùn höõu cô raát toát cho caây. ➢ Caùc nhaø nghieân cöùu khuyeân coäng ñoàng neân thay theá khaåu phaàn aên nhieàu thòt sang taêng cöôøng rau, cuû, quaû. Tuy nhieân hieän nay nhieàu ngöôøi lo ngaïi caùc loaïi rau hieän nay bò dö thöøa thuoác baûo veä thöïc vaät tieàm aån nhieàu nguy cô ñoái vôùi söùc khoeû. Trong boái caûnh naøy, coù theå thay rau baèng nhöõng loaïi thöïc vaät saïch vaø an toaøn hôn nhö naám vöøa ñaûm baûo cung caáp ñuû löôïng ñaïm thöïc vaät caàn thieát, vöøa giuùp phoøng traùnh nguy cô bò beänh vaø nhieãm ñoäc. Ñaëc bieät laø loaøi naám baøo ngö coù maøu vaøng vöøa coù muøi vò ngon vöøa raát toát cho söùc khoeû bôûi chöùa caùc hoaït chaát coù lôïi, chaát choáng oxy hoaù giuùp phoøng beänh vaø hoã trôï ñieàu trò hieäu quaû. 2.3 VAI TROØ CUÛA COÂNG NGHEÄ NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH ÔÛ VIEÄT NAM ➢ ÔÛ Vieät Nam, cho ñeán nay ñaõ ghi nhaän khoaûng 15 loaøi naám baøo ngö: P.citrinopileatus, P.abalonus, P.cornucopiae, P.cystidiosus, P.djamor, P.eryngii, P.floridanus, P.globulifer, P.limpidus, P.ostreatus, P.pulmonarius, P.sajor-caju, P.salmoneostramineus, P.spicilifer, P.versiformis vaø moät soá loaøi ñang xeáp trong caùc chi gaàn guõi khaùc thì soá loaøi naám baøo ngö ôû Vieät Nam coù theå vöôït quaù 15 (Trònh Tam Kieät, 1998; Leâ Duy Thaéng, 1999). ➢ Ña soá caùc cô sôû khaùc chæ coù 2 - 3 loaøi maø thoâi. Haàu nhö khoâng noùi ñeán loaøi naøo ñoäc caû ngöôïc laïi thì ña soá caùc loaøi naám baøo ngö ñeàu coù theå aên ñöôïc, coù muøi thôm vaø aên raát laø ngon, ôû nöôùc ta cuõng ñaõ thaønh coâng trong vieäc troàng khaù phoå bieán ñöôïc hôn phaân nöûa soá loaøi neâu treân. Tuy nhieân, do ôû nöôùc ta P.citrinopileatus chöa ñöôïc troàng vaø aên phoå bieán neân cuõng khoâng saûn xuaát nhieàu, chöa hôïp vôùi khaåu vò cuûa ngöôøi Vieät Nam cho neân khoâng xuaát khaåu nhieàu ra thò tröôøng khu vöïc vaø theá giôùi. 17
  28. ➢ Caùc naám baøo ngö coù moät chöùc naêng coù theå chuyeån hoaù caùc chaát xô sôïi giaøu cellulose vaø lignin. Chính vì vaäy maø caùc naám baøo ngö coù nhieàu khaû naêng ñaëc bieät chuyeån hoaù caùc heä enzyme ngoaïi baøo phong phuù. Haèng naêm, nöôùc ta leân ñeán haøng traêm trieäu taán caùc pheá lieäu nhö maït cöa, rôm raï, traáu, baõ caø pheâ, than loõi ngoâ, baõ mía, thaân caønh ñaäu ñoã, ➢ Trong khi ñoù laáy caùc pheá lieäu ñoù ñem ñi ñoát ñeå laáy nhieät löôïng vaø tro khoaùng thaät laø laõng phí thay vaøo ñoù noù coøn laøm cho oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh vaø goùp phaàn laøm cho bieán ñoåi khí haäu. Neáu bieát caùch taän duïng toái ña trieät ñeå caùc pheá lieäu naøy thì seõ mang ñöôïc lôïi nhuaän cao, ta caàn phaûi bieát xöû lyù phoái troän dinh döôõng sao cho phuø hôïp vôùi caùc nguyeân lieäu naøy seõ taïo thaønh cô chaát raát thích hôïp ñeå nuoâi troàng naám baøo ngö kim ñænh. ➢ Hieän nay, nöôùc ta ñang trong giai ñoaïn phaùt trieån noâng nghieäp coâng ngheä cao bao goàm coù coâng ngheä nuoâi troàng naám. Tuyø theo kinh phí cuûa moãi ngöôøi ñeå ñaàu tö nhö: trang traïi nhoû vaø vöøa, caùc hoä, cuïm daân cö theo lao ñoäng thuû coâng, baùn thuû coâng, coâng nghieäp vaø töï ñoäng hoaù. Neáu so vôùi caùc nöôùc treân khu vöïc vaø theá giôùi thì giaù thaønh saûn xuaát naám ôû nöôùc ta laø loaïi raát thaáp. Neáu bieát taän duïng lôïi theá ñeå toå chöùc nuoâi troàng vaø cheá bieán toát, bieát caùch aùp duïng caùc khoa hoïc vaøo beân trong caùc coâng ngheä naám noùi chung vaø naám baøo ngö noùi rieâng ñeå trôû thaønh khaâu quan troïng trong saûn xuaát seõ mang laïi lôïi nhuaän raát cao ñoàng thôøi goùp phaàn xoaù ñoùi giaûm ngheøo cho noâng daân. ➢ Tuy nhieân, naám baøo ngö kim ñænh chöa coù bieän phaùp naøo baûo quaûn vaø cheá bieán naám ra moät saûn phaåm treân thò tröôøng vì chöa ñöôïc phoå bieán vaø cuõng chöa ñöôïc moïi ngöôøi öa chuoäng nhieàu. Hieän nay, naám baøo ngö kim ñænh cuõng chæ thay cho rau, thòt, caù ñeå cheá bieán caùc moùn aên theâm phaàn haáp daãn maø thoâi. 2.4 TIEÀM NAÊNG PHAÙT TRIEÅN NGHEÀ TROÀNG NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH ÔÛ VIEÄT NAM ➢ Vieät Nam laø moät nöôùc coù ñieàu kieän moâi tröôøng thích hôïp ñeå phaùt trieån ngheà troàng naám do taøi nguyeân thieân nhieân öu ñaõi vôùi nguoàn nguyeân lieäu doài daøo ñeå troàng naám nhö maït cöa, thaân goã, voû baõ caø pheâ, baõ mía, Caùc loaïi pheá lieäu sau thu hoaïch raát giaøu chaát cellulose. Nhaát laø nguoàn maït cöa raát doài daøo vaø lieân tuïc. ➢ Tuy nhieân, naám baøo ngö kim ñænh coù moät soá haïn cheá caàn ñöôïc xem xeùt caån thaän tröôùc khi baét tay vaøo canh taùc thöông maïi quy moâ lôùn. Naám baøo ngö kim ñænh cöïc kì mong manh, deã daøng phaù vôõ neáu xöû lyù sai, ñaëc bieät laø doïc theo leà muõ naám moûng, phöùc taïp vaän chuyeån ñöôøng daøi. Quaû theå nhanh choùng maát ñoä saùng maøu vaøng cuûa chuùng sau khi thu hoaïch. Tyû leä sôïi naám cao hôn (15 - 20% sôïi naám töôi/chaát khoâ) ñöôïc yeâu caàu ñeå ñaûm baûo söï xaâm chieám toaøn boä cuûa haàu heát cuûa vaät lieäu thanh 18
  29. truøng. Naêng suaát naám troàng gaàn nhö khoâng toát so vôùi caùc loaøi naám baøo ngö khaùc. Tuy nhieân söï hieám coù cuûa noù vaø phaïm vi roäng cuûa höông vò, laøm cho loaøi naám naøy coù theå tieáp nhaän duy nhaát treân thò tröôøng vaø deã daøng ñeå phaùt trieån (Stamets, 2000). ➢ Troàng naám baøo ngö ñaõ taêng leân raát nhieàu treân toaøn theá giôùi trong vaøi thaäp kyû qua vaø taïo thaønh chi naám thöù hai lôùn nhaát treân theá giôùi. Möùc ñoä phoå bieán cuûa noù ngaøy caøng taêng do söï canh taùc deã daøng cuûa noù treân caùc chaát thaûi khaùc nhau chöa leân men, coù tieàm naêng vôùi naêng suaát cao, giaù trò dinh döôõng cao, cuõng nhö giaù trò döôïc lieäu (Bandopadhyay, 2013). ➢ Naám baøo ngö kim ñænh laø moät loaïi naám döôïc lieäu aên ñöôïc giaøu sinh khoái vaø do ñoù coù tieàm naêng cao ñeå söû duïng trong vieäc hình thaønh döôïc phaåm vaø caùc saûn phaåm dinh döôõng. 2.5 THÖÏC TRAÏNG NGAØNH SAÛN XUAÁT NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH HIEÄN NAY CUÛA VIEÄT NAM VAØ THEÁ GIÔÙI 2.5.1 Thöïc traïng trong nöôùc ➢ Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, naám baøo ngö kim ñænh ñöôïc bieát ñeán coù maøu saéc vaø höông vò ñaëc tröng, haáp daãn phuø hôïp vôùi thò hieáu ngöôøi tieâu duøng. ÔÛ nöôùc ta naám baøo ngö kim ñænh ñöôïc troàng phoå bieán taïi caùc tænh thaønh nhö Laâm Ñoàng, Ñoàng Nai vaø moät soá ñòa phöông khaùc. Naám baøo ngö kim ñænh coù phaåm caáp vaø chaát löôïng cao, coù giaù trò kinh teá lôùn treân thò tröôøng vaø ñang ñöôïc tieâu duøng roäng raõi. ➢ Hieän taïi ôû Vieät Nam quy trình saûn xuaát ñeå troàng naám baøo ngö kim ñænh vaãn coøn ñang gaëp phaûi moät soá baát caäp. Cuï theå laø do naám deã bò saâu beänh neân ngöôøi troàng thöôøng phaûi söû duïng nhöõng loaïi thuoác hoaù hoïc ñeå xöû lyù, naêng suaát chöa cao, töø ñoù daãn ñeán moät soá nguy cô gaây maát an toaøn veä sinh thöïc phaåm. Hôn theá, naám baøo ngö kim ñænh thöôøng khoù baûo quaûn hôn caùc loaïi naám khaùc nhieàu laàn do saûn phaåm coù chöùa moät löôïng nöôùc khaù cao. Beân caïnh ñoù naám coøn deã bò daäp, gaõy trong quaù trình vaän chuyeån daãn ñeán hieäu quaû kinh teá cuûa ngöôøi troàng baáp beân vaø thu nhaäp khoâng cao. ➢ Vieäc tuyeân truyeàn, phoå bieán, höôùng daãn veà giaù trò dinh döôõng, caùch aên naám baøo ngö kim ñænh treân thò tröôøng coøn raát ít. Vieäc toå chöùc saûn xuaát naám baøo ngö kim ñænh cuûa caùc ñôn vò chuyeân kinh doanh veà naám coøn nhieàu thieáu soùt. Chaát löôïng gioáng naám chöa ñaûm baûo töø saûn xuaát ñeán nuoâi troàng vaø baûo quaûn. ➢ Do ñieàu kieän thieân nhieân öu ñaõi, söï cheânh leäch nhieät ñoä khoâng lôùn laém neân coù theå troàng naám quanh naêm nhaát laø caùc tænh phía nam. Khoâng khí chöùa nhieàu hôi nöôùc raát thích hôïp cho naám. 19
  30. ➢ Söï phaùt trieån cuûa ngheà troàng naám coù nhieàu nguyeân nhaân nhö tieán boä cuûa kyõ thuaät, kyõ thuaät tieät truøng, söï buøng noå thoâng tin Tuy nhieân vaán ñeà chuû yeáu vaãn laø tính hieäu quaû cuûa vieäc troàng naám, moät ngaønh nuoâi troàng chæ söû duïng nguyeân lieäu chính laø maït cöa. Ít bò caïnh tranh nhö caùc ngaønh khaùc nhöng saûn phaåm laïi quyù. ➢ Coâng taùc nghieân cöùu veà coâng ngheä choïn, taïo gioáng vaø nuoâi troàng naám baøo ngö ñaït naêng suaát cao, chi phí thaáp, coâng ngheä baûo quaûn naám ñaït chaát löôïng ôû caùc trung taâm nghieân cöùu vaø cô sôû saûn xuaát chöa ñöôïc chuù troïng ñuùng möùc, caùc thieát bò nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi khoâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá Vieät Nam. 2.5.2 Thöïc traïng treân theá giôùi ➢ Caùc nöôùc treân theá giôùi hieän nay ñang taäp trung saûn xuaát naám baøo ngö kim ñænh ôû caùc khu vöïc Baéc Myõ vaø chaâu AÂu troàng naám theo moâ hình coâng nghieäp ñöôïc cô giôùi hoaù chuyeân moân cao. Coøn ôû caùc khu vöïc chaâu AÙ trieån khai theo moâ hình trang traïi vöøa vaø nhoû. ➢ Naám baøo ngö kim ñænh ñöôïc troàng thöông maïi thöôøng laø treân moâi tröôøng haït, rôm hoaëc maït cöa. Loaøi naám baøo ngö naøy laø moät trong nhöõng loaïi naám phoå bieán nhaát ñaëc bieät ôû Trung Quoác do deã nuoâi troàng vaø ñöôïc caùi thuaän lôïi trong saûn xuaát laø chuyeån ñoåi 100g raùc höõu cô thaønh 50 - 70g naám töôi (Singer, 1943). 2.6 TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ NAÁM BAØO NGÖ KIM ÑÆNH HIEÄN NAY TREÂN ÑÒA BAØN TP.HCM ➢ Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, do nhu caàu nhieàu ngöôøi troàng naám ngaøy caøng nhieàu neân giaù thaønh soá löôïng maït cöa cuõng ñöôïc taêng leân ñaùng keå vaø laøm cho giaù thaønh saûn xuaát vaø tieâu thuï naám cuõng taêng theo. ➢ Hieän nay ôû TP.HCM, nhu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng trôû neân maïnh meõ ñaõ kích thích cho vieäc taêng saûn xuaát naám baøo ngö kim ñænh, ñoù laø loaïi thöùc aên môùi ñöôïc troàng. Taêng möùc tieâu thuï naám baøo ngö kim ñænh chuû yeáu laø do höông vò ñoäc ñaùo vaø ñaëc tính thôm cuûa noù. Ñaëc bieät muõ naám coù maøu vaøng ñeïp, thu huùt nhieàu ngöôøi chuù yù. 2.7 GIÔÙI THIEÄU VEÀ NGUOÀN CÔ CHAÁT LAØ MAÏT CÖA 2.7.1 Maït cöa laø pheá lieäu noâng nghieäp vaø nhöõng vaán ñeà phaùt sinh veà moâi tröôøng ➢ Vieät Nam naèm trong khu vöïc nhieät ñôùi aåm, ít bò bieán ñoäng veà thôøi tieát vaø khí haäu, neân coù nhieàu ñieàu kieän cho noâng nghieäp phaùt trieån. Vaø ñieàu naøy cuõng ñaõ ñöôïc chöùng minh baèng thöïc teá, vôùi nhöõng thaønh töïu vöôït baäc cuûa ngaønh noâng nghieäp nöôùc ta trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Söï phaùt trieån cuûa noâng nghieäp ñaët ra nhieàu vaán ñeà, ñaëc bieät laø caùc pheá phaåm, pheá lieäu. 20
  31. ➢ Nguoàn chaát thaûi sau thu hoaïch thöôøng bao giôø cuõng khaù lôùn, noù chieám töø 60 - 80% so vôùi saûn phaåm thu ñöôïc, nhaát laø ôû caây troàng. Maø nhaát laø caây cao su laáy nhöïa vaø thaân caây laøm goã, ñoà myõ ngheä löôïng maït cöa thaûi ra laø raát lôùn. Nguoàn pheá lieäu naøy coù thaønh phaàn chuû yeáu laø chaát xô (cellulose), laø thöùc aên chính cho naám. Do ñoù, vieäc ñoát boû hoaëc teä haïi hôn laø thaûi boû döôùi daïng raùc ñeàu laø laõng phí. Moät soá tröôøng hôïp leân men hieáu khí hoaëc kî khí ñeå taïo ra saûn phaåm cuoái laø chaát muøn boùn laïi cho ñaát, nhöng quaù trình naøy thöôøng caàn thôøi gian daøi vaø laøm maát ñi moät löôïng lôùn naêng löôïng döôùi daïng nhieät naêng. Nghieâm troïng hôn laø caùc khí thaûi, nöôùc thaûi, maàm beänh coøn laøm oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh. Töø nhöõng haïn cheá treân, thì vieäc taän duïng, thì vieäc taän duïng caùc pheá lieäu naøy laøm cô chaát troàng naám, nuoâi truøn queá vaø phaân boùn, laø nhaèm hôïïp lyù hoaù trong vieäc söû duïng toái ña naêng löôïng maët trôøi tích luyõ ôû caùc xaùc baõ thöïc vaät. Vöøa ñaûm baûo ñöôïc chu trình tuaàn hoaøn töï nhieân cuûa vaät chaát, vöøa taïo ra nhieàu saûn phaåm trung gian giaù trò cao (nhö: sinh khoái naám, sinh khoái truøn vaø phaân boùn höõu cô cao caáp). Vaø giaûi phaùp naøy coøn ñöôïc goïi laø giaûi phaùp noâng sinh hoïc nhaèm bieán ñoåi pheá lieäu noâng laâm nghieäp thaønh saûn phaåm chaát löôïng cao. ➢ Nhö vaäy, trong saûn xuaát noâng nghieäp, vieäc taän thu moät caùch toái ña caùc keát quaû cuûa troàng troït, taïo ra nhieàu saûn phaåm khaùc nhau laø vaán ñeà thôøi söï vaø cuõng laø xu höôùng chung cuûa theá giôùi. Vì theá, vieäc keát hôïp troàng naám vôùi nuoâi truøn vaø laøm phaân boùn ñeå taän duïng caùc pheá lieäu noâng nghieäp, laø moät trong nhöõng giaûi phaùp khoâng theå thieáu ñöôïc. 2.7.2 Thaønh phaàn veà maït cöa: 2.7.2.1 Cellulose ➢ Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa vaùch teá baøo thöïc vaät vaø chieám 50% toång löôïng hydrocacbon treân traùi ñaát. Ngoaøi thöïc vaät laø nguoàn chuû yeáu coøn ôû trong giôùi ñoäng vaät, nhöng soá löôïng raát ít. ➢ Cellulose laø polysaccarit lieân keát vôùi nhau baèng lieân keát 1,4 - glucozit, möùc ñoä polymer hoaù cuûa cellulose raát cao tôùi 10.000 - 14.000 ñôn vò glucoza/phaân töû. Soá löôïng lôùn lieân keát hydro noäi vaø ngoaïi phaân töû laøm cho phaân töû cellulose coù ñoä cöùng vaø vöõng chaéc. 21
  32. Hình 2.11: Caáu truùc phaân töû cellulose ➢ Lieân keát vôùi glucozit khoâng beàn vôùi acid. Cellulose deã bò phaân huyû bôûi acid vaø taïo thaønh saûn phaåm phaân huyû khoâng hoaøn toaøn laø hydro - cellulose coù ñoä beàn cô hoïc keùm hôn cellulose nguyeân thuyû, coøn khi thuyû phaân hoaøn toaøn thì saûn phaåm taïo thaønh laø D-glucoza. ➢ Veà baûn chaát hoaù hoïc cellulose laø moät röôïu ña chöùc coù phaûn öùng vôùi kieàm hay kim loaïi kieàm taïo thaønh cellulose - ancolat. Nguyeân töû hydro ôû caùc nhoùm -OH baäc moät vaø hai trong phaân töû cellulose cuõng coù theå bò thay theá bôûi caùc goác -methyl, - etyl taïo ra nhöõng chaát coù ñoä keát tinh vaø ñoä hoaø tan cao trong nöôùc khaùc nhau. ➢ Cellulose cuõng bò oxy hoaù bôûi moät soá taùc nhaân taïo thaønh saûn phaåm oxy hoaù moät phaàn laø oxy - cellulose. Taùc nhaân oxy hoaù choïn loïc nhaát laø acid iodic (HIO4) vaø muoái cuûa noù. Cellulose khoâng tan trong nöôùc, dung dòch kieàm laøm tröông phoàng maïch cellulose vaø hoaø tan moät phaàn cellulose phaân töû nhoû. Ñaëc bieät cellulose deã hoaø tan trong dung dòch cupri amin hydrat [Cu(NH3)4(OH)2] vaø haøng loaït caùc dung dòch laø caùc phöùc chaát cuûa ñoàng, niken, cadmi, keõm, (J.F.Kennedy, 1989). 2.7.2.2 Lignin ➢ Lignin laø moät polymer goác röôïu coù caáu truùc 3 chieàu raát phöùc taïp vaø coù nhieäm vuï naâng ñôõ caáu truùc teá baøo goã. Sau cellulose, lignin laø moät polymer phong phuù trong töï nhieân ñöôïc thöïc vaät toång hôïp vaø laø phaàn lôùn nguoàn chaát thôm ña daïng treân traùi ñaát. Söï coù maët cuûa lignin giuùp cho teá baøo thöïc vaät cöùng raén hôn vaø ñoàng thôøi giuùp cho thöïc vaät traùnh ñöôïc söï xaâm nhieãm cuûa vi sinh vaät. Lignin ñöôïc tìm thaáy trong vaùch teá baøo ôû daïng phöùc hôïp vôùi nhöõng pollysaccharide nhö cellulose vaø hemicelluloses, noù cuõng giuùp baûo veä nhöõng polysaccharide naøy khoûi söï phaân huyû sinh hoïc. 22
  33. ➢ Lignin ñöôïc sinh toång hôïp bôûi söï polymer hoaù caùc tieàn chaát phenylpropanoid. Coù 3 loaïi tieàn chaát ñöôïc phaân loaïi tuyø thuoäc theo soá löôïng nhoùm methoxyl treân voøng thôm. ➢ Lignin goã meàm chöùc haàu heát nhöõng ñôn vò guaiacyl (1 nhoùm methoxy), lignin goã cöùng chöùa soá löôïng caân baèng guaiacyl vaø suringyl (2 nhoùm methoxy), caùc lignin khaùc chöùa caû p-hidroxiphenyl (khoâng coù nhoùm methoxy), vaø caû 2 loaïi kia (Nguyeãn Thò Thanh Kieàu, 2004;J.F.Kennedy, 1989). Hình 2.12: Caáu truùc phaân töû lignin 2.7.2.3 Hemicellulose ➢ Cuõng laø moät phaàn polysaccharit thöôøng gaëp trong vaùch teá baøo thöïc vaät vôùi haøm löôïng lôùn sau cellulose. Tuy nhieân cellulose, hemicelluloses ñöôïc khoâng chæ moät ñöôøng maø nhieàu ñöôøng khaùc nhau, thaäm chí caû töø acid uronic cuûa chuùng. Ngöôøi ta goïi teân cuï theå moät loaïi hemicelluloses laø döïa theo teân loaïi ñöôøng chuû yeáu taïo neân noù. Ví duï: xylan laø moät hemicelluloses maø thaønh phaàn chuû yeáu cuûa noù laø xyloza, manan-manoza, Trong goã caây laù kim, chuû yeáu laø hemicellulose ñöôïc taïo neân töø 6 loaïi ñöôøng cacbon: galactam, manan Khaùc vôùi cellulose, phaân töû hemicellulose nhoû hôn nhieàu. Thoâng thöôøng khoâng quaù 150 goác ñöôøng, ñöôïc noái vôùi nhau khoâng chæ baèng lieân keát -1,4 maø coøn baèng lieân keát -1,3 vaø -1,6 glucozit taïo ra maïch ngaén vaø phaân nhaùnh. ➢ Vì ñoä polymer thaáp, phaân nhaùnh vaø hoãn hôïp nhieàu ñöôøng neân hemicelluloses khoâng coù caáu truùc chaët cheõ nhö ôû cellulose vaø ñoä beàn hoaù lí cuõng thaáp hôn. Hemicellulose deã tan trong dung dòch kieàm, trong nöôùc noùng vaø deã bò phaân huyû bôûi acid loûng. 23
  34. ➢ Xylan laø moät hemicelluloses phoå bieán nhaát trong töï nhieân chieám 30% khoái löôïng rôm, 20 - 25% caây goã laù roäng, 7 -17% caây goã laù kim (Nguyeãn Thò Thanh Kieàu, 2004;J.F.Kennedy, 1989). 2.7.2.4 Thaønh phaàn khaùc: ➢ Moãi thaønh phaàn caáu taïo neân lignin - cellulose rieâng, do baûn chaát caùc lieân keát hoaù hoïc, do möùc ñoä polymer hoaù vaø tính khoâng tan trong nöôùc laø ñoái töôïng khoù phaân huyû. Tính khoù phaân huyû laø gia taêng leân nhieàu laàn khi chuùng lieân keát vôùi nhau vaø tôùi caùc thaønh phaàn khaùc nöõa thaønh moät theå caáu truùc chaët cheõ vaø phöùc taïp. ➢ Caùc maët phaân töû cellulose khoâng bao giôø toàn taïi rieâng leû maø nhôø lieân keát hydro giöõa phaân töû taïo thaønh caùc caáu truùc lôùn hôn goïi laø vi sôïi, doïc theo sôïi coù nhöõng vuøng taïi ñoù caùc phaân töû xeáp song song vaø chaët khít goïi laø vuøng keát tinh, xen keû nhöõng vuøng maø coù söï saép xeáp keùm traät töï vaø chaët cheõ laø vuøng voâ ñònh hình. Caùc vi sôïi lieân keát vôùi nhau baèng caùch ñan xen ôû nhöõng vuøng voâ ñònh hình naøy. ➢ Caùc vi sôïi cellulose, lignin, ñang xen theo nhöõng quy taéc nhaát ñònh ñeå ñònh thaønh neân caáu truùc. Vôùi caáu truùc nhieàu lôùp goàm nhieàu thaønh phaàn coù baûn chaát hoaù hoïc khaùc nhau nhö vaäy, lignin - cellulose coù ñoä beàn vaät líù cao raát khoù xaâm nhaäp ñoái vôùi caùc vi sinh vaät vaø enzyme. Hôn nöõa ñeå phaân huyû baát cöù thaønh phaàn naøo cuûa phöùc hôïp moät caùch hieäu quaû vaø trieät ñeå caàn phaûi taùc ñoäng ñeán thaønh phaàn khaùc (Nguyeãn Thò Thanh Kieàu, 2004;J.F.Kennedy, 1989). CHÖÔNG 3: VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 3.1 NGUYEÂN VAÄT LIEÄU, DUÏNG CUÏ VAØ TRANG THIEÁT BÒ 3.1.1 Nguyeân lieäu ❖ Moâi tröôøng PGA caûi tieán (Moâi tröôøng nhaân gioáng caáp 1): nöôùc chieát khoai taây, giaù ñoã, chuoái, cao naám men, glucose, agar. ❖ Moâi tröôøng haït (Moâi tröôøng nhaân gioáng caáp 2): thoùc, caùm baép. ❖ Moâi tröôøng coïng (Moâi tröôøng nhaân gioáng caáp 3): coïng mì, caùm baép. ❖ Moâi tröôøng nuoâi troàng quaû theå: maït cöa, caùm baép, caùm thöïc phaåm, baùnh daàu ñaäu phoäng, ñöôøng, voâi boät, tro, vi löôïng (MgSO4). ❖ Gioáng naám baøo ngö kim ñænh (Pleurotus citrinopileatus) taïi sieâu thò Auchan. Laøm meo gioáng taïi traïi naám Baûy Yeát. ❖ Giaù theå: maït cöa. 3.1.2 Duïng cuï vaø trang thieát bò 24
  35. ➢ Caân ➢ Ñeøn coàn ➢ OÁng nghieäm ➢ Daây thun ➢ Bình xòt coàn ➢ Boâng khoâng thaám ➢ Chai thuyû tinh ➢ Duïng cuï caáy meo ➢ Noài haáp meo gioáng (caáp 1, caáp 2, caáp 3) ➢ Thuøng phuy ➢ Tuû caáy ➢ Bòch ñoùng ➢ Duïng cuï soi loã ➢ Taám baït uû ñoáng 3.2 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 3.2.1 Khaûo saùt toác ñoä lan, ñaëc ñieåm cuûa tô naám vaø hình thaùi cuûa naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng thaïch (gioáng caáp 1) ❖ Moâi tröôøng thaïch laø moâi tröôøng duøng ñeå nhaân gioáng caáp 1 trong saûn xuaát cuõng laø moâi tröôøng duøng ñeå giöõ gioáng. ❖ Trong baøi ñoà aùn toát nghieäp naøy em khoâng söû duïng coâng thöùc cuûa baùc Baûy Yeát (Khoai taây: 500 gram, ñöôøng glucose: 40 gram, agar: 25 gram, chuoái: 200 gram) vì trong quaù trình caáy gioáng tæ leä bò nhieãm cao ña soá laø bò nhieãm heát coù theå laø do cho nhieàu haøm löôïng ñaïm trong chuoái vaø cuõng coù theå laø do thao taùc caáy gioáng chöa khöû truøng kó cho neân em taïo ra moâi tröôøng PGA caûi tieán. ❖ Coâng thöùc moâi tröôøng PGA caûi tieán: ⚫ Caùch taïo moâi tröôøng phaân laäp gioáng laø moâi tröôøng PGA caûi tieán (dòch chieát khoai taây, giaù ñoã, chuoái - glucose - agar - cao naám men) ⚫ Khoai taây: 300 gram (khoâng bò hö hoûng, khoâng moïc maàm, röûa saïch, goït voû, caét nhoû) 25
  36. ⚫ Giaù ñoã: 75 gram ⚫ Chuoái: 100 gram ⚫ Ñöôøng glucose: 20 gram ⚫ Agar: 20 gram ⚫ Cao naám men: 1 gram ⚫ 1 lít nöôùc saïch ❖ Moâi tröôøng PGA caûi tieán ñöôïc tieán haønh nhö sau: - Ñem khoai taây ñi röûa saïch sau ñoù goït voû roài caét nhoû cuøng vôùi chuoái vaø giaù ñoã boû vaøo noài ñun soâi trong khoaûng 20 phuùt. Tieáp theo loïc laáy nöôùc chieát vaø boå sung cho ñuû 1 lít nöôùc maùy. Sau ñoù boå sung agar, glucose vaø cao naám men vaøo roài troän khuaáy tan ñeàu, ñun soâi khoaûng 1 - 2 phuùt roài taét beáp ñeå cho nhieät ñoä nguoäi bôùt ñi khoaûng 70 - 800C. Sau ñoù ñem roùt vaøo trong caùc oáng nghieäm duøng ñeå caáy truyeàn naám, giöõ gioáng naám vaø khaûo saùt toác ñoä lan tô cuûa naám. - Phaân chia moâi tröôøng sao cho chieàu daøi oáng nghieäm khoaûng 1/3 oáng nghieäm. Khoâng ñoå moâi tröôøng vaøo oáng nghieäm khi ñang noùng vì nhö vaäy seõ laøm cho hôi nöôùc ñoïng laïi treân thaønh, naép sau ñoù rôi xuoáng laøm öôùt beà maët thaïch. Tuy nhieân, cuõng khoâng ñeå nguoäi quaù seõ laøm cho moâi tröôøng bò ñoâng laïi. Sau ñoù ñaäy nuùt boâng laïi vaø ñem ñi haáp. - Trong khi haáp ñeå yù xem nhieät ñoä trong noài leân 0,5 kg/cm2 thì ta xaû hôi, traùnh ñeå nhieät ñoä cao gaây ra noå sau ñoù chôø leân ñeán 1,3 - 1,4 kg/cm2 thì baét ñaàu tính thôøi gian 40 phuùt giöõ cho moâi tröôøng chín vaø tieät truøng. Sau ñoù laáy oáng nghieäm ra ñeå nghieâng cho nguoäi khoaûng 15 phuùt roài boû oáng nghieäm vaøo tuû laïnh baûo quaûn 100C. 26
  37. Hình 3.1: Chuaån bò moâi tröôøng PGA caûi tieán Hình 3.2: Troän vaø khuaáy tan ñeàu moâi tröôøng 27
  38. Hình 3.3: Roùt moâi tröôøng vaøo oáng nghieäm Hình 3.4: Haáp tieät truøng moâi tröôøng 28
  39. ❖ Vieäc khaûo saùt toác ñoä lan tô naám vaø moâ taû hình thaùi ñoái töôïng treân moâi tröôøng thaïch ñöôïc tieán haønh nhö sau: - Löïa choïn tai naám vöøa môùi haùi trong thôøi gian 19 - 20 giôø sau ñoù röûa saïch baèng xòt coàn khöû truøng. Sau ñoù duøng dao voâ truøng caét ñoâi tai naám, caét moät mieáng vuoâng nhoû roài duøng dao gaén mieáng moâ naám vöøa môùi caét ñoù boû vaøo oáng nghieäm moâi tröôøng thaïch nghieâng ñaõ chuaån bò saün. Tieáp theo ñaët mieáng moâ thaät eâm leân treân maët thaïch nghieâng. - Toaøn boä coâng vieäc treân ñöôïc tieán haønh trong tuû caáy voâ truøng. Sau ñoù ñeå oáng nghieäm ñaõ caáy naám ôû nhieät ñoä 250C. Theo doõi söï phaùt trieån cuûa maãu caáy trong 3 ngaøy ñaàu tieân. Neáu maãu caáy bò nhieãm beänh thì xung quanh maãu caáy seõ xuaát hieän caùc khuaån laïc, khuaån ty vaø caùc loaïi moác xanh, moác ñen, moác nhaày, Coøn vôùi caùc maãu caáy ñaït chaát löôïng thì seõ coù caùc khuaån ty maøu traéng phaùt trieån raát nhanh vaø khoâng xuaát hieän caùc bieåu hieän bò nhieãm beänh. - Ñeå cho tô naám phaùt trieån toát thì neân ñaët caùc oáng gioáng caáp 1 vôùi nhieät ñoä uû laø töø 26 - 300C. Quaù trình uû ñöôïc thöïc hieän trong moâi tröôøng coù aùnh saùng khueách taùn nheï töø 500 - 1000 lux. - Tieán haønh quan saùt vaø ghi nhaän keát quaû töø khi sôïi naám baét ñaàu baùm vaøo moâi tröôøng. - Xöû lyù soá lieäu vaø veõ bieåu ñoà moâ taû. - Nhaän xeùt keát quaû Hình 3.5: Phaân laäp moâ naám baøo ngö kim ñænh 3.2.2 Khaûo saùt toác ñoä lan, ñaëc ñieåm cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït (gioáng caáp 2) 29
  40. ❖ Moâi tröôøng haït coù boå sung theâm caùm baép laø moâi tröôøng ñöôïc choïn ñeå nhaân gioáng caáp 2 ñoái vôùi naám baøo ngö kim ñænh. ❖ Coâng thöùc moâi tröôøng haït: ⚫ Haït thoùc: 10 kg ⚫ Caùm baép: 1% ⚫ Ñoä aåm ñaït 60 - 65% ❖ Quaù trình chuaån bò moâi tröôøng haït ñöôïc tieán haønh nhö sau: - Haït thoùc ñöôïc ngaâm trong nöôùc voâi vôùi tæ leä 1% trong voøng khoaûng 24 giôø, tieáp theo boû thoùc vaøo noài vaø luoäc thoùc cho ñeán khi soâi roài môùi baét ñaàu tính 30 phuùt ñeå cho thoùc chín ôû möùc ñoä vöøa phaûi khoâng ñöôïc nôû. Sau ñoù ñem ra ñeå nguoäi 1 giôø roài duøng vaûi traéng ñoå thoùc ra phôi naéng ngoaøi saân. Tieáp theo boû thoùc voâ chai vaø boå sung theâm 1% caùm baép. Sau ñoù ñaäy nuùt boâng vaø ñem ñi haáp. - Trong khi haáp ñeå yù xem nhieät ñoä trong noài leân 0,5 kg/cm2 thì ta xaû hôi, traùnh ñeå nhieät ñoä cao gaây ra noå sau ñoù chôø leân ñeán 1,3 -1,4 kg/cm2 thì baét ñaàu tính thôøi gian 2 giôø ñeå tieät truøng moâi tröôøng sau ñoù ñeå nguoäi 12 giôø. 30
  41. Hình 3.6: Luoäc thoùc Hình 3.7: Laáy thoùc ra ñeå nguoäi 31
  42. Hình 3.8: Ñem thoùc ra ngoaøi saân phôi naéng Hình 3.9: Boû thoùc vaøo chai thuyû tinh 32
  43. Hình 3.10: Haáp tieät truøng moâi tröôøng haït ❖ Ñeå khaûo saùt toác ñoä lan tô naám chuùng toâi tieán haønh nhö sau: - Chuaån bò phoøng caáy voâ truøng sau ñoù tieán haønh thöïc hieän caáy caùc gioáng caáp 1 (moâi tröôøng thaïch) vaøo trong chai coù moâi tröôøng haït. - Tröôùc khi caáy chai thuyû tinh ñöïng thoùc phaûi ñöôïc haáp tuyeät ñoái ñuùng thôøi gian haáp khöû truøng. - Gioáng caáp 1 ñöôïc chuyeån sang moâi tröôøng thoùc ñeå ôû nhieät ñoä phoøng trong voøng 2 tuaàn. - Trong 3 ngaøy ñaàu tieân tieán haønh quan saùt söï phaùt trieån cuûa maãu caáy. Loaïi boû caùc chai thuyû tinh xuaát hieän khuaån laïc bò nhieãm moác. Thu nhaän caùc maãu caáy coù tô naám maøu traéng phaùt trieån bình thöôøng ñeå laøm gioáng caáp 2. - Nuoâi uû tô naám ôû ñieàu kieän nhieät ñoä phoøng. - Thu nhaän keát quaû töø khi tô naám baùm treân moâi tröôøng haït thoùc, ñeán khi aên traéng heát toaøn boä chai tieán haønh ño tô. - Nhaän xeùt ñaëc ñieåm phaùt trieån cuûa tô naám. - Xöû lyù soá lieäu vaø veõ bieåu ñoà moâ taû. 33
  44. Hình 3.11: Nhaân gioáng caáp 2 3.2.3 Khaûo saùt toác ñoä lan, ñaëc ñieåm cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì (gioáng caáp 3) ❖ Moâi tröôøng coïng mì cuõng laøm töông töï nhö moâi tröôøng haït thoùc. ❖ Moâi tröôøng coïng mì coù boå sung theâm caùm baép laø moâi tröôøng ñöôïc choïn ñeå nhaân gioáng caáp 3 ñoái vôùi naám baøo ngö kim ñænh. ❖ Coâng thöùc coïng mì: ⚫ Coïng mì: 10 kg ⚫ Caùm baép: 1% ⚫ Ñoä aåm ñaït: 60 - 65% ❖ Quaù trình chuaån bò moâi tröôøng coïng mì ñöôïc tieán haønh nhö sau: - Coïng mì ñöôïc ngaâm trong nöôùc voâi vôùi tæ leä 1% trong voøng khoaûng 24 giôø, tieáp theo boû coïng mì vaøo noài vaø luoäc coïng mì cho ñeán khi soâi roài môùi baét ñaàu tính 30 phuùt ñeå cho coïng mì chín ôû möùc ñoä vöøa phaûi khoâng ñöôïc nôû. Sau ñoù ñem ra ñeå nguoäi 1 giôø roài duøng vaûi traéng ñoå coïng mì ra phôi naéng ngoaøi saân. Tieáp theo boû coïng mì voâ chai vaø boå sung theâm 1% caùm baép. Sau ñoù ñaäy nuùt boâng vaø ñem ñi haáp. - Trong khi haáp ñeå yù xem nhieät ñoä trong noài leân 0,5 kg/cm2 thì ta xaû hôi, traùnh ñeå nhieät ñoä cao gaây ra noå sau ñoù chôø leân ñeán 1,3 - 1,4 kg/cm2 thì baét ñaàu tính thôøi gian 2 giôø ñeå tieät truøng moâi tröôøng sau ñoù ñeå nguoäi 12 giôø. 34
  45. Hình 3.12: Coïng mì ngaâm uû voâi Hình 3.13: Cho coïng mì vaøo noài luoäc 35
  46. Hình 3.14: Boû coïng mì vaøo chai thuyû tinh Hình 3.15: Sau khi phoái vaøo chai thuyû tinh cho vaøo noài haáp 36
  47. Hình 3.16: Haáp tieät truøng moâi tröôøng coïng ❖ Ñeå khaûo saùt toác ñoä lan tô naám chuùng toâi tieán haønh nhö sau: - Chuaån bò phoøng caáy voâ truøng sau ñoù tieán haønh thöïc hieän caáy caùc gioáng caáp 2 (moâi tröôøng haït) vaøo trong chai coù moâi tröôøng coïng. - Tröôùc khi caáy chai thuyû tinh ñöïng coïng mì phaûi ñöôïc haáp tuyeät ñoái ñuùng thôøi gian haáp khöû truøng. - Trong 3 ngaøy ñaàu tieân tieán haønh quan saùt söï phaùt trieån cuûa maãu caáy. Loaïi boû caùc chai thuyû tinh xuaát hieän khuaån laïc bò nhieãm moác. Thu nhaän caùc maãu caáy coù tô naám maøu traéng phaùt trieån bình thöôøng ñeå laøm gioáng caáp 3. - Nuoâi uû tô naám ôû ñieàu kieän nhieät ñoä phoøng. - Thu nhaän keát quaû töø khi tô naám baùm treân moâi tröôøng coïng mì, ñeán khi aên traéng heát toaøn boä chai tieán haønh ño tô. - Nhaän xeùt ñaëc ñieåm phaùt trieån cuûa tô naám. 37
  48. - Xöû lyù soá lieäu vaø veõ bieåu ñoà moâ taû. Hình 3.17: Nhaân gioáng caáp 3 3.2.4 Quaù trình nuoâi troàng khaûo nghieäm ❖ Khoaûng moät thôøi gian sau caùc quaù trình nhaân gioáng thaønh coâng ñöôïc caùc caáp 1, caáp 2 vaø caáp 3 vôùi soá löôïng 14 bịch chuùng toâi tieán haønh caáy gioáng caáp 2 vaøo moâi tröôøng cô chaát maït cöa ñeå tieán haønh nuoâi troàng khaûo nghieäm. Quaù trình nuoâi troàng ñöôïc tieán haønh ôû trang traïi naám Baûy Yeát ôû ñòa chæ 2/73A aáp Taân Laäp, xaõ Taân Thôùi Nhì, huyeän Hoùc Moân, TP.HCM. ❖ Coâng thöùc troän cô chaát maït cöa: ⚫ Maït cöa saïch: 16,8 kg ⚫ Voâi boät: 1,5% ⚫ Caùm thöïc phaåm: 240 gram ⚫ Caùm baép: 240 gram ⚫ Ñöôøng: 180 gram ⚫ Tro: 120 gram ⚫ MgSO4: 36 gram ⚫ Baùnh daàu ñaäu phoäng: 120 gram ⚫ Ñoä aåm ñaït: 50% ❖ Quaù trình chuaån bò giaù theå nhö sau: Duøng maït cöa cao su sau khi ñoán caây khoaûng 10 - 15 ngaøy laø toát nhaát, ñoái vôùi maït cöa taïp ngheøo chaát dinh döôõng caàn boå sung theâm caùm thöïc phaåm, caùm baép, ñöôøng, 38
  49. tro, MgSO4, baùnh daàu ñaäu phoäng. Taùc duïng cuûa vieäc boå sung theâm caùc chaát naøy laø cung caáp theâm caùc chaát dinh döôõng cho bòch moâi tröôøng. Hình 3.18: Chuaån bò maït cöa ñem ñi phoái troän Hình 3.19: Boå sung dinh döôõng cho maït cöa ➢ Caùch tieán haønh: duøng xaúng xuùc phaàn maït cöa ñoå vaøo moät vò trí môùi vaø duøng boà caøo reâ ñeàu nhaèm taïo cho ñoáng hoãn hôïp ñöôïc ñeàu. Sau ñoù töôùi theâm nöôùc voâi hoaø 39
  50. tan ñeå taïo ñoä aåm. Vieäc ñaûo troän naøy coù theå ñöôïc tieán haønh töø moät ñeán hai laàn tuyø thuoäc vaøo söï ñoàng ñeàu cuûa ñoáng hoãn hôïp. Trong quaù trình ñaûo thì luoân kieåm tra ñoä aåm baèng caûm quan tay. Sau khi ñaûo xong thì tieán haønh vun ñoáng uû, baèng caùch laáy tay boùp laáy moät naém maït cöa roài xoeø tay ra, ta thaáy maït cöa keát dính vöøa phaûi vôùi nhau khoâng bò vôû mòn, cuõng nhö thaáy öùa nöôùc ra keû tay. Tieán haønh vun maït cöa leân thaønh ñoáng, sau ñoù duøng taám baït ñaäy kín ñoáng uû 2 - 3 ngaøy. Hình 3.20: Ñaûo troän ñeàu dinh döôõng 40
  51. Hình 3.21: Khuaáy troän voâi chuaån bò töôùi leân ñoáng maït cöa Hình 3.22: Duøng taám baït uû ñoáng maït cöa 41
  52. ➢ Tieáp theo duøng moät ít hoãn hôïp cô chaát sau khi uû vaøo bòch PP hoaëc PE khoaûng 1,2 kg vaø duøng tay aán nheï. Moät bòch coù kích thöôùc laø 36 x 11 cm. Gaäp mieäng bao laïi vaø ñaåy ngöôïc ñaùy bao leân treân. Ñieàu chænh ñaùy tuùi sao cho ñaùy tuùi taïo moät goùc vuoâng vaén. Sau ñoù laät ngöôïc laïi vaø phoái troän theâm moâi tröôøng vaøo. Duøng tay aán maïnh moâi tröôøng xuoáng. Nhöng khoâng ñeå tay chaïm vaøo thaønh bòch, seõ laøm thaønh bòch bò raùch. Tieáp tuïc cho moâi tröôøng vaøo cho ñeán khi ñaït khoái löôïng yeâu caàu. Duøng mu baøn tay neùn thaät chaët bòch moâi tröôøng. Sau khi bòch neùn xong tieán haønh laøm coå. Coå laøm baèng nhöïa coù ñöôøng kính laø 2 cm vaø chieàu cao 4 cm. Duøng daây thun buoäc mieäng bòch laïi. Sau ñoù duøng duïng cuï soi loã ñeå tieän cho vieäc khi caáy gioáng. Cuoái cuøng nheùt boâng khoâng thaám vaøo mieäng bòch. Hình 3.23: Ñoùng bòch ➢ Chuyeån toaøn boä caùc bòch phoâi ñaõ ñoùng xong vaøo thuøng phuy. Nhöng tröôùc tieân phaûi kieåm tra löôïng nöôùc beân trong thuøng phuy. Neáu thieáu thì phaûi boå sung theâm vaøo cho ñeán möùc nhö quy ñònh. Tuy nhieân khoâng neân ñoå quaù nhieàu vì noù seõ laøm cho nöôùc laâu soâi vaø laøm tieâu toán nhieàu nhieät naêng. Soá löôïng bòch cho vaøo thuøng phuy nhieàu hay ít phuï thuoäc vaøo theå tích beân trong cuûa thuøng phuy. Sau khi cho caùc bòch phoâi vaøo ñaày duøng vaûi daøy vaø naép ñaäy phía treân laïi cho kín roài duøng cuûi ñoát thuøng phuy leân. Thôøi gian khöû truøng thöôøng töø 4 giôø vaø nhieät ñoä treân 1000C nhaèm tieâu dieät caùc vi sinh vaät coù trong moâi tröôøng. 42
  53. Hình 3.24: Haáp khöû truøng bòch phoâi ➢ Sau khi ñuû thôøi gian khöû truøng moâi tröôøng tieáp theo chuyeån caùc bòch moâi tröôøng vaøo nôi saïch seõ ñeå nguoäi. Ñaây laø thôøi gian ñeå laøm giaûm nhieät ñoä beân trong bòch phoâi tröôùc khi caáy gioáng. Thôøi gian ñeå nguoäi vaøo khoaûng 1 - 2 ngaøy (ñöøng ñeå laâu quaù seõ laøm bòch phoâi bò chua caáy gioáng khoâng ra tô). Hình 3.25: Ñeå nguoäi bòch phoâi ➢ Tröôùc khi caáy gioáng phaûi tieán haønh khöû truøng moâi tröôøng xung quanh, caùc thao taùc vaø duïng cuï caáy phaûi ñöôïc thöïc hieän gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn. Sau khi bòch phoâi nguoäi tieáp theo caáy gioáng caáp 2 vaøo trong bòch. Sau ñoù cho gioáng vaøo xong thì nhaét nuùt boâng laïi vaø coät daây thun. Muïc ñích cuûa coâng ñoaïn nhaét theâm nuùt boâng laø 43
  54. taïo thoâng thoaùng cho bòch phoâi vì trong giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình uû tô naám caàn khaù nhieàu khoâng khí ñeå sinh tröôûng. Hình 3.26: Caáy gioáng caáp 2 vaøo bòch phoâi ➢ Tieáp theo chuyeån caùc bòch phoâi ñaõ ñöôïc caáy gioáng chuyeån vaøo trong traïi uû tô naám ñaët treân giaù goã trong ñieàu kieän aùnh saùng khueách taùn nheï ôû nhieät ñoä 23 - 260C, tieán haønh theo doõi vaø nhaän xeùt veà quaù trình phaùt trieån tô naám treân cô chaát maït cöa. Hình 3.27: Xeáp bòch phoâi leân keä nuoâi uû tô 44
  55. ➢ Yeâu caàu ñoái vôùi nôi uû tô naám: ⚫ Nhaø traïi uû tô naám caàn thoaùng maùt vaø saïch seõ. Ñònh kyø phaûi ñöôïc laøm veä sinh baèng nöôùc voâi trong. ⚫ Ñeå nôi ít aùnh saùng chieáu vaøo khoâng ñöôïc toái. ⚫ Ñeå nôi khoâ raùo khoâng ñöôïc cho nöôùc möa vaø naéng chieáu vaøo. ⚫ Khoâng ñöôïc uû chung vôùi caùc bòch phoâi ñang töôùi nöôùc hay môùi thu hoaïch xong. ⚫ Khoaûng caùch giöõa caùc bòch phoâi töø 7 - 10 cm. Khoâng neân ñeå quaù saùt vì nhö vaäy seõ laøm cho vieäc sinh tröôûng cuûa tô naám gaëp nhieàu khoù khaên hoaëc coù khi ñöùng tô. Luùc naøy sôïi naám sinh tröôûng vaø aên saâu vaøo beân trong nguyeân lieäu hình thaønh moät maøu traéng ñoàng nhaát cho caû bòch phoâi. Neáu trong quaù trình aên xuoáng heát bòch phoâi bò ñöùng tô ôû moät khu vöïc naøo ñoù, thì coù theå laø do ngay taïi khu vöïc ñoù ñoä aåm quaù cao laøm cho tô bò ñöùng. Ñeå khaéc phuïc ñöôïc tình traïng treân ta chuyeån caùc bòch ñoù ra moät khu vöïc thoâng thoaùng, ta ñeå nguyeân hoaëc raïch taïi khu vöïc naám chöa aên ñeán moät ñöôøng moûng. Taùc duïng cuûa thao taùc raïch bòch naøy laø giuùp ta thoaùt bôùt löôïng hôi nöôùc ôû khu vöïc ñoù. Sau vaøi ngaøy khi ñoä aåm taïi ñoù giaûm xuoáng thì tô naám baét ñaàu chaïy tô trôû laïi vaø bao phuû heát khu vöïc ñoù. ⚫ Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc ñeå chung vôùi vaät duïng vaø ñoà ñaïc sinh hoaït trong gia ñình. ⚫ Luoân kieåm tra ñònh kyø khoaûng 5 -7 ngaøy kieåm tra 1 laàn ñeå phaùt hieän xem bòch phoâi coù bò nhieãm moác cam, xanh, ñen hay khoâng ñeå kòp thôøi loaïi boû nhöõng bòch phoâi ñoù ñeå traùnh laây nhieãm sang caùc bòch phoâi khaùc. ⚫ Trong quaù trình nuoâi uû tô naám khoâng ñöôïc töôùi nöôùc leân bòch phoâi tuy nhieân cuõng coù theå töôùi nöôùc döôùi neàn ñeå taïo ñoä aåm cho tô naám phaùt trieån toát. ➢ Thôøi gian nuoâi uû tô naám baøo ngö kim ñænh khoaûng 23 ngaøy. ➢ Sau khi nuoâi uû tô lan traéng ñaùy bòch phoâi, sau ñoù bòch phoâi ñöôïc chuyeån sang nhaø nuoâi troàng naám. Ruùt boâng goøn ra, moãi ngaøy töôùi 3 - 4 laàn sao cho ñeå duy trì nhieät ñoä thích hôïp töø 21 - 270C. Ñoä aåm khoâng khí khoaûng 90 - 95%. 45
  56. Hình 3.28: Töôùi ñoùn naám 3.3 PHÖÔNG PHAÙP THU NHAÄN KEÁT QUAÛ ❖ Ño kích thöôùc toác ñoä lan tô naám baèng thöôùc vaø ñôn vò laø mm. ❖ Quan saùt ñaëc ñieåm hình thaùi beân ngoaøi vaø moâ taû. 3.4 PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ SOÁ LIEÄU ❖ Taát caû soá lieäu thöïc nghieäm vaø soá lieäu ñöôïc xöû lyù baèng baûng tính Excel. 46
  57. CHÖÔNG 4: KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN 4.1 KEÁT QUAÛ NHAÂN GIOÁNG 4.1.1 Toác ñoä lan tô vaø ñaëc ñieåm tô naám treân moâi tröôøng thaïch Hình 4.1: OÁng nghieäm caáy gioáng naám baøo ngö kim ñænh ❖ Döôùi ñaây laø baûng bieåu thò toác ñoä lan tô cuûa naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng thaïch (gioáng 1) Baûng 4.1: Toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng thaïch Thôøi gian (ngaøy) Chieàu daøi tô naám (mm) 6 13 8 23 11 31 13 39 16 60 47
  58. 18 76 80 76 70 60 60 50 40 39 30 31 20 23 10 13 Chieàudaøinaám tô (mm) 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 Thôøi gian (ngaøy) Hình 4.2: Söï taêng tröôûng cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng thaïch ❖ Töø baûng 5.1 ta tính ñöôïc toác ñoä lan tô trung bình cuûa tô naám trong moâi tröôøng thaïch: ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 6 ñeán ngaøy thöù 8): 5 mm/ngaøy. ➢ Trong 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 8 ñeán ngaøy thöù 11): 2,7 mm/ngaøy. ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 11 ñeán ngaøy thöù 13): 4 mm/ngaøy. ➢ Trong 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 13 ñeán ngaøy thöù 16): 7 mm/ngaøy. ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 16 ñeán ngaøy thöù 18): 8 mm/ngaøy. ❖ Nhaän xeùt: ⚫ Sau khi caáy gioáng ñöôïc 3 ngaøy thì nhìn thaáy maãu caáy vaãn chöa coù hieän töôïng bung sôïi tô naám do chuùng môùi bò toån thöông veát caét vaø vaãn chöa thích öùng ñöôïc ngay vôùi moâi tröôøng môùi. Baét ñaàu ñeán ngaøy thöù 4 thì caùc moâ naám xuaát hieän caùc hieän töôïng bung tô xung quanh caùc moâ naám ñaõ caét, ñeán ngaøy thöù 5 thì sôïi tô naám vaãn tieáp 48
  59. tuïc phaùt trieån roài môùi baét ñaàu lan saâu xuoáng moâi tröôøng thaïch vaø baùm leân treân beà maët moâi tröôøng thaïch ñoù. Sau ñoù ñeán ngaøy thöù 6 tô naám ñaõ lan ñöôïc 13 mm. Ñoái vôùi hình thaùi thì luùc ñaàu tô naám moûng, sau ñoù xuaát hieän maøu traéng ñuïc thöôøng coù caùc chuøm xô daøy ñaëc, coù hieän töôïng coù caùc sôïi naám vöôn daøi ra phía tröôùc, phaân nhaùnh. ⚫ Ñeán ngaøy thöù 8 thì sôïi naám ñöôïc lan theâm daøi ra khoaûng 23 mm vaø toác ñoä lan trung bình cuûa tô naám trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 6 ñeán ngaøy thöù 8) laø 5 mm/ngaøy. ⚫ Tieáp theo ñeán ngaøy thöù 11 thì chieàu daøi sôïi tô naám tieáp tuïc lan daøi ra khoaûng 31 mm vaø toác ñoä lan trung bình cuûa tô naám trong voøng 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 8 ñeán ngaøy thöù 11) ñaõ giaûm coøn khoaûng 2,7 mm/ngaøy. ⚫ Toå chöùc sôïi naám chaët cheõ hôn khi sôïi naám ñaït ñoä tuoåi 13 ngaøy, xuaát hieän beà maët khuaån laïc coù maøu traéng ngaø, ñoâi khi coù toâng maøu hôi vaøng vaø thænh thoaûng chaïy qua caùc chuøm sôïi naám beân döôùi. Baøo töû naûy maàm cho laïi tô thöù caáp. Luùc naøy chieàu daøi sôïi naám laø 39 mm vaø toác ñoä lan trung bình cuûa tô naám trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 11 ñeán ngaøy thöù 13) laø 4 mm/ngaøy. ⚫ Tieáp tuïc quan saùt ñeán ngaøy thöù 16 thì sôïi naám lan daøi ra theâm khoaûng 60 mm vaø toác ñoä lan trung bình cuûa tô naám ñaõ taêng leân raát nhanh trong voøng 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 13 ñeán ngaøy thöù 16) laø 7 mm/ngaøy. ⚫ Coøn ñeán ngaøy thöù 18 thì tô naám phaùt trieån nhanh nhaát laø 76 mm vaø toác ñoä lan trung bình cuûa tô naám trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 16 ñeán ngaøy thöù 18) laø 8 mm/ngaøy vaø gaàn lan tô heát oáng nghieäm. ⚫ Chính vì vaäy, neân duøng oáng nghieäm caáy taïi moät thôøi ñieåm laø ngaøy thöù 18 ñeå caáy chuyeàn gioáng caáp 2 laø toát nhaát. ⚫ Chuù yù: Trong quaù trình chôø cho thôøi gian tô naám phaùt trieån thì tô naám raát kî aùnh saùng do khi tieáp xuùc aùnh saùng tröïc tieáp chieáu vaøo (ñaëc bieät nhaát laø aùnh saùng tröïc tieáp maët trôøi) thì sôïi naám seõ chuyeån sang ngaû vaøng vaø cuõng coù theå quaû theå naám moïc luoân trong oáng nghieäm. Ñaây cuõng laø moät hình thöùc maø sôïi naám ñeå töï baûo veä tröôùc caùc böùc xaï nhieät cuûa aùnh saùng maët trôøi. Neân khi nhaân gioáng naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng thaïch thì phaûi tuyeät ñoái ñeå moâi tröôøng coù söï khueách taùn nheï vaø nhö vaäy thì tô naám seõ phaùt trieån toát treân moâi tröôøng thaïch. 4.1.2 Toác ñoä lan tô vaø ñaëc ñieåm tô naám treân moâi tröôøng haït Thöïc hieän vieäc caáy gioáng töø moâi tröôøng thaïch sau khi tô chaïy gaàn heát oáng nghieäm vaøo trong chai moâi tröôøng haït thoùc ñöôïc cung caáp theâm chaát dinh döôõng. Tieán haønh theo doõi vaø thu nhaän keát quaû. 49
  60. Hình 4.3: Tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït ❖ Döôùi ñaây laø baûng bieåu thò toác ñoä lan tô cuûa naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït (caáp 2) Baûng 4.2: Toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït Thôøi gian (ngaøy) Chieàu daøi tô naám (mm) 5 17 8 52 10 76 12 102 14 135 50
  61. 160 140 135 120 100 102 80 76 60 52 40 20 17 Chieàudaøinaám tô (mm) 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 Thôøi gian (ngaøy) Hình 4.4: Söï taêng tröôûng cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng haït ❖ Töø baûng 5.2 ta tính ñöôïc toác ñoä lan tô trung bình cuûa tô naám trong moâi tröôøng haït: ➢ Trong 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 5 ñeán ngaøy thöù 8): 11,7 mm/ngaøy. ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 8 ñeán ngaøy thöù 10): 12 mm/ngaøy. ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 10 ñeán ngaøy thöù 12): 13 mm/ngaøy. ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 12 ñeán ngaøy thöù 14): 16,5 mm/ngaøy. ❖ Nhaän xeùt: ⚫ Moâi tröôøng haït thoùc thöôøng duøng ñeå nhaân gioáng caáp 2 cho naám baøo ngö kim ñænh vì coù ñöôïc nhöõng thuaän lôïi nhö: ➢ Thaønh phaàn nguyeân lieäu cho moâi tröôøng dinh döôõng deã mua vaø deã tìm kieám. ➢ Giuùp cho caùc quaù trình thao taùc laøm deã daøng hôn. ➢ Laøm taêng theâm naêng suaát cho hieäu quaû cao hôn. 51
  62. ⚫ Moät thôøi gian sau quaù trình caáy gioáng töø moâi tröôøng thaïch sang moâi tröôøng haït thì 3 ngaøy ñaàu theo doõi chöa thaáy hieän töôïng tô naám bung sôïi, do tô naám chöa thích nghi ñöôïc vôùi moâi tröôøng môùi. Baét ñaàu ñeán ngaøy thöù 4 thì maãu caáy xuaát hieän caùc hieän töôïng bung tô xung quanh maãu caáy ñaõ laáy. Ñeán ngaøy thöù 5 thì sôïi tô naám vaãn tieáp tuïc phaùt trieån roài baét ñaàu bung sôïi ra töø nhieàu phía vaø baùm leân beà maët moâi tröôøng haït ñoù tô naám daøi khoaûng 17 mm. ⚫ Ñeán ngaøy thöù 8 thì sôïi tô naám aên saâu vaøo beân trong moâi tröôøng tô naám daøi khoaûng 52 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám lan nhanh trong voøng 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 5 ñeán ngaøy thöù 8) laø 11,7 mm/ngaøy. ⚫ Tieáp theo quan saùt ñeán ngaøy thöù 10 thì chieàu daøi tô naám lan daøi ra theâm khoaûng 76 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 8 ñeán ngaøy thöù 10) laø 12 mm/ngaøy. ⚫ Tieáp tuïc theo doõi ñeán ngaøy thöù 12 thì chieàu daøi tô naám vaãn phaùt trieån daøi ra khoaûng 102 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám vaãn tieáp tuïc lan nhanh trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 10 ñeán ngaøy thöù 12) laø 13 mm/ngaøy. ⚫ Coøn ñeán ngaøy thöù 14 thì tô naám phaùt trieån nhanh nhaát laø 135 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám ñaõ taêng leân raát nhanh trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 12 ñeán ngaøy thöù 14) laø 16,5 mm/ngaøy vaø lan ñaày heát chai thuyû tinh. ⚫ Vì vaäy neân duøng gioáng caáp 2 taïi thôøi ñieåm ngaøy thöù 14 ñeå caáy chuyeàn laøm gioáng caáp 3 laø toát nhaát. ⚫ Coù moät ñieàu nhaän thaáy toác ñoä lan tô treân moâi tröôøng caáp 2 (moâi tröôøng haït) nhanh hôn treân moâi tröôøng caáp 1 (moâi tröôøng thaïch). Ngoaøi ra khi so saùnh baûng 5.1 vaø baûng 5.2 taïi cuøng moät thôøi ñieåm 8 ngaøy thì chieàu daøi tô naám treân moâi tröôøng caáp 2 (moâi tröôøng haït) laø 52 mm. Coøn ñoái vôùi moâi tröôøng caáp 1 (moâi tröôøng thaïch) thì chieàu daøi cuûa tô naám taïi cuøng moät thôøi ñieåm ngaøy thöù 8 laø 23 mm. ⚫ Ñeå giaûi thích cho nguyeân nhaân naøy nhö sau: Do naám baøo ngö kim ñænh haáp thuï ñöôïc chaát dinh döôõng moâi tröôøng caáp 2 (moâi tröôøng haït) nhieàu hôn so vôùi moâi tröôøng caáp 1 (moâi tröôøng thaïch). 4.1.3 Toác ñoä lan tô vaø ñaëc ñieåm tô naám treân moâi tröôøng coïng Thöïc hieän vieäc caáy gioáng töø moâi tröôøng haït sau khi tô chaïy heát chai vaøo trong chai moâi tröôøng coïng mì ñöôïc cung caáp theâm chaát dinh döôõng. Tieán haønh theo doõi vaø thu nhaän keát quaû. 52
  63. Hình 4.5: Tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì ❖ Döôùi ñaây laø baûng bieåu thò toác ñoä lan tô cuûa naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì (caáp 3) Baûng 4.3: Toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì Thôøi gian (ngaøy) Chieàu daøi tô naám (mm) 4 18 6 25 8 32 11 56 13 68 16 112 53
  64. 120 112 100 80 68 60 56 40 32 20 18 25 Chieàudaøinaám tô (mm) 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Thôøi gian (ngaøy) Hình 4.6: Söï taêng tröôûng cuûa tô naám baøo ngö kim ñænh treân moâi tröôøng coïng mì ❖ Töø baûng 5.3 ta tính ñöôïc toác ñoä lan tô trung bình cuûa tô naám trong moâi tröôøng coïng mì: ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 4 ñeán ngaøy thöù 6): 3,5 mm/ngaøy. ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 6 ñeán ngaøy thöù 8): 3,5 mm/ngaøy. ➢ Trong 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 8 ñeán ngaøy thöù 11): 8 mm/ngaøy. ➢ Trong 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 11 ñeán ngaøy thöù 13): 6 mm/ngaøy. ➢ Trong 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 13 ñeán ngaøy thöù 16): 14,7 mm/ngaøy. ❖ Nhaän xeùt: ⚫ Moâi tröôøng coïng mì thöôøng duøng ñeå nhaân gioáng caáp 3 cho naám baøo ngö kim ñænh vì coù ñöôïc nhöõng thuaän lôïi nhö: ➢ Thaønh phaàn nguyeân lieäu cho moâi tröôøng dinh döôõng deã tìm kieám. ➢ Giuùp cho caùc quaù trình caáy gioáng deã daøng hôn. ➢ Laøm taêng theâm naêng suaát cho hieäu quaû cao hôn. 54
  65. ⚫ Moät thôøi gian sau quaù trình caáy gioáng töø moâi tröôøng haït thoùc sang moâi tröôøng coïng mì thì 2 ngaøy ñaàu theo doõi chöa thaáy hieän töôïng tô naám bung sôïi, do tô naám chöa thích nghi ñöôïc vôùi moâi tröôøng môùi. Baét ñaàu ñeán ngaøy thöù 3 thì maãu caáy xuaát hieän caùc hieän töôïng bung tô xung quanh maãu caáy ñaõ laáy. Ñeán ngaøy thöù 4 thì sôïi tô naám vaãn tieáp tuïc phaùt trieån roài baét ñaàu bung sôïi ra töø nhieàu phía vaø baùm leân beà maët moâi tröôøng coïng mì ñoù tô naám daøi khoaûng 18 mm. ⚫ Ñeán ngaøy thöù 6 thì sôïi tô naám aên saâu vaøo beân trong moâi tröôøng tô naám daøi khoaûng 25 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 4 ñeán ngaøy thöù 6) laø 3,5 mm/ngaøy. ⚫ Tieáp theo quan saùt ñeán ngaøy thöù 8 thì chieàu daøi tô naám lan daøi ra theâm khoaûng 32 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám lan daøi ra trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 6 ñeán ngaøy thöù 8) laø 3,5 mm/ngaøy. ⚫ Tieáp tuïc theo doõi ñeán ngaøy thöù 11 thì chieàu daøi tô naám vaãn phaùt trieån daøi ra khoaûng 56 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám taêng nhanh trong voøng 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 8 ñeán ngaøy thöù 11) laø 8 mm/ngaøy. ⚫ Coøn ñeán ngaøy thöù 13 thì tô naám phaùt trieån daøi ra khoaûng 68 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám giaûm xuoáng trong voøng 2 ngaøy (töø ngaøy thöù 11 ñeán ngaøy thöù 13) laø 6 mm/ngaøy. ⚫ Khi ñeán ngaøy thöù 16 thì tô naám phaùt trieån nhanh nhaát laø 112 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám ñaõ taêng leân raát nhanh trong voøng 3 ngaøy (töø ngaøy thöù 13 ñeán ngaøy thöù 16) laø 14,7 mm/ngaøy vaø lan ñaày heát chai thuyû tinh. ⚫ Vì vaäy neân duøng gioáng caáp 3 taïi thôøi ñieåm ngaøy thöù 16 ñeå caáy vaøo bòch phoâi laø toát nhaát. ⚫ Coù moät ñieàu nhaän thaáy toác ñoä lan tô treân moâi tröôøng caáp 3 (moâi tröôøng coïng mì) nhanh hôn treân moâi tröôøng caáp 1 (moâi tröôøng thaïch) nhöng chaäm hôn treân moâi tröôøng caáp 2 (moâi tröôøng haït). Ngoaøi ra khi so saùnh baûng 5.1, 5.2 vaø 5.3 taïi cuøng moät thôøi ñieåm 8 ngaøy thì chieàu daøi tô naám treân moâi tröôøng caáp 1 (moâi tröôøng thaïch) laø 23 mm vaø treân moâi tröôøng caáp 2 (moâi tröôøng haït) laø 52 mm. Coøn ñoái vôùi moâi tröôøng caáp 3 (moâi tröôøng coïng mì) taïi thôøi ñieåm 8 ngaøy laø 32 mm. ⚫ Ñeå giaûi thích cho nguyeân nhaân naøy nhö sau: Do naám baøo ngö kim ñænh haáp thuï ñöôïc chaát dinh döôõng treân moâi tröôøng caáp 3 (moâi tröôøng coïng mì) nhieàu hôn so vôùi moâi tröôøng caáp 1 (moâi tröôøng thaïch) vaø haáp thuï chaát dinh döôõng treân moâi tröôøng caáp 3 (moâi tröôøng coïng mì) laïi keùm hôn so vôùi moâi tröôøng caáp 2 (moâi tröôøng haït). 55
  66. 4.1.4 Ñaëc ñieåm sinh tröôûng nuoâi troàng khaûo nghieäm treân moâi tröôøng cô chaát maït cöa Hình 4.7: Bòch phoâi naám baøo ngö kim ñænh treân cô chaát maït cöa Baûng 4.4: Toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân cô chaát maït cöa Thôøi gian (ngaøy) Chieàu daøi tô naám (mm) 5 32 9 76 14 108 19 182 23 225 56
  67. 250 225 200 182 150 100 108 76 50 32 Chieàudaøinaám tô (mm) 0 0 5 10 15 20 25 Thôøi gian (ngaøy) Hình 4.8: Söï lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân cô chaát maït cöa ❖ Töø baûng 5.4 ta tính ñöôïc toác ñoä lan tô trung bình cuûa tô naám treân cô chaát maït cöa: ➢ Trong 4 ngaøy (töø ngaøy thöù 5 ñeán ngaøy thöù 9): 11 mm/ngaøy. ➢ Trong 5 ngaøy (töø ngaøy thöù 9 ñeán ngaøy thöù 14): 6,4 mm/ngaøy. ➢ Trong 5 ngaøy (töø ngaøy thöù 14 ñeán ngaøy thöù 19): 14,8 mm/ngaøy. ➢ Trong 4 ngaøy (töø ngaøy thöù 19 ñeán ngaøy thöù 23): 10,8 mm/ngaøy. ❖ Nhaän xeùt: ⚫ Theo keát quaû ôû treân thu thaäp ñöôïc cho thaáy: Sau khi caáy gioáng ñöôïc 6 ngaøy thì tô naám ñaõ thích nghi toát vôùi cô chaát môùi, tô naám aên töø trong ra ngoaøi taïo ra moät lôùp tô coù maøu vaøng vaø traéng. Ñeán ngaøy thöù 9 thì tô naám ñaõ hoaøn toaøn aên saâu hôn vaøo cô chaát môùi vaø coù bieåu hieän lan tô maïnh, luùc naøy chieàu daøi trung bình cuûa tô naám laø 11 mm/ngaøy. Nhöng tô naám phaùt trieån vaãn coøn thöa maûnh vaø cuõng chöa coù söï beàn keát chaët vôùi nhau. 57
  68. ⚫ Ñeán ngaøy thöù 14 thì tô naám ñaõ daøy hôn vaø keát caáu chaët cheõ vôùi nhau coù chieàu daøi khoaûng 108 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám trong voøng 5 ngaøy (töø ngaøy thöù 9 ñeán ngaøy thöù 14) giaûm xuoáng coøn 6,4 mm/ngaøy. ⚫ Tieáp theo quan saùt ñeán ngaøy thöù 19 thì chieàu daøi tô naám daøi ra theâm khoaûng 182 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám taêng nhanh nhaát trong voøng 5 ngaøy (töø ngaøy thöù 14 ñeán ngaøy thöù 19) laø 14,8 mm/ngaøy. ⚫ Theo doõi ñeán ngaøy thöù 23 thì chieàu daøi tô naám lan daøi ra theâm khoaûng 225 mm vaø toác ñoä trung bình cuûa tô naám giaûm nheï trong voøng 4 ngaøy (töø ngaøy thöù 19 ñeán ngaøy thöù 23) laø 10,8 mm/ngaøy. Khi naøy tô naám ñaõ chaïy gaàn heát bòch phoâi. ⚫ Sau khi caùc bòch phoâi ñaõ lan kín gaàn heát thì chuyeån vaøo nhaø nuoâi troàng ñeå chaêm soùc ra quaû theå, thaùo nuùt boâng ra vaø töôùi nöôùc leân treân bòch phoâi ñeå ñoùn naám. Löu yù nhaø nuoâi troàng naám phaûi luoân luoân töôùi nöôùc ñeå duy trì oån ñònh nhieät ñoä 21 - 270C vaø ñoä aåm khoaûng 90 - 95%. Sau 10 ngaøy, thì bòch phoâi baét ñaàu ra quaû theå, trong khoaûng thôøi gian töø 1 - 2 ngaøy thì coù theå thu hoaïch ñöôïc. Khi thu hoaïch naám ta neân löïa choïn thôøi ñieåm naám vöøa (khoâng neân quaù to vaø cuõng khoâng neân quaù nhoû) luùc naøy thì tai naám chöùa nhieàu chaát dinh döôõng nhaát, khi tai naám caøng lôùn seõ laøm giaûm ñi chaát dinh döôõng cuûa naám. Neân thu hoaïch naám khi ñöôøng kính khoaûng 4 - 8 cm. 58
  69. CHÖÔNG 5: KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 5.1 KEÁT LUAÄN ❖ Khaûo saùt toác ñoä lan tô naám baøo ngö kim ñænh treân 3 moâi tröôøng laø moâi tröôøng thaïch (gioáng caáp 1), moâi tröôøng haït thoùc (gioáng caáp 2), moâi tröôøng coïng mì (gioáng caáp 3) vaø ñaëc bieät laø moâi tröôøng nuoâi troàng quaû theå treân cô chaát maït cöa. Vì vaäy toâi keát luaän nhö sau: ⚫ Trong quaù trình caáy chuyeàn töø moâi tröôøng thaïch (gioáng caáp 1) sang moâi tröôøng haït thoùc (gioáng caáp 2) ta neân choïn ngay giai ñoaïn phaùt trieån cuûa tô naám taïi thôøi ñieåm ngaøy thöù 18. Coøn ñoái vôùi moâi tröôøng haït thoùc (gioáng caáp 2) taïi thôøi ñieåm ngaøy thöù 14 ñeå caáy sang moâi tröôøng coïng mì (gioáng caáp 3) vaø moâi tröôøng nuoâi troàng quaû theå treân cô chaát maït cöa (bòch phoâi). Do 2 thôøi ñieåm naøy tô naám phaùt trieån maïnh vaø tyû leä ñaït chaát löôïng cao. ⚫ Ngaøy nay pheá lieäu maït cöa ñaõ trôû thaønh cô chaát ñöôïc söû duïng phoå bieán trong nuoâi troàng naám. Ngoaøi ra söû duïng maït cöa giuùp giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng vaø taêng theâm thu nhaäp. ⚫ Nhöõng öu ñieåm cuûa naám baøo ngö kim ñænh laø thích öùng nhieät roäng, coù maøu saéc röïc rôõ, coù muøi thôm, deã nuoâi troàng, quaû theå nhoû keát chuøm deã thu haùi, naám cuõng baûo quaûn ñöôïc laâu. Hieän taïi naám baøo ngö kim ñænh chöa ñöôïc nuoâi troàng phoå bieán trong nöôùc ta nhöng trong töông lai seõ ñöôïc phoå bieán roäng raõi. ⚫ Nuoâi troàng naám cuõng goùp phaàn taêng hieäu quaû kinh teá cho ngöôøi daân, taêng theâm thu nhaäp cao xoaù ñoùi giaûm ngheøo ôû caùc vuøng saâu vaø vuøng xa ôû nöôùc ta. 5.2 KIEÁN NGHÒ ❖ Trong suoát quaù trình nuoâi troàng naám baøo ngö kim ñænh ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû trong nghieân cöùu toâi coù nhöõng kieán nghò nhö sau: ⚫ Neân tìm hieåu kyõ hôn ñeå coù ñöôïc nhöõng öu ñieåm toát nhaát cho quy trình nuoâi troàng naám baøo ngö kim ñænh. Caàn quan troïng ñeán ñieàu kieän nuoâi troàng, nhieät ñoä, ñoä aåm, aùnh saùng ñeå cho ñöôïc naêng suaát cao hôn. Vì vaäy naám baøo ngö kim ñænh môùi ñaït ñöôïc hieäu suaát sinh hoïc nhö mong muoán. ⚫ Neân nghieân cöùu theâm veà caùc thaønh phaàn hoaù hoïc vaø ñaëc tính sinh hoïc cuûa naám baøo ngö kim ñænh vaø caàn coù nhieàu thöû nghieäm hôn ñeå khaúng ñònh ñöôïc giaù trò dinh döôõng vaø giaù trò döôïc lieäu. Nhaèm giuùp cho quaûng caùo naám môùi naøy ñeán ngöôøi tieâu duøng vaø phuïc vuï cho vieäc xuaát khaåu. 59
  70. ⚫ Caàn thöïc hieän theâm caùc thöû nghieäm nuoâi troàng naám baøo ngö kim ñænh treân caùc moâi tröôøng cô chaát khaùc nhau nhö: baõ caø pheâ, voû traáu, baõ mía, cuøi baép, voû döøa, rôm raï, ⚫ Ngoaøi ra caàn tìm hieåu theâm veà cô chaát maït chaát coøn coù coâng duïng laøm phaân boùn ñeå troàng naám rôm vaø troàng caây laø raát toát. ⚫ Neân tìm hieåu theâm caùc beänh veà naám vaø nghieân cöùu tìm ra caùc bieän phaùp ñeå khaéc phuïc caùc beänh veà naám ñeå caûi thieän naêng suaát khi nuoâi troàng naám. ⚫ Nhaø nöôùc neân khuyeán khích theâm caùc nhaø ñaàu tö môû roäng ñeå phaùt trieån moâ hình troàng naám giuùp cho xoaù ñoùi giaûm ngheøo. ⚫ Caùc tröôøng ñaïi hoïc caàn hôïp taùc chung caùc trung taâm nghieân cöùu ñeå tìm ra caùc gioáng lai taïo môùi ñeå ñaït ñöôïc chaát löôïng cao, thuaàn chuûng, coù khaû naêng khaùng khuaån, khoâng coù maàm beänh ñeå taïo ra saûn phaåm ñaït chaát löôïng cho nhu caàu thò tröôøng. ⚫ Caùc traïi nuoâi troàng naám vaø caùc cô sôû saûn xuaát naám caàn hôïp taùc chaët cheõ vôùi nhau ñeå hình thaønh khu taäp trung nhaèm giuùp cho giaûm chi phí vaän chuyeån vaø coù nhieàu voán ñeå ñaàu tö ñeå saûn xuaát. ⚫ Caùc tröôøng ñaïi hoïc neân môû theâm caùc phoøng thí nghieäm nuoâi caáy naám ñeå giuùp cho sinh vieân hieåu bieát theâm veà caùch chaêm soùc naám. ⚫ Neân söû duïng caùc khoa hoïc coâng ngheä hieän ñaïi ñeå aùp duïng vaøo quy trình saûn xuaát kheùp kín. ⚫ Neân khai thaùc caùc nguyeân lieäu xung quanh hieän coù vaø cuøng hôïp taùc vôùi caùc nhaø kyõ thuaät, nhaø saûn xuaát vaø doanh nghieäp taïo lieân keát chaët cheõ ñeå cuøng phaùt trieån nuoâi troàng naám. ⚫ Ñeå cho sinh vieân naém vöõng kieán thöùc vaø laøm quen theâm nhieàu caùc thöû nghieäm khaùc caàn coù nhieàu thôøi gian daøi ñeå bieát theâm veà quy trình nuoâi troàng naám laøm sao ñeå taïo ñieàu kieän cho naêng suaát cao ñaït hieäu quaû toát. 60
  71. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO TIEÁNG VIEÄT 1. Nguyeãn Laân Duõng (2008). Coâng ngheä nuoâi troàng naám T1,T2. NXB Noâng nghieäp. 2. GS.PTS.Nguyeãn Höõu Ñoáng, Ñình Xuaân Linh, KS.Nguyeãn Thi Sôn, TS.Zani Federico (2005). Naám aên cô sôû khoa hoïc vaø coâng ngheä nuoâi troàng. NXB Noâng nghieäp. 3. Trònh Tam Kieät (1998). Naám lôùn ôû Vieät Nam. NXB khoa hoïc vaø kyõ thuaät Haø Noäi. 4. Nguyeãn Thò Thanh Kieàu (2004). Nghieân cöùu söï phaân huyû Lignin cuûa moät soá naám ñaûm vaø khaû naêng öùng duïng. Luaän aùn Tieán só sinh hoïc. Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Töï nhieân TP.HCM. 5. Leâ Duy Thaéng (2006). Kyõ thuaät troàng naám, taäp I. Nuoâi troàng moät soá naám aên thoâng duïng ôû Vieät Nam. NXB Noâng nghieäp TP.HCM. 6. Nguyeãn Höông Traø, Ñoã Taán Phaùt (2017). Quy trình troàng naám baøo ngö vaøng baèng phöông phaùp höõu cô cho naêng suaát vaø chaát löôïng cao. Ñaïi hoïc Laïc Hoàng - Sôû Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Ñoàng Nai. TIEÁNG ANH 7. Bandopadhyay, S. (2013). Effect of supplementing rice straw with water hyacinth on the yield and nutritional qualities of oyster mushrooms (Pleurotus spp.). Micologia Aplicada International. 25(2). pp. 15-21. 8. Gregori, A., M. Svagelj and J. Pohleven. (2007). Cultivation Techniques and medicinal Properties of Pleurotus spp. Food Technol. Biotechnol. 45(3). pp. 238-249. 9. Musieba, F. , S. Okoth, R. K. Mibey, S. Wanjiku, K. Moraa. (2013). Proximate Composition, Amino Acids and Vitamins Profile of Pleurotus citrinopileatus Singer: An Indigenous Mushroom in Kenya. American Journal of Food Technology. 8 (3). pp. 200-206. 10. Rosnina A.G., Tan Y.S., Noorlidah A. and Vikineswary S. (2016). Morphological and molecular characterization of yellow oyster mushroom. Pleurotus citrinopileatus, hybrids obtained by interspecies mating. World Journal of Microbiology and Biotechnology. 32 (2). pp. 1-9. 11. Rushita, S., M. Vijayakumar, A. Noorlidah, M. Ameen Abdulla and S. Vikineswary. (2013). Effect of Pleurotus citrinopileatus on blood glucose, insulin 61
  72. and catalase of streptozotocin-included type2 diabetes mellitus rats. The Journal of Animal & Plant Sciences. 23 (6). pp. 1566-1571. 12. Singer, R. (1943). ”Das System der Agaricales, III”. Annals of Mycology. 13. Stamets, P. (2000). Growing gourmet and medicinal mushrooms. Ten Speed Press. pp. 274-289. 62
  73. PHUÏ LUÏC Hình 5.1: Quaû theå daïng san hoâ Hình 5.2: Quaû theå daïng duøi troáng 63
  74. Hình 5.3: Quaû theå daïng pheãu Hình 5.4: Quaû theå daïng baùn caàu leäch Hình 5.5: Quaû theå naám baøo ngö kim ñænh daïng laù luïc bình 64