Tóm tắt Luận văn Quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

Nội dung text: Tóm tắt Luận văn Quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÍ GIÁO DỤC NGUYỄN THÀNH TRUNG QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ HỘI - 2019
2. Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trịnh Văn Cường Phản biện 1: Phản biện 2: Luận văn sẽ được bảo vệ tại hội đồng chấm luận văn thạc sĩ họp tại Học viện Quản lý giáo dục Vào hồi giờ phút ngày tháng năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Quản lý giáo dục
3. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay cuộc cách mạng khoa học- công nghệ tiếp tục phát triển với những bước tiến nhảy vọt, đưa thế giới từ kỷ kinh tế. Chính vì thế, các nước này đã có những bước tiến dài trong phát triển kinh tế - xã hội. nguyên công nghiệp sang kỷ nguyên công nghệ thông tin và kinh tế tri thức. Khoa học công nghệ trở thành động lực cơ bản của sự phát triển kinh tế - xã hội, mà nền tảng của sự phát triển này là giáo dục - đào tạo. Khi hoạch định phát triển kinh tế, nhiều nước đã đặt giáo dục vào vị trí trung tâm, coi giáo dục là điều kiện phát triển Định hướng cơ bản của công cuộc đổi mới giáo dục còn được chỉ rõ trong các Nghị quyết của Trung ương Đảng về vấn đề giáo dục và đào tạo là cần phải đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện dạy học vào quá trình dạy học. Để đạt mục tiêu chiến lược đề ra, giáo dục Việt Nam đã không ngừng đổi mới nội dung chương trình và phương pháp dạy học với nhiều mô hình, biện pháp khác nhau nhằm mở rộng quy mô, nâng cao tính tích cực trong dạy học, chống lại thói quen học tập thụ động. Muốn vậy cần phải nâng cao, cải tiến đồng bộ các thành tố liên quan, trong đó thiết bị dạy học là một thành tố quan trọng. Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đạo tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” cũng đã nêu rõ quan điểm: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”. Cùng với đó là chỉ ra nhiệm vụ, giải pháp cụ thể: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Bởi vậy, trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học trong các trường THCS hiện nay không thể không nghiên cứu việc quản lý, chỉ đạo sử dụng thiết bị dạy học. TBDH đầy đủ là một trong những điều kiện quyết định thành công việc đổi mới phương pháp dạy học. Thiết bị dạy học là phương tiện, là một 1
4. trong những điều kiện cần thiết để giáo viên thực hiện các nội dung giáo dục, giáo dưỡng và phát triển trí tuệ, khơi dậy tố chất thông minh của học sinh. Những năm qua bằng sự cố gắng của các nhà trường trong việc trang bị, sử dụng và bảo quản TBDH được tăng cường cả về số và chất lượng. Việc quản lý, sử dụng TBDH ở các trường THCS trong huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đã mang lại một số hiệu quả nhất định như đã tạo ra một không khí học tập mới mẻ, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên và học sinh tiến hành các hoạt động dạy và học một cách sinh động, hấp dẫn, Tuy vậy thực tế trang bị, bảo quản, sử dụng TBDH ở các nhà trường THCS trên địa bàn huyện còn nhiều bất cập. Cụ thể: Do kinh phí còn hạn hẹp nên việc trang bị TBDH thiếu đồng bộ, chưa đủ chủng loại, thiếu phòng thực hành thí nghiệm, phòng học bộ môn, việc bổ sung TBDH chưa thường xuyên, Công tác quản lý, sử dụng và bảo quản TBDH ở các trường chưa được quan tâm đúng mức, chưa đáp ứng trước yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng dạy học. Việc bảo quản TBDH phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: trình độ của cán bộ, giáo viên phụ trách TBDH, sự nhiệt tình và trách nhiệm của giáo viên các bộ môn, cùng với đó là công tác quản lý TBDH của cán bộ quản lý ở các nhà trường THCS. Mặt khác, nhận thức của cán bộ, giáo viên về sử dụng phương tiện dạy học còn hạn chế, tần suất sử dụng TBDH chưa cao (Đặc biệt là những TBDH hiện đại). Một bộ phận giáo viên còn có tâm lí ngại sử dụng TBDH. Thực tế hiện nay ở nhiều trường THCS huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh công tác quản lý TBDH còn chưa khoa học, việc sử dụng TBDH của giáo viên trong quá trình dạy học chỉ mang tính hình thức, TBDH được dùng như trực quan minh hoạ kiến thức của bài học, giáo viên chưa chú trọng tới việc dùng TBDH để tổ chức và điều khiển các hoạt động nhận thức của học sinh, giúp hình thành kiến thức mới cho học sinh. Vì vậy, việc sử dụng thiết bị trường học và ứng dụng vào phương pháp dạy học còn hạn chế, công tác quản lý TBDH ở các trường học cũng chưa được quan tâm, chưa chỉ đạo sát sao, chưa đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng dạy và học. Vì những lý do về lý luận và thực tiễn nêu trên, tác giả chọn đề tài: "Quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học của các nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Thiết bị dạy học ở trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3.2. Đối tượng nghiên cứu 2
5. Quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý thiết bị dạy học trường Trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4.3. Đề xuất biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 5.1. Về đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5.2. Về chủ thể quản lý Hiệu các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. 5.3. Về thời gian nghiên cứu - Thời gian 3 năm học trở lại đây (từ năm học 2016- 2017 đến năm học 2018 - 2019). 5.4. Về địa bàn, khách thể điều tra Đề tài khảo sát các khách thể gồm: 11 CBQL, 80 GV, 200 HS tại 5 trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. 6. Giả thuyết khoa học Thiết bị dạy học là một trong những yếu tố quyết định đến hiệu quả dạy và học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, việc trang bị đồng bộ thiết bị dạy học là vấn đề cần được ưu tiên trong mỗi nhà trường. Công tác quản lý thiết bị dạy học ở các trường THCS trên địa bàn huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh trong những năm qua đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy vậy, trong hoạt động quản lý cũng còn một số hạn chế, bất cập. Vì thế, việc khảo sát đúng được thực trạng, lựa chọn, đề xuất và áp dụng được một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học phù hợp thực tiễn ở các trường THCS trên địa bàn huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh sẽ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. 7. Phương pháp nghiên cứu. Để thực hiện việc nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau: 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống những vấn đề lý luận và các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài qua sách, báo và tài liệu tham khảo có liên quan đến công tác quản lý TBDH bao gồm: + Tìm hiểu các khái niệm có liên quan đến đề tài. 3
6. + Các tài liệu văn kiện của Đảng, chính sách của nhà nước về phát triển GD &ĐT, các quy định về quản lý nhà trường nói chung, quản lý thiết bị dạy học nói riêng. + Các kết quả nghiên cứu, tài liệu trong nước và ngoài nước về phát triển giáo dục, về quản lý thiết bị dạy học trong giai đoạn hiện nay. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1 Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Tìm hiểu thực trạng về một số vấn đề có liên quan đến đề tài nghiên cứu bằng hệ thống câu hỏi có liên quan đến nội dung quản lý thiết bị dạy học ở các trường THCS. 7.2.2 Phương pháp quan sát; Tiến hành quan sát việc sử dụng và bảo quản TBDH của giáo viên và cán bộ quản lý TBDH ở các trường THCS trên địa bàn huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh để thu thập thông tin liên quan đến đề tài nghiên cứu. 7.2.3 Phương pháp chuyên gia; Thông qua bảng hỏi ý kiến chuyên gia, các cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên có kinh nghiệm để khảo sát thực trạng trang bị, bảo quản, sử dụng TBDH và biện pháp quản lý TBDH ở các trường THCS trên địa bàn huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. 7.2.4 Phương pháp toán thống kê Xử lí kết quả điều tra bằng phương pháp tính phần trăm (%) và tính giá trị trung bình nhằm phân tích, đánh giá thực trạng để làm cơ sở đề ra biện pháp thích hợp. 8. Những đóng góp mới của luận văn Luận văn góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận về quản lý việc trang bị, bảo quản và sử dụng TBDH ở các trường THCS; mô tả, phân tích thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Đề tài gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý thiết bị dạy học trường Trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Chương 2: Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Chương 3: Biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường Trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4
7. Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu về thiết bị dạy học trong trường phổ thông Thiết bị dạy học là một trong những thành tố cơ bản hỗ trợ tối đa cho hoạt động dạy học. Yêu cầu đổi mới giáo dục, một trong những yếu tố đặt ra là đổi mới nội dung và phương pháp dạy học, do vậy tất yếu kéo theo việc đổi mới cơ sở vật chất nói chung và thiết bị dạy học nói riêng, đặc biệt là hoạt động quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học, quá trình có tác động trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả của hoạt động dạy và học, thể hiện cụ thể nội dung dạy học và hỗ trợ thực hiện các phương pháp dạy học tích cực Chính vì lý do đó, việc tìm hiểu về thiết bị dạy học cũng được nhiều nhà nghiên cứu khoa học, nhà quản lý giáo dục trong và ngoài nước quan tâm đến trong quá trình xây dựng và đổi mới dạy học cũng như giáo dục. Trong phạm vi cho phép có thể đề cập đến một số nghiên cứu sau: Chủ đề hội nghị “Phát triển các phương tiện thích hợp để dạy và học” được đưa ra thảo luận giữa các nước Châu Á- Thái Bình Dương tổ chức tại Tokyo năm 1979 đề cập đến những yêu cầu khi trang bị và sử dụng TBDH [24, tr.46]. Trong tài liệu: “Một số vấn đề lí luận và thực tiễn của việc xây dựng sử dụng cơ sở vật chất và TBDH ở trường phổ thông Việt Nam” tác giả Trần Quốc Đắc đã đưa ra các quan điểm làm cơ sở cho việc sử dụng TBDH, xác định vị trí, vai trò của cơ sở vật chất TBDH ở trường phổ thông. Các tác giả trong công trình nghiên cứu trên đã nhận định: “TBDH phải được sử dụng, hiệu quả sử dụng là mục tiêu cơ bản nhất và là mục tiêu duy nhất của toàn bộ công tác thiết bị trường học. Sử dụng có hiệu quả TBDH là một nhiệm vụ nặng nề, khó khăn của người thầy giáo. Điều này đòi hỏi người thầy giáo phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao với yêu cầu sử dụng TBDH. Người GV không những cần hiểu biết về TBDH, về kỹ thuật sử dụng chúng mà còn hiểu sâu về phương pháp dạy học với yêu cầu sử dụng TBDH: sử dụng TBDH với mục đích gì, lúc nào, liều lượng bao nhiêu, đặc điểm tâm lí sinh viên ra sao; sinh viên cần tham gia hoạt động như thế nào khi dạy học có sử dụng TBDH, sử dụng TBDH như thế nào để khơi dậy lòng say mê học tập, phát huy tính tích cực, năng lực sáng tạo và bồi dưỡng nhân cách cho sinh viên” [40]. Trong giáo trình: “Lý luận dạy học ở trường THCS” [2] do Nguyễn Ngọc Bảo và Trần Kiểm viết đã dành một chương (chương 5) để viết về phương tiện dạy học. Theo tác giả, phương tiện dạy học có ý nghĩa quan trọng trong việc vận dụng phương pháp dạy học. Bên cạnh việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, hiện nay các trường THCS đã được trang bị nhiều phương tiện dạy học. Vì vậy GV cần phải nắm được khái niệm phương tiện dạy 5
8. học, các loại phương tiện dạy học, cách sử dụng, bảo quản từng loại phương tiện dạy học, đặc biệt là phương tiện dạy học kỹ thuật. 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học trong trường phổ thông Tác giả Lotx Klinbơ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của quản lý thiết bị dạy học (còn được gọi là đồ dùng dạy học, thiết bị dạy học, dụng cụ dạy học ), TBDH là tất cả những phương tiện vật chất cần thiết cho giáo viên và học sinh tổ chức và tiến hành hợp lý, có hiệu quả quá trình giáo dưỡng và giáo dục ở các môn học, cấp học [34]. Trần Quốc Bảo với đề tài “Các biện pháp của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất kỹ thuật (CSVC-KT) phục vụ cho việc dạy và học ở trường THPT công lập thành phố Hồ Chí Minh” [7] đã khảo sát và phân thực trạng quản lý CSVC-KT ở một số trường THPT tại thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng CSVC-KT phục vụ cho việc dạy-học ở trường THPT công lập thành phố Hồ Chí Minh. Trần Duy Hân với đề tài: “Biện pháp quản lý phương tiện dạy học của Hiệu trưởng các trường THCS trên địa bàn thành phố Huế đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay” [14], tác giả đã nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng việc quản lý phương tiện dạy học của Hiệu trưởng, xác lập các biện pháp quản lý phương tiện dạy học có hiệu quả của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Huế, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay. Khái quát chung các công trình nghiên cứu thiết bị giáo dục và quản lý thiết bị giáo dục cho thấy các nghiên cứu đã làm rõ vai trò, nội dung cơ bản để nâng cao cơ sở vật chất, trang thiết bị giáo dục trên nhiều góc độ khác nhau, để thấy được tầm quan trọng của thiết bị giáo dục. Đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học trường THCS. Tuy nhiên, đối với huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh là một trong những huyện đang có đà phát triển với khu công nghiệp và nông nghiệp. Tuy nhiên, vẫn còn rất hạn chế trong vấn đề tìm hiểu và đưa ra các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hoạt động quản lý thiết bị dạy học mà quan trọng hơn hết là hoạt động quản lý sử dụng thiết bị dạy học- hoạt động có ảnh hưởng trực tiếp đến việc phát huy được vai trò của thiết bị dạy học để phục vụ cho hoạt động dạy và học. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Hoạt động "quản lý" bao giờ cũng gắn với hoạt động có ý thức của con người và toàn xã hội dưới tác động của hoàn cảnh nhằm định hướng sự vận động và phát triển của đối tượng cần quản lý theo một mục đích nhất định. Quản lý được hiểu là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra công việc của các thành viên trong tổ chức, huy động và sử dụng mọi nguồn lực của tổ chức một cách hiệu quả để đạt những mục tiêu của tổ chức. 6
9. 1.2.2. Quản lý giáo dục Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau, đến tất cả các khâu, các bộ phận của hệ thống giáo dục, nhằm đảm bảo cho các cơ quan trong hệ thống vận hành tối ưu. Đảm bảo sự phát triển mở rộng cả về số lượng và chất lượng để đạt tới mục tiêu giáo dục. 1.2.3. Thiết bị dạy học Thiết bị dạy học là hệ thống những đối tượng vật chất, những phương tiện kỹ thuật và những sản phẩm công nghệ được tạo ra được giáo viên, học sinh sử dụng trong quá trình dạy-học, nhằm góp phần thực hiện các mục tiêu dạy học. 1.2.4. Quản lý thiết bị dạy học Quản lý thiết bị dạy học là sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý đến hệ thống TBDH để xây dựng, trang bị, bảo quản và tổ chức khai thác sử dụng có hiệu quả các thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. 1.3. Yêu cầu của đổi mới giáo dục và vấn đề đặt ra quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 1.3.1. Định hướng đổi mới giáo dục phổ thông Trong bối cảnh đó, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa XI) đã thông qua Nghị quyết về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Ngày 27/3/2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 404/QĐ-TTg phê duyệt Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Mục tiêu đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”. Thực hiện các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, chương trình giáo dục phổ thông mới được xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực của người học, tạo môi trường học tập và rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần; trở thành người học tích cực, tự tin, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời; có những phẩm chất tốt đẹp và năng lực cần thiết để trở thành người công dân có trách nhiệm, người lao động có văn hóa, cần cù, sáng tạo, đáp ứng nhu 7
10. cầu phát triển của cá nhân và yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới. 1.3.2. Chương trình giáo dục phổ thông mới và yêu cầu về quản lý thiết bị dạy học đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới Để thực hiện chương trình GDPT mới cần xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt đang là mục tiêu hướng tới của ngành giáo dục trong đổi mới giáo dục phổ thông. Do vậy, yêu cầu về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học tại các trường THCS nói riêng và các trường phổ thông đáp ứng yêu cầu Chương trình GDPT rất cần thiết. 1.4. Thiết bị dạy học trong trường THCS 1.4.1. Vị trí, vai trò của thiết bị dạy học trong trường THCS Các TBDH là công vụ hỗ trợ đắc lực trong tiết dạy, tránh được tình trạng truyền thụ kiến thức một chiều, giúp tiết dạy trở nên sinh động, dễ hiểu; giúp người giáo viên nâng cao năng lực sáng tạo của mình trong công tác giảng dạy; tăng hiệu quả hoạt động nhận thức của học sinh, lý thuyết được kết hợp với thực hành, minh họa giúp cho HS nhớ kiến thức lâu và sâu sắc hơn, tạo cho HS những tình cảm tốt đẹp với môn học. 1.4.2. Nguyên tắc sử dụng thiết bị trong dạy học ở trường THCS Sử dụng TBDH phải phù hợp với yêu cầu, mục đích sử dụng, nội dung bài học. Các thiết bị dạy học phải được bố trí tuyệt đối an toàn cho giáo viên và học sinh trong và ngoài giờ học. Đảm bảo phù hợp với đối tượng, đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh, khả năng tư duy của học sinh. Sử dụng TBDH đúng mức độ và cường độ và phải mang tính khoa học, trực quan, phù hợp với các yêu cầu về mặt sư phạm. 1.4.3. Phân loại TBDH trong trường THCS a. Căn cứ vào thời gian xuất hiện b. Căn cứ theo cách sử dụng 1.4.4. Lực lượng bảo quản và sử dụng thiết bị dạy học Lực lượng sử dụng TBDH bao gồm các đối tượng tham gia vào hoạt động dạy học trong đó những lực lượng chủ chốt tham gia vào hoạt động dạy và học đó là: giáo viên là lực lượng chính, học sinh, cán bộ thiết bị, cán bộ quản lý, tổ/nhóm chuyên môn. 1.5. Nội dung quản lý thiết bị dạy học trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 1.5.1. Xây dựng kế hoạch mua sắm, bổ sung, hoàn chỉnh hệ thống TBDH 1.5.2. Quản lý việc thực hiện đầu tư mua sắm TBDH 1.5.3. Quản lý khai thác, sử dụng thiết bị dạy học 1.5.4. Quản lý việc bảo trì, bảo dưỡng thiết bị dạy học 1.5.5. Quản lý việc xã hội hoá TBDH trong trường THCS 8
11. 1.5.6. Kiểm tra, đánh giá hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thiết bị dạy học trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 1.6.1. Nhận thức của CBQL, giáo viên đến việc quản lý TBDH 1.6.2. Năng lực quản lý TBDH của cán bộ quản lý trong trường THCS 1.6.3. Năng lực sử dụng TBDH của giáo viên tại các trường THCS 1.6.4. Nguồn lực tài chính của nhà trường 1.6.5. Sự tiến bộ, phát triển của khoa học kĩ thuật 1.6.6. Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 1.6.7. Chính sách của ngành giáo dục và đào tạo về nâng cao chất lượng giáo dục 1.6.8. Nguồn kinh phí từ ngân sách sử dụng cho việc mua sắm, bảo trì trang thiết bị dạy học của các trường THCS TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 Thiết bị dạy học là một trong những phương tiện quan trọng góp phần nâng cao chất lượng dạy học, là nội dung và nguồn thông tin giúp cho GV và HS tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh. Vì vậy, huy động mọi nguồn lực để xây dựng một hệ thống TBDH là việc làm cấp bách và cần thiết. Đối Hiệu trưởng trường THCS cần phải nhận thức sâu sắc cơ sở lý luận của TBDH. Từ đó, làm cơ sở cho công tác quản lý, chỉ đạo và đề ra các quyết định quản lý cho sát với tình hình thực tế của nhà trường và phù hợp với các cơ sở lý luận của TBDH. Nhằm quản lý TBDH có hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường THPT. Để TBDH tác động tích cực đến hiệu quả dạy học của GV, cần phải hiểu và thực hiện việc tác động vào 3 thành phần cơ bản xoay quanh vào TBDH bao gồm: quản lý việc đầu tư mua sắm thiết bị dạy học; quản lý khai thác, sử dụng thiết bị dạy học và quản lý việc bảo trì, bảo dưỡng thiết bị dạy học. Mức độ thực hiện quản lý TBDH tùy thuộc điều kiện cụ thể của từng trường, từng địa bàn và năng lực quản lý của Hiệu trưởng đến nhận thức, kĩ năng của từng GV Luận văn đã nghiên cứu một cách có hệ thống, tác giả đã khái quát được những vấn đề then chốt về lý luận quản lý, làm rõ cơ sở lý luận về TBDH và quản lý TBDH ở trường THCS như: khái niệm, vị trí, vai trò, ý nghĩa, phân loại, nguyên tắc; Tầm quan trọng của quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học sơ sở; Yêu cầu của việc quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học cơ sở; Nội dung quản lý TBDH và các yêu tố ảnh hưởng đến quản lý TBDH ở trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 9
12. CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG VIỆC QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục ở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh 2.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện Yên Phong 2.1.2. Tình hình giáo dục huyện Yên Phong Toàn huyện có 52 trường, 1.176 lớp với 41.064 học sinh Tổng số cán bộ giáo viên, nhân viên: 1277, trong đó: CBQL: 101; giáo viên: 1082; nhân viên: 94. 2.1.3. Khái quát giáo dục Trung học cơ sở huyện Yên Phong 2.1.3.1. Về qui mô và chất lượng giáo dục 2.1.3.2. Đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên 2.1.4. Đội ngũ nhân viên phụ trách TBDH Trong tổng 15 trường có 10 trường có CBTB đúng chuyên môn còn 5 trường là GV kiêm nhiệm, có trình độ đào tạo đạt chuẩn, tỉ lệ trên chuẩn chưa cao. 2.2. Tổ chức hoạt động khảo sát 2.2.1. Mục tiêu khảo sát 2.2.2. Nội dung khảo sát 2.2.3. Đối tượng khảo sát 2.2.4. Phương pháp khảo sát 2.2.5. Cách đánh giá 2.3. Thực trạng thiết bị dạy học và sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 2.3.1. Nhận thức về vai trò của thiết bị dạy học ở trường trung học cơ sở 2.3.2. Thực trạng thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh 2.3.2.1. Hiện trạng thiết bị dạy học tại 5 trường trung học cơ sở được khảo sát 2.3.2.2. Đánh giá về mức độ đáp ứng của thiết bị dạy học so với yêu cầu của hoạt động dạy và học 2.3.2.3. Đánh giá về chất lượng thiết bị dạy học 2.3.2.4. Đánh giá về mức độ đồng bộ của thiết bị dạy học 10
13. 2.3.2.5. Đánh giá về tính hiện đại của thiết bị dạy học 2.3.3. Thực trạng mua sắm thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh 2.3.4. Thực trạng sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh 2.3.4.1. Mức độ tuân thủ các nguyên tắc khi sử dụng thiết bị dạy học của giáo viên 2.3.4.2. Đánh giá về mức độ giáo viên hiểu tính năng và tác dụng của thiết bị dạy học 2.3.4.3. Mức độ thành thạo của giáo viên khi sử dụng thiết bị dạy học 2.3.4.4. Tác dụng sử dụng thiết bị dạy học vào dạy học 2.3.4.5. Mức độ sử dụng thiết bị dạy học của giáo viên trong dạy học 2.3.4.6. Những khó khăn giáo viên gặp phải khi sử dụng thiết bị dạy học 2.3.5. Thực trạng bảo trì, bảo dưỡng thiết bị dạy họ cở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh 2.4. Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 2.4.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về vai trò của quản lý thiết bị dạy học trong trường trung học cơ sở Biểu đồ 2.5. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về vai trò của quản lý TBDH trong trường THCS 2.4.2. Thực trạng tổ chức đầu tư mua sắm thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh Hằng năm các trường đã lập kế hoạch mua sắm bổ sung TBDH, các tài liệu tham khảo phục vụ cho dạy học. Chỉ đạo việc bảo quản, sử dụng TBDH trong nhà trường một cách tiết kiệm. Phân công GV có năng lực, trách nhiệm có chuyên môn phụ trách phòng vật tư, phòng thư viện và đồng thời có kế hoạch bồi dưỡng nhằm nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ thư viện, động viên việc tự học, tự bồi dưỡng để tiếp cận và sử dụng thành thạo các thiết bị mới. Tuy nhiên, việc trang bị TBDH chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách 11
14. nhà nước cấp, số lượng còn thiếu, chất lượng chưa đảm bảo, TBDH hiện đại đã được đầu tư mua sắm nhưng số lượng chưa nhiều, không đều. Điều đó có thể thấy được nguyên nhân khiến GV ít sử dụng TBDH và kỹ năng sử dụng TBDH của một số GV chưa biết sử dụng hoặc sử dụng chưa thành thạo. Việc tổ chức mua sắm cũng còn bất cập về quy trình: tìm nguồn cung ứng, khảo sát giá cả, tính năng tác dụng, đặc điểm kĩ thuật, nguồn gốc xuất xứ Việc tổ chức nghiệm thu thiết bị khi được mua về chưa đảm bảo, còn mang tính hành chính, chưa có cán bộ có chuyên môn kiểm tra các thông số kĩ thuật, vận hành, làm thử để đánh giá chất lượng thiết bị. Số lượng TBDH hiện đại (TBDH có ứng dụng công nghệ thông tin) chưa đáp ứng được nhu cầu của đa số GV. 2.4.3. Thực trạng quản lý việc khai thác sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh Công tác quản lý sử dụng TBDH tại các trường THCS huyện Yên Phong hiện nay đã chú ý tới việc kiểm tra việc sử dụng TBDH sổ theo dõi mượn, trả TBDH, quy định sử dụng TBDH vào tiết dạy, và đánh giá nhu cầu sử dụng TBDH để xây dựng kế hoạch sử dụng. Tuy vậy, việc chỉ đạo GV, HS khai thác, sử dụng TBDH còn bấp cập. Thực tế, trong quá trình học tập ở các trường sư phạm, GV chưa được trang bị đầy đủ kiến thức để sử dụng các TBDH nhất là khi cọ sát, ngại tiếp cận với các TBDH mới, đắt tiền, song công tác tập huấn sử dụng TBDH cho GV chưa tốt, dẫn đến kỹ năng sử dụng TBDH của GV còn hạn chế, chưa thực sự khai thác hết thiết bị, vật tư trong đổi mới PPDH. Đã có một bộ phận GV trong các nhà trường tự khai thác và biết cách sử dụng các TBDH hiện đại (máy tính, máy chiếu đa năng, bảng tính thông minh, phần mềm dạy học bộ môn ) nhưng việc làm này chưa được triển khai nhân rộng ngay trong tổ chuyên môn, trong mỗi nhà trường. Những khó khăn của GV khi sử dụng TBDH đòi hỏi mất nhiều thời gian, đặc biệt GV THCS ngoài công việc dạy học, sự vụ chuyên môn đòi hỏi thời gian, nên việc dạy học đã gần như thành truyền thống. 2.4.4. Thực trạng công tác quản lý của Hiệu trưởng trong việc bảo trì, bảo dưỡng thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở Công tác quản lý việc bảo quản TBDH được các trường chú ý, đều quan tâm xây dựng phòng học bộ môn, sắp xếp ưu tiên phòng học bộ môn cho các môn có nhiều thiết bị, có phòng chứa thiết bị, thư viện. Có hệ thống tủ, giá, bàn ghế phục vụ nhu cầu tối thiểu cho việc sắp xếp, bảo quản TBDH. Mặc dù nhà trường đã có hệ thống hồ sơ sổ sách theo dõi TBDH song chỉ cập nhật lần đầu, các năm tiếp theo chỉ thống kê thiết bị hỏng, không sử dụng được, chưa đánh giá được chất lượng của từng thiết bị. Việc theo dõi mượn trả thiết bị của cán bộ GV có lúc chưa cập nhật kịp thời. Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc theo dõi, bảo quản thiết bị chưa được các trường quan tâm. Cán bộ, GV phụ 12
15. trách thiết bị thí nghiệm nghiệp vụ còn hạn chế nhưng chưa được tập huấn thường xuyên. 2.4.5. Thực trạng quản lý việc xã hội hoá TBDH thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở Việc thực hiện quản lý xã hội hóa trong công tác quản lý TBDH của Hiệu trưởng còn mang tính bị động và lúng túng. Để thực hiện xã hội hóa giáo dục trong công tác giáo dục nói chung và trong quản lý TBDH nói riêng đòi hỏi lãnh đạo các trường THCS cần tích cực, thường xuyên và chủ động liên hệ, phối hợp cũng như tranh thủ sự đồng tình của lực lượng xã hội hơn nữa cần có thời gian để tổ chức xây dựng mối liên hệ giữa gia đình-nhà trường-xã hội được bền vững từ đó mới có thể xây dựng trường văn minh, hiện đại và xây dựng, cải tạo, tạo nên TBDH đồng bộ, chất lượng. 2.4.6. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở Có thể thấy, mục đích của công tác kiểm tra, đánh giá là quan sát, kiểm nghiệm thực trạng quản lý sử dụng TBDH, nhận ra các hạn chế trong việc sử dụng và quản lý sử dụng TBDH từ đó tìm ra các biện pháp hỗ trợ GV và người phụ trách quản lý TBDH khắc phục hạn chế, cải tiến hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, nội dung tổng kết, đánh giá và hỗ trợ khắc phục hạn chế chưa được thực hiện tốt; CBQL đánh giá ở mức độ khá trong khi GV nhận thấy hai nội dung này chỉ được thực hiện ở mức độ trung bình. Điều này cho thấy GV đánh giá về hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động sử dụng TBDH thấp hơn so với sự đánh giá của CBQL. Đây là một vấn đề cần lưu ý khi đội ngũ lãnh đạo nhà trường đánh giá hiệu quả thực hiện công việc mà họ phụ trách cao hơn so với đánh giá của GV, việc này có thể làm cho CBQL không nhận thấy được thực trạng yếu kém còn tồn tại và không có các biện pháp khắc phục, cải thiện kịp thời nhằm thúc đẩy hoạt động sử dụng và quản lý sử dụng TBDH tiến bộ và đạt hiệu quả cao hơn. 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh Năng lực của Hiệu trưởng và nhận thức, kỹ năng sử dụng TBDH của giáo viên có ảnh hưởng rất lớn đến vấn đề khai thác, sử dụng TBDH. Đội ngũ GV phụ trách thiết bị thường không ổn định giữa các năm học, do đó rất khó khăn cho công tác bồi dưỡng đội ngũ GV quản lí TBDH. Vì vậy, năng lực quản lí TBDH của đội ngũ GV phụ trách còn nhiều hạn chế nên công tác quản lí TBDH gặp nhiều khó khăn, kết quả thực hiện nhiệm vụ không cao”. 13
16. Ngoài 3 nguyên nhân chính trên, các nguyên nhân về: Đặc thù môn học; Điều kiện kinh tế, xã hội, truyền thống văn hóa của địa phương; Chủ trương của Đảng và chính sách Nhà nước về TBDH trường THCS ít ảnh hưởng hơn. 2.6. Đánh giá chung thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 2.6.1. Những việc đã làm được Cán bộ quản lý các trường đều có kế hoạch chung phù hợp với thực tế nhà trường, có quyết định đúng đắn và kịp thời trong việc mua sắm; sử dụng, bảo quản TBDH khá hợp lí khoa học. TBDH hiện nay ở các trường THCS được trang bị tương đối đảm bảo theo yêu cầu tối thiểu của giáo dục THCS. Các trường đã xây dựng quy chế hoạt động trong sử dụng, bảo quản TBDH, áp dụng các biện pháp quản lý khá đồng bộ và đã phát huy tác dụng cho hoạt động dạy và học trong từng trường. Coi trọng phân công GV có năng lực, có tâm huyết, có điều kiện tham gia công tác TBDH. Nhìn chung GV có ý thức trong việc sử dụng và bảo quản các TBDH để nâng cao chất lượng dạy học; một số GV chủ động, sáng tạo trong quá trình sử dụng TBDH; làm thêm một số TBDH phù hợp cho từng tiết lên lớp tuỳ theo điều kiện kinh tế, vật liệu sẵn có ở địa phương. Hiệu trưởng đã phát huy được vai trò của nhà quản lí, dự giờ, thăm lớp, góp ý phê bình, duy trì chế độ kiểm tra, thanh tra để đánh giá việc sử dụng đồ dùng TBDH. 2.6.2. Những hạn chế Nhận thức của CB, GV và CBTB về tầm quan trọng trong việc QL sử dụng TBDH còn thấp. Đa phần các trường chưa có có kế hoạch mua sắm TBDH dài hạn, chưa quan tâm đến đầu tư mua sắm TBDH (nhất là TBDH giúp GV dạy học tích hợp, đổi mới PPDH, TBDH hiện đại ). Việc tổ chức khai thác sử dụng thiết bị dạy học của GV còn mang tính “tự phát”, ít GV chủ động về kế hoạch cũng như đưa TBDH vào bài dạy. Tần suất sử dụng TBDH chưa cao. Việc tập huấn về kiến thức, kỹ năng sử dụng TBDH cho GV chưa được tổ chức thường xuyên và hiệu quả chưa cao. Cán bộ phụ trách thiết bị thí nghiệm chủ yếu là kiêm nhiệm. Công tác thanh tra, kiểm tra quá trình sử dụng TBDH của cấp trên chưa toàn diện, chưa sâu, chưa phát hiện ra được những yếu kém cần cải thiện trong quá trình sử dụng và quản lý sử dụng TBDH. 14
17. 2.6.3. Nguyên nhân của hạn chế Mức độ đầu tư cho công tác TBDH của cấp trên chưa đúng mức và chưa toàn diện. Một số TBDH được cấp từ nhiều nguồn khác nhau, độ bền thấp, không có hướng dẫn sử dụng, một số nơi cung ứng hàng hóa do cạnh tranh muốn chiếm ưu thế về giá nên đã giảm chất lượng thiết bị. Cán bộ thiết bị hoặc GV kiêm nhiệm còn hạn chế chuyên môn, nghiệp vụ nên không giúp được nhiều cho GV trong quá trình sử dụng thiết bị, việc bảo quản, sắp xếp thiết bị chưa hợp lý gây khó khăn trong việc vận chuyển, giao trả Trình độ sử dụng TBDH của GV còn thấp do khâu tập huấn GV sử dụng TBDH chưa bài bản, chưa có chiều sâu và chưa thường xuyên. 15
18. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 Qua khảo sát và đánh giá thực trạng TBDH quản lí TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong chúng tôi nhận thấy: Nhận thức của CBQL, GV và HS TBDH các trường THCS huyện Yên Phong cơ bản đã đánh giá đúng đắn về vai trò, ý nghĩa của TBDH. Hiện trạng, TBDH được đánh giá đã đủ theo yêu cầu danh mục thiết bị tối thiểu, đã phần nào đáp ứng được chất lượng và tính hiện đại cũng như đồng bộ. Tuy nhiên, chất lượng TBDH được đánh giá ở mức “Trung bình”, việc mua sắm TBDH ít căn cứ vào nhu cầu sử dụng của GV, HS mà theo đặc tính chương trình dạy học, môn học. Việc sử dụng TBDH còn mang tính “chiếu lệ” và kỹ năng sử dụng TBDH của GV được đánh giá ở mức “ít thành thạo”, số ít GV chủ động sử dụng, khai thác TBDH. Việc bảo quản, duy tu, sửa chữa, và bảo trì TBDH thiếu khoa học, không thẩm mỹ, Hiệu trưởng và tổ chuyên môn và GV đều có nhận thức đúng và đầy đủ về tầm quan trọng của quản lý TBDH. Một số nội dung quản lí TBDH như kế hoạch theo dõi việc sắp xếp, ghi chép những TBDH mua mới hoặc thanh lý, viêc khai thác, sử dụng TBDH của GV, phát huy tinh thần làm đồ dùng dạy học, việc kiểm tra, đánh giá về tần suất sử dụng, về chất lượng TBDH đã được Hiệu trưởng quan tâm, sát sao. Tuy nhiên, những mặt yếu kém như: Việc tổ chức mua sắm cũng còn bất cập về quy trình: tìm nguồn cung ứng, khảo sát giá cả, tính năng tác dụng, đặc điểm kĩ thuật, nguồn gốc xuất xứ Việc tổ chức nghiệm thu thiết bị khi được mua về chưa đảm bảo, còn mang tính hành chính, chưa có cán bộ có chuyên môn kiểm tra các thông số kĩ thuật, vận hành, làm thử để đánh giá chất lượng thiết bị. Số lượng TBDH hiện đại (TBDH có ứng dụng công nghệ thông tin) chưa đáp ứng được nhu cầu của đa số GV. Quản lý sử dụng TBDH mới chỉ mang tính vận động, chưa thành quy định bắt buộc đối với GV, chưa có kế hoạch, sát sao việc tập huấn cho CBTB, GV về kỹ năng sử dụng TBDH. Việc đánh giá hiệu quả, tần suất, chất lượng TBDH chưa ít được thực hiện. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến yếu kém thực trạng quản lý trong đó các nguyên nhân cơ bản như: Sử dụng TBDH mất nhiều thời gian, năng lực quản lý của Hiệu trưởng, kỹ năng, mức độ thành thạo về TBDH của GV; chuyên môn, kinh nghiệm của CBTB Thực trạng về quản lí TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong là một trong những cơ sở quan trọng để tác giả luận văn đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lí TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong ở chương 3. 16
19. CHƯƠNG 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 3.1. Nguyên tắc đề xuất 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ 3.2. Một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 3.2.1. Biện pháp 1: Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và cán bộ phụ trách thiết bị về vai trò, tầm quan trọng của thiết bị dạy học trong trường Trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Giáo viên, cán bộ thiết bị thấy rõ được tầm quan trọng và vai trò, ý nghĩa của TBDH từ đó sẽ nắm vững kiến thức lí thuyết và thực hành về TBDH, có ý thức nghiên cứu, cải tiến TBDH. Các trường THCS nâng cao chất lượng chuyên môn cho giáo viên và cán bộ thiết bị, nâng cao hiểu biết về tính năng, quy trình sử dụng TBDH, thích ứng với thiết bị đa năng cũng như cách bảo quản TBDH có hiệu quả nhất. Từ việc nâng cao nhận thức, bản thân mối giáo viên và CBTB được nâng cao về kỹ năng sử dụng TBDH, bảo quản, bảo dưỡng TBDH. Giáo viên và CBTB sử dụng TBDH có hiệu quả sẽ nâng cao chất lượng dạy học, kéo dài tuổi thọ của TBDH, tránh tình trạng TBDH hư hỏng nhiều, lãng phí tiền để sửa chữa, bảo dưỡng. 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị dạy học ở các trường THCS phù hợp với điều kiện huyện Yên Phong Biện pháp giúp cho CBQL nắm vững quy trình đầu tư, mua sắm từ đó cải thiện việc trang bị TBDH. TBDH phải đảm bảo tình trạng tốt nhất, đầy đủ nhất và sẵn sàng phục vụ việc dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới trong nhà trường. Biện pháp cũng giúp cho việc khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nhà trường nhằm duy trì và hoàn thiện thiết bị dạy học. Lập kế hoạch mua sắm, trang bị, tiếp nhận, phân phối thiết bị giáo dục theo đúng các qui định hiện hành của nhà nước, phù hợp với chương trình giáo dục theo các bước: điều tra cơ bản để xác định hiện trạng thiết bị hiện có, đánh giá mức độ về giá trị của trang thiết bị so với yêu cầu của nhà trường khi bước vào năm học mới. Xác định hiệu quả trang thiết bị hiện có để có định hướng mới. 17
20. 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức khai thác sử dụng TBDH đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới Nhằm khai thác tối đa hiệu quả sử dụng TBDH đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. Biện pháp giúp xây dựng kế hoạch sử dụng TBDH phù hợp mục tiêu, nội dung và đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường. Thông qua kế hoạch để chỉ đạo GV khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nhà trường một cách hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học.Đồng thời dựa vào kế hoạch để xây dựng một hệ thống TBDH đồng bộ, tương xứng với tầm phát triển của nhà trường với yêu cầu của công tác dạy học. Chuẩn bị TBDH luôn sẵn sàng cho mọi nhu cầu sử dụng của GV và HS theo nội dung Chương trình GDPT mới. 3.2.4. Biện pháp 4: Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng sử dụng, bảo quản TBDH cho giáo viên và cán bộ thiết bị và khích lệ giáo viên, học sinh làm đồ dùng dạy học Nhằm khai thác tối đa hiệu quả sử dụng các TBDH sẵn có, hạn chế tình trạng “dạy chay, học chay” của một số GV. Với giải pháp này sẽ giúp cho các trường THCS nâng cao chất lượng chuyên môn cho đội ngũ giáo viên và cán bộ thiết bị, nâng cao hiểu biết về tính năng, quy trình sử dụng TBDH, thích ứng với thiết bị đa năng cũng như cách bảo quản TBDH có hiệu quả nhất. Giáo viên và cán bộ thiết bị biết lựa chọn và sử dụng TBDH thì sẽ nâng cao chất lượng và hiệu quả giờ dạy, góp phần đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, tạo nên hứng thú cho học sinh. Khích lệ được tinh thần học tập tự giác và tạo bầu không khí làm việc thoái mái, hang say trong đội ngũ giáo viên và nhân viên thiết bị nhà trường. Giáo viên và nhân viên thiết bị sử dụng TBDH có hiệu quả sẽ nâng cao chất lượng dạy học, kéo dài tuổi thọ của TBDH, tránh tình trạng TBDH hư hỏng nhiều, lãng phí tiền để sửa chữa, bảo dưỡng. 3.2.5. Biện pháp 5: Huy động các nguồn lực từ địa phương, xã hội hóa giáo dục nhằm mua sắm, tu bổ, cải thiện TBDH và xây dựng hoàn thiện hệ thống phòng học bộ môn đáp ứng yêu cầu dạy và học Biện pháp góp phần thu hút nguồn tài chính cho đầu tư mua sắm, giảm bớt những khó khăn về nguồn vốn đối với việc đầu tư, bổ sung, nâng cấp, sửa chữa, duy tu thiết bị dạy học. Biện pháp phát huy nội lực, tính tự chủ của nhà trường trong việc huy động nguồn vốn đầu tư, mua sắm, bảo quản TBDH. Biện pháp này cũng phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên trong nhà trường. Tận dụng trí tuệ, sức lực của tập thể để tạo ra ngày càng nhiều cơ sở vật chất, thiết bị dạy học. 18
21. 3.2.6. Biện pháp 6: Kiểm tra việc đầu tư, khai thác sử dụng, bảo quản thiết bị dạy học Biện pháp này nâng cao ý thức trách nhiệm của CBQL, GV và nhân viên thiết bị về việc đầu tư, khai thác sử dụng, bảo quản thiết bị dạy học. Kiểm tra việc trang bị, sử dụng, bảo quản TBDH có hiệu quả, phù hợp với mục tiêu, kế hoạch, chuẩn mực, quy chế đề ra hay không. Từ đó phát hiện ra những sai sót, lệch lạc để có thể xác định lại phương hướng, mục tiêu, có biện pháp điều chỉnh, uốn nắn đồng thời chỉ ra những mặt tích cực để động viên, khuyến khích nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Biện pháp kiểm tra nhằm để thiết lập mối liên hệ ngược trong thông tin trong công tác quản lý TBDH. Hơn nữa, việc sử dụng TBDH trong quá trình dạy học là phức tạp, đa dạng, phong phú song không được phép sai sót. Do đó, Hiệu trưởng cần phải thường xuyên kiểm tra để phát hiện, đánh giá lại một cách chính xác, kịp thời nhằm động viên, khắc phục, điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với mục tiêu, qui chế, kế hoạch. Kiểm tra góp phần tăng cường hiệu lực quản lý nhà trường, nó tác động tới ý thức, hành vi và hoạt động của giáo viên, nâng cao tinh thần trách nhiệm, động viên, thúc đẩy việc thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, giáo viên, nhân viên. 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết của các biện pháp Mức độ cần thiết Th TT Mức độ cần thiết Không Ít cần Cần Rất cần X ứ cần thiết thiết thiết thiết bậc SL % SL % SL % SL % Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và cán bộ phụ trách thiết 14. 3.6 1 bị về vai trò, tầm quan trọng 0 0 13 13.0 14 73 73.0 1 0 0 của thiết bị dạy học trong trường Trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị dạy học ở các trường 24. 3.5 2 0 0 13 13.0 24 63 63.0 3 THCS phù hợp với điều kiện 0 0 huyện Yên Phong Tổ chức khai thác sử dụng TBDH đáp ứng yêu cầu thực 29. 3.3 0 0 19 19.0 29 52 52.0 5 3 hiện chương trình giáo dục phổ 0 3 thông mới 4 Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao 0 0 8 8.0 31 31. 61 61.0 3.5 2 19
22. kỹ năng sử dụng, bảo quản 0 3 TBDH cho giáo viên và cán bộ thiết bị và khích lệ giáo viên, học sinh làm đồ dùng dạy học Huy động các nguồn lực từ địa phương, xã hội hóa giáo dục nhằm mua sắm, tu bổ, cải thiện 24. 3.4 5 0 0 16 16.0 24 60 60.0 4 TBDH và xây dựng hoàn thiện 0 4 hệ thống phòng học bộ môn đáp ứng yêu cầu dạy và học Kiểm tra việc đầu tư, khai thác 14. 3.2 6 sử dụng, bảo quản thiết bị dạy 0 0 30 30.0 14 56 56.0 6 0 6 học Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp Mức độ khả thi Không Ít khả Rất khả Thứ TT Mức độ khả thi Khả thi X khả thi thi thi bậc SL % SL % SL % SL % Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và cán bộ phụ trách thiết 27. 14. 59. 3.3 1 bị về vai trò, tầm quan trọng 0 0 27 14 59 1 0 0 0 2 của thiết bị dạy học trong trường Trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị dạy học ở các trường 19. 51. 30. 3.1 2 0 0 19 51 30 2 THCS phù hợp với điều kiện 0 0 0 1 huyện Yên Phong Tổ chức khai thác sử dụng TBDH đáp ứng yêu cầu thực 28. 43. 30. 3.0 0 0 28 43 30 3 3 hiện chương trình giáo dục phổ 0 0 0 5 thông mới Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng sử dụng, bảo quản 57. 23. 20. 2.6 4 TBDH cho giáo viên và cán bộ 0 0 57 23 20 6 0 0 0 3 thiết bị và khích lệ giáo viên, học sinh làm đồ dùng dạy học Huy động các nguồn lực từ địa 50. 24. 27. 2.8 5 0 0 50 24 27 5 phương, xã hội hóa giáo dục 0 0 0 0 20
23. nhằm mua sắm, tu bổ, cải thiện TBDH và xây dựng hoàn thiện hệ thống phòng học bộ môn đáp ứng yêu cầu dạy và học Kiểm tra việc đầu tư, khai thác 41. 24. 35. 2.9 6 sử dụng, bảo quản thiết bị dạy 0 0 41 24 35 4 0 0 0 4 học 21
24. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 Đề tài đã đưa ra được 6 biện pháp quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh trên cơ sở nghiên cứu lí luận về quản lý TBDH và kết quả khảo sát thực trạng về quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, mặt khác đề tài cũng đưa ra 4 nguyên tắc cho việc đề xuất các biện pháp. Với 6 biện pháp được đề xuất, đề tài tập trung vào giải quyết những vấn đề đang tồn tại trong thực tiễn ở các trường THCS huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. Mỗi biện pháp chỉ ra rõ ràng mục đích, nội dung, cách thức thực hiện, điều kiện thực hiện. Với các biện pháp trên sẽ góp phần khắc phục những tồn tại trong công tác quản lý thiết bị dạy học, đồng thời giải quyết yêu cầu ngày càng cao của chương trình GDPT mới. Đề tài cũng lấy ý kiến khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của 6 biện pháp đề xuất, kết quả có thể khẳng định các biện pháp phù hợp có khả năng thực hiện cao. Việc thực hiện các biện pháp trên một cách có hệ thống, đồng bộ chắc chắn sẽ tạo ra sự chuyển biến tích cực trong công tác quản lý thiết bị dạy học ở các trường THCS huyện Yên Phong đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. Các biện pháp đã đề xuất có mối liên hệ chặt chẽ và tác động lẫn nhau. Vì vậy, khi áp dụng không nên xem nhẹ một biện pháp nào. Dựa vào đặc điểm, điều kiện từng địa phương, từng trường mà nhà trường có thể linh hoạt lựa chọn những biện pháp phù hợp để phát huy tính chủ động, sáng tạo của GV, cán bộ thiết bị góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. 22
25. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận Thiết bị dạy học là yếu tố không thể thiếu của quá trình dạy học, nó chịu sự chi phối của nội dung và PPDH nhưng lại là điều kiện để thực hiện nội dung, chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong Chương trình giáo dục phổ thông mới đòi hỏi người GV đổi mới phương pháp dạy học và đi đôi với việc đổi mới trang bị và sử dụng TBDH. Nếu TBDH không được sử dụng có hiệu quả thì không thể có sự đổi mới PPDH trong các trường theo hướng tích cực. Đối với học sinh, TBDH là một nguồn tri thức phong phú, là các phương tiện giúp học sinh lĩnh hội các khái niệm, định luật, thuyết khoa học, hình thành ở học sinh kỹ năng, kỹ xảo, đảm bảo việc thực hiện mục đích giáo dục và học tập. Đối với GV, thông qua việc sử dụng TBDH, GV điều khiển được quá trình nhận thức của HS. Với nhận thức đó, đề tài đã tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn nhằm đề ra những biện pháp có tính khả thi trong công tác quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Luận văn đã nghiên cứu một cách có hệ thống, làm rõ cơ sở lý luận về TBDH và quản lý TBDH ở trường THCS như: khái niệm, vị trí, vai trò, ý nghĩa, phân loại, nguyên tắc. Về quản lý, tác giả đã khái quát được những vấn đề then chốt về lý luận quản lý: vị trí, nhiệm vụ, mục tiêu của trường THCS; nội dung quản lý TBDH nhằm mang lại hiệu quả cho việc dạy và học, nâng cao vai trò của TBDH theo phương pháp dạy học hiện nay. Luận văn đã khái quát những nét cơ bản về tình hình kinh tế - xã hội và tình hình phát triển giáo dục của huyện Yên Phong. Tác giả đã tập trung khảo sát thực tế ở 05 trường THCS trên địa bàn huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, đánh giá đúng thực trạng TBDH và công tác quản lý TBDH của Hiệu trưởng, từ đó rút ra được những mặt làm được và những mặt yếu kém để khắc phục. Qua kết quả nghiên cứu, có thể khẳng định rằng: công tác quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong đã có những ưu điểm như: CBQL và GV các trường THCS đều nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của TBDH trong quá trình dạy học; hệ thống văn bản pháp quy hiện hành về công tác TBDH tương đối hoàn chỉnh. Đồng thời, được các cấp lãnh đạo ở địa phương, nhất là lãnh đạo ngành Giáo dục- Đào tạo tỉnh nhà quan tâm đến sự nghiệp giáo dục, coi đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu còn chỉ rõ những hạn chế trong công tác quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh như: một số GV còn e ngại sử dụng TBDH, các tiết học phải có sử dụng TBDH thì GV thường sử dụng qua loa, đại khái, mang nặng tính hình thức. Việc kiểm kê, đánh giá chất lượng thiết bị hàng năm chỉ mang tính hình thức, không đánh giá đúng thực chất được số lượng chất lượng hiện có của thiết bị. Bên cạnh đó một 23
26. bộ phận CBQL còn hạn chế trong việc am hiểu về lý luận và thực tiễn trong quản lý CSVC- TBDH và chưa thật sự quan tâm đầy đủ và có chế độ thoả đáng với đội ngũ phụ trách TBDH của nhà trường. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, chúng tôi đã đề xuất 06 biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý TBDH các trường trong giai đoạn hiện nay. Đó là: - Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và cán bộ phụ trách thiết bị về vai trò, tầm quan trọng của thiết bị dạy học trong trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị dạy học ở các trường THCS phù hợp với điều kiện huyện Yên Phong. - Tổ chức khai thác sử dụng TBDH đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. - Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng sử dụng, bảo quản TBDH cho giáo viên và cán bộ thiết bị và khích lệ giáo viên, học sinh làm đồ dùng dạy học. - Huy động các nguồn lực từ địa phương, xã hội hóa giáo dục nhằm mua sắm, tu bổ, cải thiện TBDH và xây dựng hoàn thiện hệ thống phòng học bộ môn đáp ứng yêu cầu dạy và học. - Kiểm tra việc đầu tư, khai thác sử dụng, bảo quản thiết bị dạy học. Các biện pháp tác giả đã đề xuất có mối liên hệ chặt chẽ và tác động lẫn nhau. Vì vậy, khi áp dụng không nên xem nhẹ một biện pháp nào. Tuy nhiên các biện pháp này được sử dụng có hiệu quả nhất khi được khai thác triệt để thế mạnh riêng phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường. Dựa vào đặc điểm, điều kiện từng địa phương, từng trường mà Hiệu trưởng có thể tham khảo và lựa chọn những biện pháp phù hợp cho công tác quản lý của mình. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các nhóm biện pháp được đánh giá rất cao, qua đó, tác giả nhận thấy rằng các biện pháp đã đề ra là có cơ sở khoa học, cơ sở pháp lý, phù hợp với thực trạng nghiên cứu, rất thiết thực và có tính khả thi cao. 2. Khuyến nghị Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Phong. Đối với Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở. 24