Tóm tắt Luận văn Quản lý Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường Phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La

Nội dung text: Tóm tắt Luận văn Quản lý Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường Phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC KHỔNG TRỌNG DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HUYỆN VÂN HỒ, TỈNH SƠN LA Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 81.40.114 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2019
2. Công trình được hoàn thành tại HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Huy Hoàng Phản biện 1: Phản biện 2: Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn họp tại: Học viện Quản lý giáo dục Vào hồi .giờ phút ngày tháng .năm 20 . Có thể tìm luận văn tại: Thư viện Học viện Quản lý giáo dục
3. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đại hội XII của Đảng tiếp tục xác định “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ; phát huy vai trò quốc sách hàng đầu của giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ đối với sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước” là một trong những định hướng lớn để hiện thực hóa mục tiêu phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Theo quan điểm đổi mới giáo dục ở nước ta hiện nay, HĐGD NGLL được chú trọng một cách đặc biệt nhằm phát huy tối đa năng lực của người học. Không ai có thể phủ nhận vai trò quan trọng không thể thiếu của HĐGD NGLL. Thông qua hoạt động này, học sinh được rèn luyện những kỹ năng, kỹ xảo, củng cố và tăng cường những kiến thức đã học trên lớp. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng, đặc biệt là đối với học sinh ở tuổi thanh thiếu niên, lứa tuổi có vị trí đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển của cả đời người. Tuy nhiên, CLGD còn thấp, một bộ phận học sinh còn yếu khi tham gia các hoạt động chung, thiếu các kỹ năng sống cần thiết. Thực trạng đó dẫn đến sản phẩm giáo dục chưa đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực của xã hội. Kỹ năng sống, ý thức cộng đồng trong HĐGD NGLL cho học sinh còn nhiều hạn chế. Đặc biệt, công tác quản lý hoạt động này chưa đi vào chiều sâu, chưa được chú ý đúng mức. Bên cạnh đó, CBQL giáo dục, giáo viên trực tiếp giảng dạy hầu hết mới tập trung vào quản lý hoạt động dạy - học trên lớp, còn hoạt động ngoài giờ chưa được quan tâm thường xuyên. Để nâng cao CLGD toàn diện cho học sinh, bên cạnh việc tổ chức tốt hoạt động dạy học, cần nâng cao chất lượng hoạt động ngoài giờ lên lớp. Để làm được điều này, bên cạnh sự quan tâm đúng mức, thì việc tìm kiếm những giải pháp có cơ sở khoa học và có tính khả thi là một việc làm tất yếu. Xuất phát từ thực tế nêu trên, với trách nhiệm của người làm công tác quản lý ở một trường PT DT nội trú, tác giả thấy cần phải chú trọng quản lý các HĐGD NGLL ở các trường nói chung, trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La nói riêng. Vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Quản lý Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở Trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La” nhằm mục đích nâng cao hiệu quả HĐGD NGLL cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 2. Mục đích nghiên cứu 1
4. Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất biện pháp quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, góp phần nâng cao CLGD - đào tạo nói chung, giáo dục nhân cách toàn diện cho học sinh nói riêng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu HĐGD NGLL của hiệu trưởng trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học HĐGD NGLL tại Trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La trong thời gian qua đã đạt được kết quả nhất định, song vẫn còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với yêu cầu đặt ra trong sự nghiệp đổi mới giáo dục hiện nay. Nếu xây dựng được các biện pháp và tổ chức quản lý một cách khoa học, đa dạng hoá các HĐGD NGLL thì sẽ góp phần làm cho công tác quản lý HĐGD NGLL của hiệu trưởng được hoàn thiện hơn, góp phần vào việc giáo dục toàn diện cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Nhằm đạt được mục đích nghiên cứu trên, tác giả tập trung nghiên cứu các vấn đề sau: Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý HĐGD NGLL ở Trường PT DT nội trú. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý HĐGD NGLL ở Trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. Đề xuất một số biện pháp quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn phạm vi đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu tiếp cận theo nội dung quản lý. Nội dung nghiên cứu chỉ tập trung vào quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 6.2. Giới hạn thời gian nghiên cứu Các số liệu tổng hợp và điều tra khảo sát được thu thập trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến 2018. 2
5. 6.3. Giới hạn khách thể khảo sát Khảo sát 10 CBQL chuyên môn, 18 giáo viên của nhà trường; 15 cán bộ chuyên viên ở Sở GD & ĐT; 3 cán bộ chuyên viên Phòng Giáo dục. Khảo sát một số nội dung đối với 40 học sinh và 40 phụ huynh đại diện cho cha mẹ học sinh ở 4 khối là 6, 7, 8, 9. Tiến hành nghiên cứu, khảo sát ở một số lớp trong Trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu 8. Đóng góp của đề tài Có thể làm tài liệu tham khảo cho HĐGD NGLL tại các trường trên địa bàn huyện Vân Hồ. Góp phần đưa cơ sở lý luận của HĐGD NGLL vào thực tiễn hiện nay. 9. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm 3 chương, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 1.1.1.1. Ở nước ngoài Trong quá trình phát triển của khoa học giáo dục, hoạt động dạy - học được nghiên cứu một cách có hệ thống từ thời Cômenxki tới nay, nhưng HĐGD NGLL dường như không được sự quan tâm của các nhà khoa học, tuy trong lịch sử cũng có những nghiên cứu đề cập tới vấn đề này. Rabơle (1494 – 1553) là một trong những đại biểu xuất sắc của chủ nghĩa nhân đạo pháp và tư tưởng giáo dục thời kỳ phục hưng. Ông đòi hỏi việc giáo dục phải bao hàm các nội dung: “trí dục, đạo đức, thể chất và thẩm mỹ và đã có sáng kiến tổ chức các hình thức giáo dục như ngoài việc học ở lớp và ở nhà, còn có các buổi tham quan các xưởng thợ, các cửa hàng, tiếp xúc với các nhà văn, các nghệ sĩ, đặc biệt là mỗi tháng một lần thầy và trò về sống ở nông thôn một ngày”. Phải đến thế kỷ XX, A.X. Makarencô (1888-1939) nhà sư phạm nổi tiếng của Nga vào thập niên 20, 30, nhà lý luận và thực tiễn xuất sắc của 3
6. nền giáo dục xã hội chủ nghĩa đã nói về tầm quan trọng của công tác giáo dục học sinh ngoài giờ lên lớp. Ông đã thể hiện 4 quan điểm giáo dục lớn, đó là: chủ nghĩa nhân đạo và niềm lạc quan xã hội chủ nghĩa; giáo dục trong tập thể và bằng tập thể; giáo dục trong lao động; giáo dục bằng tiền đồ, viễn cảnh. 1.1.1.2. Ở Việt Nam Nghiên cứu về HĐGD NGLL ở Việt Nam đã thu hút được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, của các nhà giáo trong cả nước từ những năm 80 của thế kỷ XX trở lại đây. Chúng ta có thể chia làm hai giai đoạn sau: - Giai đoạn trước cuộc CCGD lần 3 (Từ năm 1979 trở về trước) Điểm nổi bật ở giai đoạn này là khái niệm “HĐGD NGLL” chưa được định hình và chưa có tên gọi như ngày nay. - Giai đoạn từ cuộc CCGD lần 3 tới nay (Từ năm học 1979-1980): Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ IV, ngày 11/1/1979 Bộ Chính trị ra nghị quyết số 14 – NQ/TW về CCGD. 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Các nhà khoa học giáo dục trong nước đã nhận thấy rõ vai trò quan trọng của hoạt động ngoài giờ lên lớp, ngay từ năm 1979, Viện Khoa học Giáo dục thực hiện đề tài nghiên cứu về “Các hoạt động ngoài giờ học lên lớp và sự hình thành nhân cách của học sinh”; nhóm tác giả của Viện Khoa học giáo dục như Đặng Thúy Anh, Nguyễn Dục Quang, Nguyễn Thị Kỷ, Nguyễn Thanh Bình đã có một số nghiên cứu thực nghiệm cải tiến nội dung, đổi mới phương pháp tổ chức nhằm nâng cao chất lượng HĐGD NGLL cho học sinh ở bậc học PT nói chung, qua nghiên cứu nhóm tác giả đã đề xuất một số cách thức tổ chức và quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm hình thành, phát triển nhân cách, củng cố kiến thức cho học sinh. Qua nghiên cứu các công trình khoa học của các tác giả trong nước và ngoài nước cũng như một số sáng kiến kinh nghiệm của các nhà quản lý giáo dục và giáo viên thuộc các trường bán trú cho thấy các tác giả đi sâu nghiên cứu về HĐGD NGLL ở các loại hình trường, lớp khác nhau, các nghiên cứu đã chỉ ra một số kinh nghiệm thực tiễn nhằm xây dựng qui trình tổ chức, đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình, đề tài nào nghiên cứu chuyên sâu về quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú. Chính vì vậy, trong điều kiện công tác của bản thân, tôi thấy cần có sự nghiên cứu làm rõ thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục PT trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Các khái niệm công cụ của đề tài 4
7. 1.2.1. Quản lý Quản lý là một hoạt động phổ biến, diễn ra trong mọi lĩnh vực và mọi cấp độ của đời sống xã hội. Quản lý là một trong những loại hình lao động quan trọng nhất trong các hoạt động của con người. Quản lý đúng tức là con người đã nhận thức được quy luật, vận động theo quy luật và sẽ đạt được thành công. 1.2.2. Quản lý giáo dục Theo nghĩa tổng quát: Quản lý giáo dục là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Từ cách tiếp cận về quản lý và quản lý giáo dục của các nhà khoa học, theo chúng tôi: Quản lý giáo dục chính là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý, nhằm đưa hoạt động giáo dục ở cấp vĩ mô và vi mô (nhà trường) trong hệ thống giáo dục quốc dân, đạt tới kết quả mong muốn một cách hiệu quả nhất. 1.2.3. Quản lý nhà trường Vấn đề cơ bản của quản lý giáo dục là quản lý nhà trường vì nhà trường là cơ sở giáo dục, nơi tổ chức thực hiện mục tiêu giáo dục. Quản lý nhà trường thực chất là quản lý quá trình lao động sư phạm của thầy, hoạt động học tập tự giáo dục của trò, diễn ra chủ yếu trong QTDH. Quản lý nhà trường là quản lý tập thể giáo viên và học sinh để chính họ lại quản lý (đối với giáo viên) và tự quản lý (đối với học sinh) quá trình dạy - học, nhằm tạo ra sản phẩm là nhân cách con người mới. Đồng thời, quản lý nhà trường còn bao gồm quản lý các công việc khác có tính chất điều kiện như đội ngũ, tổ chức hoạt động của các đoàn thể trong trường, quản lý cơ sở vật chất, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ giáo viên, học sinh, 1.2.4. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Mục đích của HĐGD NGLL nhằm phát triển trình độ nhận thức của học sinh cho phù hợp với từng lứa tuổi, lớp học của học sinh, giúp các em phát triển những phẩm chất, nhân cách tốt đẹp và toàn diện. Quá trình tổ chức các HĐGD NGLL phải đảm bảo các yêu cầu sau: - Tính kế hoạch - Tính tự nguyện, tự giác, tự quản của giáo viên, học sinh - Đảm bảo tính tập thể - Đảm bảo tính hiệu quả 1.2.5. Quản lý Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Từ nghiên cứu về giáo dục, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và hoạt động ngoài giờ lên lớp, chúng tôi cho rằng quản lý HĐGD NGLL ở 5
8. trường PT DT nội trú đó là: “Hoạt động quản lý có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý đối với giáo viên, các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động, điều khiển họ tổ chức HĐGD NGLL cho học sinh nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh”. 1.3. Đặc điểm học sinh nội trú và vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đối với sự phát triển của học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú 1.3.1. Đặc điểm học sinh ở trường PT DT nội trú Một là, đặc điểm tâm sinh lý Hai là, đặc điểm giao tiếp Ba là, đặc điểm nhận thức 1.3.2. Vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp với sự phát triển của học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú Thứ nhất, HĐGD NGLL tạo điều kiện thuận lợi để học sinh hòa nhập với tập thể và biến QTGD thành tự giáo dục. Thứ hai, HĐGD NGLL giúp học sinh mở rộng kiến thức đã được học trên lớp Thứ ba, HĐGD NGLL tạo cơ hội phát triển các kỹ năng sống, làm việc của học sinh trường PT DT nội trú Thứ tư, HĐGD NGLL góp phần giáo dục tinh thần hợp tác cho học sinh trong quá trình học tập, sinh hoạt cùng nhau 1.4. Nội dung hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 1.4.1. Mục tiêu hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nhằm các mục tiêu sau: - Nâng cao hiểu biết về các giá trị truyền thống của dân tộc, biết tiếp thu những giá trị tốt đẹp của nhân loại; củng cố mở rộng kiến thức đã học trên lớp; có ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội; có ý thức lựa chọn nghề nghiệp. - Củng cố vững chắc các kĩ năng cơ bản đã được rèn luyện từ trung học cơ sở để trên cơ sở đó tiếp tục hình thành và phát triển các năng lực chủ yếu như: năng lực tự hoàn thiện, năng lực thích ứng, năng lực giao tiếp, năng lực hoạt động chính trị-xã hội, năng lực tổ chức quản lý - Có thái độ đúng đắn trước những vấn đề của cuộc sống, biết chịu trách nhiệm về hành vi của bản thân; đấu tranh tích cực với những biểu hiện sai trái của bản thân (để tự hoàn thiện mình) và của người khác; biết cảm thụ và đánh giá cái đẹp trong cuộc sống 6
9. 1.4.2. Nội dung và hình thức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp - HĐGD NGLL ở trường PT rất phong phú về nội dung và đa dạng về hình thức tổ chức hoạt động. Nội dung HĐGD NGLL ở trường PT hiện nay tập trung vào 6 vấn đề lớn: + Lý tưởng sống của thanh niên trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. + Tình bạn, tình yêu và gia đình. + Nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc + Truyền thống dân tộc và truyền thống cách mạng; bảo vệ di sản văn hoá. + Thanh niên với vấn đề lập thân, lập nghiệp + Những vấn đề có tính toàn cầu như: bảo vệ môi trường, hạn chế sự bùng nổ dân số, chăm sóc sức khoẻ sinh sản vị thành niên, phòng ngừa và đẩy lùi các tệ nạn xã hội, đẩy lùi các bệnh hiểm nghèo, thực hiện Công ước Liên hiệp quốc về Quyền trẻ em. - Căn cứ vào các chủ đề trên, đồng thời đối chiếu với thực tiễn hoạt động của học sinh hiện nay; nội dung HĐGD NGLL rất đa dạng và phong phú có thể được thực hiện qua các loại hình hoạt động sau đây: + Hoạt động chính trị xã hội + Hoạt động văn hóa, nghệ thuật + Hoạt động thể dục, thể thao + Hoạt động lao động, khoa học, kỹ thuật, hướng nghiệp + Hoạt động vui chơi giải trí + Hoạt động lao động công ích 1.4.3. Phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp + Phương pháp gợi mở, thảo luận + Phương pháp giải quyết vấn đề + Phương pháp đóng vai + Phương pháp giao nhiệm vụ + Phương pháp diễn đàn + Phương pháp trò chơi 1.5. Nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông dân tộc nội trú 1.5.1. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông dân tộc nội trú 1.5.1.1. Quản lý kế hoạch hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 1.5.1.2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo kế hoạch đã xây dựng 1.5.1.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 7
10. 1.5.1.4. Kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 1.5.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông dân tộc nội trú 1.5.2.1. Nhận thức của các lực lượng giáo dục 1.5.2.2. Năng lực tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của các lực lượng giáo dục trong nhà trường 1.5.2.3. Hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 1.5.2.4. Điều kiện về cơ sở vật chất, kỹ thuật bảo đảm cho việc tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Tiểu kết chương 1: HĐGD NGLL là hoạt động giáo dục có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức được thực hiện trong các hoạt động thực tiễn về khoa học - kỹ thuật, lao động công ích, hoạt động xã hội, văn hóa nghệ thuật, hoạt động thể thao, vui chơi giải trí được thực hiện ngoài giờ lên lớp, nhằm hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh. HĐGD NGLL là bộ phận của QTGD trong nhà trường, là sự tiếp nối hoạt động dạy trên lớp, có vai trò quan trọng trong việc tạo nên sản phẩm đáp ứng mục tiêu giáo dục, chính vì vậy, nội dung, cách thức tổ chức HĐGD NGLL đã được các nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu để vận dụn cho phù hợp với từng thời kỳ. Đặc biệt ngày nay trước xu thế hội nhập, giáo dục phải đào tạo nên những con người mới có được những phẩm chất đáp ứng với nền kinh tế tri thức thì HĐGD NGLL lại được quan tâm hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, cho đến nay đã có nhiều tác giả nghiên cứu về HĐGD NGLL với những cách tiếp cận, mục đích nghiên cứu khác nhau, song nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu về quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú nhằm nâng cao chất lượng, phát huy tác dụng của HĐGD NGLL nhằm tạo nên sản phẩm con người mới đáp ứng cho công cuộc đổi mới đất nước hiện nay. Học sinh ở trường PT DT nội trú, lứa tuổi của các em bắt đầu bước vào giai đoạn có những chuyển biến phức tạp cả về thể chất, tinh thần, xuất hiện các nhu cầu hoạt động xã hội, giao tiếp; học tập, vui chơi và khẳng định chính mình được phát triển. HĐGD NGLL có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển nhân cách ở lứa tuổi này, nên để đáp ứng được mục tiêu giáo dục, người CBQL giáo dục, mỗi giáo viên của nhà trường phải có những biện pháp quản lý phù hợp để đạt hiệu quả cao nhất trong HĐGD NGLL cho học sinh của nhà trường. 8
11. HĐGD NGLL chịu sự tác động, chi phối của nhiều yếu tố như nhận thức của các lực lượng giáo dục; năng lực người tổ chức quản lý; nội dung chương trình, hình thức; các điều kiện về cơ sở vật chất, kỹ thuật bảo đảm cho HĐGD NGLL. Bởi vậy phải có các biện pháp quản lý hợp lý, hiệu quả thì HĐGD NGLL mới diễn ra theo đúng kế hoạch và góp phần nâng cao CLGD ngoài giờ lên lớp của nhà trường PT DT nội trú hiện nay. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HUYỆN VÂN HỒ, TỈNH SƠN LA 2.1. Vài nét về tình hình kinh tế, giáo dục của huyện Vân Hồ 2.1.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Vân Hồ Vân Hồ là huyện mới được thành lập theo Nghị quyết số 72/NQ-CP ngày 10/6/2013 của Chính phủ về việc điều chỉnh địa giới hành chính huyện Mộc Châu để thành lập mới huyện Vân Hồ thuộc tỉnh Sơn La. Huyện Vân Hồ có dân số là 62.300 người, với chủ yếu 5 DT cùng sinh sống (Thái, Kinh, Mường, Mông, Dao). Là một huyện miền núi còn nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội, giao thông đi lại khó khăn. Địa bàn huyện khá phức tạp, huyện có đường biên giới giáp với huyện Sốp Bâu, tỉnh Hủa Phăn, nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào; Vị trí địa lý tự nhiên: + Phía Đông giáp huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình. + Phía Nam giáp hai huyện Mường Lát và Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa và giáp huyện Sốp Bâu tỉnh Hủa Phăn nước CHDCND Lào. + Phía Tây giáp huyện Mộc Châu. + Phía Bắc giáp huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình. 2.1.2. Tình hình giáo dục của huyện Vân Hồ hiện nay Trong nhiều năm qua, giáo dục ở các vùng DT thiểu số có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm. Nhiều chính sách về giáo dục DT và vùng khó khăn được triển khai và hoạt động có hiệu quả. Nhưng tất cả những sự quan tâm đó vẫn chưa phải là những giải pháp lâu dài và bền vững. Thực tế cho thấy khó khăn lớn nhất của giáo dục ở vùng DT thiểu số và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn là sự huy động trẻ em trong độ tuổi đến trường. Cùng với hoạt động giáo dục đào tạo của các nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân, trường PT DT nội trú nằm trong hệ thống các trường PT công lập của cả nước. Trường được coi là một loại trường tạo nguồn đào tạo cán bộ DT, một trung tâm văn hóa, khoa học, kỹ thuật ở địa 9
12. phương. Các trường PT DT nội trú là trường PT dành cho thanh thiếu niên các DT thiểu số, bản thân và gia đình thường trú ở vùng cao, vùng sâu, xa xôi, hẻo lánh Học sinh được Nhà nước đảm bảo các điều kiện cần thiết để ăn học, được nhà trường tổ chức nuôi dạy và sống nội trú ở trường trong quá trình học tập. 2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La 2.2.1. Thực trạng nhận thức của các lực lượng giáo dục và đối tượng được giáo dục về vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đối với sự phát triển nhân cách học sinh Để tìm hiểu nhận thức của các lực lượng giáo dục và đối tượng giáo dục về vai trò của HĐGD NGLL của học sinh, chúng tôi đã khảo sát học sinh, phụ huynh, giáo viên, CBQL giáo dục của trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ và một số chuyên viên của Sở GD & ĐT tỉnh Sơn La, kết quả thu được như sau: T¸c dông tèt T¸c dông tèt Ýt t¸c dông Ýt t¸c dông Kh«ng t¸c dông Kh«ng t¸c dông Ý kiến của học sinh Ý kiến của phụ huynh T¸c dông tèt T¸c dông tèt Ýt t¸c dông Ýt t¸c dông Kh«ng t¸c dông Kh«ng t¸c dông Ý kiến của giáo viên Ý kiến của CBQL, chuyên viên Sơ đồ 2.1. Vai trò hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đối với sự phát triển nhân cách học sinh Một là, nhận thức của phụ huynh học sinh và học sinh Qua sử lý kết quả phiếu điều tra, chúng tôi nhận thấy đã có 42,5% học sinh cho rằng các HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ là có tác dụng tốt đối với việc học tập và rèn luyện và sự phát triển nhân cách của học sinh. 37,5% số học sinh được hỏi cho là các HĐGD NGLL ít tác dụng đối với việc học tập, rèn luyện của học sinh và học sinh 10
13. không thích tham gia vì mất thời gian học, không thấy hiệu quả rõ rệt. Bên cạnh đó, 20,0% số học sinh được hỏi cho rằng các HĐGD NGLL không có tác dụng đối với việc học tập, rèn luyện của học sinh. Hai là, nhận thức của phụ huynh học sinh, qua kết quả thống kê cho thấy 65% số phụ huynh được hỏi nhận thức được vai trò, tác dụng của HĐGD NGLL đối với việc học tập, rèn luyện của học sinh nên các bậc phụ huynh mong muốn nhà trường tổ chức để con em họ được tham gia các hoạt động này. Với 27,5% số phụ huynh được hỏi trả lời họ cũng thấy tác dụng của HĐGD NGLL nhưng không nhiều. Chỉ mong muốn nhà trường dạy và tổ chức hoạt động cả tuần để giúp phụ huynh quản lý con cái (tập trung ở các phụ huynh bận công việc, con cái họ chưa tự giác), nên phụ huynh muốn khoán trắng cho nhà trường hy vọng con cái đỡ sa ngã vào các tệ nạn xã hội. Bên cạnh đó, vẫn còn tới 7,5% số phụ huynh được hỏi trả lời là họ không thấy tác dụng của HĐGD NGLL đối với việc học tập, rèn luyện của học sinh nên phụ huynh không muốn nhà trường tổ chức các HĐGD NGLL, mà tập trung cho học sinh học văn hoá để củng cố kiến thức cho các em chuẩn bị lên chuyển cấp được tốt hơn. Phụ huynh cho rằng mục tiêu chính là con họ phải có kiến thức để tiếp tục được học ở các cấp học cao hơn, chính vì vậy việc tham gia HĐGD NGLL sẽ mất thời gian học tập văn hoá. Ba là, nhận thức của giáo viên Đại đa số giáo viên có nhận thức đầy đủ, đúng đắn về vai trò tác dụng của HĐGD NGLL đối với học sinh, song vẫn còn 21,43% số giáo viên được hỏi cho rằng HĐGD NGLL ít tác dụng trong giáo dục học sinh vì cách thức tổ chức, tiến hành hoạt động còn nặng về các trò chơi hay trang bị kiến thức thông qua việc thuyết minh, trong khi đó học sinh lại thiếu chú ý, phân tán tư tưởng vào các việc khác hoặc tập trung thành từng nhóm để nói chuyện, giao lưu với nhau dẫn đến hiệu quả giáo dục của các hoạt động thấp. Đặc biệt, vẫn còn 3,57% giáo viên cho rằng không cần thiết tổ chức các HĐGD NGLL, nên giành thời gian hoạt động ngoài giờ để phụ đạo, bồi dưỡng kiến thức văn hóa, làm bài tập các môn học và trao đổi thêm một số kỹ năng sống cho học sinh vào giờ sinh hoạt lớp cuối mỗi tuần tại lớp là đủ, là phù hợp với mô hình nội trú của học sinh. Bốn là, nhận thức của CBQL, chuyên viên giáo dục. Kết quả nghiên cứu cho thấy 100% CBQL, chuyên viên giáo dục đều khẳng định vai trò quan trọng của HĐGD NGLL đối với việc hình thành, phát triển nhân cách của học sinh. Cán bộ, chuyên viên đều cho rằng nên tăng cường HĐGD NGLL đối với học sinh và coi đó là biện pháp tốt để giáo dục tư tưởng đạo đức học sinh và giảm thiểu tác động tiêu cực của 11
14. các hoạt động ngoài nhà trường, nhưng khi được hỏi về hiệu quả HĐGD NGLL đối với CLGD thì cũng còn có ý kiến khác nhau, có ý kiến cho rằng CLGD thì chủ yếu là kết quả văn hoá, chưa đặt HĐGD NGLL vào vị trí quan trọng trong hoạt động của các lớp và của cả nhà trường, hoạt động chỉ đạo của CBQL chưa quan tâm nhiều tới HĐGD NGLL, đa số khoán cho giáo viên chủ nhiệm phụ trách lớp và giáo việc tổ chức các hoạt động tập thể cho tổ chức đoàn đội của nhà trường tiến hành nên hiệu quả giáo dục từ HĐGD NGLL chưa thật rõ nét. 2.2.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Thực tế cho thấy, việc thực hiện hoạt động này bước đầu còn gặp một số khó khăn, bất cập như về tổ chức, quản lí, chất lượng giáo dục, Vấn đề đặt ra là làm thế nào để nâng cao chất lượng HĐGD NGLL một cách toàn diện, đồng bộ Để làm tốt được điều này, về phía nhà trường, đặc biệt Ban HĐGD NGLL, Đội TNTP cùng phối kết hợp GVCN lớp đưa ra kế hoạch, phương án hoạt động cụ thể, phù hợp với điều kiện, đặc thù riêng của nhà trường và địa phương. Không nhất thiết GVCN phải chọn lựa tất cả các hoạt động theo hướng dẫn của Bộ GD & ĐT. Ban chỉ đạo công tác này cần đưa ra kế hoạch chung cho cả trường, tránh thực hiện nhiều dẫn đến qua loa, chiếu lệ đạt hiệu quả thấp. Cần có sự điều chỉnh hợp lí giữa dạy học và HĐGD NGLL. Theo quy định 4 tiết/1 tháng, ta có thể thực hiện 1 tiết sinh hoạt lớp cuối tuần và một buổi hoạt động trong tháng là 3 tiết. Để HĐGD NGLL thực sự là một sân chơi bổ ích, đầy thú vị của học sinh, GVCN phải hướng dẫn, chỉ đạo, cố vấn học sinh thực hiện tốt. Yếu tố quyết định là sự nỗ lực của các em, sự định hướng của GVCN 2.2.3. Thực trạng nhận thức về thực hiện nội dung hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Để tìm hiểu về thực trạng nhận thức về thực hiện nội dung của HĐGD NGLL ở trường phổ thông, chúng tôi đã sử dụng bảng điều tra 2.1. Bảng 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về nội dung hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Cán bộ quản lý, chuyên viên Giáo viên Nội dung HĐGD PGD TT NGLL Số Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ % lượng % Hoạt động ngoại 12 42,86 1 19 67,85 khóa 12
15. 2 Hoạt động đoàn thể 9 32,14 17 60,71 Hoạt động vui chơi 3 10,71 3 9 32,14 giải trí 4 Hoạt động giáo dục 19 67,85 11 39,29 Qua bảng 2.1 cho ta thấy: Việc nhận thức về nội dung của HĐGD NGLL của các nhà làm công tác quản lý, chuyên viên phòng giáo dục và giáo viên có sự khác nhau, có 67,85% CBQL và chuyên viên phòng giáo dục đều cho rằng HĐGD NGLL là hoạt động ngoại khóa và hoạt động giáo dục trong khi 60,71% giáo viên cho rằng nội dung HĐGD NGLL là hoạt động đoàn thể. Từ việc nhận thức không thống nhất như vậy, cho nên việc chỉ đạo triển khai các hoạt động cho giáo viên chưa thực sự có hiệu quả. 2.2.4. Thực trạng hình thức và phương pháp giáo dục ngoài giờ lên lớp Theo kết quả xử lý phiếu điều tra (Phụ lục 2, mục 1,3 và 4) chúng tôi thấy rằng các hình thức tổ chức hoạt động liên hoan văn nghệ, đường lên đỉnh Olympia, rung chuông vàng được CBQL, chuyên viên giáo dục, giáo viên và học sinh đánh giá khá cao cụ thể như hoạt động liên hoan văn nghệ, khi khảo sát cán bộ quản lý, chuyên viên giáo dục thì có tới 71,4% mức độ thực hiện khá, 21,4% mức độ thực hiện tốt; có 71,4% mức độ thực hiện khá, 17,9% mức độ thực hiện tốt ở giáo viên và ở học sinh là 75% mức độ thực hiện khá, 12,5% mức độ thực hiện tốt. Nhìn chung, các hình thức tổ chức HĐGD NGLL chủ yếu ở mức độ trung bình nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng HĐGD NGLL. 2.2.5. Thực trạng điều kiện cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Để hiểu về thực trạng điều kiện cơ sở vật chất phục vụ nội dung của HĐGD NGLL ở nhà trường, chúng tôi đã sử dụng bảng điều tra 2.2 và 2.3. Bảng 2.2. Ý kiến về cơ sở vật chất tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Cán bộ quản lý, chuyên Giáo viên Cơ sở vật chất tổ chức viên PGD TT HĐGD NGLL Số Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ % lượng % 1 Rất thuận lợi 2 7,14 1 3,57 2 Thuận lợi 3 10,71 4 14,29 3 Trung bình 10 35,71 7 25 4 Khó Khăn 6 21,34 9 32,14 5 Rất khó khăn 7 25 7 25 13
16. Bảng 2.3. Ý kiến về tài chính cho hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Cán bộ quản lý, chuyên viên Giáo viên Tài chính cho HĐGD PGD TT NGLL Số Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ % lượng % 1 Rất thuận lợi 2 7,14 2 7,14 2 Thuận lợi 3 10,71 3 10,71 3 Trung bình 10 35,71 10 35,71 4 Khó Khăn 9 32,14 7 25 5 Rất khó khăn 4 14,3 6 21,34 Qua kết quả khảo sát ý kiến về cơ sở vật chất và tài chính để tổ chức HĐGD NGLL của CBQL, chuyên viên và giáo viên được thể hiện ở bảng 2.2 và bảng 2.3. Kết quả đối tượng CBQL, chuyên viên giáo dục và giáo viên điều cho rằng hiện nay tổ chức HĐGD NGLL còn gặp nhiều khó khăn về cơ sở vật chất và tài chính hơn là thuận lợi: Có 46,34% CBQL, chuyên viên giáo dục và 57,14% giáo viên cho rằng khó khăn và rất khó khăn về cơ sở vật chất để tổ chức HĐGD NGLL, chỉ có 10,71% CBQL, chuyên viên giáo dục và 14,29% giáo viên cho rằng thuận lợi; Có 46,44% CBQL và 46,34% giáo viên cho rằng gặp khó khăn về tài chính tổ chức HĐGD NGLL, chỉ có 10,71% CBQL và giáo viên cùng cho rằng thuận lợi. Mặt khác qua quá trình phỏng vấn trực tiếp chúng tôi cũng thu nhận được nhiều kết quả cho rằng họ gặp rất nhiều khó khăn về tài chính và cơ sở vật chất để tổ chức HĐGD NGLL. 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La 2.3.1. Thực trạng công tác thực hiện kế hoạch giáo dục Do đặc thù hoạt động học tập, sinh hoạt của học sinh nhà trường không chỉ diễn ra trong giờ hành chính, ngày hành chính mà học sinh của nhà trường luôn có mặt 24/24 giờ ở trường và một số học sinh ở cả 7 ngày/tuần, chính điều đó nên CBQL, nhân viên của nhà trường cũng được phân công hoạt động cả ngày nghỉ, ngày lễ cùng với học sinh. Do vậy, HĐGD NGLL của các trường nội trú nói chung, trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ nói riêng diễn ra cả ngày làm việc bình thường, cả ngày nghỉ, giờ hành chính ban ngày và các hoạt động sinh hoạt buổi tối. 2.3.2. Thực trạng công tác tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh Việc thành lập ban chỉ đạo HĐGD NGLL được giáo viên, CBQL và chuyên viên đánh giá chất lượng tốt với hơn 57,1% số người được hỏi. Có 14
17. tới 7,14% giáo viên và 10,7% cán bộ, chuyên viên đánh giá việc xây dựng đội ngũ cán bộ lớp, cán sự phụ trách HĐGD NGLL là “yếu”, cần bồi dưỡng nâng cao năng lực về tổ chức hoạt động cho đội ngũ này thì mới nâng cao được chất lượng HĐGD NGLL cho học sinh ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ vì chính đội ngũ cán bộ lớp, cán bộ phụ trách các đội cờ đỏ là bạn bè cùng lớp, cùng ăn nghỉ nội trú nên nắm được tính cách, khả năng hoạt động của từng học sinh trong lớp, khối được giao nhiệm vụ theo dõi chấm điểm. 2.3.3. Thực trạng công tác chỉ đạo hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của nhà trường Đối với giáo viên, chúng tôi đã tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi với 28 giáo viên đang trực tiếp công tác tại nhà trường, kết quả thu được như sau: Theo kết quả điều tra ở bảng 2.6 và 2.7, chúng tôi nhận thấy: ban giám hiệu nhà trường đã chủ động “xây dựng kế hoạch cho HĐGD NGLL cho toàn trường từ đầu năm học, cân đối các hoạt động từ đầu năm đến cuối năm” và nhận được sự đồng thuận, ủng hộ của đa số CBQL, chuyên viên và giáo viên, kết quả đánh giá là thực hiện tốt của giáo viên đánh giá là 2,47 điểm và 2,51 điểm là kết quả đánh giá của cán bộ, chuyên viên. 2.3.4. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá kết quả quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh Qua bảng 2.8 và 2.9 về phân tích kết quả điều tra, chúng ta thấy rằng công tác kiểm tra đánh giá được thực hiện tương đối tốt ở một số nội dung cụ thể như: “kiểm tra việc thực hiện HĐGD NGLL theo kế hoạch” với 42,9% giáo viên và 46,6% cán bộ chuyên viên được hỏi trả lời là làm thường xuyên, chính điều đó đã tác động tích cực đến kết quả tổ chức HĐGD NGLL cho học sinh của nhà trường. 2.3.5. Thực trạng thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh Theo kết quả phân tích số liệu điều tra ở bảng 2.10 và 2.11, chúng tôi nhận thấy: các biện pháp nhà trường đã thực hiện ở một số nội dung đạt được kết quả thiết thực như: xây dựng quỹ phục vụ cho HĐGD NGLL (từ các nguồn tài trợ, từ ngân sách, công tác xã hội hoá giáo dục) với điểm đánh giá trung bình chung của giáo viên là 2,46 và CBQL, chuyên viên là 2,5. Nâng cao nhận thức cho các lực lượng giáo dục qua các hội thảo, hội nghị, các chuyên đề làm điểm cũng đạt 2,54 điểm theo đánh giá của CBQL, chuyên viên và 2,43 điểm là kết quả đánh giá của giáo viên. 2.4. Đánh giá chung Qua nghiên cứu, khảo sát trao đổi trực tiếp với một số cán bộ, giáo viên, chuyên viên giáo dục và phụ huynh học sinh cho thấy đội ngũ 15
18. CBQL và giáo viên nhận thức đúng về vai trò của HĐGD NGLL, nhưng nhận thức của phụ huynh và học sinh còn hạn chế, chưa đầy đủ, về tổ chức HĐGD NGLL. HĐGD NGLL của trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, được tổ chức, thực hiện theo sự chỉ đạo của Sở GD & ĐT, nên có tác dụng đến việc hình thành nhân cách của học sinh, góp phần nâng cao CLGD văn hóa, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. Thông qua HĐGD NGLL với sự quản lý chặt chẽ, có kế hoạch cụ thể với từng khối lớp đã giúp cho công tác giáo dục nói chung, giáo dục văn hóa nói riêng đạt kết quả cao. HĐGD NGLL đã góp phần kích thích được phong trào thi đua, phát huy được tính tích cực của học sinh, bổ trợ cho hoạt động học tập văn hoá, hình thành một số kỹ năng sống tốt đẹp cho học sinh. Nguyên nhân của thực trạng Cơ sở vật chất của nhà trường còn chật chội chưa đáp ứng được yêu cầu của HĐGD NGLL nhưng chưa được đầu tư thích đáng, thiếu phương tiện công cụ hỗ trợ nhất là những phương tiện như truyền thanh, truyền hình còn thiếu, chưa thật sự đáp ứng đầy đủ nhu cầu sinh hoạt văn hóa, văn nghệ của học sinh nội trú. Đội ngũ tổ chức quản lý, giáo viên, chuyên viên giáo dục trong thực hiện nhiệm vụ quản lý và tổ chức HĐGD NGLL còn thể hiện sự bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu về nội dung, hình thức quản lý hoạt động cho phù hợp với sự đổi mới của xã hội hiện nay. Công tác quản lý HĐGD NGLL còn bị gò bó theo khuôn mẫu, chưa có sự sáng tạo, đổi mới, chưa hấp dẫn, chưa phù hợp với đặc điểm, tâm lý của học sinh. Hình thức thi đua khen thưởng còn đơn điệu nên chưa khuyến khích được giáo viên, học sinh tham gia một cách tích cực các HĐGD NGLL. Chất lượng đầu vào của học sinh hạn chế cả về văn hoá nên học sinh khó tiếp thu, khó hoà nhập với yêu cầu các hoạt động, đây là khó khăn lớn cho công tác giáo dục văn hóa nói chung, tổ chức các HĐGD NGLL nói riêng. Bên cạnh đó, tác động xấu của cơ chế thị trường, của các tệ nạn xã hội ngày càng gia tăng đã ảnh hưởng nhất định đến nhân cách học sinh. Tiểu kết chương 2: Qua nghiên cứu tài liệu, điều tra khảo sát, phỏng vấn, thực trạng nhận thức và thực trạng quản lý. Tổ chức HĐGD NGLL của học sinh, phụ huynh, giáo viên, CBQL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La cho thấy: Nhận thức về vai trò HĐGD NGLL đến sự phát triển nhân cách học sinh và nâng cao CLGD của các lực lượng giáo dục khác nhau, đa số giáo 16
19. viên và đội ngũ quản lý xác định đúng vai trò, vị trí và hiệu quả của HĐGD NGLL thì vẫn còn có CBQL chuyên môn, giáo viên, học sinh và một số phụ huynh nhận thức còn hạn chế. Thực trạng tổ chức các HĐGD NGLL và quản lý các HĐGD NGLL hiệu quả đạt được chưa cao, số ít đã có các biện pháp cải tiến nội dung, đa dạng hình thức tổ chức hoạt động nhưng chưa thành nền nếp nên ảnh hưởng chưa nhiều, chưa tích cực đến chất lượng và hiệu quả quản lý HĐGD NGLL của nhà trường. Nguyên nhân dẫn đến HĐGD NGLL chưa đạt hiệu quả cao là do chưa có các biện pháp tổ chức HĐGD NGLL hợp lý, khoa học, chưa phối hợp được một cách chặt chẽ các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để tạo nên sức mạnh tăng hiệu quả của hoạt động này. Thực trạng trên cho thấy để nâng cao hiệu quả của HĐGD NGLL, góp phần nâng cao CLGD toàn diện, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, cần nghiên cứu đưa ra được những biện pháp quản lý có tính cần thiết và khả thi. Đây là nội dung, được trình bày ở chương 3. CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HUYỆN VÂN HỒ, TỈNH SƠN LA HIỆN NAY 3.1. Yêu cầu trong đề xuất và thực hiện biện pháp 3.1.1. Các biện pháp phải đáp ứng mục tiêu giáo dục của trường phổ thông dân tộc nội trú 3.1.2. Các biện pháp phải đảm bảo tính thực tiễn 3.1.3. Các biện pháp phù hợp với đặc trưng loại hình hoạt động ngoài giờ lên lớp và đặc điểm tâm lý học sinh nội trú 3.1.4. Các biện pháp đưa ra phải huy động được các chủ thể cùng tham gia hoạt động giáo dục 3.1.5. Các biện pháp phải đảm bảo tính hiệu quả 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La hiện nay 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, các lực lượng giáo dục và học sinh về vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đối với sự hình thành và phát triển nhân cách học sinh * Mục tiêu của biện pháp * Nội dung của biện pháp 17
20. * Cách thức thực hiện biện pháp 3.2.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục ngoài giờ lên lớp của trường, lớp phù hợp với đặc điểm tâm lý và điều kiện sinh hoạt nội trú của học sinh * Mục tiêu của biện pháp * Nội dung của biện pháp * Cách thức thực hiện biện pháp 3.2.3. Phân định rõ trách nhiệm của cán bộ quản lý và giáo viên, học sinh trong thực hiện kế hoạch giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La * Mục tiêu của biện pháp * Nội dung của biện pháp * Cách thức thực hiện biện pháp 3.2.4. Duy trì tốt nền nếp trao đổi thông tin và phối hợp hoạt động giữa nhà trường, gia đình, đoàn thể xã hội trong quản lý và giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh * Mục tiêu của biện pháp * Nội dung của biện pháp * Cách thức thực hiện biện pháp 3.2.5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, làm tốt công tác xã hội hoá giáo dục trong bảo đảm các điều kiện cho hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp * Mục tiêu của biện pháp * Nội dung của biện pháp * Cách thức thực hiện biện pháp 3.2.6. Thực hiện tốt công tác kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp * Mục tiêu của biện pháp * Nội dung của biện pháp * Cách thức thực hiện biện pháp 3.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm Nhằm khẳng định tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La. 3.3.2. Nội dung khảo nghiệm Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La mà đề tài đã đề xuất. 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm 18
21. Tác giả sử dụng bảng hỏi, để điều tra 46 người, trong đó: 10 CBQL chuyên môn; 15 chuyên viên Sở Giáo dục; 3 chuyên viên Phòng Giáo dục; 18 giáo viên, nhằm thu thập thông tin đánh giá của họ đối với biện pháp quản lý HĐGD NGLL cho học sinh. 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm Trên cơ sở xác định các biện pháp HĐGD NGLL ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, tác giả tiến hành thăm dò bằng phiếu hỏi với cán bộ, chuyên viên, giáo viên, nhằm đánh giá chính xác mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất. Mức đánh giá cho mỗi biện pháp được xác định như sau: - Rất cần thiết/rất khả thi : 3,0 điểm - Cần thiết/khả thi : 2,0 điểm - Không cần thiết/không khả thi : 1,0 điểm 3.3.5. Đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp * Về tính cần thiết của các biện pháp Các ý kiến được hỏi đều cho rằng, các biện pháp luận văn đưa ra là có tính rất cần thiết, điểm trung bình trung cho các biện pháp đều đạt từ 2,48 điểm trở lên. Các biện pháp 1, 2, 4, được đánh giá ở mức độ rất cần thiết với số điểm trung bình khá cao (2,67 điểm). Sở dĩ có sự đánh giá như trên là do các đối tượng được điều tra nhận thức được vị trí, vai trò, trách nhiệm, năng lực quản lý của các chủ thể quản lý đối với HĐGD NGLL cho học sinh. Thực tế lại xác nhận, tuy việc kết hợp các biện pháp quản lý với thực hiện các nhiệm vụ trong lãnh đạo, chỉ đạo là tất yếu, song để quản lý HĐGD NGLL cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La cần có những biện pháp độc lập, mang tính đột phá. Điều đó cho thấy các biện pháp luận văn đề xuất thực sự là rất cần thiết và được xếp theo thứ tự: biện pháp 1, 2, 4, 3, 6, 5 (kết quả được biểu diễn ở biểu đồ 3.1). 3 2,67 2,67 2,61 2,67 2,48 2,54 2,5 2 Rất cần thiết 1,5 Cần thiết 1 Không cần thiết 0,17 0,5 0,13 0,17 0,17 0,04 0,13 0,04 0,02 0,04 0,09 0,11 0,07 0 BP1 BP2 BP3 BP4 BP5 BP6 Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp 19
22. * Về mức độ khả thi của các biện pháp Trong các biện pháp mà tác giả đưa ra thì tính khả thi sẽ được ưu tiên là biện pháp 1, 3, 2, 5, 6, 4. Việc thực hiện ấy nhằm giải quyết một số vấn đề cần thiết hiện nay về nhận thức, phân định rõ trách nhiệm, khả năng kiểm tra đánh giá của đội ngũ CBQL, giáo viên đối với HĐGD NGLL cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La; mặt khác, chủ thể quản lý và giáo viên là nhân tố cơ bản nhất trong việc thực hiện kế hoạch giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh nhà trường đạt hiệu quả mong muốn. Tuy nhiên, biện pháp 1 còn 1 ý kiến, biện pháp 2, 3, 6 còn 2 ý kiến, biện pháp 5 còn 3 ý kiến và biện pháp 4 còn 5 ý kiến cho rằng biện pháp đó không có tính khả thi. Kết quả tìm hiểu cho thấy, số người cho rằng các biện pháp không có tính khả thi là do công tác quản lý HĐGD NGLL cho học sinh ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La hiện nay còn bất cập về quy chế, quy định liên quan như sự phối hợp trong quản lý HĐGD NGLL; việc duy trì nền nếp trao đổi thông tin; bảo đảm cơ sở vật chất; kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động giáo dục chưa đạt theo yêu cầu đã đề ra. Điều đó là đúng nhưng nếu có sự nỗ lực cao của các lực lượng quản lý, giáo viên trong nhà trường, sự nỗ lực vươn lên của mỗi học sinh và các cơ quan chức năng có liên quan thì những biện pháp mà luận văn nêu ra hoàn toàn có thể thực hiện được. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp được thể hiện thông qua biểu đồ 3.2. 3 2,67 2,61 2,67 2,48 2,54 2,54 2,5 2 Rất khả thi 1,5 Khả thi 1 Không khả thi 0,22 0,5 0,17 0,17 0,13 0,13 0,17 0,07 0,02 0,04 0,04 0,11 0,04 0 BP1 BP2 BP3 BP4 BP5 BP6 Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp * Đánh giá tính tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất Đại đa số ý kiến được hỏi đều cho rằng, trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, cùng các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường có đủ các điều kiện cần thiết về cơ chế chính sách và các nguồn lực 20
23. (nhất là nguồn nhân lực) để tổ chức thực hiện có hiệu quả những biện pháp luận văn đã đề cập. Song thực tế ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh phố Sơn La hiện nay thì cơ chế, điều kiện để quản lý HĐGD NGLL cho học sinh phải được chuẩn bị một cách chu đáo và cụ thể hóa hơn nữa thông qua các văn bản quy phạm pháp quy của ngành giáo dục và cơ quan có liên quan mới đáp ứng được yêu cầu quản lý và nâng cao chất lượng, hiệu quả HĐGD NGLL cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La hiện nay và những năm tiếp theo. Như vậy, nghiên cứu kết quả khảo nghiệm về sự tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp có thể khẳng định, mặc dù có số ít ý kiến trái chiều trong nhận định, đánh giá tình hình, song các biện pháp luận văn đã xây dựng có cơ sở khoa học cả về lý luận và thực tiễn, các biện pháp đều có tính cần thiết và tính khả thi cao theo thứ tự ưu tiên: biện pháp 1, 2, 3, 6, 4, 5. Thực hiện biện pháp 1, 2, 3, 6 sẽ góp phần nâng cao nhận thức của cán bộ, giáo viên trong lập và thực hiện kế hoạch, phân định trách nhiệm và kiểm tra đánh giá trong thực hiện quản lý HĐGD NGLL cho học sinh. Thực hiện biện pháp 4, 5 sẽ duy trì nền nếp trao đổi thông tin giữa các lực lượng quản lý và tổ chức HĐGD NGLL và phát huy tốt cơ sở vật chất, xã hội hóa giáo dục, tạo lực thúc đẩy giải quyết được những khâu yếu, điểm yếu trong quản lý HĐGD NGLL cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ hiện nay. Kết quả về sự tương quan giữa tính cần thiết va tính khả thi được thể hiện qua biểu đồ 3.3. 2,9 2,86 2,86 2,84 2,84 2,85 2,82 2,82 2,8 2,8 2,78 2,8 2,78 Mức độ cần thiết 2,75 2,72 2,72 Mức độ khả thi 2,7 2,65 BP1 BP2 BP3 BP4 BP5 BP6 Biểu đồ 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 21
24. Tiểu kết chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La tác động tới nhiều mặt của hoạt động giáo dục của nhà trường. Mỗi biện pháp đều có những vị trí và vai trò nhất định trong quá trình quản lý giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh. Tuy nhiên, không có biện pháp nào là vạn năng và mỗi biện pháp phải được thực hiện trong những điều kiện, hoàn cảnh nhất định. Trong quản lý, chủ thể quản lý phải phối hợp nhiều biện pháp nhằm hỗ trợ, bổ sung cho nhau nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh. Để triển khai có kết quả các biện pháp nêu trên, các chủ thể quản lý giáo dục cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo các biện pháp, tránh mọi biểu hiện chủ quan, nóng vội hoặc bảo thủ, trì trệ nhằm thúc đẩy HĐGD NGLL cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La đạt hiệu quả cao hơn nữa trong thời gian tới. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận Quản lý giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La hiện nay là vấn đề cấp bách. Điều đó đòi hỏi các chủ thể quản lý của nhà trường cần nghiên cứu đánh giá chính xác thực trạng quản lý HĐGD NGLL, nắm chắc những thuận lợi, khó khăn đang chi phối HĐGD NGLL của nhà trường để từ đó tổ chức một cách khoa học QTGD nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, học sinh về nhiệm vụ, nội dung giáo dục; có kế hoạch giáo dục ngoài giờ lên lớp của trường, lớp phù hợp với đặc điểm tâm lý, DT và điều kiện sinh hoạt nội trú của học sinh; phân định rõ trách nhiệm của CBQL và giáo viên trong việc thực hiện kế hoạch giáo dục, rèn luyện cho học sinh thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp; duy trì chế độ trao đổi thông tin và phối hợp hoạt động giữa nhà trường, gia đình, đoàn thể xã hội trong quản lý HĐGD NGLL cho học sinh; thực hiện nghiêm túc công tác kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức quản lý HĐGD NGLL cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La Các biện pháp mà luận văn đưa ra là một chỉnh thể thống nhất, có mối quan hệ gắn bó, biện chứng tác động qua lại, ảnh hưởng lẫn nhau. Việc quán triệt mục tiêu, nội dung, thực hiện tốt yêu cầu của một biện pháp sẽ tạo điều kiện để thực hiện các biện pháp khác. Vì vậy, để nâng cao CLGD ngoài giờ lên lớp cho học sinh trường PT DT nội trú huyện Vân Hồ, tỉnh 22
25. Sơn La, nhà trường phải huy động nhiều lực lượng giáo dục, tiến hành đồng thời nhiều biện pháp quản lý, giáo dục tích cực, mềm dẻo nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các em phấn đấu tiến bộ, trở thành những học sinh vừa “hồng”, vừa “chuyên” trong thời đại mới. 2. Khuyến nghị 2.1. Đối với Bộ Giáo dục & Đào tạo Hàng năm tổ chức tốt các đợt bồi dưỡng cho cán bộ nhà trường, giáo viên cốt cán các tỉnh thành trong cả nước về công tác chủ nhiệm lớp. Cần có chế độ tăng cường kinh phí, cung cấp trang thiết bị cho các trường nhằm phục vụ công tác giảng dạy cũng như phục vụ cho HĐGD NGLL. Cần xây dựng và đưa vào quy chế quản lý HĐGD NGLL với những nội dung thiết thực, cụ thể, phù hợp với từng loại hình nhà trường, với điều kiện kinh tế, xã hội hiện nay của từng vùng miền, đặc biệt là các địa phương có đông đồng bào DT sinh sống. Xây dựng cơ chế thống nhất phối hợp giữa nhà trường - gia đình - xã hội nhằm huy động sức mạnh của các lực lượng xã hội tham gia giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh. 2.2. Đối với Sở Giáo dục & Đào tạo tỉnh Sơn La Quan tâm và chỉ đạo sâu sát các trường DT nội trú trên địa bàn tỉnh Sơn La về công tác quản lý HĐGD NGLL cho học sinh với các nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục phù hợp với từng trường PT DT nội trú. Hàng năm Sở GD & ĐT cần duy trì và tăng cường công tác bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho CBQL, giáo viên trong đó chú ý nhiều đến bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐGD NGLL. Trong quá trình kiểm tra đánh giá toàn diện trường THPT, bên cạnh việc đi sâu vào thanh tra hoạt động trên lớp, cần đi sâu vào thanh tra quản lý và tổ chức HĐGD NGLL của các trường, điều này giúp các trường có sự quan tâm nhiều hơn tới quản lý tổ chức HĐGD NGLL. Hàng năm nên tổ chức Hội nghị tổng kết HĐGD NGLL của các trường, tổ chức báo cáo kinh nghiệm của các trường tổ chức tốt hoạt động này cho các trường khác học tập kinh nghiệm. Có chế độ khen thưởng xứng đáng cho các trường, các Hiệu trưởng đã tổ chức tốt HĐGD NGLL. 2.3. Đối với Phòng Giáo dục & Đào tạo huyện Vân Hồ Nghiên cứu để đưa ra thang điểm thi đua cho các HĐGD NGLL một cách rõ ràng, cụ thể tạo cơ sở cho việc đánh giá hoạt động ở các trường. Tập huấn kỹ năng tổ chức hoạt động cho giáo viên vào các dịp hè. 23
26. Xây dựng kế hoạch, hướng dẫn cách thực hiện các HĐGD NGLL một cách thật cụ thể, rõ ràng. Tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra HĐGD NGLL. 2.4. Đối với trường phổ thông dân tộc nội trú Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ CBQL, giáo viên chủ nhiệm, ban quản lý ký túc xá và ban cán sự lớp. Tăng cường vai trò chỉ đạo của chi bộ đảng, ban giám hiệu nhà trường đối với các khối, lớp, tổ chức đoàn, đội. Tạo mọi điều kiện tốt nhất cho các khối, lớp, tổ chức đoàn thanh niên hoạt động có hiệu quả trong hoạt động tuyên truyền giáo dục. Đổi mới phương pháp giáo dục ngoài giờ lên lớp học sinh nhằm tránh gây nhàm chán, dập khuôn và khô cứng không có sức lôi cuốn hoc jsinh tham gia hoạt động. Bên cạnh việc quan tâm đến nhiệm vụ giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh thì chú ý hơn đến hoạt động rèn luyện kĩ năng sống và thực hiện phong trào xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực. 2.5. Đối với Hiệu trưởng các trường phổ thông dân tộc nội trú Hiệu trưởng các trường cần tăng cường tổ chức giao lưu để học tập kinh nghiệm lẫn nhau. Trong việc tổ chức thao giảng giữa các trường hiện nay đa phần chú ý vào việc giảng dạy trên lớp, các môn học văn hóa, không tổ chức giao lưu, dự giờ các tiết HĐGD NGLL, do đó để giáo viên có cơ hội học tập kinh nghiệm của các bạn đồng nghiệp, Hiệu trưởng các trường cần đưa HĐGD NGLL vào chương trình giao lưu kinh nghiệm các trường. Để quản lý tốt HĐGD NGLL, Hiệu trưởng cần thực hiện đồng bộ các biện pháp đã nêu trên, thường xuyên quan tâm đến việc đổi mới hình thức, nội dung, phương pháp tổ chức HĐGD NGLL. Sau mỗi lần tổ chức cần rút kinh nghiệm, đánh giá kịp thời. Đồng thời hiệu trưởng cần nghiên cứu dành kinh phí thích đáng cho việc đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho HĐGD NGLL. 24