Tóm tắt Luận văn Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường Trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La

Nội dung text: Tóm tắt Luận văn Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường Trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÍ GIÁO DỤC AN THANH HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MỘC CHÂU, TỈNH SƠN LA Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số : 8.14.01.14 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ HỘI - 2019
2. Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Tiến Sỹ Phản biện 1: Phản biện 2: Luận văn sẽ được bảo vệ tại hội đồng chấm luận văn thạc sĩ họp tại Học viện Quản lý giáo dục Vào hồi giờ phút ngày tháng năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Quản lý giáo dục
3. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, mục tiêu cụ thể với cấp THCS là tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời. Trong chương trình giáo dục THCS, môn Toán có vị trí đặc biệt quan trọng. Môn Toán được coi là môn học công cụ, cung cấp các tri thức để học sinh có thể học tập các môn học khác. Trong phạm vi môn học, môn Toán trang bị các tri thức toán học, tri thức phương pháp được coi là cách thức học tập, nghiên cứu toán học, nghiên cứu sự vật hiện tượng, nghiên cứu thế giới quan. Trong những năm gần đây tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực góp phần phát hiện, bồi dưỡng tài năng cho HS; giúp cho HS tiếp cận các môn học khác tốt hơn đáp ứng nhiệm vụ đặt ra. Đặc biệt chú trọng chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn. Trước yêu cầu đổi mới, các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, đã triển khai dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực và đã có những thành công bước đầu. Tuy nhiên, hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La còn những hạn chế bất cập như: đội ngũ cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên và học sinh các trường, chưa hiểu rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực. Mặt khác, việc giảng dạy vẫn mang tính truyền thụ kiến thức, ít chú trọng đến phát triển tư duy, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành của người học, chủ yếu vẫn là chữa và hướng dẫn cho học sinh làm các bài tập theo dạng, theo chuyên đề nhằm mục đích trang bị cho học sinh những kiến thức phục vụ cho việc kiểm tra, thi tốt nghiệp. Học sinh chưa sáng tạo trong học tập, lười suy nghĩ, không chủ động tiếp nhận kiến thức, khi học thì máy móc làm theo, thậm trí còn học thuộc lòng lời giải; Công tác quản lý chủ yếu là dựa vào kế hoạch, sự phân công của tổ, nhóm chuyên môn. Chưa thực sự chú ý đến việc phát triển năng lực cho từng đối tượng học sinh. Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La” làm đề tài luận văn thạc sĩ nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán đáp ứng yêu cầu đổi mới. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh nhằm 1
4. nâng cao chất lượng dạy học môn Toán của các nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường THCS 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh là một yêu cầu quan trọng của đổi mới giáo dục. Ở các trường THCS, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La đã triển khai dạy học môn Toán theo yêu cầu đổi mới và bước đầu đạt được kết quả nhất định. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, thực hiện còn có một số hạn chế như: việc dạy môn Toán còn nghiêng về dạy nội dung kiến thức chưa chú trọng dạy các kĩ năng. Việc quản lý dạy học trong đó có quản lý dạy học môn Toán cũng đã có những triển khai, điều chỉnh theo chỉ đạo của Bộ GD, Sở GD&ĐT; tuy nhiên việc triển khai cụ thể ở cấp độ nhà trường vẫn còn có một số khó khăn bất cập. Nếu tác giả đề xuất được những biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo định hướng phát triển NLHS ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La khoa học và khả thi thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán ở các trường THCS theo yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận của quản lý hoạt động dạy học và quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh ở trường Trung học cơ sở. 5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại các trường THCS, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý của Hiệu trưởng để quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Các dữ liệu khảo sát thực trạng lấy trong 3 năm học: Từ năm học 2016 - 2017 đến năm học 2018- 2019. 2
5. Đối tượng khảo sát có 158 người người gồm: 40 BGH (Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng), 42 Tổ trưởng chuyên môn và 76 giáo viên dạy Toán và giáo viên cốt cán ở các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.3. Phương pháp hỗ trợ khác 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại trường Trung học cơ sở. Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. 3
6. CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Các công trình nghiên cứu trên đã đạt những thành tựu nhất định về cơ sở lý luận cũng như thực tiễn công tác quản lý nhà trường nói chung, quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh nói riêng, các tác giả đã đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh. 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Dạy học và hoạt động động dạy học 1.2.1.1. Dạy học Dạy học là một chức năng xã hội, nhằm truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm xã hội đã tích lũy được, nhằm biến kiến thức, kinh nghiệm thành phẩm chất và năng lực cá nhân 1.2.1.2. Hoạt động dạy học Hoạt động dạy là hoạt động lãnh đạo, tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức - học tập của HS, giúp HS tìm tòi khám phá tri thức, qua đó thực hiện có hiệu quả chức năng học của bản thân. 1.2.3. Năng lực học sinh Năng lực là thuộc tính cá nhân cho phép cá nhân thực hiện thành công hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể 1.2.2. Quản lý và quản lý nhà trường 1.2.2.1. Quản lý Quản lý là quá trình tác động có chủ định, hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm tạo ra các hoạt động hướng tới đạt mục đích chung của tổ chức dưới sự tác động của môi trường 1.2.2.2. Quản lý nhà trường Quản lý nhà trường (một cơ sở giáo dục) là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống và hợp quy luật) của chủ thể quản lý nhà trường (Hiệu trưởng) đến khách thể quản lý nhà trường (giáo viên, nhân viên và người học ) nhằm đưa ra các hoạt động giáo dục và dạy học của nhà trường đạt mục tiêu giáo dục 1.2.3. Quản lý dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh là quá trình tác động của người cán bộ quản lý tới hoạt động dạy học môn Toán để hoạt động này không chỉ là quá trình truyền thụ tri thức đơn thuần mà là quá trình tác động để phân loại đối tượng học sinh theo năng lực toán học, nhằm bồi dưỡng những tri thức toán học, những kỹ năng toán học phù hợp với năng lực 4
7. của từng học sinh, sao cho mỗi học sinh đều vận dụng hiệu quả nhất những tri thức toán học, những kỹ năng toán học vào giải quyết được những bài toán theo yêu cầu đặt ra. 1.3. Dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS - Đặc điểm, mục tiêu, yêu cầu môn Toán theo chương trình phổ thông tổng thể - Dạy học môn Toán THCS theo tiếp cận năng lực 1.3.3. Yêu cầu đổi mới hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực 1.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở trường THCS theo định hướng phát triển năng lực 1.4.1. Quản lý kế hoạch dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường trung học cơ sở Thực hiện chương trình dạy học là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo kế hoạch đào tạo theo đúng mục tiêu. Đây là pháp lệnh của nhà nước do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Người quản lý chuyên môn quản lý việc dạy và học chính là phải dựa vào các văn bản mang tính pháp quy của nhà nước (văn bản luật, dưới luật, hay còn gọi là các chế định của nhà nước). Hiệu trưởng nhà trường yêu cầu tổ trường chuyên môn, giáo viên, lập kế hoạch giảng dạy cho từng bộ môn, từng tiết dạy, đảm bảo đúng theo phân phối chương trình, cùng với các tổ bộ môn theo dõi thường xuyên việc thực hiện chương trình hàng tuần, tháng, từng kỳ và cả năm học. 1.4.2. Quản lý hoạt động dạy môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường THCS - Quản lý phân công giảng dạy môn Toán cho giáo viên - Quản lý thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học của giáo viên môn Toán -Quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Toán 1.4.3. Quản lý hoạt động học môn toán theo định hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường Trung học cơ sở - Tạo động cơ học tập, thái độ học tập nghiêm túc. - Trang bị cho học sinh phương pháp học tập tích cực như: phương pháp tự học ở nhà, phương pháp học tập theo nhóm. - Xây dựng nền nếp học tập của học sinh: Học sinh phải có tinh thần, thái độ học tập tốt, chuyên cần, chăm chỉ, có nền nếp học bài và làm bài đầy đủ; có ý thức bảo quản tài sản, đồ dùng học tập; có ý thức thực hiện nội quy, những quy định của giáo viên môn Toán. 1.4.4. Quản lý cơ sở vật chất khai thác sử dụng thiết bị dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh - Xây dựng kế hoạch, lập sổ quản lý CSVC, thiết bị. Hàng năm tổ chức rà soát CSVC hiện có để xây dựng kế hoạch bổ sung, sửa chữa, nâng cấp. 5
8. - Tổ chức công tác đào tạo bồi dưỡng giáo viên, phân công cán bộ phụ trách các phòng chức năng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng CSVC, thiết bị. - Nhà trường làm tốt công tác xã hội hóa giáo dục, để huy động sức người, sức của phục vụ cho việc mua sắm, tu bổ, sửa chữa cơ sở vật chất phục vụ dạy học. 1.4.5. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán theo định hướng phát triển năng lực của học sinh tại trường trưng học cơ sở Thông qua việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh, nhà trường có thể làm căn cứ để đánh giá bởi vì kết quả học tập của học sinh chính là kết quả giảng dạy của giáo viên và cũng nhờ có kết quả kiểm tra đánh giá học tập của học sinh mà ban giám hiệu nhà trường căn cứ vào đó để điều chỉnh quá trình dạy học, phương pháp dạy học. 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học môn Toán ở trường THCS theo định hướng phát triển năng lực học sinh 1.5.1. Các yếu tố chủ quan -Đội ngũ cán bộ quản lý - Đội ngũ giáo viên - Học sinh 1.5.2. Các yếu tố khách quan - Chương trình giáo dục phổ thông mới - Cơ chế chính sách về giáo dục - Cơ sở vật chất - thiết bị dạy học Tiểu kết chương 1 Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận liên quan đến quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học như: Khái niệm quản lý hoạt động dạy học, quản lý, quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, quản lý nhà trường, dạy học và quản lý hoạt động dạy học. Dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Những yêu cầu về quản lý dạy học môn Toán ở trường THCS theo định hướng phát triển năng lực và đặc biệt là các nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học cơ sở. Các nội dung quản lý bao gồm: Quản lý kế hoạch dạy học môn Toán THCS; Quản lý hoạt động dạy môn Toán của giáo viên tại trường trung học cơ sở; Quản lý hoạt động học môn toán của học sinh tại trường Trung học cơ sở; Quản lý cơ sở vật chất khai thác sử dụng thiết bị dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Bên cạnh đó trong chương 1 tác giả chỉ ra được các yếu tố chủ quan và khách quan tác động đến quản lý HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực ở trường THCS. Những cơ sở lý luận ở chương 1 sẽ là cơ sở để tác giả tiếp tục nghiên cứu về thực trạng thực trạng, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 6
9. CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ, HUYỆN MỘC CHÂU, TỈNH SƠN LA 2.1. Khái quát về giáo dục trung học cở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La - Sơ lược về giáo dục huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La -Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các trường THCS - Cơ sở vật chất nhà trường 2.2. Khái quát về tổ chức khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La - Mục đích của khảo sát - Địa điểm, đối tượng khảo sát - Nội dung khảo sát - Phương pháp khảo sát - Thời gian khảo sát 2.3. Thực trạng dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 2.3.1. Thực trạng thực hiện nội dung chương trình môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường Trung học cở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Bảng 2.6 Tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng thực hiện nội dung chương trình môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Xây dựng mục tiêu cụ thể 1 dạy học theo định hướng 44 27,85 45 28,48 54 34,18 15 9,49 0 0 phát triển năng lực học sinh Thực hiện lựa chọn nội dung, chương trình dạy học 2 17 10,76 53 33,54 67 42,41 14 8,86 7 4,43 theo định hướng phát triển năng lực học sinh Giảm nội dung lý thuyết, 3 tăng nội dung thực hành 50 31,65 43 27,22 52 32,91 13 8,23 0 0 luyện tập Thực hiện nội dụng, chương 4 trình dạy học có tính phân 11 6,96 47 29,75 65 41,14 23 14,56 12 7,59 hóa đối tượng học sinh 7
10. Từ khảo sát theo phiếu hỏi, ta thấy, đa số các ý kiến đánh giá việc thực hiện nội dung chương trình môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La ở mức độ khá, tốt. Tuy nhiên, bên cạnh đó còn ý kiến đánh giá thực hiện ở mức yếu, kém. Qua nghiên cứu hồ sơ quản lý, việc thực hiện xây dựng mục tiêu dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Trong khi đó việc thực hiện các nội dung giảm tải theo quy định của Bộ GD&ĐT cũng được nhà trường chỉ đạo giáo viên nghiêm túc thực hiện. Thực tế diễn ra cũng như các ý kiến thông qua việc khảo sát, cụ thể nội dung có nhiều ý kiến đánh giá thực hiện ở mức độ khá, tốt là: “Xây dựng mục tiêu cụ thể dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh”, có tỉ lệ khá tốt là 56,33%, không có ý kiến nào đánh giá thực hiện kém. Tuy nội dung này đã thực hiện và đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn cần tiếp tục làm tốt hơn nữa. Trong khi đó, nội dung giảm tài lý thuyết, tăng nội dung dạy thực hành luyện tập, có tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ khá, tốt chiếm 58,87%. Nội dung này, trên thực tế đã thể hiện qua sổ sách quản lý, các cuộc họp triển khai giảm tải những nội dung theo quy định. Tuy nhiên, tại sao vẫn còn nhiều ý kiến đánh giá thực hiện mức độ trung bình và ý kiến đánh giá là yếu? Nguyên nhân khi giảm những nội dung đó, thì thời gian còn lại giáo viên sử dụng chưa hợp lí. Bên cạnh những nội dung được đánh giá khá tốt ở mức độ cao, thì hai nội dung còn nhiều ý kiến đánh giá thực hiện ở mức độ trung bình và yếu đó là: Thực hiện lựa chọn nội dung, chương trình dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh; Thực hiện nội dụng, chương trình dạy học Toán có tính phân hóa đối tượng học sinh, có tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ trung bình lần lượt là (42,41%; 41,14%), mức độ yếu kém lần lượt là (13,29%; 22,15%). Để tìm hiểu thực trạng về vấn đề này, tác giả phỏng vấn đồng chí Nguyễn Văn A, hiệu phó phụ trách chuyên môn, ý kiến đồng chí: “Hiện nay, chương trình sách giáo khoa vẫn tiếp cận theo nội dung, trong khi đang triển khai dạy học theo tiếp cận năng lực. Đây là vấn đề không dễ đối với đội ngũ CBQL, GV của các trường THCS huyện Mộc Châu, chính vì vậy, nội dung này còn nhiều hạn chế. Đây là nguyên nhân đội ngũ CBQL cần tìm hiểu để có những biện pháp khắc phục hạn chế đó. Qua nghiên cứu báo cáo tổng kết của các trường THCS, thì tỉ lệ học sinh khá, giỏi tăng. Trong năm học 2018-2019, tỉ lệ học sinh khá tăng 3,2%, học sinh giỏi tăng 1,5%. Riêng đối với môn Toán, năm học 2016-2017, tỉ lệ học sinh giỏi chiếm 23,6%, học sinh khá 41,6%, còn lại là học sinh trung bình 34,3% và học sinh yếu là 0,5%, không có học sinh xếp loại kém. Đến năm học 2018-2019, tỉ lệ này tăng lên học sinh giỏi 26,9%, học sinh khá 43,8%, học sinh trung bình là 29%, học sinh yếu là 0,3%. Tuy kết quả học sinh giỏi, khá có tăng nhưng tỉ lệ tăng chưa cao. Qua đó ta thấy, hiệu quả hoạt động dạy học nói chung, dạy học môn Toán nói riêng còn hạn chế. 2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy môn toán của giáo viên các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 8
11. Bên cạnh những nội dung có nhiều ý kiến đánh giá thực hiện ở mức độ khá, tốt cao, còn nhiều nội dung có tỉ lệ trung bình, yếu kém cao. Đó là: Tích cực đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn toán, theo định hướng phát triển năng lực của học sinh; Áp dụng có hiệu quả những phương pháp, phương tiện hỗ trợ dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh” có điểm trung bình lần lượt là (38,61%; 36,71%), mức độ yếu (13,92%; 11,39%) đặc biệt còn có 5,06% đánh giá thực hiện ở mức độ kém. 2.3.3. Thực trạng hoạt động học môn toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Tác giả tiến hành quan sát trong giờ học khi tiến hành dự giờ một số giáo viên, đa số giáo viên vận dụng rất tốt nội dung cho học sinh đánh giá kết quả học tập lẫn nhau. Bên cạnh đó, nhiều giáo viên chưa phát huy tính tích cực trong học tập ngay cả trong đánh giá kết quả học tập. 2.4.4. Thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị học tập môn Toán Trong khi trang thiết bị phục vụ cho giảng dạy môn Toán nhiều ý kiến đánh giá chưa đầy đủ. Tài liệu, sách giáo khoa ở thư viện nhà trường không được cập nhập nhiều, do đó, gây ra nhiều khó khăn trong quá trình tìm nguồn tài liệu tham khảo những khó khăn này, đội ngũ CBQL của nhà trường cần có biện pháp tham mưu nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán. 2.4. Thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 2.4.1. Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Bảng 2.10 Tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng quản lý kế hoạch dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Xác định cụ thể mục tiêu cụ thể đề ra trong kế hoạch dạy 1 học môn Toán theo định 18 11,39 45 28,48 55 34,81 27 17,09 13 8,23 hướng phát triển năng lực người học Các tổ chuyên môn kiểm tra kế hoạch giảng dạy và thực hiện chương trình môn 2 51 32,28 52 32,91 47 29,75 8 5,06 0 0 Toán của giáo viên theo định hướng phát triển năng lực người học 9
12. Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Chỉ đạo, kiểm tra thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán 3 theo định hướng phát triển 27 17,09 56 35,44 43 27,22 23 14,56 9 5,70 năng lực học sinh qua việc dự giờ đột xuất Bổ sung kịp thời những điều chỉnh về thực hiện kế 4 hoạch dạy học môn Toán 11 6,96 42 26,58 59 37,34 31 19,62 15 9,49 theo định hướng phát triển năng lực học sinh Từ kết quả khảo sát kết hợp nghiên cứu hồ sơ, phỏng vấn Hiệu trưởng, có thể khẳng định rằng quản lý thực hiện nội dung, chương trình môn Toán hiện nay đã được CBQL các nhà trường quan tâm và đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, do nguyên nhân chủ quan, khách quan vẫn còn những hạn chế bất cập, đội ngũ CBQL các nhà trường để ra các biện pháp nhằm khác phục những hạn chế đó. 2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy môn Toán theo định hướng phát triển năng lực của giáo viên tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 2.4.2.1. Thực trạng quản lý thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học của giáo viên môn Toán Bảng 2.11. Tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng quản lý thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học của giáo viên môn Toán tại các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Quán triệt tới giáo viên những quy định về việc 1 87 55,06 45 28,48 21 13,29 5 3,16 0 0 thực hiện chương trình môn Toán. Lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, cụ thể hóa những quy 2 19 12,03 47 29,75 54 34,18 25 15,82 13 8,23 định về thực hiện chương trình môn Toán. Chỉ đạo thực hiện chương 3 trình, kế hoạch dạy học 44 27,85 42 26,58 51 32,28 17 10,76 4 2,53 môn Toán của giáo viên. 10
13. Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Kịp thời xử lý các sai phạm về thực hiện chương trình, 4 28 17,72 44 27,85 57 36,08 22 13,92 7 4,43 kế hoạch dạy học môn Toán. Qua bảng 2.11 ta thấy, Nội dung có nhiều ý kiến đánh giá thực hiện ở mức độ yếu, kém cao đó là: “Lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, cụ thể hóa những quy định về thực hiện chương trình môn Toán” có tỉ lệ đánh giá thực hiện mức độ trung bình là (34,18%), tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ yếu kém là 24,05%. Qua nghiên cứu hồ sơ quản lý, đa số các đơn vị không lập kế hoạch tổ chức thực hiện những quy định về thực hiện chương trình môn học nói chung và môn Toán nói riêng. Sự chỉ đạo chỉ qua các cuộc họp, do đó hiệu quả không cao. Đây là những hạn chế cần có biện pháp khắc phục nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động dạy học nói chung, dạy học môn Toán nói riêng. 2.4.2.2. Quản lý việc chuẩn bị bài giảng khi lên lớp Hai nội dung có nhiều ý kiến đánh giá thực hiện ở mức độ trung bình, yếu, kém cao nhất đó là: “Đưa ra những quy định cụ thể về soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp theo yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học môn Toán”; “Bồi dưỡng nghiệp vụ, năng lực cho giáo viên về phương pháp tiến hành và cách soạn bài môn Toán theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo” có tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức trung bình lần lượt là (36,08%; 41,14%), tỉ lệ đánh giá thực hiện mức độ yếu, kém lần lượt là (21,52%; 24,68%). Đây là hạn chế đội ngũ cán bộ quản lý cần tìm hiểu nguyên nhân để đề ra các biện pháp khắc phục hạn chế nay. 2.4.2.3. Quản lý việc tham gia dự giờ và đánh giá giờ dạy của giáo viên bộ môn Nội dung còn nhiều ý kiến đánh giá thực hiện ở mức độ yếu, kém cao như: “Tổ chức rút kinh nghiệm, đánh giá sau giờ dạy; “Tổ chức cho giáo viên dạy giỏi thi cấp cơ sở hàng năm” có tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ trung bình lần lượt là (29,75%; 37,97%); tỉ lệ đánh giá thực hiện mức độ yếu, kém lần lượt là (23,41%; 32,28%). 2.4.2.4. Quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Toán Bảng 2.14. Tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng quản lý thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Toán tại các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % 11
14. Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Yêu cầu thực hiện quy định 1 về đổi mới phương pháp 85 53,80 42 26,58 23 14,56 8 5,06 0 0 dạy học trong môn học Nâng cao nhận thức về 2 nhiệm vụ đổi mới PPDH 76 48,10 45 28,48 25 15,82 12 7,59 0 0 môn Toán Tổ chức sinh hoạt chuyên môn, thảo luận nhóm, hội 3 13 8,23 48 30,38 52 32,91 31 19,62 14 8,86 thảo đổi mới phương pháp dạy học môn Toán Bồi dưỡng nâng cao năng 4 lực về phương pháp giảng 12 7,59 40 25,32 57 36,08 33 20,89 16 10,13 dạy cho giáo viên Bồi dưỡng kỹ năng sử dụng 5 phương tiện, thiết bị, đồ 7 4,43 41 25,95 55 34,81 37 4223, 18 11,39 dùng dạy học Qua bảng 2.14 ta thấy,Hai nội dung có tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ yếu, kém cao nhất đó là:“Bồi dưỡng nâng cao năng lực về phương pháp giảng dạy cho giáo viên”; “Bồi dưỡng kỹ năng sử dụng phương tiện, thiết bị, đồ dùng dạy học môn Toán” có tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ yếu lần lượt là (20,89%; 42,23%), đặc biệt tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ kém lần lượt là (10,3%; 11,39%). 2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động học môn toán của học sinh theo định hướng phát triển năng lực tại các trường Trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Bảng 2.15. Tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động học môn toán theo định hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Hướng dẫn học sinh 1 phương pháp học và tự học 22 13,92 47 29,75 54 34,18 25 15,82 10 6,33 môn Toán có hiệu quả Tổ chức buổi tọa đàm, trao đổi học tập môn Toán cho 2 36 22,78 43 27,22 51 32,28 21 13,29 7 4,43 học sinh định kỳ, thường xuyên. 12
15. Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Chỉ đạo GVCN phối hợp với giáo viên bộ môn lớp 3 xây dựng kế hoạch quản lý 24 15,19 47 29,75 49 31,01 27 17,09 11 6,96 hoạt động học tập môn Toán. Thực hiện bồi dưỡng học 4 sinh khá, giỏi môn Toán, 74 46,48 42 26,58 37 23,42 5 3,16 0 0 phụ đạo học sinh yếu kém Qua bảng 2.15, ta thấy, nội dung vẫn có tỉ lệ đánh giá thực hiện yếu, kém tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ yếu, kém nhiều nhất ở hai nội dung: “Hướng dẫn học sinh phương pháp học và tự học môn Toán có hiệu quả; Chỉ đạo GVCN phối hợp với giáo viên bộ môn lớp xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động học tập môn Toán” chiếm tỉ lệ đánh giá yếu, kém lần lượt là (24,05%; 22,13%). 2.4.4. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất khai thác sử dụng thiết bị dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Bảng 2.16. Tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng quản lý cơ sở vật chất khai thác sử dụng thiết bị dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Xây dựng kế hoạch mua sắm, bổ sung trang thiết bị, 1 đồ dùng dạy học phục vụ 85 53,80 41 25,95 25 15,82 7 4,43 0 0 dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ dạy học 2 15 9,49 38 24,05 59 37,34 32 20,25 14 8,86 môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh Tổ chức kiểm tra đánh giá 3 việc sử dụng trang thiết bị 75 47,47 47 29,75 25 15,82 11 6,96 0 0 đồ dùng dạy học Tổ chức phát động sáng 4 76 48,10 49 31,01 23 14,56 10 6,33 0 0 kiến cải tiến và thi làm đồ 13
16. Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % dùng dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Xây dựng hình thức khen thưởng, động viên những cá 5 nhân và tổ nhóm điển hình 9 5,70 47 29,75 57 36,08 31 19,62 14 8,86 trong sử dụng có hiệu quả CSVC-TBDH Qua bảng 2.16 ta hai nội dung: “Xây dựng hình thức khen thưởng, động viên những cá nhân và tổ nhóm điển hình trong sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất-thiết bị dạy học”; “Đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh, có tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức độ trung bình lần lượt là (37,4%; 36,08%), tỉ lệ đánh giá thực hiện mức độ yếu là (20,5%; 19,2%), tỉ lệ đánh giá thực hiện mức độ kém là 8,86%. Qua đây có thể khẳng định rằng, đội ngũ CBQL chưa thực sự quan tâm đến nội dung này. 2.4.5. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường THCS Mộc Châu, tỉnh Sơn La Bảng 2.17. Tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % Chỉ đạo các tổ chuyên môn, giáo viên thực hiện nghiêm túc quy chế kiểm tra đánh 1 51 32,28 51 32,28 45 28,48 11 6,96 0 0 giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh Xây dựng kế hoạch đổi mới hình thức kiểm tra và thi 2 21 13,29 48 30,38 53 33,54 27 17,09 9 5,70 học kỳ theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đánh giá mọi thời điểm của 3 32 20,25 43 27,22 51 32,28 24 15,19 8 5,06 quá trình dạy học môn Toán 4 Xây dựng nội dung đánh 9 5,70 48 30,38 57 36,08 32 20,25 12 7,59 14
17. Mức độ thực hiện Trung TT Nội dung Tốt Khá Yếu Kém bình SL % SL % SL % SL % SL % giá quy chuẩn theo các mức độ phát triển năng lực của người học Xây dựng được hệ thống các 5 5 3,16 47 29,75 58 36,71 33 20,89 15 9,49 bài tập áp dụng vào thực tiễn Từ bảng 2.17, ta thấy nội dung: “Xây dựng nội dung đánh giá theo các mức độ phát triển năng lực của người học; Xây dựng được các bài tập áp dụng vào thực tiễn; có điểm trung bình lần lượt là (36,08%; 36,71%), tỉ lệ đánh giá thực hiện ở mức yếu, kém lần lượt là (27,84%; 30,38%). Điều này cho thấy, những nội dung còn nhiều hạn chế. Đội ngũ CBQL cần đề ra biện pháp hạn chế tồn tại bất cập. 2.5. Đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 2.5.1. Điểm mạnh Trên cơ sở chỉ đạo của Bộ GD&ĐT về điều chỉnh nội dung chương trình cho phù hợp, đội ngũ giáo viên đã thực hiện nghiêm túc chương trình khi đã điều chỉnh; Đối với mỗi nội dung quản lý, hiệu trưởng đã chú trọng xây dựng các biện pháp cụ thể trong chỉ đạo thực hiện, có kiểm tra giám sát, rút kinh nghiệm, thường xuyên điều chỉnh sai sót, khắc phục hạn chế hướng tới mục tiêu đề ra một cách tốt nhất; Hiệu trưởng chỉ đạo các tổ chuyên môn thường xuyên kiểm tra kế hoạch giảng dạy và việc thực hiện chương trình dạy học. Thực hiện tốt việc phân công giáo viên giảng dạy theo năng lực. Hiệu trưởng đưa ra quy định về thực hiện dự giờ thăm lớp, các quy định về đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá góp phần nâng cao nhận thức của đội ngũ giáo viên về hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực. 2.5.2. Điểm yếu Một là, Việc lập kế hoạch tổ chức thực hiện nội dung chương trình môn toán chưa quan tâm đầy đủ. Công tác xây dựng kế hoạch giảng dạy đã được ban lãnh đạo Nhà trường quan tâm chỉ đạo song vẫn còn hạn chế là sự chưa ăn khớp giữa kế hoạch và thực tiễn Hai là, Thực hiện lựa chọn nội dung, chương trình dạy học có tính phân hóa đối tượng học sinh vẫn tồn tại hạn chế nhất định. Ba là, Giáo viên áp dụng chưa hiệu quả các hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng năng lực học sinh. Một bộ phận không nhỏ giáo viên chưa tích cực trong việc tham gia học tập, bồi dưỡng trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực. 15
18. Bốn là, Hình thức kiểm tra đánh giá kết quả của học sinh theo định hướng phát triển năng lực còn chưa đa dạng, chưa đánh giá sát thực tiễn. Chỉ đạo cấu trúc lại nội dung, chương trình theo định hướng phát triển năng lực thực hiện chưa hiệu quả. Việc kiểm tra giám sát thực hiện chương trình, bổ sung những nội dung mới vào chương trình còn chưa sát sao. Chỉ đạo việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh theo phát triển năng lực chưa đáp ứng yêu cầu. Năm là, Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học còn chưa đảm bảo. 2.5.3.3. Nguyên nhân Chưa thấy được vai trò tầm quan trọng của xây dựng kế hoạch dạy học theo đinh hướng phát triển năng lực. Việc xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động dạy học còn chung chung, chưa có mục tiêu cụ thể, phân công trách nhiệm chưa rõ ràng Hiệu quả, chất lượng các lớp bồi dưỡng chưa cao, kinh phí đầu tư cho giáo viên tham gia các hoạt động bồi dưỡng, tập huấn chưa thực hiện đầy đủ, đây là nguyên nhân đội ngũ chưa tích cực tham gia các lớp bồi dưỡng. Cán bộ quản lý các cấp chưa chú trọng công tác bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên. Những buổi tập huấn thì hình thức, chưa xây dựng kế hoạch bồi dưỡng sát với từng đối tượng giáo viên. - Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên, đến đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn và đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh còn chưa được coi trọng; Việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh còn theo lối truyền thống, kĩ năng đánh giá theo định hướng phát triển năng lực còn hạn chế; Chưa quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động dạy học dẫn tới chất lượng dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực còn chưa cao Kết luận chương 2 Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn Toán các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La tác giả nhận thấy rằng: một số hoạt động vẫn chưa được tổ chức hoặc được tổ chức nhưng hiệu quả còn thấp. Trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển NLHS còn gặp nhiều khó khăn. Đánh giá hoạt động quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển NLHS ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La đã chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu, của HĐDH và quản lý HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển NLHS. Từ nghiên cứu thực trạng ở chương 2, sẽ là cơ sở để xây dựng các biện pháp quản lý ở chương 3 16
19. CHƯƠNG 3 CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ, HUYỆN MỘC CHÂU TỈNH SƠN LA 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp 3.1.1. Đảm bảo mục tiêu dạy học 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn 3.1.3. Đảm bảo tính đồng bộ 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa 3.1.5. Đảm bảo tính khả thi 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh tại các trường Trung học cơ sở, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 3.2.1. Tăng cường xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán ở các trường trung học cơ sở theo định hướng phát triển năng lực học sinh 3.2.1.1. Mục đích của biện pháp Mục đích của biện pháp là đưa việc thực hiện hoạt động dạy học ở trường THCS theo định hướng phát triển năng lực học sinh vào trong kế hoạch để quản lý hiệu quả hoạt động này. 3.2.1.2. Nội dung của biện pháp Chỉ đạo giáo viên xác định rõ các yêu cầu đối với một kế hoạch dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh Chỉ đạo khai thác các nguồn lực để thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh 3.2.1.3. Cách thức thực hiện biện pháp - Bước 1: Tìm hiểu chương trình, sách giáo khoa môn Toán. - Bước 2: Xác định các năng lực chung và năng lực đặc thù cần được hình thành, phát triển ở học sinh trong quá trình dạy học môn Toán. - Bước 3: Xác định hệ thống nhiệm vụ - hành động học tập mà học sinh cần thực hiện qua từng bài/chương/môn Toán. - Bước 4: Lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp để triển khai các nhiệm vụ - hành động học tập đến học sinh. - Bước 5: Lựa chọn phương pháp và hình thức đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ - hành động học tập của học sinh. - Bước 6: Lập kế hoạch dạy học 3.2.1.4. Điều kiện thực hiện biện pháp Để thực hiện giải pháp này, đòi hỏi hiệu trưởng trường THCS phải có kỹ năng chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học còn GV phải có kỹ năng xây dựng kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 17
20. 3.2.2. Chỉ đạo, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh 3.2.2.1. Mục đích của biện pháp Đây là hoạt động rất cần thiết trong nhà trường nhằm bồi dưỡng cho giáo viên môn Toán nhận thức đúng tầm quan trọng của các kỹ năng dạy môn Toán và biết được để dạy học được môn Toán một cách hiệu quả thì người giáo viên cần có những kỹ năng cơ bản. 3.2.2.2. Nội dung của biện pháp Chỉ đạo các tổ trưởng chuyên môn họp tổ để phân tích những kỹ năng cơ bản cần có của giáo viên môn Toán để dạy học môn Toán hiệu quả theo hướng phát triển năng lực học sinh và tổ chức bồi dưỡng nâng cao những kỹ năng đó. 3.2.2.3. Cách thức thực hiện biện pháp Bồi dưỡng dưỡng cho giáo viên môn Toán cách tìm hiểu tâm sinh lý, nguyện vọng, sở thích, năng lực, mức độ tiếp thu kiến thức của từng đối tượng học sinh theo từng lớp, phù hợp thay đổi trong giai đoạn hiện nay Bồi dưỡng cho giáo viên môn Toán cách phân tích chương trình, phân tích mục tiêu, phân tích những yêu cầu cần đạt của từng tiết dạy, mà quan trọng giáo viên môn Toán phải xây dựng được kế hoạch dạy học cho phù hợp với đối tượng học sinh của mỗi lớp. 3.2.2.4. Điều kiện thực hiện biện pháp Trong kế hoạch của tổ chuyên môn phải có kế hoạch thảo luận về những kỹ năng cần có của giáo viên vào từng bài cụ thể. Mỗi giáo viên môn Toán phải phân tích thực trạng những năng lực của mình để có kế hoạch học hỏi, tự bồi dưỡng để nâng cao và hoàn những kỹ năng cho bản thân. 3.2.3. Chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh 3.2.3.1. Mục đích của biện pháp Tăng cường đổi mới phương pháp dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh là một trong những yêu cầu của đổi mới giáo dục. Bồi dưỡng đổi mới phương pháp dạy học môn toán nhằm đạt được mục tiêu giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 3.2.3.2. Nội dung của biện pháp Chỉ đạo các tổ, khối chuyên môn thay đổi cách thiết kế bài dạy, lấy học sinh làm trung tâm, tăng cường giao tiếp thầy trò, mở rộng giao tiếp giữa trò với trò, giúp học sinh suy nghĩ hoạt động và thực hành nhiều hơn. Tổ chức kiểm tra của tổ chuyên môn, của BGH đối với việc sinh hoạt chuyên môn của giáo viên. 3.2.3.3. Cách thức thực hiện biện pháp Bước 1: Chuẩn bị cho đổi mới PPDH Bước 2: Xây dựng kế hoạch triển khai đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 18
21. Bước 3: Tổ chức thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bước 4: Đánh giá và duy trì thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 3.2.3.4. Điều kiện thực hiện biện pháp Hiệu trưởng cùng toàn thể giáo viên Toán các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La có nhận thức đầy đủ sâu sắc về tính cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học. Việc đổi mới là yêu cầu bắt buộc, là con đường duy nhất nâng cao chất lượng môn Toán đáp ứng đổi mới căn bản toàn diện giáo dục hiện nay. 3.2.4. Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Toán theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh 3.2.4.1. Mục đích của biện pháp Mục đích biện pháp giúp giáo viên nhận thức được cần phải đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh. Kiểm tra đánh giá chất lượng học tập của học sinh, nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh, giúp giáo viên điều chỉnh lại phương pháp dạy học và giúp hiệu trưởng lên kế hoạch và điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng học sinh 3.2.4.2. Nội dung của biện pháp Đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập và xử lý thông tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu học tập của học sinh về tác động và nguyên nhân của tình hình đó nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của giáo viên và nhà trường cho bản thân học sinh để học sinh học tập ngày một tiến bộ hơn. 3.2.4.3. Cách thức thực hiện biện pháp - Đảm bảo các tiêu chí đánh giá: Đánh giá được toàn diện kiến thức, kỹ năng, năng lực, thái độ, hành vi của học sinh. Phải đảm bảo độ tin cậy: có tính chính xác, trung thực, khách quan, công bằng trong đánh giá, phản ánh được chất lượng thực của học sinh, của nhà trường. - Xây dựng các quy định về ra đề, kiểm tra, coi thi, chấm chữa: Thiết kế đề kiểm tra đánh giá học sinh theo hướng đổi mới, trên cơ sở thiết lập ma trận hai chiều của đề, một chiều thông thường là nôi dung hay mảng kiến thức cần đánh giá, một chiều là mức độ nhận thức của học sinh (nhận biết, thông hiểu, vận dụng), thiết kế câu hỏi bài tập theo ma trận, thiết kế đáp án biểu điểm. 3.2.4.4. Điều kiện thực hiện biện pháp Phải có kế hoạch rõ ràng, khoa học; phân công cụ thể trách nhiệm, quyền hạn của từng cá nhân, bộ phận trong hoạt động kiểm tra, đánh giá để tránh sự chồng chéo trong công việc. 3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Toán tại các trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 3.2.5.1 Mục đích của biện pháp 19
22. Mục đích của biện pháp là nhằm tăng cường cơ sở vật chất-thiết bị dạy học môn Toán, đáp ứng yêu cầu dạy học môn Toán ở trường THCS theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 3.2.5.2. Nội dung của biện pháp Thực hiện kiểm tra, rà soát, đánh giá việc sử dụng thiết bị dạy học, tăng cường huy động các nguồn lực để mua sắm bổ sung các thiết bị dạy học 3.2.5.3. Cách thức thực hiện biện pháp - Làm tốt công tác tham mưu với UBND các cấp, Phòng tài chính, Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo để tăng nguồn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất nhà trường về sửa chữa mua sắm trang thiết bị dạy học. - Hàng năm nhà trường có kế hoạch xây dựng, sửa chữa cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị dạy học, tài liệu tham khảo phục vụ dạy và học. Trong mua sắm thiết bị dạy học ưu tiên cho việc mua các thiết bị hiện đại phục vụ cho việc đổi mới nội dung phương pháp học. 3.2.5.4. Điều kiện thực hiện biện pháp Hiệu trưởng cần tích cực tham mưu với UBND các cấp tạo điều kiện đầu tư mua sắm các trang thiết bị dạy học. Mặt khác tích cực huy động các nguồn vốn ở bên ngoài nhằm xây dựng CSVC và thiết bị dạy học hiện đại. 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực của học sinh ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Các biện pháp mà tác giả đề xuất có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Biện pháp này là tiền đề, cơ sở cho biện pháp kia, chúng bổ sung cho nhau, thúc đẩy nhau cùng hoàn thiện góp phần nâng cao chất lượng hoạt động dạy học môn Toán của các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Mỗi biện pháp đều có ưu điểm và hạn chế nhất định, không có biện pháp nào là tối ưu cả. Do đó, trong quá trình quản lý hoạt động dạy học môn Toán nhà trường phải thực hiện một cách linh hoạt các biện pháp trên. Các biện pháp vừa là tiền đề và là kết quả của nhau trong suốt quá trình quản lý. Việc triển khai thực hiện các biện pháp trên giúp nhà trường đạt chất lượng cao trong hoạt động dạy học môn Toán. Theo kết quả phân tích, mỗi biện pháp đều có vị trí, tầm quan trọng và phạm vi tác động nhất định đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Mỗi biện pháp là thành phần của một thể thống nhất, quan hệ hữu cơ với nhau, nếu bị đứng độc lập chúng sẽ bị hạn chế không thể phát huy tối đa tác dụng. 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh 3.4.1. Mục đích khảo sát 3.4.2. Nội dung và phương pháp khả sát 3.4.3. Đối tượng khảo sát 20
23. Để tìm hiểu mức độ cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất, chúng tôi đã khảo sát các đối tượng của 95 người gồm CBQL, giáo viên trong nhà trường. Kết quả thu được thể hiện qua bảng 3.1 và 3.2 sau đây: 4.4.4. Kết quả khảo sát 3.4.4.1 Mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý Bảng 3.1. Đánh giá mức cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La Mức độ cấp thiết Điểm Rất Không Thứ TT Tên các biện pháp Cấp thiết trung Cấp thiết Cấp thiết bậc bình SL % SL % SL % Tăng cường xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán ở 1 các trường trung học cơ sở 85 89,47 10 10,53 0 0 2,89 4 theo định hướng phát triển năng lực học sinh Chỉ đạo, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên 2 87 91,58 8 8,42 0 0 2,91 2 môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh Chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn 3 89 93,68 6 6,32 0 0 2,93 1 Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Toán 4 86 90,53 9 9,47 0 0 2,9 3 theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh Tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Toán tại 5 các trường trung học cơ sở 83 87,37 12 12,63 0 0 2,87 5 huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 3.4.4.2. Tính khả thi của các biện pháp quản lý Bảng 3.2. Đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 21
24. Tính khả thi Điểm Rất Không Thứ TT Tên các biện pháp Khả thi trung khả thi khả thi bậc bình SL % SL % SL % Tăng cường xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán ở các trường 1 83 87,37 12 12,63 0 0 2,87 4 trung học cơ sở theo định hướng phát triển năng lực học sinh Chỉ đạo, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên môn 2 86 90,53 9 9,47 0 0 2,90 2 Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh Chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Toán 3 87 91,58 8 8,42 0 0 2,91 1 theo hướng phát triển năng lực học sinh Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Toán theo 4 84 88,42 11 11,58 0 0 2,88 3 định hướng phát triển năng lực cho học sinh Tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Toán tại các 5 82 86,32 13 13,68 0 0 2,86 5 trường trung học cơ sở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 3.4.2.3. Nhận xét chung Biểu đồ 3.1. Đồ thị biểu diễn kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La 22
25. Từ kết quả khảo nghiệm trên cho thấy, Cán bộ quản lý, giảng viên, cán được hỏi đều đánh giá cao tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp mà tác giả đề xuất. Cụ thể: 100% các ý kiến đều cho rằng việc áp dụng các quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La mà tác giả đề xuất đều cấp thiết và có tính khả thi cũng được đánh giá cao. Các ý kiến đều tán thành cao về tính cấp thiết và rất cấp thiết, tính khả thi và rất khả thi của các biện pháp trên. Qua đó có thể khẳng định các biện pháp của đề tài là có cơ sở khoa học và giá trị thực tiễn. Kết luận chương 3 Trên cơ sở 5 nguyên tắc đề xuất biện pháp gồm: Đẳm bảo mục tiêu dạy học; đảm bảo tính thực tiễn; đảm bảo tính đồng bộ; đảm bảo tính kế thừa; đảm bảo tính khả thi, tác giả luận văn đã đề xuất 5 biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh của Hiệu trưởng. Các biện pháp có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại và hỗ trợ cho nhau cùng phát triển, mỗi biện pháp có thế mạnh và vị trí cần thiết trong quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý. Cả 5 biện pháp đã được đánh giá qua ý kiến chuyên gia về tính cấp thiết, tính khả thi. Kết quả đánh giá cho thấy các biện pháp đều được đánh giá tính cấp thiết và tính khả thi cao. Các trường THCS trên địa bàn có thể áp dụng vào thực tiễn quản lí nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận 1. Luận văn đã hệ thống hóa các khái niệm cơ bản liên quan đến quản lý và quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở trường THCS, tập trung phân tích các nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Toán đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Quản lý dạy học môn Toán ở trường THCS dựa trên nhận thức đúng bản chất của dạy học thừa nhận chủ thể quản lý, vai trò của giáo viên và học sinh, các điều kiện phục vụ cho quá trình dạy học để tiến hành tổ chức hoạt động dạy học môn Toán theo nội dung, chương trình theo quy định bằng việc vận dụng phương pháp dạy học phù hợp với thực tiễn nhà trường. Quá trình đó thể hiện chủ thể quản lý là Hiệu trưởng sử dụng chức năng quản lý lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá thực hiện vào các nội dung quản lý chương trình, phương pháp Trong quá trình quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại trường THCS chịu sự tác động của các yếu tố như cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, cơ sở vật chất Trong quá trình quản lý của Hiệu trưởng phải lựa chọn các biện pháp quản lý phù hợp với điều kiện của nhà trường và đảm bảo các yêu cầu khoa học. 2. Luận văn đã khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực tại các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, các nhà quản lý đã có một số các biện pháp thực tế, tuy nhiên kết quả thực hiện còn 23
26. hạn chế; chưa có những biện pháp thiết thực; Việc quán triệt thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình môn Toán đã được thực hiện; các nội dung vài trò quan trọng của của việc sử dụng phương pháp và hình thức dạy học môn Toán đã được chỉ đạo sát sao. Việc triển khai hướng dẫn dẫn giáo viên về các văn bản, quy định việc cho điểm, kiểm tra, xếp loại học sinh; được thực hiện nghiêm túc. Tuy nhiên, một số hoạt động vẫn chưa được tổ chức hoặc được tổ chức nhưng hiệu quả còn thấp. Trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển NLHS còn gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh những khó khăn về điều kiện CSVC, nhận thức của các lực lượng giáo dục, về năng lực của đội ngũ CBQL, GV và Sự quan tâm của phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội khác đến sự cần thiết phải học môn Toán trong giai đoạn hiện nay. 3.Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, điều tra, khảo sát thực trạng và hoạt động thực tiễn tại các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, Luận văn đã đề xuất được 5 biện pháp cơ bản nhằm quản lý tốt hoạt động dạy học môn Toán ở các trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La theo định hướng phát triển năng lực. Các biện pháp có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại và hỗ trợ cho nhau cùng phát triển, mỗi biện pháp có thế mạnh và vị trí cần thiết trong quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý. 4. Qua ý kiến của các chuyên gia, CBQL, GV từ nhiều mặt, đại đa số những nội dung của các biện pháp đều được đánh giá cao về tính cấp thiết và tính khả thi. Tuy vậy, các biện pháp quản lí đó vẫn cần được xem xét và điều chỉnh để ngày càng hoàn thiện hơn. 2. Khuyến nghị 2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La - Thường xuyên tổ chức hội thảo, chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học môn Toán. - Tham mưu và đề nghị với các cấp có thẩm quyền điều chỉnh kịp thời những chế độ chính sách với giáo viên tạo động lực cho các giáo viên, trong đó có giáo viên dạy Toán. 2.2. Đối với CBQL các trường THCS Mộc Châu, tỉnh Sơn La - Tạo điều kiện về kinh phí cũng như thời gian trong việc bồi dưỡng và tự bồi dưỡng, nhằm nâng cao trình độ của giáo viên, đặc biệt cần khuyến khích, động viên giáo viên tiếp tục theo học trình độ thạc sĩ. 2.3 Đối với các giáo viên dạy Toán ở trường THCS huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La - Tự học tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ bên cạnh đó tham gia có hiệu quả các đợt tập huấn bồi dưỡng ngắn hạn, dài hạn do Sở, phòng Giáo dục và Đào tạo tổ chức 24