Luận văn Xác định lượng CO2 hấp thụ của rừng lồ ô (Bambusa procure A.Chev et A.Cam) vùng Tây Nguyên

Nội dung text: Luận văn Xác định lượng CO2 hấp thụ của rừng lồ ô (Bambusa procure A.Chev et A.Cam) vùng Tây Nguyên

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN GIANG TH THANH Tên đ tài: XÁC ĐNH LƯNG CO 2 HP TH CA RNG L Ơ (Bambusa procure A.Chev et A.Cam) VÙNG TÂY NGUYÊN Chuyên ngành: Lâm hc Mã s: 60.62.60 LUN VĂN THC S LÂM NGHIP Ngưi hưng dn khoa hc PGS.TS. Bo Huy Đk Lk, Năm 2011
2. i Li cam đoan Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi, các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc và chưa tng đưc cơng b trong bt kỳ mt cơng trình nào khác. H tên tác gi Giang Th Thanh
3. ii Li cm ơn Lun văn này đưc thc hin theo chương trình đào to Cao hc Lâm hc khĩa 3 năm 20082011, trưng Đi hc Tây Nguyên. Trong sut quá trình thc hin và hồn thành lun văn này tác gi đã nhn đưc s quan tâm giúp đ ca Ban giám hiu, Phịng đào to sau đi hc, các thy cơ thuc b mơn Qun lý tài nguyên rng và Mơi trưng trưng Đi hc Tây Nguyên, các cán b nghiên cu thuc Vin Khoa hc K thut Nơng Lâm nghip Tây Nguyên và các bn bè đng nghip. Nhân đây tác gi xin chân thành cm ơn s giúp đ đĩ. Trưc ht, tác gi xin gi li cm ơn sâu sc đn PGS.TS. Bo Huy, ngưi đã hưng dn khoa hc, đã tn tình giúp đ, ch bo và truyn đt nhng kin thc, kinh nghim quý báu trong sut quá trình hc tp và hồn thành lun văn này. Tác gi cũng xin gi li cm ơn sâu sc đn các thy cơ thuc B mơn Qun Lý Tài Nguyên Rng và Mơi Trưng và B mơn Lâm Sinh, Trưng Đi Hc Tây Nguyên đã ch bo và to các điu kin giúp đ cho tác gi thu thp s liu, x lý mu điu tra trong sut quá trình thc hin lun văn. Tác gi cũng xin gi li cm ơn sâu sc đn phịng đào to sau đi hc, trưng Đi hc Tây Nguyên đã to điu kin cho tác gi hc tp và hồn thành lun văn này. Xin chân thành cm ơn Cơng ty Lâm nghip Nam Tây Nguyên xã Qung Trc, xã Qung Tâm huyn Tuy Đc tnh Đăk Nơng, Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka huyn Lăk tnh ĐăkLăk, Vin Khoa hc K thut Nơng Lâm nghip Tây nguyên đã giúp đ, to điu kin thun li cho tác gi điu tra thu thp s liu, phân tích mu phc v cho lun văn. Cui cùng, xin chân thành cm ơn các anh ch, bn bè, đng nghip đã giúp đ, đng viên tác gi trong sut quá trình hc tp và hồn thành lun văn. Tác gi Giang th thanh
4. iii MC LC Li cam đoan i Li cm ơn ii MC LC iii DANH MC BNG BIU v DANH MC HÌNH NH vii DANH MC CÁC CH VIT TT viii ĐT VN Đ 1 CHƯƠNG 1: TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 5 1.1. Trên th gii 5 1.2. Trong nưc 15 1.3. Tho lun 21 CHƯƠNG 2: ĐI TƯNG, MC TIÊU, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 23 2.1. Đi tưng, phm vi nghiên cu. 23 2.2. Mc tiêu nghiên cu. 24 2.2.1. Mc tiêu tng quát. 24 2.2.2. Mc tiêu c th 24 2.3. Ni dung nghiên cu 24 2.4. Phương pháp nghiên cu 24 2.4.1. Phương pháp lun nghiên cu 24 2.4.2. Phương pháp nghiên cu c th 25 CHƯƠNG 3: ĐC ĐIM CA KHU VC NGHIÊN CU 40 3.1. Điu kin t nhiên 40 3.2. Kinh t Xã hi 44 CHƯƠNG 4: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 48 4.1. Đnh lưng sinh khi và carbon tích lũy trong thân cây khí sinh và trong lâm phn l ơ 48
5. iv 4.1.1. Ưc tính sinh khi khơ và lưng carbon tích lũy trong cây khí sinh vi các nhân t điu tra: Đưng kính ngang ngc, chiu dài và tui ca cây. 48 4.1.2. Xác đnh t l carbon và khi lưng sinh khi khơ tích lũy trong thân cây khí sinh 54 4.1.3. Ưc tính lưng carbon tích lũy ca cây khí sinh theo lâm phn l ơ 58 4.2. Đnh lưng sinh khi và carbon tích lũy trong các b cha thm mc, thm tươi, cây l ơ cht và r trong các trng thái rng l ơ. 60 4.2.1. Mơ hình hĩa mi quan h gia sinh khi khơ ca thm mc, cây l ơ cht và r vi các nhân t mt đ, đưng kính bình quân lâm phn. 61 4.2.2. Mơ hình hĩa mi quan h gia lưng carbon tích lũy trong thm mc, cây l ơ cht và r vi các nhân t điu tra lâm phn 66 4.2.3. T l gia carbon tích lũy trong thm mc, cây l ơ cht và r vi sinh khi khơ ca các b cha. 73 4.3. Khi lưng đt khơ và lưng carbon tích lũy trong đt trong các trng thái rng l ơ. 74 4.3.1. T l phn trăm gia carbon tích lũy trong đt vi khi lưng đt khơ.74 4.3.2. Mơ hình hĩa mi quan h gia khi lưng đt khơ vi các nhân t mt đ và đưng kính bình ngang ngc quân lâm phn. 76 4.4. Xác đnh lưng carbon tích lũy và lưng CO 2 hp th trong tồn lâm phn l ơ theo tng cp mt đ và đưng kính ngang ngc bình quân lâm phn. 78 4.5. Gii pháp đo tính, giám sát tr lưng carbon rng l ơ 82 KT LUN VÀ KIN NGH 84 Kt lun 84 Kin ngh 87 Tài liu tham kho 89
6. v DANH MC BNG BIU Bng 1.1: T l đĩng gĩp gây hiu ng nhà kính ca các loi khí trong khí quyn6 Bng 1.2: Lưng carbon tích lũy trong các kiu rng (Theo Woodwell, Pecan, 1973 – Dn theo Phm Tun Anh [1]). 9 Bng 3.1: Cơ cu din tích trong khu BTTN Nam Ka 40 Bng 3.2: Cơ cu din tích vùng đm 40 Bng 4.1: Mơ hình quan h gia SKK cây khí sinh (thân, cành, lá) vi các nhân t DBH, L và A. 49 Bng 4.2: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình SKK cây khí sinh theo 3 nhân t DBH, L và A 51 Bng 4.3: Mơ hình quan h gia C cây khí sinh (thân, cành và lá) vi các nhân t DBH, L và A. 52 Bng 4.4: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình C cây khí sinh theo 3 nhân t DBH, L và A 54 Bng 4.5: T l C/SKK trong thân cây khí sinh l ơ 55 Bng 4.6: Bng phân chia lâm phn theo N/ha và DBHbq 58 Bng 4.7: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình C cây khí sinh theo 2 nhân t DBHbq và N/ha 59 Bng 4.8: Bng ưc tính C (tn/ha) trong cây khí sinh lâm phn l ơ theo N/ha và DBHbq (cm) 60 Bng 4.9: Mơ hình quan h gia SKK TM vi các nhân t N/ha và DBHbq 61 Bng 4.10: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình SKK TM theo 2 nhân t N/ha và DBHbq 62 Bng 4.11: Mơ hình quan h gia SKK CC vi các nhân t N/ha và DBHbq 63 Bng 4.12: Mơ hình quan h gia SKK RE vi các nhân t N/ha và DBHbq 64 Bng 4.13: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình SKK RE theo 2 nhân t N/ha và DBHbq 65 Bng 4.14: Mơ hình quan h gia C TM vi các nhân t N/ha và DBHbq 66
7. vi Bng 4.15: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình C TM theo 2 nhân t N/ha và DBHbq 68 Bng 4.16: Mơ hình quan h gia C CC vi các nhân t N/ha và DBHbq. 69 Bng 4.17: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình C CC theo 2 nhân t N/ha và DBHbq 70 Bng 4.18: Mơ hình quan h gia C RE vi các nhân t N/ha và DBHbq 71 Bng 4.19: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình C RE theo 2 nhân t N/ha và DBHbq 72 Bng 4.20: T l phn trăm gia C thm mc, cây l ơ cht và r vi SKK ca các b cha. 73 Bng 4.21: T l C tích lũy trong đt vi khi lưng đt khơ trong lâm phn l ơ75 Bng 4.22: Kt qu phân tích phương sai s sai khác tr lưng C trong đt rng l ơ 3 loi đt 76 Bng 4.23: Mơ hình quan h gia KLK DAT vi các nhân t N/ha và DBHbq 77 Bng 4.24: Mơ hình quan h gia C DAT vi các nhân t N/ha và DBHbq 78 Bng 4.25: Lưng C tích lũy trong 5 b cha các lâm phn l ơ khác nhau v cp N/ha và DBHbq 79 Bng 4.26: Lưng C bình quân 5 b cha và t l tr lưng C trong các b cha rng l ơ 80 Bng 4.27: Lưng CO 2 hp th các lâm phn l ơ khác nhau v cp N/ha và DBHbq 81 Bng 4.28: Giá tr hp th CO 2 ca các lâm phn l ơ khác nhau v cp N/ha và DBHbq 82
8. vii DANH MC HÌNH NH Hình 1.1 : Sơ đ bc x mt tri và hiu ng nhà kính 6 Hình 1.2: T l % C trong các loi thm ph 10 Hình 1.3: Lưng C tích lũy trong các thm thc vt 11 Hình 1.4: Tng giá tr th trưng cácbon theo các năm. 14 Hình 2.1: Cây l ơ (Bambusa procure A.Chev et A.Cam) 23 Hình 2.2: Lp ơ đo đm các ch tiêu cây cá th l ơ và các ch tiêu sinh thái 25 Hình 2.3: Gii tích cây khí sinh l ơ, đo tính sinh khi tươi các b phn và và ly mu 28 Hình 2.4: Sơ đ b trí ơ mu 31 Hình 2.5: Thu thp s liu sinh khi tươi và ly mu thm tươi, thm mc và cây l ơ cht 32 Hình 2.6: Thu thp s liu sinh khi r và ly mu đt, r 33 Hình 2.7 : Sơ đ tip cn nghiên cu 39 Hình 4.1: Mơ hình quan h gia SKK cây khí sinh vi DBH 50 Hình 4.2: Mơ hình quan h gia SKK cây khí sinh vi DBH, L và A 50 Hình 4.3: Mơ hình quan h gia C cây khí sinh vi DBH 53 Hình 4.4: Mơ hình quan h gia C cây khí sinh vi DBH, L và A 53 Hình 4.5: Mơ hình quan h gia C cây khí sinh vi DBHbq và N/ha 59 Hình 4.6: Mơ hình quan h gia SKK TM vi N/ha và DBHbq 62 Hình 4.7: Mơ hình quan h gia SKK RE vi các nhân t N/ha và DBHbq 65 Hình 4.8: Mơ hình quan h gia C TM vi N/ha và DBHbq 67 Hình 4.9: Mơ hình quan h gia C CC vi N/ha và DBHbq 70 Hình 4.9: Mơ hình quan h gia C RE vi N/ha và DBHbq 72 Hình 4.10: T l C trong 5 b cha rng l ơ 80 Hình 4.11: Sơ đ 3 phương pháp đo tính, giám sát tr lưng C 5 b cha rng l ơ 83
9. viii DANH MC CÁC CH VIT TT A: Tui cây. B TN & MT: B tài nguyên và mơi trưng. C: Carbon. CC: Cây l ơ cht. CDM: Clean Development Mechanism – Cơ ch phát trin sch CERs: Chng ch gim phát thi. CNECB: Ban tư vn ch đo liên ngành. DAT: Đt. DBH: Đưng kính ngang ngưc. DBHbq: Đưng kính ngang ngc bình quân ca lâm phn. DNA: T cơng tác quc gia v bin đi khí hu. FCPF: Cơ quan đi tác carbon rng thuc Ngân Hàng Th Gii. GIS: Geography Information System – H thng thơng tin đa lý. IPCC: Intergovernmental Panel on Climate Change T chc nghiên cu Liên chính ph v bin đi khí hu ca Liên hip quc. KL: Khi lưng. L: Chiu dài cây. N: Mt đ. PES: Chi tr dch v mơi trưng nưc. RE: R cây l ơ. REDD: Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation Gim phát thi t suy thối và mt rng. SKK: Sinh khi khơ. SKT: Sinh khi tươi. TM: Thm mc. TT: Thm tươi.
10. ix UNFCCC: United Nations Framework Convention on Climate Change Cơng ưc khung ca Liên hip quc v bin đi khí hu. UNREDD: Chương trình gim khí thi do phá rng và suy thối rng ca Liên Hp quc.
11. 1 ĐT VN Đ S ph thuc ca chúng ta ngày càng ln vào ngun năng lưng cĩ ngun gc carbon đã to ra mt lưng tích lu khí nhà kính đáng k trong bu khí quyn. Phá rng đ ly đt chăn nuơi hay trng nhng loi cây thu li, ly than ci, nhng thĩi quen đĩ đã khơng ch làm tăng mt lưng ln CO 2 phát thi mà cịn phá hu mt ngun tài nguyên rng quý giá cĩ kh năng hp th carbon khí quyn, tip tc gĩp phn vào bin đi khí hu. Các nhà khoa hc đã d báo rng đn năm 2050, nhit đ trái đt s tăng lên t 1,8 – 4oC na và mc nưc bin cĩ th s dâng cao 1,5 – 2 m do hiu ng nhà kính. Hiu ng nhà kính là hin tưng các cht khí nhà kính (bao gm: Dioxyt carbon (CO 2), methane (CH 4), các oxyt nitơ, ozon (O 3), chloroflurocarbon (CFC), và hơi nưc trong khí quyn đã ngăn chn quá trình thốt nhit t trái đt làm cho nhit đ khí quyn tăng lên. Trong nhĩm khí đĩ, CO 2 phong phú và ph bin, gây tác đng bin đi khí hu ln nht. Theo d báo, đn gia th k 21 hàm lưng dioxyt carbon (CO 2) trong khí quyn s tăng gp đơi so vi hin nay. Ngun phát thi CO 2 ln nht là nhiên liu du m, than đá, cùng các loi nhiên liu hu cơ khác b đt cháy trong s dng ngun nguyên liu này lên ti 5,4 t tn/năm. Nn cháy rng, mt rng, ch yu là vùng nhit đi tham gia vào phát thi 1,6 t tn CO 2/năm. Ngồi ngun phát thi ln đĩ cịn cĩ nhng ngun phát thi khí nhà kính như đm ly, đt nơng nghip, cht thi sinh hot, s phân gii ca các cht hu cơ tuy nh nhưng din rng đã làm cho hàm lưng dioxyt carbon trong khí quyn tăng lên 3000 triu tn/năm. Phát thi khí nhà kính xy ra trên Trái Đt là mt quá trình t nhiên, trưc đây do dân s ít, cơng nghip chưa phát trin, mc đ s dng nhiên liu chưa cao, rng cịn nhiu, cân bng gia phát thi và hp th CO 2 đưc duy trì, khơng xy ra hiu ng nhà kính. Rng và cây xanh nĩi chung cĩ vai trị rt quan trng trong s điu tit hàm lưng CO 2 đưc ví như b hp th loi khí này.
12. 2 Khi mt din tích rng b mt thm thc vt thì tác hi xy ra trên hai khía cnh: Mt kh năng hp th dioxyt carbon và sinh khi b phân gii là ngun phát thi khí nhà kính. Kh năng hp th dioxyt carbon hay phát thi khí nhà kính ph thuc ch yu vào thm thc vt rng. Các nhà khoa hc đã ch ra rng, ngăn chn mt rng và suy thối rng s là mt bin pháp bo v khí hu trái đt hiu qu và tương đi r tin hơn so vi các gii pháp khác. Trong bi cnh đĩ, REDD ra đi như là mt gii pháp hiu qu nhm hn ch tác đng ca bin đi khí hu cũng như to sinh k cho ngưi dân nghèo bên cnh nhng n lc thích nghi, phịng chng bin đi khí hu. REDD là tên vit tt ca cm t ting Anh Reducing Emission from Deforestation and Forest Degradation in Developing Countries Nghĩa là Gim phát thi khí nhà kính do mt rng và suy thối rng các nưc đang phát trin. Đây là sáng kin đưc đưa ra ti Hi ngh ln th 11 (COP11) các bên tham gia Cơng ưc khung ca Liên hip quc v bin đi khí hu (UNFCCC) đưc t chc ti thành ph Monal, Canada năm 2005. Sáng kin này xut phát t thc t tình trng mt rng và suy thối rng đang đĩng gĩp mt t l ln, khong 15 20% tng lưng khí nhà kính do các hot đng ca con ngưi gây ra trên phm vi tồn cu. Nĩi cách khác, đây là mt ngun phát thi khí nhà kính đáng k gĩp phn làm bin đi khí hu. Tình trng này xy ra ch yu các nưc đang phát trin vùng nhit đi. Ti Hi ngh ln th 13 (COP13) din ra ti Bali, Indonesia vào tháng 12/2007, các bên đã thơng qua K hoch Hành đng Bali (Bali Action Plan) trong đĩ cĩ đ xut l trình xây dng và đưa REDD tr thành mt cơ ch chính thc thuc h thng các bin pháp hn ch bin đi khí hu trong tương lai, đc bit là sau khi giai đon cam kt đu tiên ca Ngh đnh thư Kyoto ht hiu lc vào năm 2012. Hi ngh kêu gi các bên tip tc nghiên cu, th nghim REDD và tng kt kinh nghim thc tin làm cơ s đ Hi ngh ln th 15 (COP15) s đưc t chc ti Copenhagen, Đan Mch vào tháng 12 năm 2009 xem xét, quyt đnh. Cho đn nay các cơ s v khoa hc v REDD, các chương trình thí đim
13. 3 quc gia, các d án REDD đã bt đu khi đng nhiu quc gia Châu Á, Nam M; và cng đng khoa hc lâm nghip và mơi trưng tồn cu đang ch quyt đnh cui cùng đ thc hin chi tr REDD COP17 s din ra Nam Phi vào tháng 11 năm 2011. Khi tr thành mt cơ ch tài chính chính thc trong các tha thun quc t thì trưc ht REDD s gĩp phn làm hn ch mt và suy thối rng và gim nh bin đi khí hu trên phm vi tồn cu. Bên cnh đĩ, thc hin REDD cũng đng nghĩa vi vic rng đưc qun lý và s dng bn vng, đa dng sinh hc và các dch v mơi trưng ca rng đưc bo tn, gĩp phn cung cp g và các lâm sn ngồi g, thúc đy phát trin kinh t, xã hi và xĩa đĩi gim nghèo ti các nưc đang phát trin cĩ din tích rng t nhiên ln. Theo đĩ các nưc phát trin s đáp ng mt s mc tiêu gim phát thi ca nưc h bng cách mua các tín dng carbon ca các nưc đang phát trin t nhng cánh rng hp th CO 2. Đi vi Vit Nam, s bin đi khí hu đang dn cĩ nhng tác đng mnh m. Theo tính tốn ca các nhà khoa hc, c mt thp k, nhit đ trung bình ti Vit Nam tăng 0,1 đ C. khu vc đng bng sơng Cu Long, mc nưc d kin s tăng khong 33 cm đn năm 2050 và 1 m đn năm 2100. Điu đĩ s nh hưng đn cuc sng ca hàng triu ngưi dân ti khu vc này [9], [1111], [14], [1515]. Trưc bi cnh đĩ, đ tham gia vào chương trình gim phát thi t suy thối và mt rng (REDD), làm cơ s chi tr dch v mơi trưng, Vit Nam cn xác đnh đưc lưng CO 2 hp th trong các kiu rng khác nhau Vit Nam. Trong đĩ cĩ kiu rng l ơ, mt kiu rng cĩ din tích đáng k trong h sinh thái rng t nhiên Vit Nam. Rng l ơ ngồi vai trị cung cp lâm sn ngồi g (như: măng, nguyên liu sn xut đ th cơng m ngh, ) cịn cĩ vai trị điu hồ khí hu, bo v mơi trưng sinh thái, đc bit l ơ cĩ kh năng thích nghi cao nhng nơi cĩ điu kin sinh thái kht nghit như: đt b hố sau canh tác nương ry, đt cát ven sơng, sui, nên cĩ vai trị rt ln trong vic bo v đt, điu tit ngun
14. 4 nưc, Tuy nhiên, hin nay rng l ơ vn chưa đưc quan tâm nhiu, nhiu din tích rng này đang b cht phá, chuyn đi sang canh tác nơng nghip, điu này làm mt đi ngun tài nguyên quý giá, đng thi làm mt đi kh năng phịng h mơi trưng và gĩp phn đáng k trong phát thi CO 2 gây hiu ng nhà kính. Nhm to cơ s cho vic chi tr phí dch v mơi trưng trong tham gia chương trình REDD t vic qun lý bo v các din tích rng l ơ, chúng tơi tin hành nghiên cu đ tài “Xác đnh lưng CO 2 hp th ca rng l ơ vùng Tây Nguyên”.
15. 5 CHƯƠNG 1: TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 1.1. Trên th gii 1.1.1. Nhng nghiên cu v nh hưng và bin đng khí CO 2 trong khí quyn đi vi s thay đi khí hu Các lý thuyt v s hâm nĩng tồn cu phát sinh t cui th k 19 do nhng nhà khoa hc Thy Đin trong khi quan sát s thay đi nhit đ ca khơng khí b ơ nhim đ ri t đĩ kt lun rng trái đt nĩng dn do con ngưi phĩng thích các khí ơ nhim vào khơng khí. Lý thuyt này là nguyên nhân khi đu cho bao cuc tho lun sau đĩ gia các nhà khoa hc. H đã tiên đốn là t năm 1896, thán khí (CO 2) thi vào khơng khí do vic đt than đá đ to ra năng lưng là nguyên nhân chính gây ra “hiu ng nhà kính”. Mãi đn năm 1949, sau khi kho sát hin tưng tăng nhit đ trong khơng khí Âu Châu và Bc M t năm 1850 đn 1940 so vi các nơi khác trên th gii, các nhà nghiên cu Anh đã đi đn kt lun là s phát trin các quc gia k ngh đã làm tăng lưng ơ nhim thán khí trong khơng khí, do đĩ làm cho mt đt hai vùng này nĩng mau hơn so vi các vùng chưa phát trin. Đn năm 1958, các cuc nghiên cu phịng thí nghim Mauna Loa Observatory (Hawai) đt đ cao 3.345m đã chng minh đưc khí CO 2 là nguyên nhân chính yu ca s gia tăng nhit đ này. Đn năm 1976, các cht khí methane (CH 4), chlorofluorocarbon (CFC), nitrogen oxide (NO 2) cũng đưc xác nhn là nguyên nhân ca hiu ng nhà kính. Các cuc nghiên cu mi nht do hai khoa hc gia Karl và Nberth trên tp chí Sciences s tháng 12/2003 nĩi lên tính khn thit ca vn đ này. Theo ưc tính ca hai ơng thì t 1990 đn 2100, nhit đ trên mt đa cu s tăng t 3,1 đn 8,9 oF (1,6 đn 4,2 oC); s tăng nhit đ này s làm nĩng chy hai tng băng Greenland và Antartica và cĩ th làm ngp lt các b bin (và ngưi ta cũng ưc tính đưc rng CO 2 trong khơng khí đã tăng 30% t năm 1750 đn nay). Điu
16. 6 này s làm thu hp din tích đt sng ca con ngưi trên qu đa cu, đ ri t đĩ sinh ra nhiu h ly như sau: Trái đt s chu đng nhng lung khí nĩng bt thưng; Hn hán s thưng xuyên hơn và xy ra nhiu nơi; Mưa to, bão t xy ra bt thưng cũng như khơng th tiên liu trưc như hin nay; H thc vt, sinh vt b thay đi; Và sau cùng mc nưc bin s dâng cao nhiu nơi ưc tính khong 75cm năm 2100. Hình 1.1 : Sơ đ bc x mt tri và hiu ng nhà kính [20]. Vai trị gây nên hiu ng nhà kính ca các cht khí đưc xp th t theo t l đưc trình bày trong bng 1.1. Bng 1.1: T l đĩng gĩp gây hiu ng nhà kính ca các loi khí trong khí quyn Các loi cht khí T l (%) gây hiu ng CFC 1525 CH 4 1220 O3 8 N2O 5 CO 2 5060 (Ngun: Md. Mahmudur Rahman, 2004)
17. 7 Các báo cáo ca T chc nghiên cu Liên chính ph v bin đi khí hu ca Liên hip quc (IPCC) và nhiu trung tâm nghiên cu cĩ uy tín hàng đu trên th gii cơng b trong thi gian gn đây cung cp cho chúng ta nhiu thơng tin và d báo quan trng. Theo đĩ, nhit đ trung bình trên b mt đa cu m lên gn 1°C trong vịng 80 năm (t 1920 đn 2005) và tăng rt nhanh trong khong 25 năm nay (t 1980 đn 2005). Theo mt cơng b mi đây ca Chính ph Anh cơng b v bin đi khí hu tồn cu, báo cáo cho rng nu khơng thc hin đưc chương trình hành đng gim khí thi gây hiu ng nhà kính theo Ngh đnh thư Kyoto, đn năm 2035 nhit đ b mt đa cu s tăng thêm 2°C. V dài hn, cĩ hơn 50% kh năng nhit đ tăng thêm 5°C [9], [12], [25]. 1.1.2. Rng và kh năng hp th dioxit carbon (CO 2), khí ch yu gây hiu ng nhà kính Theo mt nghiên cu ca các nhà khoa hc Úc v “carbon xanh” và vai trị ca nĩ đi vi bin đi khí hu, rng nguyên sinh cĩ kh năng lưu gi CO 2 nhiu hơn gp 3 ln so vi ưc tính trưc kia và nhiu hơn 60% so vi rng trng. Cĩ th hiu mt cách đơn gin, carbon xanh là khi carbon đưc lưu gi trong các khu rng t nhiên, carbon nâu đưc tìm thy trong các khu rng trng cơng nghip hay trong các vưn ươm, carbon xám cĩ mt trong nguyên liu hố thch và carbon lc cĩ trong các đi dương. Các nhà khoa hc thuc trưng Đi hc Quc gia Úc cho bit, cho đn nay vai trị ca các khu rng nguyên sinh và sinh khi carbon xanh ca các khu rng này chưa đưc đánh giá đúng mc trong cuc chin chng li s nĩng lên ca trái đt. Các nhà khoa hc cho rng U ban Liên Chính ph v Bin đi Khí hu (IPCC) và Ngh đnh thư Kyoto đã khơng nhn ra s khác bit v kh năng hp th carbon gia rng trng và rng nguyên sinh. Báo cáo cho bit rng nguyên sinh cĩ th hp th lưng carbon nhiu gp 3 ln so vi ưc tính hin thi. Hin nay, kh năng hp th carbon ca rng đưc tính tốn ch yu da theo rng
18. 8 trng. Chính s khác bit trong vic đnh nghĩa mt khu rng cũng dn đn vic đánh giá khơng đúng mc sinh khi carbon trong các khu rng lâu năm [12]. Hàng năm, trên trái đt nh quang hp ca thc vt đã to ra 150 t tn cht hu cơ, tiêu th 300 t tn dyoxyt carbon và phát thi 200 t tn oyx. Quá trình sinh lý này ca thc vt rt quan trng đi vi s sng ca con ngưi (mi ngưi cn 400 kg oxy/năm, tính ra cn cĩ 0,1 0,3 ha rng). Trong điu kin ca nhng khu cơng nghip tp trung, khĩi bi và khơng khí cha nhiu hố cht thì quá trình sinh lý ca cây khơng đưc din ra bình thưng, do đĩ kh năng quang hp ca cây gim đi nhiu. Năng sut quang hp ca rng ph thuc nhiu vào kiu rng và loi cây. rng kín rm ơn đi kh năng hp th CO 2 khong 20 25 tn/ha/năm và thi ra 15 18 tn O2/ha/năm, to ra 14 18 tn/ha/năm cht hu cơ. rng mưa nhit đi thưng xanh, mc hp th CO 2 khong 150 tn/ha/năm, thi 110 tn O2/ha/năm, to ra 40 tn/ha/năm cht hu cơ [9]. 1.1.3. Ngh đnh thư Kyoto, Nht Bn (1997) v ct gim lưng khí thi dioxit carbon (CO 2) và các cht khí gây hiu ng nhà kính Ngh đnh thư Kyoto đưc 159 quc gia ký năm 1997 ti Kyơtơ (Nht Bn) vi mc tiêu gim lưng khí thi dioxit carbon (CO 2) và các cht khí gây hiu ng nhà kính, làm khí hu Trái Đt nĩng lên. Tuy nhiên, đ trin khai Ngh đnh này, s tham gia ca các nưc cĩ phát thi khí nhà kính ln là M, Nga, Úc li chưa phê chun. Sau nhiu tranh cãi, ngày 11/3/1999 Nga đã chính thc phê chun văn kin cĩ ý nghĩa quan trng vì nĩ làm cho Ngh đnh Kyoto cĩ hiu lc. Ngh đnh thư quy đnh, trong giai đon đu cĩ hiu lc, t năm 2008 đn năm 2012, Nga cũng như các nưc cơng nghip phát trin phi ct gim lưng khí thi CO 2 xung mc 5,2% như năm 1990 bng vic gim s dng than, du và khí thiên nhiên, chuyn sang s dng năng lưng sch như năng lưng mt tri và sc giĩ.
19. 9 Thi kỳ sau năm 2012, mi trách nhim gia các nưc s đưc quy đnh trong quá trình đàm phán đưc bt đu vào năm 2005. Tuy nhiên, đ cĩ hiu lc, Ngh đnh thư Kyoto cn phi đưc ti thiu 55 nưc chu trách nhim v 55% lưng khí thi tồn cu, ch yu là các nưc cơng nghip phát trin, phê chun nhưng cho đn thi đim ngày 30/9/2004 khi chính ph Nga thơng qua d lut ''Phê chun Ngh đnh thư Kyoto trong khuơn kh Cơng ưc khung ca Liên Hp Quc v thay đi khí hu", các nưc đã phê chun Ngh đnh thư Kyoto mi ch chu trách nhim 44,2% lưng khí thi tồn cu [17]. 1.1.4. S tích lu carbon trong các h sinh thái rng Theo Schimel và cng s (2001) (Dn theo Phm Tun Anh [1]), trong chu trình carbon tồn cu, lưng carbon lưu tr trong thc vt thân g và trong lịng đt khon 2,5Tt; trong khi đĩ khí quyn ch cha 0,8Tt. Theo chu trình trên, trong tng s 6,3Gt – 6,6Gt lưng carbon thi ra t các hot đng ca con ngưi, cĩ khong 0,7 – 1,7Gt đưc hp th bi các h sinh thái bên trên b mt trái đt. Và hu ht lưng carbon trên trái đt đưc tích lũy trong sinh khi cây rng, đc bit là rng mưa nhit đi. T nhng nghiên cu trong lĩnh vc này, Woodwell đã đưa ra bng thng kê lưng carbon theo kiu rng như sau: Bng 1.2: Lưng carbon tích lũy trong các kiu rng (Theo Woodwell, Pecan, 1973 – Dn theo Phm Tun Anh [1]). Kiu rng Lưng carbon (t tn) T l (%) Rng mưa nhit đi 340 62,16 Rng nhit đi giĩ mùa 12 2,19 Rng thưng xanh ơn đi 80 14,63 Rng phương bc 108 19,74 Đt trng trt 7 1,28 Tng carbon lc đa 547 100,00
20. 10 Hình 1: Lưng carbon tích lũy trong các kiu rng (Woodwell, pecan, 1973) 70.00 60.00 50.00 40.00 30.00 T l (%) 20.00 T l (%) C (%) l T 10.00 0.00 Rng Rng Rng Rng Đt trng mưa phương thưng nhit đi trt nhit đi bc xanh ơn giĩ mùa đi Các kiu rng Hình 1.2: T l % C trong các loi thm ph S liu trên cho thy lưng carbon đưc lưu gi trong kiu rng mưa nhit đi là cao nht, chim hơn 62% tng lưng carbon trên b mt trái đt, trong khi đĩ đt trng trt ch cha khong 1%. Điu đĩ chng t rng vic chuyn đi t đt rng sang đt nơng nghip s làm mt cân bng sinh thái, gia tăng lưng khí phát thi gây hiu ng nhà kính. Mt nghiên cu ca Joyotee Smith và Sara J.Scherr (2002) đã đnh lưng đưc lưng carbon lưu gi trong các kiu rng nhit đi và trong các loi hình s dng đt Brazil, Indonesia và Cameroon, bao gm trong sinh khi thc vt và dưi mt đt t 0 – 20 cm. Kt qu nghiên cu cho thy lưng carbon lưu tr trong thc vt gim dn t kiu rng nguyên sinh đn rng phc hi sau nương ry và gim mnh đi vi các loi đât nơng nghip. Trong khi đĩ phn dưi mt đt lưng Carbon ít bin đng hơn, nhưng cũng cĩ xu hưng gim dn t rng t nhiên đn đt khơng cĩ rng [2].
21. 11 Hình 2: Lưng C lưu gi trong TV & dưi mt đt theo các kiu rng (Joyotee, 2002) 350 300 250 200 Trong TV 150 Dưi mt đt 100 50 Carbon(tn/ha) 0 Rng Rng đã Rng b Đt nơng Cây trng Đng c nguyên khai thác hĩa sau lâm kt ngn chăn th sinh chn nương hp ngày gia súc ry Kiu rng/kiu canh tác Hình 1.3: Lưng C tích lũy trong các thm thc vt T biu đ trên cho thy: các kiu rng t nhiên, lưng carbon tích lũy trong thc vt ln gp nhiu ln so vi các loi hình s dng đt nơng nghip. Hay nĩi cách khác, s suy gim lưng carbon tích lũy trong sinh khi thc vt t trng thái rng nguyên sinh đn đng c din ra rt mnh. V vn đ này Maine van Noorwijk đưa ra nhn đnh: “Mt ha đt nơng nghip thối hĩa hoc mt ha đt đng c khơng hp th đưc dù ch là mt chút khí carbonic, nhưng nu chuyn sang canh tác nơng lâm, mt ha cĩ th lưu gi đưc hơn 03 tn carbon”. Vì vy, cn cĩ nhng gii pháp hu hiu đ bo v rng t nhiên nĩi chung, rng nhit đi nĩi riêng và nhng chương trình khuyn khích nơng dân s dng đt theo hưng nơng lâm [2]. 1.1.5. Phương pháp xác đnh carbon tích lu trong thc vt Trong nhng năm gn đây, các phương pháp nghiên cu đnh lưng, xây dng các mơ hình d báo sinh khi cây rng đã đưc áp dng thơng qua các mi quan h gia sinh khi cây vi các nhân t điu tra cơ bn, d đo đm như đưng kính ngang ngc, chiu cao cây, giúp cho vic d đốn nhanh sinh khi và tit kim chi phí.
22. 12 Mt s nghiên cu đã xác đnh hàm lưng carbon thơng qua sinh khi khơ bng cách nhân sinh kh khơ vi h s 0,5 [21], [22], [23], [24]. Khi nghiên cu lưng carbon lưu tr trong rng trng nguyên liu giy, Romain Piard (2005) đã tính lưng carbon lưu tr trên tng sinh khi tươi trên mt đt, thơng qua lưng sinh khi khơ (khơng cịn đ m) bng cách ly tng sinh khi tươi nhân vi h s 0,49 sau đĩ nhân sinh khi khơ vi h s 0,5 đ xác đnh lưng carbon lưu tr trong cây [23]. Ngồi ra carbon đưc xác đnh thơng qua vic tính tốn s thu nhn và điu hịa CO 2 và O 2 trong khí quyn ca thc vt bng cách phân tích hàm lưng hĩa hc ca carbon, hydro, oxy, nitơ và tro trong 01 tn cht khơ. Ví d đi vi cây Vân sam, hàm lưng kg/1 tn cht khơ ln lưt là: C = 510,4; H = 61,9; O = 408,0; N = 5,3 và tro = 14,4. T đây tính đưc lưng CO 2 và lưng O 2 mà lồi này đã hp thu và điu hịa trong khí quyn ng vi 01 tn cht khơ (Below (1976), dn theo Nguyn văn Thêm (2002)). T phương trình hĩa hc: CO 2 = C + O 2 (1) , ta thy rng: Đ to đưc 510,4 kg carbon, cây rng (Vân sam) cn phi hp th 01 lưng CO 2 là: 510 4, × 44 510 4, ×32 = 18715, Kg và to ra đưc mt lưng O 2 là: =13611, Kg 12 12 Tương t, t phương trình hĩa hc: H 2O = H 2 + ½ O 2 (2) , ta thy rng: Trong quá trình hình thành 61,9 kg hydro, cây rng (Vân sam) đã “sn xut ra mt 61,9 ×16 lưng O 2 là: = 495 2, Kg 2 Đ to ra đưc 01 tn cht khơ, cây rng (Vân sam) đã hp th đưc 1871,5 kg CO 2 và thi ra khí quyn (1361,1 + 495,2) – 408,0 = 1448,3 kg O 2. Như vy, da vào lưng carbon trong sinh khi thc vt, chúng ta xác đnh đưc lưng CO 2 mà cây đã hp th đưc trong khơng khí. Đ tính carbon trong cây, Erica A. H. Smithwick cùng cng s đã phân chia cây mu thành các b phn khác nhau, đo đưng kính ca tồn b cây trong ơ tiêu chun. Sinh khi ca tng b phn đưc tính tốn thơng qua các hàm hi
23. 13 quy sinh trưng riêng cho tng lồi. Trong mt s trưng hp lồi nào đĩ chưa xây dng hàm hi quy sinh trưng thì áp dng hàm sinh trung ca lồi tương đi gn gũi. Nghiên cu cũng ch ra t l carbon chim trong tng b phn như cành chim: 5,9 ± 0,4%; thân chim: 33,8 ± 1,7%; v chim: 5,1 ± 1,4%. Tuy nhiên nghiên cu ca Roger M. Gifford cho thy carbon cha trong lồi thơng bn đa Pinus radiate khong 50 ± 2%. Theo Sara BethGann (2003) [8], carbon cn đưc tính đi vi tt c các b phn ca cây như lá, thân, cành nhánh, r, tuy vy vic tính tốn carbon cn phi phù hp vi điu kin thc t cũng như chi phí đ thc hin. Nĩi chung, vic tính tốn carbon thưng đơc tính theo phương pháp chung là tính tốn và d báo khi lưng sinh khi khơ ca rng trên tng đơn v din tích (tn/ha) ti thi đim cn thit trong quá trình sinh trưng. T đĩ tính trc tip lưng CO 2 hp th và tn tr trong vt cht hu cơ ca rng, hoc tính khi lưng carbon vi bình quân là 50% ca khi lưng sinh khi khơ (biomass) ri t carbon suy ra CO 2 [8]. 1.1.6. S hình thành th trưng CO 2 S ra đi ca Ngh đnh thư Kyoto năm 1997 vi cam kt ct gim 5% lưng khí nhà kính (so vi mc ca năm 1990) trong vịng 5 năm, t 2008 đn 2012, ca 37 nưc cơng nghip phát trin và Cng đng châu Âu (EC) đã to điu kin cho s hình thành và phát trin ca mt loi th trưng đc bit th trưng buơn bán s phát thi. Khí CO 2 là khí do các ngành cơng nghip thi ra và chim ch yu trong 4 loi khí gây hiu ng nhà kính, bi vy t lâu nay ngưi ta vn quen gi đây là “th trưng carbon” (carbon market). Theo Ngân hàng Th gii, tính đn năm 2007, th trưng này đã đt xp x 3.000 t tn carbon, tương đương khong 64 t USD M (47 t Euro)
24. 14 Màu đ sm: Theo s liu; Màu vàng: Ưc tính (Ngun: IPCC). Hình 1.4: Tng giá tr th trưng cácbon theo các năm. Trên th trưng carbon, vic mua bán carbon hay chính xác hơn là vic mua bán s phát thi khí CO 2, đưc thc hin thơng qua tín ch carbon (carbon credit). Mi mt cơng ty gây ơ nhim s cĩ mt hn mc thi CO 2 nht đnh mà nu mun vưt quá hn mc này cn phi b tin ra mua thêm hn mc, gi là tín ch carbon. Tín ch carbon cĩ th thu đưc thơng qua đu tư mt s d án gĩp phn làm gim phát thi CO 2 hoc đưc mua li t các cơng ty khác. Vi vic thay th carbon trc tip bng tín dng carbon, CO 2 tr thành mt loi hàng hĩa đưc đem ra mua bán trên th trưng và do đĩ, giá c ca nĩ s do th trưng t điu tit. Điu này giúp tránh đưc các ý kin phê phán vic mc thu carbon do chính ph đưa ra khơng hp lý và vic s dng tin thu thu đưc cĩ th khơng đúng vi mc đích hoc thiu hiu qu [19].
25. 15 1.2. Trong nưc 1.2.1. Đim qua tình hình trin khai chương trình REDD Vit Nam Vit Nam đã tham gia Cơng ưc khung ca Liên Hp Quc v bin đi khí hu (UNFCCC) vào tháng 11/1994 và phê chun Ngh đnh thư Kyoto vào tháng 9/2002 nên chúng ta cĩ đy đ cơ s pháp lý và tiêu chí quc t đ tham gia REDD [10]. Nhà nưc ta rt quan tâm đn bo v và phát trin rng, gn lin vi phát trin kinh t xã hi và xĩa đĩi gim nghèo vùng nơng thơn min núi. Lut Bo v và Phát trin rng (2004), Lut Bo v Mơi trưng (2005) và Lut Đa dng sinh hc (2008) đu cĩ quy đnh v nhim v bo v và phát trin rng. Qun lý rng bn vng là mt trong năm Chương trình trng yu ca Chin lưc phát trin lâm nghip quc gia giai đon 2006 2010 và tm nhìn đn năm 2020 đã đưc Th tưng Chính ph phê duyt ti Quyt đnh s 18/2007/QĐTTg ngày 5/2/2007. Bo v và phát trin rng bn vng cũng là mt ni dung quan trng trong khung K hoch ng phĩ vi bin đi khí hu ca B Nơng nghip và Phát Trin Nơng Thơn (Quyt đnh s 2730/QĐBNNKHCN ngày 5/9/2008) và Chương trình mc tiêu quc gia ng phĩ vi bin đi khí hu (ti Quyt đnh s 158/2008/QĐTTg ngày 2/12/2008). Ti Quyt đnh 158/2008/QĐTTg, Th tưng Chính ph nêu rõ cn phi huy đng các ngun lc đ thc hin Chương trình mc tiêu quc gia ng phĩ vi bin đi khí hu, trong đĩ s tài tr ca cng đng quc t là ht sc quan trng. Hp th carbon đưc coi là mt dch v mơi trưng do rng đem li, do vy thc hin REDD s gĩp phn hồn thin Chính sách chi tr dch v mơi trưng rng theo Quyt đnh s 380/QĐTTg ca Th tưng Chính ph. Vit Nam cĩ li th là chúng ta cĩ h thng qun lý nhà nưc chuyên ngành lâm nghip thng nht t Trung ương đn đa phương to điu kin thun li cho vic trin khai REDD và REDD ha hn s là mt cơ ch tài chính hiu qu đ thc hin các ch trương, đưng li này.
26. 16 Cùng vi chính sách thí đim chi tr dch v mơi trưng rng theo Quyt đnh 380/2008/QĐTTg ca Th tưng Chính ph, vic thc hin REDD hy vng s to ngun tài chính mi, bn vng là đng lc mnh m khuyn khích ngưi dân và mi thành phn kinh t tham gia qun lý và s dng rng bn vng gĩp phn xĩa đĩi, gim nghèo, đc bit là vùng nơng thơn, min núi. Theo s liu thng kê ca B Nơng nghip & Phát Trin Nơng Thơn, tính đn 31/12 năm 2008, din tích rng t nhiên ca Vit Nam là 10,35 triu hecta (tương đương vi 31% tng din tích t nhiên). Mc dù trong nhng năm va qua đ che ph ca rng cĩ tăng (t 28% năm 1993 lên 38,7% năm 2008), tình trng mt rng và suy thối rng t nhiên vn tip din, đc bit là Đơng Nam B và Tây Nguyên. Như vy s gia tăng din tích ch yu là rng trng hoc các lồi cây cơng nghip đưc tính vào là rng, trong khi đĩ din tích và cht lưng rng t nhiên đang gim sút nghiêm trng. Rng t nhiên nưc ta cĩ tính đa dng sinh hc cao, là nơi hi t ca các lung đng, thc vt t Đơng sang Tây và t Bc xung Nam. Như vy, xét theo 3 tiêu chí ca Qu đi tác carbon trong lâm nghip (FCPF): Din tích rng t nhiên hin cĩ, đa dng sinh hc và din bin tài nguyên rng thì Vit Nam đ tiêu chun đưc la chn là nưc thí đim tham gia thc hin REDD. Theo Ngh đnh s 01/2008/NĐCP ca Chính ph v chc năng, quyn hn, nhim v và t chc b máy ca B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn và Chương trình Mc tiêu quc gia ng phĩ vi bin đi khí hu, B Nơng nghip và Phát Trin Nơng Thơn là cơ quan qun lý nhà nưc v lĩnh vc nơng nghip và phát trin nơng thơn trong đĩ cĩ ngành lâm nghip là cơ quan ch trì, phi hp vi B Tài nguyên và Mơi trưng (cơ quan đu mi quc gia thc thi UNFCCC) và các B, ngành, đa phương nghiên cu trin khai REDD Vit Nam. B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn đã giao cho Cc Lâm nghip là cơ quan ch trì, phi hp vi các đơn v trong và ngồi B, các t chc quc t xây dng và trin khai REDD.
27. 17 Thc hin Quyt đnh s 02 ca Hi ngh ln th 13 các bên tham gia UNFCCC (COP13), tháng 02/2008, Vit Nam đã gi ti Ban Thư ký ca Cơng ưc tài liu nêu quan đim v phương pháp cũng như l trình thc hin REDD, trong đĩ cĩ đ xut các hot đng cn s h tr v tài chính và k thut ca cng đng quc t. T ngày 03 06/11/2008 ti Hà Ni, B Nơng nghip & Phát trin nơng thơn Vit Nam đã t chc hi tho quc t: “Qun lý rng bn vng các quc gia lưu vc sơng Mê Kơng đ lưu gi carbon trong chương trình REDD – Chun b các khía cnh k thut cho REDD”. Kt qu hi tho cho thy cn xây dng h thng ưc tính carbon lưu gi quc gia, bao gm xây dng đưng cơ s, giám sát s thay đi din tích rng, cht lưng rng, tính tốn lưng CO 2 hp th ca rng t nhiên và nâng cao năng lc cho cng đng trong giám sát hp th CO 2 ca rng. B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn cũng đã gi thư bày t s quan tâm và mong mun đưc tham gia REDD ti Văn phịng thưng trc ca Liên hp quc ti Vit Nam. Đáp li, Chính ph Na Uy và Chương trình gim khí thi do phá rng và suy thối rng ca Liên Hp quc (UNREDD) đã c đồn chuyên gia cao cp sang Vit Nam vào tháng 01/2009 đ tìm hiu mi quan tâm cũng như nhu cu tr giúp ca Vit Nam trong quá trình xây dng và trin khai REDD, đng thi t chc các bui hi tho gii thiu v REDD, cơ hi và thách thc trong quá trình thc hin. Trong quý II năm 2009, UNREDD và FCPF đã c mt đồn cơng tác đn Vit Nam bàn tho v kh năng phi hp gia Chính ph Vit Nam vi Ngân hàng th gii, UNREDD và các nhà tài tr khác trong vic thc thi REDD; Bên cnh đĩ, B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn cũng đã tin hành trao đi vi các nhà tài tr tim năng khác như Hà Lan, Phn Lan, Nht Bn, Úc, Thy Sĩ, Đan Mch, ADB đ tìm kim thêm ngun tài tr và đã đt đưc nhng kt qu kh quan.
28. 18 Nhm tăng cưng kh năng phi hp và lng ghép Chương trình, d án, huy đng ti đa và s dng cĩ hiu qu các ngun lc cũng như huy đng mi thành phn kinh t và các nhà tài tr tham gia thc thi REDD, B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn s ch trì, phi hp vi B Tài nguyên và Mơi trưng và các B, ngành cĩ liên quan xây dng Chương trình REDD quc gia. Dưi s ch đo ca B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, Tng Cc Lâm nghip là cơ quan qun lý nhà nưc chuyên ngành Lâm nghip, đã phi hp vi V Hp tác Quc t và các chuyên gia ca FFI, SNV, JICA và mt s t chc khác xây dng Bn đ xut ý tưng d án (RPIN) kêu gi s tài tr ca FCPF và đn tháng 07/2008, bn đ xut này đã đưc FCPF phê duyt và Vit Nam đã chính thc tr thành 1 trong 14 nưc đu tiên tham gia FCPF. Theo đĩ, Vit Nam s đưc tài tr 200.000 USD đ xây dng văn kin đ xut chi tit (R Plan). Nu RPlan đưc thơng qua, Vit Nam s đưc nhn khon tài tr khong 2 triu USD đ thc hin thí đim REDD. Tha y quyn ca B trưng B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, đi din ca Cc Lâm nghip đã bo v thành cơng đ xut ý tưng Chương trình REDD ca Vit Nam ti phiên hp đu tiên ca Hi đng chính sách ca UN REDD đưc t chc ngày 10/03/2009 ti Panama. Theo đĩ, UNREDD tài tr cho Vit Nam khon kinh phí ban đu khong 4,38 triu USD nhm nâng cao năng lc cp quc gia và đa phương đ thc thi REDD. Hin nay, B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn đã trin khai chương trình UNREDD tnh Lâm Đng trên hai huyn là Lâm Hà và Đơn Dương. Cho đn nay chương trình UN REDD Vit Nam đã thc hin đưc mt s bưc ban đu như: Đào to, nâng cao nhn thc cho cng đng, nhà qun lý, tho lun đ thit lp cơ ch Giám sát – Báo cáo – Thm đnh (MRV) và đã th nghim phương pháp giám sát carbon rng cĩ s tham gia – PCM (Bo Huy, 2010). Hin nay, Nhà nưc ta đã và đang tin hành giao, cho thuê đt gn vi rng cho các thành phn kinh t xã hi (gm nhng t chc, doanh nghiêp, h gia đình và cng đng). Khi nhn đt rng, h chính là nhng ngưi ch thc s
29. 19 tham gia trc tip vào các hot đng qun lý, bo v và phát trin rng. H là ngưi đưc hưng trc tip và phn ln li ích t các hot đng trên sau khi đã trích np các khon phí theo quy đnh ca pháp lut hin hành. Ch trương ca Nhà nưc là khuyn khích các thành phn kinh t tham gia thc hin REDD, Nhà nưc s ch đĩng vai trị qun lý và điu phi các hot đng nhm đm bo tính thng nht. Hin nay, B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn đang phi hp vi các bên cĩ liên quan nghiên cu mơ hình t chc và thc hin. Trong tương lai, REDD s hot đng theo cơ ch th trưng. Do vy, s tham gia ca đa dng các thành phn kinh t và các bên cĩ liên quan s đm bo tính minh bch và bn vng ca cơ ch này. 1.2.2. Đnh hưng xây dng chính sách chi tr dch v mơi trưng rng cho các đi tưng ch rng ca B Nơng nghip & Phát trin nơng thơn Th tưng Chính ph đã ch đo giao cho B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn ch trì nghiên cu xây dng chính sách thí đim chi tr dch v mơi trưng nưc (PES) và thc hin thí đim ti hai tnh Lâm Đng và Sơn La, đây là 2 tnh cĩ vùng lưu vc sơng quan trng nht ca Vit Nam phi bo đm điu hồ và cung cp đ nưc cho các trung tâm cơng nghip thu đin ln nht ca Vit Nam. Thành lp Ban điu hành Trung uơng đt ti B, do Th trưng B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn làm trưng ban, Thành viên ca Ban Ch đo là đi din lãnh đo các B K hoch và Đu tư, Tài chính, Tài nguyên và mơi trưng , đng thi B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn ch đo các đa phương đưc chn làm thí đim thành lp các Ban ch đo thí đim PES ti các tnh (Lâm Đng và Sơn La) [13]. 1.2.3. Các nghiên cu d báo kh năng hp th CO 2 ca rng Vit Nam Mt s nghiên cu liên quan đn vn đ này đã đưc nghiên cu trên mt s loi rng trng (thơng nha, keo lai, keo tai tưng, keo lá tràm và bch đàn uro) ca Vin Khoa hc Lâm nghip Vit Nam. Các tác gi đã lp ơ tiêu chun chn mt s cây đ đo đm khi lưng sinh khi tươi và khơ sau đĩ phân tích mu đ xác đnh lưng CO 2 hp th. Da trên kt qu phân tích, nghiên cu đã
30. 20 xây dng các phương trình tương quan hi quy tuyn tính gia CO 2 hp th hàng năm và năng sut g trên các loi rng trng nĩi trên. Bng các phương pháp nghiên cu đo đm sinh trưng, năng sut và sinh khi ca rng trên các lp đa khác nhau nhiu nơi đã đưa ra phân hng mc đ thích hp cho tng loi cây trng ch yu ph bin hin nay. Qua phân tích lưng carbon trong sinh khi rng, nghiên cu cũng đã tìm ra mi quan h tương quan gia tr lưng năng sut g và lưng CO 2 hp th hàng năm ca tng lồi và tìm ra mt h s chuyn đi quan trng. Nghiên cu ca trung tâm sinh thái và mơi trưng, Vin Khoa hc Lâm nghip Vit Nam v xác đnh tr lưng cácbon ca thm tươi cây bi tương ng vi trng thái Ia, Ib theo h thng phân loi rng Vit Nam. Vic xác đnh sinh khi tưi, khơ đưc thc hin theo tng b phn thân, cành và lá. Tr lưng các bon đưc xác đnh thơng qua sinh khi khơ ca các b phn và h s chuyn đi 0,5 là h s đã đưc cơng nhn ca IPCC (2003) [8]. Phm Tun Anh năm (2007) [1] đã khi xưng cho vic nghiên cu hp th CO 2 ca rng lá rng thưng xanh Tây Nguyên, t đây đã xây dng phương pháp lp ơ, ly mu, phân tích carbon trong thc vt rng và xây dng các mơ hình ưc tính carbon trong cây rng và lâm phn. Đây là cơ s đ tip tc nghiên cu lưng Carbon trong các h sinh thái rng t nhiên Vit Nam. Bo Huy (2010) trong mt đ tài cp B trng đim đã tip tc nghiên cu tr lưng carbon trong rng lá rng thưng xanh làm cơ s đ tham gia chương trình REDD. Đ tài này bao gm vic xây dng các mơ hình ưc tính carbon trong cây, lâm phn và c 6 b cha, xây dng phn mm ưc tính carbon rng và ng dng vin thám GIS trong qun lý giám sát tr lưng carbon khi tham gia chương trình REDD [5]. Đng thi tác gi đã phát trin phương pháp giám sát carbon rng cĩ s tham gia (PCM) đ h tr cho chương trình UNREDD Vit Nam Lâm Đng, trong đĩ đưa ra các phương pháp cơng c thích hp đ ngưi dân, cán b lâm nghip cơ s cĩ th tham gia trc tip vào quá trình thu thp mu, đo tính và giám sát 6 b cha carbon rng khi tham gia REDD [4].
31. 21 Riêng v rng l ơ, cho đn nay chưa cĩ mt nghiên cu nào cơng b v kh năng hp th CO 2 ca kiu rng này, trong khi đĩ đây là mt đi tưng quan trng trong chương trình REDD, đng thi nu gi đưc rng l ơ khơng ch tip nhn đưc chi tr tín ch carbon mà cịn duy trì đưc mt ngun nguyên liu quan trng cho th cơng m ngh và bo v mơi trưng đt nưc 1.3. Tho lun Đim qua nhng nghiên cu liên quan đn vai trị hp th CO 2 ca rng đi vi bin đi khí hu trái đt, nhng cơ s pháp lý quc t và Vit Nam v dch v chi tr mơi trưng rng trong nhng năm qua, chúng tơi nhn thy rng: Rng cĩ kh năng hp th mt lưng ln carbon trong khí quyn nhưng vic đnh lưng carbon mà rng hp th là vn đ rt phc tp và mi m. Chúng liên quan đn quá trình quang hp và hơ hp thc vt; s tăng trưng ca cây rng và đào thi ca chúng theo thi gian; vic nghiên cu địi hi nhiu kinh phí đu tư và ngun nhân lc cũng như thit b k thut Vit Nam cũng là quc gia phê chun Ngh đnh thư Kyoto khá sm và đã tham gia đy đ các điu kin đ thc hin các d án t Ngh đnh thư như cơ ch phát trin sch (CDM). Nhưng vic thc hin các d án trên mi ch dng li các lĩnh vc du khí, giao thơng và chưa cĩ nhng cơ s khoa hc đy đ. Hin ti chương trình REDD đã m ra cơ hi cho ngành lâm nghip trong thu nhn đưc ngun tài chính t cơ ch mua bán tín ch carbon t qun lý bn vng các khu rng t nhiên. Vic nghiên cu hp th CO 2 ca rng ch yu tp trưng rng trng, rng t nhiên cũng đã đưc xây dng phương pháp lun và cĩ nhng kt qu ban đu. Các phương pháp nghiên cu này là cơ s đ ng dng trong nghiên cu tr lưng carbon trong các h sinh thái rng. Đi vi rng l ơ, vic nghiên cu năng lc hp th carbon ca rng chưa đưc quan tâm, trong khi đĩ kiu rng này đang mang li nhiu giá tr v kinh t như cung cp thc phm (măng), vt liu sn xut đ th cơng m ngh và phịng h mơi trưng đt và nưc; đng thi l ơ các kh năng sinh trưng
32. 22 nhanh, do đĩ hp th nhanh và lưu gi mt tr lưng ln carbon trong cây và trong h r. Tuy nhiên vi xu hưng phát trin kinh t hin nay, nu ch đánh giá giá tr kinh t ca các sn phm hu hình như măng, vt liu cho sn xut đ th cơng m ngh, thì rng l ơ cĩ nguy cơ b chuyn đi sn kiu canh tác đc canh khác như trng rng, cao su vi mong mun cĩ đưc thu nhp cao hơn; do vy nu khng đnh thêm giá tr mơi trưng ca hp th CO 2 ca rng l ơ s giúp cho vic qun lý kiu rng cĩ hiu qu và bn vng hơn. Vì vy vic đưa rng l ơ và chương trình REDD là cn thit, tuy nhiên thiu các cơ s d liu v hp th Carbon. Do đĩ đt vn đ nghiên cu kh năng hp th CO 2 ca rng l ơ là rt cn thit trong giai đon hin này, nĩ giúp khng đnh vai trị mơi trưng ca rng và nâng cao giá tr kinh t ca nĩ, giúp cho vic qun lý kiu rng này cĩ hiu qu hơn.
33. 23 CHƯƠNG 2: ĐI TƯNG, MC TIÊU, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. Đi tưng, phm vi nghiên cu. Kiu rng, trng thái nghiên cu: Rng l ơ t nhiên Tây Nguyên các trng thái ng vi các cp mt đ và đưng kính bình quân khác nhau. Lồi nghiên cu là l ơ ( Bambusa procure A.Chev et A.Cam ) vi các đc đim sau: Thân mc cm, cao 13 – 15 m, đưng kính 7 – 10cm, vách dày 0,4 – 0,8cm. Mo thân mt ngồi cĩ lơng xám dài, tai mo khơng phát trin. Phân cành t 1/3 chiu dài thân. Cm hoa hình chùy ln, bơng chét màu tím, mang 5 – 7 hoa, trong đĩ cĩ 3 – 4 hoa hu th. L ơ mc thành rng din tích ln đ cao 100 – 400m trên mt nưc bin. đ cao 600 – 700m cây mc cm ri rác. Mc trên các loi đt feralit. Trong các rng g nguyên sinh l ơ mc ri rác tng bi, tng đám. Cây ra hoa tng bi ri cht. L ơ phân b t Qung Tr tr vào Nam, tp trung Đăk Lăk, Đăk Nơng và các tnh min Đơng nam b. Hình 2.1: Cây l ơ (Bambusa procure A.Chev et A.Cam ) B cha carbon ca rng l ơ: Bao gm 6 b cha: Thân khí sinh l ơ, r l ơ, thm mc, thm tươi, thân l ơ ngã đ và trong đt rng l ơ. V trí nghiên cu: Lâm phn l ơ hai tnh Đăk Nơng (Huyn Tuy Đc) và (Huyn Lak) tnh Đăk Lăk.
34. 24 2.2. Mc tiêu nghiên cu. 2.2.1. Mc tiêu tng quát. Cung cp các cơ s d liu và phương pháp ưc tính, giám sát hp th CO 2 phc v cho vic chi tr phí dch v mơi trưng t vic qun lý bo v rng l ơ trong chương trình UNREDD quc gia. 2.2.2. Mc tiêu c th. i) Lp đưc các mơ hình ưc tính sinh khi và lưng carbon tích lũy trong các b cha carbon ca lâm phn l ơ. ii) Đưa ra phương pháp đo tính, giám sát tr lưng carbon rng l ơ. 2.3. Ni dung nghiên cu Đ đt đưc mc tiêu nghiên cu đ tài tin hành các ni dung nghiên cu sau: i) Nghiên cu đnh lưng sinh khi và carbon tích lũy trong cây khí sinh và lâm phn l ơ. ii) Nghiên cu đnh lưng sinh khi và carbon tích lũy trong các b cha là thm tươi, thm mc, cây l ơ cht, r, đt trong các trng thái rng l ơ. iii) Đ xut ng dng kt qu nghiên cu trong giám sát, đo tính tr lưng carbon rng l ơ. 2.4. Phương pháp nghiên cu 2.4.1. Phương pháp lun nghiên cu Sinh khi và lưng carbon tích lũy các b cha trong rng l ơ cĩ mi quan h hu cơ, đng thi năng lc tích lũy carbon ca l ơ bin đng theo theo tui cây, đt rng cĩ mi quan h vi các nhân t sinh thái và thay đi theo trng thái, mt đ. Do đĩ phương pháp nghiên cu ch yu là rút mu thc nghim theo tng đi tưng đ ưc lưng sinh khi, phân tích hĩa hc xác đnh lưng carbon lưu gi trong các b phn cây khí sinh l ơ (thân, cành và lá), thm mc, thm tươi, trong r, trong đt và ng dng phương pháp hàm đa bin đ xây dng các mơ hình ưc lưng sinh khi, carbon tích lũy, CO 2 hp th thơng qua
35. 25 các bin s điu tra rng cĩ th đo đm trc tip. T đây làm cơ s cho vic áp dng ưc tính CO 2 hp th trong các trng thái rng l ơ. 2.4.2. Phương pháp nghiên cu c th 2.4.2.1. Nghiên cu đnh lưng sinh khi và lưng carbon tích lũy trong thân cây khí sinh l ơ: i) Thu thp s liu các ch tiêu nghiên cu theo phương pháp ơ tiêu chun (OTC): Phương pháp OTC 10 x 10 m áp dng cho l ơ mc phân tán. Din tích ơ là: 100 m2 (10x10m) Trong ơ điu tra các ch tiêu: Mt đ N/ơ; Đưng kính ngang ngc DBH (0,1cm); Tui A (năm); Chiu cao H (0,1m); Phm cht cây. Các ch tiêu sinh thái: nhân t lâm phn (kiu rng, trng thái,), lồi thc bì, % phn trăm che ph thc bì, đ tàn che (1/10), nhân t khí hu (đ m khơng khí %, ánh sáng, nhit đ khơng khí (0C), tc đ giĩ (m/s)), nhân t đt đai (loi đt, màu sc đt, đ dày tng đt, pH đt, nhit đ đt, đ m đt, vi sinh vt (% giun) đ kt von, đ đá ni), nhân t đa hình (v trí, đ dc ( o), hưng phơi ( oB), chiu dài dc (m)), đ cao so vi mt bin (m), nhân tác (loi hình tác đng, mc đ tác đng, mc đ la rng). Hình 2.2: Lp ơ đo đm các ch tiêu cây cá th l ơ và các ch tiêu sinh thái
36. 26 Đ tin hành đo đm các ch tiêu trên, s dng mt s dng c, thit b như: Đa bàn cm tay, GPS, máy Laser Criterion RD 1000, thưc dây, máy đo pH đt, máy đo giĩ, máy đo Lux, thưc đo đưng kính, Sunto, Tin hành điu tra thu thp s liu các lâm phn l ơ ca hai tnh Đăk Lăk và Đăk Nơng. Kt qu đã thu thp đưc 17 ơ, trong đĩ 5 ơ đu thu thp đưc xã Qung Trc – huyn Tuy Đc – tnh Đăk Nơng là k tha năm 2010, ơ 6 và ơ 7 thu thp đưc cũng xã Qung Trc – huyn Tuy Đc – tnh Đăk Nơng, t ơ 8 đn ơ 12 thu thp đưc xã Qung Tâm – huyn Tuy Đc – tnh Đăk Nơng, t ơ 13 đn ơ 17 thu thp đưc xã Nam Ka – huyn Lăk – tnh Đăk Lăk. ii) Nghiên cu đnh lưng sinh khi cây khí sinh l ơ: Thu thp s liu sinh khi tươi trên cơ s rút mu theo cây tiêu chun t l theo tui: Tin hành gii tích cây l ơ theo tiêu chun: Chia làm 5 tui, mi tui gii tích 1 cây/ơ. Đo đm các ch tiêu: Đưng kính (DBH), tui (A), chiu dài (L). Đo tính khi lưng sinh khi tươi ca các b phn thân, cành, lá. Mi b phn cây gii tích (thân, cành, lá) ly 1 mu, mi mu 100 g. L ơ sinh trưng mnh v chiu cao và đưng kính trong 1 – 2 tui đu, sau đĩ ngng sinh trưng và bin đi ch yu v đ cng, cht lưng si tăng lên. L ơ khơng hình thành vịng năm nên vic xác đnh tui phi thơng qua hình thái bên ngồi, màu sc thân cây. Theo phương pháp xác đnh tui thân sinh khí ca Lâm Xuân Sanh và Châu Quang Hin – 1984, tui ca l ơ đưc xác đnh như sau: Tui 1: cây mi hồn thành sinh trưng vào mùa mưa trưc đĩ, cĩ đc đim: + Mo nang cịn tn ti, thưng gn gc. + Thân chính màu xanh thm, ph mt lp phn trng, chưa cĩ đa y.
37. 27 + Nhiu cành nh (cành bên) xut hin sut dc theo thân chính, chưa hoc ch cĩ mt vài cành chính cịn non mc ngn cây. Tui 2: Cĩ đc đim: + Mo nang khơng cịn tn ti. + Thân chính màu xanh tươi, ph lp phn trng ít hơn, chưa cĩ đa y hoc ch cĩ mt vài đm gn gc. + Cành chính xut hin rõ, cĩ th cĩ cành cp 2 cịn non. Tui 3: Cĩ đc đim: + Thân chính hơi ngã màu xanh thm, đa y phát trin nhiu (30 40%) to nên nhng đm trng loang l nhưng vn cịn nhn ra nn xanh ca thân. + Cành nhánh tp trung ngn cây, cành chính đã già biu hin màu xanh sm lm đm đa y, cĩ th cĩ cành ph cp 2. Tui 4: Cĩ đc đim: + Thân chính cĩ màu trng xám do đa y phát trin mnh (7080%), nn xanh ca thân gn như bin mt. + Cành nhánh tp trung ngn cây, cành chính đã già màu trng xám do đa y phát trin. Tui 5: Cĩ đc đim: + Thân chính chuyn sang màu vàng, đa y vn phát trin dày đc. + Bt đu quá trình mc hĩa, ngã đ. Đ tin hành đo đm các ch tiêu trên, s dng mt s dng c, thit b như: Dao ra, kéo ct cành, cân đin t, bao bì đng mu,
38. 28 Hình 2.3: Gii tích cây khí sinh l ơ, đo tính sinh khi tươi các b phn và và ly mu Tng s cây l ơ đã gii tích đưc là 83 cây các tui t 1 đn 5. Mã s các loi mu cây gii tích đưc ký hiu như sau: Kiu rng l ơ (L), S th t ơ, s th t cây, b phn ly mu. B phn ly mu: Thân: T; Cành: C; Lá: L Ví d: L1.1.T: Rng l ơ, ơ th 1, cây 1, mu thân. L1.1.C: Rng l ơ, ơ th 1, cây 1, mu cành. L1.1.L: Rng l ơ, ơ th 1, cây 1, mu lá. iii) Phân tích xác đnh lưng sinh khi khơ và carbon tích lu trong cây khí sinh l ơ:
39. 29 Sy khơ mu tươi nhit 105 0C, đn khi mu khơ hồn tồn, cĩ khi lưng khơng đi na, cĩ đưc sinh khi khơ; và phân tích hàm lưng carbon trong tng b phn da trên cơ s oxy hố cht hu cơ bng K 2Cr 2O7 (Kali bicromat) theo phương pháp Walkley – Black; xác đnh lưng carbon bng phương pháp + so màu xanh ca Cr 3 to thành (K 2Cr 2O7) ti bưc sĩng 625 nm. T đây suy ngưc li theo t l rút mu đưc khi lưng carbon cho tng b phn thân cây. Tng s mu phân tích carbon cho cây khí sinh là 123 mu bao gm thân, lá và cành. T t l 100 g khi lưng tươi mu, sy khơ cĩ đưc khi lưng khơ ca các b phn thân cây và tương ng vi khi lưng tươi ca mi cây gii tích suy ra đưc khi lưng khơ ca mi cây gii tích theo cơng thc: KLT × KLKm SKK(kg) = 100 (2.1) Trong đĩ: SKK: Sinh khi khơ ca b phn cây l ơ (kg). KLT: Khi lưng tươi ca b phn cây l ơ (kg). KLKm: Khi lưng khơ ca 100g mu b phn (g). T đây tính đưc tng khi lưng khơ ca mi cây. Khi lưng Carbon cho tng b phn: Thân, cành, là đưc tính theo cơng thc: KLT × %C C(kg) = (2.2) 100 Trong đĩ: C: Khi lưng Carbon cho tng b phn thân, cành, lá (kg). KLT: Khi lưng tươi ca tng b phn thân, cành, lá (kg). % C: Phn trăm Carbon trong sinh khi tươi tng b phn (%). T khi lưng carbon ca tng b phn tính đưc khi lưng carbon trong thân cây khí sinh cho tng cây gii tích:
40. 30 Ccây = C thân + C cành + C lá (2.3) T bng s liu điu tra lâm phn, tính s cây phân b trên 1 hecta cho mi lâm phn theo cơng thc: 4 N ơ ×10 N ha = (2.4) 100 Trong đĩ: Nha : S cây trên 1 hecta. Nơ: S cây trên 1 ơ tiêu chun. iv) Xây dng mơ hình ưc tính sinh khi và carbon tích lũy trong cây khí sinh và lâm phn l ơ T cơ s d liu gii tích cây l ơ, lp đưc d liu sinh khi khơ (SKK), carbon (C) theo đưng kính (DBH), chiu dài cây (L) và tui (A). Tin hành xây dng các hàm ưc tính SKK và C cây khí sinh l ơ (bao gm 3 b phn là thân, lá, cành) theo dng tng quát y = f(xi), trong đĩ y = SKK hoc C và xi là các nhân t điu tra cây cá th l ơ như A, DBH và L. (Phương pháp mơ hình hĩa trình bày phn tip theo) Phân chia lâm phn thành các nhĩm theo các ch tiêu mt đ và đưng kính bình quân lâm phn, và xác đnh phân b s cây trên 1 hecta theo cp đưng kính, t các mơ hình cây cá th khí sinh đây suy đưc khi lưng khơ và lưng carbon tích lũy trong tng nhĩm lâm phn. T đây suy ra đưc khi lưng CO 2 hp th trong thân cây khí sinh trong lâm phn, vi lưng CO 2 = 3,67C. 2.4.2.2. Nghiên cu đnh lưng sinh khi và carbon tích lũy trong thm mc, thm tươi, cây l ơ cht, đt và r trong các trng thái rng l ơ. i) Thu thp s liu khi lưng cây bi thm tươi, thm mc, cây l ơ cht trên ơ mu ph. Trong ơ mu chính 10 x10 m, lp mt ơ mu ph: 2 x 2 m.
41. 31 10 m 2 m 10 10 m 2 m Hình 2.4: Sơ đ b trí ơ mu Trong ơ ph cân sinh khi tươi các thành phn cây bi thm tươi, thm mc, cây l ơ cht. Ly 1 mu cho mi loi: Cây bi, thm tươi, thm mc, cây ngã đ. Mi mu ly 100 g. Tng s mu thu thp đưc 17 ơ điu tra cây bi thm tươi, thm mc và cây l ơ cht. Mã s các loi mu thm tươi, thm mc và cây l ơ cht đưc ký hiu như sau: Kiu rng l ơ (L), S th t ơ, tên loi mu. Tên loi mu: Thm tươi: TT; Thm mc: TM; Cây l ơ cht: CC. Ví d: L1.TT: Rng l ơ, ơ th 1, mu thm tươi. L1.TM: Rng l ơ, ơ th 1, mu thm mc. L1.CC: Rng l ơ, ơ th 1, mu cây l ơ cht.
42. 32 Hình 2.5: Thu thp s liu sinh khi tươi và ly mu thm tươi, thm mc và cây l ơ cht ii) Thu thp khi lưng r và đt Khi lưng r đây là tồn b phn sinh khi dưi mt đt bao gm phn r ph và phn thân ngm. Khi lưng r và đt trong lâm phn l ơ đưc thu thp đn đ sâu 50cm. Mi ơ mu chính ly 1 phu din. Phu din: 1 x 1 x 0,5 m. Trên 1 phu din sâu 50cm ly mu đt 500g ti v trí 25 cm. Xác đnh dung trng, màu sc, % kt von, % đá ln, đ cht ca đt. Trong tng đt dày 50cm cân trng lưng r l ơ và ly 1 mu 100g r
43. 33 Hình 2.6: Thu thp s liu sinh khi r và ly mu đt, r S mu thu thp đưc 12 ơ điu tra r và 17 ơ điu tra đt Mã s các loi mu r và đt đưc ký hiu như sau: Kiu rng l ơ (L), S th t ơ, tên loi mu. Tên loi mu: R: R; Đt: Đ Ví d: L1.R: Rng l ơ, ơ th 1, mu r. L1.Đ: Rng l ơ, ơ th 1, mu đt. iii) Phân tích xác đnh khi lưng khơ và lưng carbon tích lũy trong thm mc, thm tươi, cây l ơ cht, đt và r Phân tích hàm lưng carbon trong mu thm mc, thm tươi, cây l ơ cht và r theo phương pháp đi vi thc vt đã nĩi trên. Phân tích hàm lưng carbon
44. 34 trong đt. T đây suy ngưc li theo t l rút mu đưc khi lưng carbon tích lũy và lưng CO 2 hp th trong mu r và đt, cây bi, thm mc, thm tươi, cây l cht trên mt hecta đt rng. Xác đnh khi lưng thm tươi, thm mc, cây l ơ cht và lưng carbon tích lũy trong thm tươi, thm mc, cây l ơ cht đưc tính cho mi lâm phn như sau: Khi lưng thm tươi, thm mc tươi, cây l ơ cht tươi: T s liu thm tươi tươi, thm mc tươi, cây l ơ cht tươi thu đưc thc t trên ơ mu ph, tính khi lưng thm tươi , thm mc tươi, cây l ơ cht tươi bng tn/ha theo cơng thc: SKT (kg / ơ) SKT (tn/ha) = ×10 (2.5) 4 Trong đĩ: SKT: Sinh khi tươi ca thm tươi, thm mc, cây l ơ cht. Khi lưng thm tươi khơ, thm mc khơ và cây l ơ cht khơ: T t l khi lưng thm tươi khơ, thm mc khơ và cây l ơ cht khơ sy đưc vi 100g thm mc tươi, thm khơ tươi và cây l ơ cht tươi tính đưc khi lưng thm tươi khơ, thm mc khơ,và cây l ơ cht khơ như sau: SKT (tân / ha)× SKK(g) SKK (tn/ha) = (2.6) 100 Trong đĩ: SKK: Sinh khi khơ ca thm tươi, thm mc và cây l ơ cht. SKT: Sinh khi tươi ca thm tươi, thm mc và cây l ơ cht. Khi lưng carbon tích lũy trong thm tươi, thm mc và cây l ơ cht: T phn trăm trng lưng carbon trong mu khơ và khi lưng thm tươi khơ, thm mc khơ và cây l ơ cht khơ tính đưc khi lưng carbon tích lũy trong thm tươi, thm mc và cây l ơ cht như sau:
45. 35 SKK ×%C C (Tn/ha) = (2.7) 100 Trong đĩ: C: Khi lưng carbon tích lũy trong thm tươi, thm mc, cây l ơ cht (tn/ha). SKK: Khi lưng thm tươi khơ, thm mc khơ, cây l ơ cht khơ (tn/ha). % C: Phn trăm trng lưng carbon trong mu khơ (%).
    Khi lưng r và lưng carbon tích lũy trong r trong mi lâm phn đưc tính như sau: Khi lưng r tươi: SKT RE (tn/ha) = SKT RE (kg/ơ) x 10. (2.8) Trong đĩ: SKT RE: Sinh khi tươi r Khi lưng r khơ: T t l khi lưng r khơ sy đưc vi 100g r tươi tính đưc khi lưng r khơ như sau: SKTRE × SKKm RE SKK RE (tn/ha) = (2.9) 100 Trong đĩ: SKT RE: Sinh khi tươi r (tn/ha). SKKm RE: Sinh khi r khơ trong 100g mu (kg/ha). Khi lưng carbon tích lũy trong r: T phn trăm trng lưng carbon trong mu khơ và khi lưng r khơ tính đưc khi lưng carbon tích lũy trong r như sau: SKK RE × %C C RE (tn/ha) = (2.10) 100 Trong đĩ: C RE: Khi lưng Carbon r (tn/ha). SKK RE: Sinh khi r khơ (tn/ha). % C: Phn trăm Carbon trong sinh khi khơ (%).
46. 36
    Khi lưng đt và lưng carbon tích lũy trong đt trong mi lâm phn đưc tính như sau: Khi lưng đt ưt: Khi lưng đt ưt (tn/ha) đưc tính theo cơng thc: KLT DAT (tn/ha) = ρ x d (cm) x 10 2 (2.11) Trong đĩ: KLT DAT: Khi lưng đt ưt. d: B dày đt là 50cm. ρ: Dung trng đt (g/cm 3). Khi lưng đt khơ: T t l khi lưng đt khơ sy đưc vi 500g đt ưt tính đưc khi lưng đt khơ (tn/ha) theo cơng thc: KLT DAT × KLKmDAT KLK DAT (tn/ha) = (2.12) 500 Trong đĩ: KLK DAT: Khi lưng đt khơ (tn/ha). KLT DAT: Khi lưng đt ưt (tn/ha). KLKm DAT: Khi lưng đt khơ trong 500g ly mu (g). Khi lưng carbon tích lũy trong đt: T phn trăm trng lưng carbon trong mu khơ và khi lưng đt khơ tính đưc khi lưng carbon tích lũy trong đt như sau: KLK DAT × %C C DAT (tn/ha) = (2.13) 100 Trong đĩ: C DAT: Khi lưng Carbon trong đt (tn/ha). KLK DAT: Khi lưng đt khơ (tn/ha). % C: Phn trăm Carbon trong đt khơ (%). T cơ s d liu SKK, C trên lâm phn các bn cha thm tươi, thm mc, cây l ơ cht, r và trong đt, tin hành mơ hình hĩa vi các nhân t điu tra lâm phn l ơ như DBH bình quân, H bình quân, A bình quân, N/ha. T đây
47. 37 làm cơ s ưc tính SKK và C tích lũy trong các b cha (khơng phi trong cây khí sinh l ơ) theo các nhân t điu tra lâm phn cĩ quan h. (Phương pháp mơ hình hĩa đưc trình bày mc tip theo). 2.4.2.3. Xây dng mơ hình ưc tính, d báo sinh khi khơ và lưng carbon tích lũy trong thân khí sinh lơ ơ và trong các b cha theo các nhân t điu tra cây cá th, lâm phn Mơ hình hĩa mi quan h gia sinh khi khơ và lưng carbon tích lũy trong cây khí sinh l ơ: yi = f(x j). Trong đĩ y i: Sinh khi khơ, lưng carbon trong thân cây khí sinh; x j: Tui cây (A), đưng kính thân cây (DBH), chiu dài cây (L). Mơ hình hĩa mi quan h gia sinh khi khơ và lưng carbon trong các b cha và tồn lâm phn vi các nhân t điu tra lâm phn: y i = f(x j). Trong đĩ y i: Sinh khi khơ, lưng carbon trong tng b cha và tồn lâm phn; x j: Mt đ (N/ha), đưng kính bình quân (DBHbq). S dng phương pháp phân tích hi quy đơn bin, đa bin, tuyn tính và phi tuyn tính trong Excel và Statgraphics Centurion đ dị tìm các mơ hình quan h. Mơ hình đưc la chn là mơ hình cĩ h s xác đnh R2 là cao nht và kim tra bng tiêu chun F mc P < 0,05 – 0,1; các tham s gn bin s kim tra bng tiêu chun t vi P < 0,05 – 0,1; các bin s tham gia vào mơ hình phi đm bo phân b chun; cĩ sai s thp nht và nm trong khong ( ± 10%). Mơ hình hĩa theo tin trình như sau: S dng chc năng Multiple Variable Analysis trong Statgraphics Centurion đ kim tra dng chun ca các bin s. Nhng bin s chun là nhng bin s cĩ Standardized Skewness và Standardized Kurtosis nm trong khong ( ± 2). Các bin chưa chun cn đưc chun hĩa bng các đi bin s dưi các dng log(xi), sqrt(xi), exp(xi), 1/xi, Nu sau khi đi bin s vn chưa chun thì loi b bin s đĩ vì chưa đ điu kin đ phân tích mi quan h. T đây xác đnh đưc các nhân t nh hưng xi đn y.
48. 38 Tin hành mơ phng mi quan h y = f(xi) vi nhiu dng tuyn tính, phi tuyn vi cách đi bin s và t hp bin khác nhau. Bin s đưc chp nhn vi P 0,05 thì các mơ hình là chưa cĩ s sai khác vi d liu thc t.
49. 39 Thit lp ơ mu 10x10m Lp ơ mu Đào phu din 2x2m, xác đt, xác đnh Gii tích Điu tra đnh SKT dung trng đt, cây, xác cây khí TT,TM,CC và sinh khi r, đnh SKT và ly mu sinh: ly mu và ly DBH, A mu và N Lp MHQH Lp MHQH SKK và C vi SKK và C r, Lp MHQH TM, TT, CC đt vi SKK và C vi DBHbq, DBHbq, N/ha vi DBH, A N/ha và L Xác đnh C trong cây khí sinh trong lâm phn Xác đnh t l phn trăm C vi SKK các b cha. Xác đnh lưng C trong 5 b cha ca rng Hình 2.7 : Sơ đ tip cn nghiên cu
50. 40 CHƯƠNG 3: ĐC ĐIM CA KHU VC NGHIÊN CU 3.1. Điu kin t nhiên 3.1.1. Khu Bo tn thiên nhiên Nam Ka, huyn Lăk, tnh Đăk Lăk i) V trí đa lý Khu BTTN Nam Ka cĩ tng din tích t nhiên là 20.678,2 ha thuc phm vi hành chính ca 02 huyn: Lăk và Krơng Ana, cách TP Buơn Ma Thut khong 80km v hưng Đơng Nam. Đơng cĩ ranh gii là sui Ea Poi. Tây và Nam cĩ sơng Krơng Nơ bao bc. Bc giáp xã buơn Trit huyn Lăk. Ta đ đa lý: + T 12 0 15’ đn 12 0 27’ vĩ đ Bc. + T 108 0 00’ đn 108 0 08’ kinh đ Đơng. Tồn b KBT đưc chia thành 3 phân khu và vùng đm vi din tích c th đưc trình bày bng 3.1 và bng 3.2. Bng 3.1: Cơ cu din tích trong khu BTTN Nam Ka Phân khu chc năng Din tích (ha) Chim t l (%) Bo v nghiêm ngt (Ia, Ib) 16.605 68 Phc hi sinh thái (II) 6.125 25 Dch v, hành chính, sn xut (III) 1.825 7 Tng 24. 555 100 Bng 3.2: Cơ cu din tích vùng đm Vùng đm Din tích (ha) Chim t l (%) Vùng đm dân cư 1.100 13 Hành lang đm Đơng Bc 7.300 87 Tng 8.400 100
51. 41 ii) Đa hình − Đa hình thuc kiu núi thp khi tng nn hot hố th sinh − Đ cao trung bình t 100 – 1100 m chy theo hưng thp dn t Đơng Bc xung Tây Nam. − Núi cĩ sưn dc him tr. Đim thp nht là h Ea Boune (418m), cao nht là đnh Nam Ka (1294 m). iii) Khí hu Thu văn
    Khí hu: Khu BTTN Nam Ka nm trong đi khí hu nhit đi giĩ mùa chu nh hưng ca cao nguyên, mi năm chia làm hai mùa rõ rt: − Mùa mưa bt đu t tháng 5 đn tháng 10. − Mùa khơ bt đu t tháng 11 đn tháng 4 năm sau Nhit đ bình quân trong năm là 25 0C Lưng mưa bình quân trong năm t 1800 đn 2200 mm, mưa ln thưng tp trung vào các tháng 7, 8, 9 trong năm. Đ m khơng khí bình quân trong năm là 85%, thnh thong cĩ sương mù vào bui sáng sm nhưng khơng cĩ sương mui. Trong năm thưng cĩ hai hưng giĩ chính: Mùa mưa cĩ giĩ Tây nam thi t bin lên, mùa khơ cĩ giĩ Đơng bc.
    Thu văn Khu BTTN Nam Ka cĩ h thng sơng sui dày đc, phn ln là cĩ nưc quanh năm. Phía Bc cĩ sơng Krơng Ana, Krơng Nơ, sui Ea Lơng Ding, Ea Vi, Ea Mok. Phía Nam và Tây cĩ sơng Krơng Nơ, sui Ea Poi, Dăk Rơh, Ngồi ra trong KBT cịn cĩ các sui nh như Ea Pregne, Ea Dao, Ea Mongue, Đăk Rohyơ, Ngun nưc quan trng khác là h thng 03 h phía Tây Bc: H Ea Boune (60 ha), h Ea Tyr (130 ha) và h Ea R’Bin (200 ha).
52. 42 Tĩm li, ch đ khí hu thu văn khu BTTN Nam Ka rt phong phú và đa dng, thun li cho s qun cư ca nhiu lồi thc vt. iv) Đt đai Tồn b đt trong khu khoanh nuơi Nam Ka thuc my loi đt chính sau đây: − Đt nâu đ phát trin trên đá m bazan, phân b ch yu trên đa hình núi cao nht là núi Nam Ka. − Đt feralit phát trin trên đá granit, phân b trên đa hình đi núi thp. − Đt feralit phát trin trên đá sa thch, sa phin thch, phân b trên đa hình đi núi thp, chia ct mnh. − Đt bi t phân b dc theo sơng Krơng Knơ, các thung lũng ven sui và xung quanh các h. Nhìn chung, càng lên cao quá trình feralit càng yu thay th vào đĩ là quá trình tích lu mùn. Đ dày tng đt ln hơn 80 cm, thành phn cơ gii tht nh trung bình, đá l đu khơng đáng k rt thích hp cho nhiu lồi cây sinh trưng và phát trin. 3.1.2. Huyn Tuy Đc tnh Đăk Nơng i) V trí đa lý Huyn Tuy Đc giáp huyn Đăk Song phía Đơng, giáp tnh Bình Phưc phía Tây, huyn Đăk R’Lp phía Nam,Vương Quc CamPuChia phía Bc. Tuy đc cĩ tng din tích đt t nhiên:112.384,0 ha; trong đĩ: Din tích đt cĩ rng: 66.129,4 ha và đt trng đi trc: 13.648,1 ha trên 79.777,5 ha quy hoch cho lâm nghip Đt ngồi lâm nghip là: 32.606,5 ha. Phn ln din tích rng t nhiên ca huyn Tuy đc do Nơng – Lâm Trưng cao su Tuy Đc và 02 cơng ty lâm nghip Nam Tây Nguyên và Qung Tín qun lý. Dân s: 34.694 ngưi, trong đĩ ngưi đng bào dân tc M’Nơng đa phương chim 41% tng dân s trong huyn.
53. 43 ii) Đa hình Khu vc nghiên cu cĩ đa hình tương đi phc tp, b chia ct bi h thng khe, sui khá dày. Đ cao tuyt đi bin đng t 750 m – 650 m. đ dc bình quân khong 10 20 o. Đ cao và mc đ phc tp ca đa hình cĩ xu hưng gim dn t bc xung nam. iii) Khí hu Thu văn
    Khí hu Khí hu đây đưc chia làm hai mùa mưa và nng rõ rt: Mùa mưa bt đu t tháng 5 đn tháng 10, mùa khơ kéo dài t tháng 11 đn tháng 4 năm sau. Nhit đ khơng khí trung bình trong năm 22,2 oC, nhit d khơng khí cao nht tuyt đi trong năm : 35,8 oC. Nhit đ khơng khí thp nht tuyt đi trong năm: 8,2 oC. Biên đ dao đng nhit gia các mùa trong năm tương đi nh nhưng biên đ dao đng nhit gia ngày và đêm khá ln, đc bit là vào các tháng mùa khơ. Lưng mưa trung bình trong năm bin đng trong khong t 2.250 mm đn 2.450 mm. lưng mưa ngày ln nht trong năm: 106 mm.s ngày mưa trong năm là 195 ngày. Lưng mưa ch yu tp trung vào các tháng 6,7,8 và chim 80% lưng mưa c năm. Khu vc Tuy Đc mùa mưa thưng đn sm hơn các khu vc khác trong đa bàn tnh Đăk Nơng. Đ m tương đi trung bình trong năm là: 85%. Lưng bc hơi trung bình trong năm: 195,4 mm. Lưng bc hơi trong các tháng mùa khơ ln hơn rt nhiu so vi các tháng mùa mưa, do vy mùa khơ rt thiu nưc. Cĩ hai hưng giĩ chính: đơng bc và tây nam. Giĩ đơng bc thi vào mùa khơ, đây là loi giĩ hi, nh hưng rt ln đn cây trng trong vùng
    Thy văn Trong khu vc nghiên cu cĩ nhiu sui ln như Đăk R’lp, Đăk Glun, Đăk R’tih, Đăk N’ohr Ngồi ra cịn rt nhiu nhánh sui nh và các khe, đây là khu vc đu ngun nên lưu lưng nưc tuy khơng ln nhưng khơng b cn vào mùa khơ.
54. 44 iv) Đt đai Đt ph bin đây là đt nâu đ trên đá Bazan (Fk). Đây là loi đt khá tt, cĩ đ sâu tng đt >100 cm, khơng cĩ kt von, đ đá ln thp Phù hp vi nhiu lồi cây nơng, lâm, cơng nghip. Ngồi ra cĩ mt s ít là đt bi t ven sui (Ru), đây cũng là mt loi đt khá tt, tuy nhiên thưng hay b úng vào mùa mưa. 3.2. Kinh t Xã hi 3.2.1. Khu BTTN Nam Ka huyn Lăk Tnh Đăk Lăk i) V văn hĩa xã hi
    Dân s và lao đng Dân cư vùng đm khu BTTN Nam Ka phân b khá tp trung, ch cĩ s dân kinh t mi t các tnh phía Bc vào đnh cư thành tng cm hoc rãi rác trên din tích đt nương ry. Tng s lao đng 07 xã vùng đm là 17.058 ngưi, cho thy tim năng lao đng ti ch rt ln, tuy nhiên lc lưng lao đng ch yu lao đng nơng nghip, trình đ dân trí cịn thp. Tồn vùng cĩ 09 dân tc thiu s cùng sinh sng gm: đng bào dân tc ti ch như: M’Nơng (chim đa s), Ê Đê, Xê Đăng và đng bào dân tc thiu s cĩ ngun gc t phía Bc di cư t do vào sinh sng như: Tày, Nùng, Dao, Thái, H’Mơng, Mưng. Ngồi các dân tc nĩi trên, dân tc Kinh vn là dân tc chim đa s, thưng sng cách xa rng, gn đưng quc l. Dân cư trong vùng bao gm nhiu tnh, đa phương trong c nưc đn đnh canh đnh cư và sng cùng cng đng các dân tc khác.
    Giáo dc và đào to Các trưng hc đã đưc xây dng t cp xã. Hu ht con em trong vùng đn tui đi hc đuc cp sách đn trưng. Tuy nhiên, nhng vùng đm, trưng hc cịn mang tính tm thi.
    Y t
55. 45 100% s xã cĩ trm y t xã. Cơng tác y t các xã vùng đm cũng đã đưc quan tâm, vic chăm sĩc sc kho ngưi dân, phịng chng dch bnh cho dân cĩ nhiu tin b. Các trm y t xã đu cĩ 35 cán b làm vic. Tuy nhiên các trm xá cịn thiu thn v cơ s vt cht và mang tính bán kiên c. ii) V kinh t Ngh chính ca ngưi dân là trng lúa nưc và làm ry, ngồi ra cịn chăn nuơi gia súc (ch yu là trâu, bị), gia cm. Cây trng ch yu trên nương ry là lúa cn, ngơ đu các loi, ngồi ra cịn cĩ vài nương ry trng cà phê nhưng s lưng cịn ít và chưa mang li hiu qu. Tình hình s dng và bo v tài nguyên: Do đa hình him tr và giao thơng đi li khĩ khăn nên trưc gii phĩng ch cĩ đng bào dân tc đa phương tác đng sn xut làm nương ry và săn bn trong khu vc, s tác đng đĩ khơng nh hưng nhiu đn cân bng sinh thái, do đĩ rng hu như vn gi đưc trng thái t nhiên. Sau gii phĩng, đc bit là nhng năm thp niên 80, do s tăng dân s và di dân t do ca các dân tc phía Bc vào đã gây sc ép rt ln đn tài nguyên rng, các tác đng như phát nương làm ry, khai thác lâm sn như song mây và đc bit là dân đi ly trm và buơn g quý đã tàn phá thm thc vt rng. Khu BTTN Nam Ka đưc thành lp năm 1991 đã tng bưc chm dt nn phá rng, xây dng rng và bo tn các h sinh thái phong phú ca rng, n đnh đi sng kinh t xã hi cho nhân dân, đưa nhân dân tham gia cơng tác qun lý bo v rng. 3.2.2. Huyn Tuy Đc tnh Đăk Nơng i) V văn hĩa xã hi
    Dân s Lao đng Tng dân s trung bình năm 2010 ưc đt: 39 nghìn ngưi; Dân s trong đ tui lao đng 13,59 nghìn ngưi, tăng bình quân 12,31%; S lao đng đang làm vic trong các ngành kinh t là 14 nghìn ngưi, tăng bình quân hàng năm 13,74%. T l tăng dân s t nhiên 2,1%; T l tăng dân s cơ hc 6,97%, gim bình quân hàng năm 16%; T l phát trin dân s 8,87%.
56. 46
    Giáo dc – Đào to Tng s hc sinh đu năm hc giai đon 20072010 tăng bình quân hàng năm 11,32%, t l tr em đi hc mu giáo đúng tui là 90,9%, t l tăng hàng năm 0,7%; t l tr em đi hc tiu hc đúng tui là 78%, t l tăng hàng năm 3,7%. Đn cui năm 2010 hồn thành đưc ph cp giáo dc trung hc cơ s và tip tc duy trì kt qu ph cp giáo dc tiu hc, chng tái mù ch trên tồn huyn. T l s trưng tiu hc đt tiêu chun quc gia: 9,09%.
    Y t 100% xã cĩ trm y t, 67% xã cĩ bác s; s giưng bnh/vn dân: 15 giưng; 4 bác s trên 1 vn dân, tr em dưi 5 tui suy dinh dưng: 29% trên 90% tr em dưi 1 tui đưc tiêm vaccin;
    Văn hĩa thơng tin Tng s gi phát tip sĩng đài phát thanh tnh và tip sĩng đài TW là: 9.165 gi, tăng bình quân năm là 3%. S gi phát sĩng truyn hình đài tnh và tip sĩng đài trung ương: 39.764 gi. T l h xem đưc truyn hình đt 90%. T l s h đưc nghe đài ting nĩi Vit Nam đt 95%, 72,2% h đt gia đình văn hĩa, 40% thơn bon cơng nhn là thơn bon văn hĩa; 93,9% thơn bon cĩ nhà sinh hot cng đng, 6/6 xã cĩ trm truyn thanh, xây dng đưc 04 đi văn ngh qun chúng các xã cùng các lp ch tác nhc c. ii) V kinh t
    Nơng lâm – thy sn Giá tr sn xut ngành Nơng lâm thy sn năm 2010 đt 1.233 t đng, tăng bình quân hàng năm 13,61%; trong đĩ: Nơng lâm ngư nghip tăng 11,48%; Cơng nghip xây dng tăng 25,36%; Dch v tăng 26,44%. Sn xut nơng, lâm nghip gi vai trị ch đo thúc đy tăng trưng kinh t và n đnh xã hi. Quy mơ, năng lc sn xut nơng nghip tăng lên rõ rt, cơng tác khuyn nơng khuyn lâm, ng dng khoa hc k thut vào sn xut, các mơ hình sn xut Khoai lang xut khu, chanh dây, trang tri cĩ hiu qu kinh t cao. Tng din tích gieo trng bình quân tăng 7,26% trong đĩ din tích cây
57. 47 lương thc c giai đon đt 3,27 nghìn ha, tăng bình quân hàng năm 13,6%, sn lưng cây cĩ ht đt 15,57 nghìn tn, tăng bình quân 14,82%. Tng din tích cây cơng nghip ch yu (cà phê, tiêu, điu, cao su) c giai đon 61,2 nghìn ha, tăng bình quân hàng năm 6,24%; Sn lưng ưc đt 57,95 nghìn tn, tăng bình quân hàng năm 12,31%. Chăn nuơi gia súc, gia cm khơng ngng phát trin. Tng đàn trâu, bị c giai đon 20072010 là: 13,01 nghìn con, tăng bình quân hàng năm trên 15%; Đàn ln 19,12 nghìn con, tăng bình quân 13,36%; Tng đàn gia cm 210,24 nghìn con, tăng bình quân hàng năm 13,11%; Tht hơi các loi xut chung đt 1,57 nghìn tn. Cơng tác phịng tr dch bnh đưc chú trng, ch đng dp tt dch bnh ti ch, khơng đ xy ra dch bnh lây lan trên din rng. Lâm nghip: Thc hin quy hoch 3 loi rng: Rng sn xut, rng phịng h và rng đc dng; trin k hoch giao đt, giao rng cho h, nhĩm h, gia đình và t chc đ điu kin. Tng din tích đt lâm nghip và rng đã giao cho t chc qun lý: 66.878 ha, din tích đt lâm nghip và rng giao cho h, nhĩm h, gia đình các bon 3.224 ha. Thy sn: Din tích nuơi trng thy sn năm 2010 là 0,11ha, sn lưng 0,05 nghìn tn. Nhìn chung sn lưng nuơi trng thy sn trên đa bàn huyn cịn thp ch yu nuơi trng h gia đình, chưa hình thành và phát trin thành tri nuơi trng thy sn.
58. 48 CHƯƠNG 4: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 4.1. Đnh lưng sinh khi và carbon tích lũy trong thân cây khí sinh và trong lâm phn l ơ 4.1.1. Ưc tính sinh khi khơ và lưng carbon tích lũy trong cây khí sinh vi các nhân t điu tra: Đưng kính ngang ngc, chiu dài và tui ca cây 4.1.1.1. Ưc tính sinh khi khơ trong cây khí sinh vi các nhân t điu tra: Đưng kính ngang ngc, chiu dài và tui cây Khi lưng sinh khi khơ (SKK) ca cây là tồn b khi lưng thân cây đã đưc sy khơ bao gm thân, cành và lá. Cây càng cĩ đưng kính ln, càng dài thì khi lưng cây càng ln, tui cây càng ln thì s tích lũy cht khơ càng ln. Vy SKK ca cây cĩ quan h vi đưng kính ngang ngc (DBH), chiu dài (L) và tui (A). Da trên cơ s này cĩ th xây dng các mơ hình quan h đ tính sinh khi khơ thơng qua các nhân t d đo đm mà khơng cn cht h đ gii tích cây. T kt qu sy khơ cĩ đưc SKK ca ba b phn thân, cành lá ca 83 cây gii tích theo tui A, tin hành thăm dị đ tìm mi quan h gia sinh khi khơ cây khí sinh l ơ vi các nhân t điu tra: DBH, L và A. S dng phn mm Excel và Statgraphics Centurion đ xây dng các hàm quan gia h sinh khi khơ vi ln lưt 1, 2 hoc 3 nhân t DBH, L, A. Kt qu đã xây dng đưc các mơ hình quan h gia SKK cây l ơ vi các nhân t điu tra cây khí sinh đưc trình bày trong bng 4.1.
59. 49 Bng 4.1: Mơ hình quan h gia SKK cây khí sinh (thân, cành, lá) vi các nhân t DBH, L và A. Mơ hình Phương trình quan h R2 P value SKK= f(DBH) Ln(SKK) = 1,87112 + 2,18583*Ln(DBH) 0,533 0 SKK= f(A) Khơng cĩ mơ hình quan h SKK= f(L) Ln(SKK) = 1,34775 + 0,050137*L 0,108 0,0024 SKK= f(A,L) Ln(SKK) = 1,31077 + 0,0583591*Ln(L*A) 2 0,129 0,0009 SKK = f(A,DBH) Ln(SKK) = 11,3875 + 16,0589*Ln(DBH*A) – 0,274 0 6,33873*Ln(DBH*A) 2 + 0,823939*Ln(DBH*A) 3 SKK = f(DBH,L) Ln(SKK) = 1,17785 + 0,734467*Ln(DBH*L) 0,300 0 SKK = f(DBH,L,A) Ln(SKK) = 2,02837 + 2,04566*Ln(DBH) + 0,568 0 0,0314921*Ln(L*A) 2 Ghi chú: Đơn v ca các nhân t: SKK = kg/cây; DBH = cm; L = m và A = Năm Vi các giá tr Pvalue < 0,05 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh R 2 và các tham s tham gia vào mơ hình cĩ phân b chun và P < 0,05. S dng sai s tương đi đ đánh giá đ tin cy ca tng mơ hình. Kt qu cĩ các phương trình sau: i) SKK cây khí sinh (kg/cây) cĩ quan h vi DBH (cm) theo phương trình: LnN(SKK) = 1,87112 + 2.18583*Ln(DBH) (4.1) Vi giá tr Pvalue < 0,05 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh: R 2 = 0,533 và sai s ∆% = 10,11%. Vi giá tr Pvalue khi kim tra s tn ti ca các tham s gn bin s là: Ln(DBH) cĩ Pvalue = 0,00.
60. 50 MO HINH QUAN HE GIUA SINH KHOI KHO VOI DUONG KINH DBH 4 3 2 LOG(SKK) 1 0 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2 2.4 LOG(DBH) Hình 4.1: Mơ hình quan h gia SKK cây khí sinh vi DBH ii) SKK cây khí sinh (kg/cây) cĩ quan h vi đng thi c 3 nhân t DBH (cm), L (m) và A (năm) theo phương trình: Ln(SKK) = 2,02837 + 2,04566*Ln(DBH) + 0,0314921*Ln(L*A) 2 (4.2) Vi giá tr Pvalue < 0,05 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh: R 2 = 0,568 và sai s ∆% = 9,18%. Vi giá tr Pvalue khi kim tra s tn ti ca các tham s gn bin s là: Ln(DBH) cĩ Pvalue = 0,00; Ln(L*A) 2 cĩ Pvalue = 0,0125. MO HINH QUAN HE GIUA SINH KHOI KHO VOI DUONG KINH, TUOI VA CHIEU DAI CAY 4 3 2 observed 1 0 0 1 2 3 4 predicted Hình 4.2: Mơ hình quan h gia SKK cây khí sinh vi DBH, L và A
61. 51 T kt qu so sánh h s xác đnh và sai s tương đi ca phương trình, phương trình đưc la chn đ th hin mi quan h gia SKK vi các nhân t điu tra cây cá th bao gm: DBH, L và A là phương trình (4.2). Như vy, ch cn đo đm các ch tiêu cây cá th nĩi trên, thay th các bin s vào phương trình (4.2) s cĩ khi lưng SKK ca cây khí sinh mà khơng cn phi cht h đ gii tích cây. Tuy nhiên trong thc t, nu khơng địi hi đ chính xác cao, cĩ th s dng mơ hình xác đnh SKK cây lơ ơ theo mt nhân t là DBH. Ngồi ra đã kim tra đ tin cy ca mơ hình sinh SKK cây khí sinh vi ba nhân t DBH, L và A theo tiêu chun Friedman đưc trình bày trong bng 4.2. Bng 4.2: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình SKK cây khí sinh theo 3 nhân t DBH, L và A Ranks Mean Rank SKK CAY KS 1,51 SKK CAY KS LT 1,49 Test Statistics(a) N 83 ChiSquare 0,012 df 1 Asymp. Sig. 0,913 a. Friedman Test T kt qu trên cho thy Pvalue = 0,913 > 0,05, chng t SKK cây khí sinh theo lý thuyt và thc t là thun nht. Như vy cĩ th s dng phương trình quan h gia SKK cây khí sinh theo DBH, L và A cây đ tính SKK ca cây. 4.1.1.2. Ưc tính carbon tích lũy trong cây khí sinh l ơ vi các nhân t điu tra: Đưng kính ngang ngc, chiu dài, và tui cây
62. 52 Carbon (C) tích lũy trong thân cây khí sinh cĩ quan h vi SKK ca cây. Vy C tích lũy trong cây khí sinh cũng cĩ quan h vi đưng kính ngang ngc (DBH), chiu dài (L) và tui (A) ca cây. Da trên cơ s này cĩ th xây dng các mơ hình quan h đ tính C tích lũy trong cây khí sinh thơng qua các nhân t d đo đm mà khơng cn gii tích cây đ phân tích C. T kt qu sy khơ và phân tích C ca các b phn thân, cành, là ca 83 cây gii tích, tin hành thăm dị đ tìm mi quan h gia C tích lũy trong cây khí sinh l ơ vi các nhân t điu tra cây khí sinh: DBH, L và A. S dng phn mm Excel và Statgraphics Centurion đ xây dng các hàm quan gia lưng C vi ln lưt 1, 2 hoc 3 nhân t DBH, L, A. Kt qu đã xây dng đưc các mơ hình quan h gia C tích lũy vi các nhân t điu tra cây khí sinh l ơ đưc trình bày trong bng 4.3. Bng 4.3: Mơ hình quan h gia C cây khí sinh (thân, cành và lá) vi các nhân t DBH, L và A Mơ hình quan h Phương trình quan h R2 Pvalue C = f(DBH) Ln(C) = 2,7935 + 2,21356*Ln(DBH) 0,542 0 C = f(A) Khơng cĩ mơ hình quan h C = f(L) Ln(C) = 0,446778 + 0,0521209*L 0,116 0,0016 C = f(A,L) Ln(C) = 0,500266 + 0,053607*Ln(L*A) 2 0,108 0,0024 C = f(A,DBH) Ln( C) = 0,305227 + 0,216496*SQRT(DBH*A) 0,162 0,0002 C = f(DBH,L) Ln(C) = 0,255048 + 0,0102874*DBH*L 0,360 0 C = f(DBH,L,A) Ln(C) = 1,08062 + 0,585684*Ln(DBH) 2 + 0,567 0 0,0267699*Ln(L*A)2 Ghi chú đơn vi tính: C = kg/cây l ơ (thân, cành và lá); DBH = cm, L = m. A = Năm Vi các giá tr Pvalue < 0,05 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh R 2 và các tham s tham gia vào mơ hình cĩ phân b chun và P < 0,05. S dng sai s tương đi đ đánh giá đ tin cây ca tng mơ hình ta cĩ kt qu sau: i) C tích lũy trong cây khí sinh (thân, cành và lá) (kg/cây) cĩ quan h vi DBH (cm) theo phương trình: Ln(C) = 2,7935 + 2,21356*Ln(DBH) (4.3)
63. 53 Vi giá tr Pvalue < 0,05 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh: R 2 = 0,542 và sai s ∆% = 9,82%. Vi giá tr Pvalue khi kim tra s tn ti ca các tham s gn bin s là: Ln(DBH) cĩ Pvalue = 0,00. MO HINH QUAN HE GIUA CARBON VOI DUONG KINH (DBH) LOG(TONG C) = 2.7935 + 2.21356*LOG(DBH) 3.6 2.6 1.6 LOG(TONG C) LOG(TONG 0.6 0.4 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2 2.4 LOG(DBH) Hình 4.3: Mơ hình quan h gia C cây khí sinh vi DBH ii) C tích lũy trong cây khí sinh (thân, cành và lá) (kg/cây) cĩ quan h vi DBH (cm) , L (m) và A (năm) theo phương trình: Ln(C) = 1,08062 + 0,585684 * Ln(DBH) 2 + 0,0267699*Ln(L*A) 2 (4.4) Vi giá tr Pvalue < 0,05 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh: R 2 = 0,567 và sai s ∆% = 9,12% Vi giá tr Pvalue khi kim tra s tn ti ca các tham s gn bin s là: Ln(DBH) 2 cĩ Pvalue = 0,00; Ln(L*A) 2 cĩ Pvalue = 0,0334. MO HINH QUAN HE GIUA CARBON VOI DUONG KINH, TUOI VA CHIEU DAI CAY 3.6 2.6 1.6 observed 0.6 0.4 0.4 0.6 1.6 2.6 3.6 predicted Hình 4.4: Mơ hình quan h gia C cây khí sinh vi DBH, L và A
64. 54 T kt qu so sánh h s xác đnh và sai s tương đi ca phương trình, phương trình đưc la chn đ th hin mi quan h gia C vi các nhân t điu tra cây khí sinh l ơ bao gm: DBH, L và A ca cây là phương trình (4.4). Như vy, ch cn đo đm các ch tiêu DBH, L và A cây, thay th các bin s vào phương trình (4.4) s tính đưc lưng carbon tích lũy trong cây khí sinh mà khơng cn phi cht h đ gii tích cây. Tuy nhiên đ đơn gin hơn cĩ th chp nhn mơ hình mt nhân t DBH, vì sai s khơng cao hơn nhiu so vi mơ hình 3 nhân t. Ngồi ra đã kim tra đ thun nht ca mơ hình C cây khí sinh vi 3 nhân t DBH, L và A theo tiêu chun Friedman đưc trình bày trong bng 4.4. Bng 4.4: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình C cây khí sinh theo 3 nhân t DBH, L và A Ranks Mean Rank C CAY KS 1,46 C CAY KS LT 1,54 Test Statistics(a) N 83 Chi Square 0,59 df 1 Asymp. Sig. 0,442 a. Friedman Test T kt qu trên cho thy Pvalue = 0,442 > 0,05, chng t C cây khí sinh theo lý thuyt và theo thc t là thun nht. Như vy cĩ th s dng phương trình quan h gia C cây khí sinh theo DBH, L và A cây đ tính C tích lũy trong cây. 4.1.2. Xác đnh t l carbon và khi lưng sinh khi khơ tích lũy trong thân cây khí sinh Trong thc t carbon (C) tích lũy trong thân cây khí sinh cĩ quan h rt cht vi sinh khi khơ (SKK) ca cây, khi SKK tăng thì lưng C tích lũy càng
65. 55 tăng. Vì vy cũng cĩ th thơng qua SKK đ tính lưng carbon này. Hin ti IPCC cũng khuyn cáo s dng t l C/SKK đ ưc tính lưng C trong thc vt theo SKK, cĩ nghĩa đ xác đnh lưng C thc vt, cn thu thp mu tươi, sy khơ, t đây s dng t l này đ nhanh chĩng ưc tính lưng C tích lũy. T l này do IPCC đưa ra là 0,5; tuy nhiên chưa đ cp đn lồi l ơ. T các phương trình quan h gia SKK và C vi các nhân t DBH, L và A cây đã lp đưc trên, tương ng vi các giá tr điu tra theo tng cây gii tích xác đnh đưc t l C/SKK đưc trình bày trong bng 4.5. Bng 4.5: T l C/SKK trong thân cây khí sinh l ơ Cây gii DBH L A C (kg/cây) SKK T l % tích (0.1 cm) (0.1 m) (Năm) (kg/cây) C/SKK 1 8,6 21,6 1 6,58 14,45 46% 2 7,4 11,9 5 5,54 13,35 42% 3 6,4 14,1 2 3,44 8,33 41% 4 7,1 14,1 4 4,98 12,10 41% 5 6,5 12,2 3 3,74 9,11 41% 6 6,5 17.0 2 3,69 8,96 41% 7 6,3 17,1 1 3,06 7,32 42% 8 7 12,3 3 4,42 10,62 42% 9 8,3 16.0 5 7,82 18,27 43% 10 4,8 11,2 1 1,68 3,91 43% 11 6,9 16,3 2 4,18 10,03 42% 12 4,5 11,5 4 1,89 4,53 42% 13 3,6 11,8 3 1,25 2,70 46% 14 7,4 16,6 2 4,92 11,62 42% 15 5,6 17,4 1 2,40 5,77 42% 16 5,6 13,8 4 2,97 7,41 40% 17 6,7 9,2 5 4,18 10,22 41% 18 9,5 16,4 3 9,92 21,22 47% 19 4,7 14,9 2 1,88 4,48 42% 20 6,8 17,1 1 3,62 8,56 42% 21 6,9 12,1 4 4,51 10,99 41%
66. 56 Cây gii DBH L A C (kg/cây) SKK T l % tích (0.1 cm) (0.1 m) (Năm) (kg/cây) C/SKK 22 7,3 13,3 5 5,50 13,37 41% 23 7,4 12,8 3 5,06 12,00 42% 24 7,8 21,2 1 5,16 11,79 44% 25 5,6 3,3 2 2,12 4,99 43% 26 6,5 13,6 3 3,82 9,34 41% 27 6,8 13.0 4 4,43 10,86 41% 28 8,7 17,6 5 9,00 20,66 44% 29 5,5 14,2 1 2,25 5,37 42% 30 5,6 15,3 2 2,64 6,45 41% 31 4,6 6,9 3 1,70 3,99 43% 32 5,5 13,6 4 2,85 7,11 40% 33 5,5 10,5 5 2,83 7,05 40% 34 8,2 19,5 1 5,75 12,86 45% 35 5,3 15,7 2 2,38 5,80 41% 36 7,3 19,2 3 5,33 12,88 41% 37 7,8 12,7 4 6,07 14,29 42% 38 8,1 14,3 5 7,17 16,86 43% 39 9,2 19,2 1 7,67 16,22 47% 40 7 18,4 2 4,42 10,61 42% 41 6,2 11,4 3 3,33 8,14 41% 42 7,7 15,6 4 6,15 14,66 42% 43 6,2 10,4 5 3,62 8,99 40% 44 5,1 10,3 1 1,86 4,37 42% 45 4,3 16,9 2 1,64 3,84 43% 46 4,1 6,5 3 1,38 3,11 44% 47 4,7 7,5 4 1,88 4,49 42% 48 4,2 6,1 5 1,55 3,58 43% 49 4,5 9,9 1 1,47 3,37 44% 50 5,2 13,3 2 2,22 5,38 41% 51 4,6 8,7 3 1,77 4,17 42% 52 4 6,7 4 1,40 3,15 44% 53 4,9 7,2 5 2,10 5,09 41%
67. 57 Cây gii DBH L A C (kg/cây) SKK T l % tích (0.1 cm) (0.1 m) (Năm) (kg/cây) C/SKK 54 5,1 18,9 1 2,02 4,84 42% 55 6,9 17,2 2 4,22 10,15 42% 56 5,8 13,9 3 3,01 7,43 40% 57 6,1 13,2 4 3,51 8,73 40% 58 6,3 15.0 5 4,07 10,21 40% 59 5,7 19,6 1 2,54 6,12 41% 60 6,1 17,1 2 3,22 7,87 41% 61 6,3 16.0 3 3,69 9,10 40% 62 6,1 11,1 4 3,39 8,36 40% 63 5,6 10,8 5 2,96 7,37 40% 64 7,6 13,1 1 4,51 10,27 44% 65 7,2 12,1 2 4,36 10,27 42% 66 7,3 15,1 3 5,07 12,13 42% 67 5,4 12,1 4 2,69 6,66 40% 68 8,1 13,6 5 7,09 16,64 43% 69 6,7 25,4 1 3,74 8,96 42% 70 6,9 22.0 2 4,43 10,74 41% 71 5,8 22.0 3 3,32 8,33 40% 72 6,3 22,6 4 4,25 10,76 39% 73 5,5 19,5 5 3,26 8,33 39% 74 7,4 16,5 1 4,38 10,11 43% 75 4,6 15,2 2 1,81 4,31 42% 76 6,6 18,1 3 4,19 10,32 41% 77 5,8 16.0 4 3,29 8,27 40% 78 6,2 13,9 5 3,86 9,68 40% 79 4,6 13,8 1 1,60 3,71 43% 80 5,3 18.0 2 2,44 5,98 41% 81 5,7 14,3 3 2,92 7,22 40% 82 4,7 12,6 4 2,08 5,06 41% 83 4,6 18,5 5 2,30 5,69 40% T l trung bình 42%
68. 58 Như vy: Sau khi sy khơ mu cho cây khí sinh, cĩ th tính nhanh lưng C hp th trong b cha này như sau: C cây khí sinh = SKK cây khí sinh x 0,42 (4.5) Tuy nhiên nu s dng t l chuyn đi như IPCC đ ngh thì s mc sai s khá cao vì như đã phân tích trên, lưng C tích lũy trong thân khí sinh ph thuc vào c 3 nhân t DBH, L và A cây khí sinh. 4.1.3. Ưc tính lưng carbon tích lũy ca cây khí sinh theo lâm phn l ơ Trong thc t, ngồi vic ưc lưng sinh khi khơ (SKK) và carbon (C) tích lũy theo cây khí sinh; cĩ nhu cu ưc tính nhanh tr lưng C theo lâm phn. Vì vy phân chia lâm phn l ơ theo 2 nhân t là cp đưng kính ngang ngc bình quân (DBHbq) và cp mt đ (N/ha). Da vào quan sát bin đng DBHbq và N/ha chia lâm phn l ơ thành 3 cp DBHbq và N/ha. Kt qu phân chia lâm phn l ơ theo 2 nhân t DBHbq và N/ha cùng vi s hiu các ơ mu th hin trong bng 4.6. Bng 4.6: Bng phân chia lâm phn theo N/ha và DBHbq DBHbq (cm) N/ha ≤ 5 57 ≥ 7 ≤ 5000 L11 L4, L9, L13, L16 500010000 L3 L5, L7, L8, L12, L14,L15, L17 L2, L6 ≥ 10000 L10 L1 T phương trình SKK và C tích lũy trong cây khí sinh vi DBH đã xây dng đưc trên (phương trình (4.1) và (4.3)), tính đưc SKK/ha và C/ha cho tng lâm phn theo DBHbq. mi lâm phn đã điu tra đưc DBHbq và N/ha. T đây thit lp mơ hình SKK/ha = f(DBHbq, N/ha) và C/ha = f(DBHbq, N/ha). Kt qu cho thy lưng C tích lũy trong tồn b cây khí sinh (thân, cành, lá) (tn/ha) ca lâm phn cĩ quan h cht ch vi 2 nhân t là DBHbq (cm) và N/ha theo mơ hình sau:
69. 59 Ln(C cay khi sinh) = 0,053411 + 0,366071*DBHbq + 0,00013189*N (4.6) Vi R 2 = 0,977 vi P < 0,05 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh và các tham s gn bin s cĩ giá tr Pvalue như sau: DBHbq cĩ Pvalue = 0,00; N cĩ Pvalue = 0,00. Vi sai s tương đi ca mơ hình là ∆% = 0,28%. MO HINH QUAN HE GIUA CARBON CAY KS VOI MAT DO VA DUONG KINH BINH QUAN 0.7 0.4 0.1 0.2 component effect component 0.5 0.8 3.9 4.9 5.9 6.9 7.9 DBHbq Hình 4.5: Mơ hình quan h gia C cây khí sinh vi DBHbq và N/ha Ngồi ra đã kim tra đ tin cy ca mơ hình C cây khí sinh vi hai nhân t theo tiêu chun Friedman đưc trình bày trong bng 4.7. Bng 4.7: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình C cây khí sinh theo 2 nhân t DBHbq và N/ha Ranks Mean Rank C Cay khi sinh 1,47 C Cay khi sinh LT 1,53 Test Statistics(a) N 17 ChiSquare 0,059 Df 1 Asymp. Sig. 0,808 a. Friedman Test
70. 60 T kt qu trên cho thy Pvalue = 0,808 > 0,05, chng t C cây khí sinh theo lý thuyt và theo thc t là thun nht. Như vy cĩ th thơng qua mt s ch tiêu d đo đm ca lâm phn: N/ha và DBHbq đ tính C cây khí sinh cho tồn lâm phn. Phương trình đưc s dng đ ưc tính nhanh tr lưng C lâm phn tích lũy trong cây khí sinh l ơ vi C cây khi sinh = tn/ha; DBHbq = cm và N/ha = Cây khí sinh/ha. Trong thc t, tin hành lp ơ mu ưc lưng nhanh DBHbq và N/ha, t đĩ suy ra đưc lưng C qua phương trình. Bng 4.8: Bng ưc tính C (tn/ha) trong cây khí sinh lâm phn l ơ theo N/ha và DBHbq (cm) Đơn v : tn/ha DBHbq (cm) N/ha 5 6 7 5000 11,432 16,485 23,773 7500 15,897 22,924 33,058 10000 22,106 31,878 45,970 Ghi chú: Sai s C trong cây khí sinh lâm phn: ± 10%. T kt qu trên cho thy C tích lũy trong cây khí sinh l ơ thay đi theo 2 nhân t DBHbq và N/ha, bin đng t 11,4 tn/ha đn 46,0 tn/ha. Cho thy đây là mt ngun d tr C khá ln ca các lâm phn l ơ. 4.2. Đnh lưng sinh khi và carbon tích lũy trong các b cha thm mc, thm tươi, cây l ơ cht và r trong các trng thái rng l ơ. Đi vi b cha thm tươi, trên 17 ơ mu ph ch cĩ 2 ơ (ơ 6 và ơ 7) cĩ thm tươi. Như vy lưng thm tươi là khơng đáng k trong các lâm phn l ơ, do vy loi b cha này ra trong tính tốn. Trong thc t dưc tán rng l ơ rt ít cây bi thm tươi do vy cĩ th xác đnh rng b cha này là khơng đáng k khi ưc tính C cho lâm phn l ơ.
71. 61 4.2.1. Mơ hình hĩa mi quan h gia sinh khi khơ ca thm mc, cây l ơ cht và r vi các nhân t mt đ, đưng kính ngang ngc bình quân lâm phn. 4.2.1.1. Mơ hình hĩa mi quan h gia sinh khi khơ thm mc vi các nhân t mt đ, đưng kính ngang ngc bình quân lâm phn. Thm mc (TM) bao gm lá, cành rơi, vt rng ca cây khí sinh l ơ, vì vy sinh khi khơ thm mc (SKK TM) cĩ quan h như th nào vi mt đ (N/ha) và đưng kính ngang ngc bình quân lâm phn (DBHbq)? Đ thăm dị mi quan h gia SKK TM vi nhân t nào tin hành lp các mơ hình hi quy tuyn tính hay phi tuyn, mt lp hay nhiu lp gia SKK vi các nhân t N/ha và DBHbq. La chn mơ hình cĩ mu phân b chun vi h s xác đnh là cao nht. Kt qu đã xây dng đưc các mơ hình quan h đưc trình bày trong bng 4.9. Bng 4.9: Mơ hình quan h gia SKK TM vi các nhân t N/ha và DBHbq Mơ hình quan h Phương trình quan h R2 Pvalue ∆% SKK TM = f(N) Ln(SKK TM) = 136,847 + 0,428 0,035 5,11% 31,1902*Ln(N) – 1,74694*Ln(N) 2 SKK TM = SKK TM = 64,2972 – 0,274 0,1459 15,17% f(DBHbq) 55,0743*Ln(DBHbq) + 13,3201*Ln(DBHbq) 2 SKK TM = SKK TM = 911,631 – 0,562 0,0238 8,84% f(N,DBHbq) 7,91497*Ln(DBHbq) + 209,675*Ln(N) – 11,738*Ln(N) 2 Ghi chú: Đơn v ca các nhân t: SKK TM = tn/ha; DBHbq = cm; N = cây/ha Vi giá tr P value < 0,05 0,1 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh R2 và sai s tương đi ca phương trình, chng t SKK TM khơng cĩ mi quan h vi DBHbq. Đi vi N/ha cây trong lâm phn thì tương quan SKK TM vi N/ha là rt thp.
72. 62 Như vy SKK TM (tn/ha) cĩ mi quan h đng thi vi c hai nhân t DBHbq (cm) và N/ha và phương trình tương quan đưc la chn là: SKK TM = 911,631 – 7,91497*Ln(DBHbq) + 209,675*Ln(N) – 11,738*Ln(N) 2 (4.7) Vi R2 = 0,562 vi P < 0,05 khi kim tra h s xác đnh; giá tr Pvalue khi kim tra các tham s gn bin s như sau: Ln(DBHbq) cĩ Pvalue = 0,0674; Ln(N) cĩ Pvalue = 0,0361; Ln(N) 2 cĩ Pvalue = 0,0381. Vi sai s tương đi ca mơ hình là ∆% = 8,84%. MO HINH QUAN HE GIUA SINH KHOI KHO THAM MUC VOI MAT DO VA DUONG KINH BINH QUAN 15 12 9 observed 6 3 0 0 3 6 9 12 15 predicted Hình 4.6: Mơ hình quan h gia SKK TM vi N/ha và DBHbq T mơ hình này, cĩ th ng dng đ ưc lưng SKK TM ca lâm phn l ơ theo 2 nhân t DBHbq và N/ha. Đã kim tra s phù hp ca mơ hình này theo tiêu chun Freidman đưc trình bày trong bng 4.10. Bng 4.10: Kim tra s phù hp ca mơ hình bng tiêu chun Friedman cho mơ hình SKK TM theo 2 nhân t N/ha và DBHbq Ranks Mean Rank SKK TM 1,6 SKK LT 1,4 Test Statistics(a) N 15 ChiSquare 0,6 Df 1 Asymp. Sig. 0,439 a. Friedman Test
73. 63 T kt qu trên cho thy Pvalue = 0,439 > 0,05, chng t SKK TM theo lý thuyt và theo thc t là thun nht. Như vy cĩ th thơng qua mt s ch tiêu d đo đm ca lâm phn: N/ha và DBHbq đ tính SKK TM cho tồn lâm phn. 4.2.1.2. Mơ hình hĩa mi quan h gia sinh khi khơ cây l ơ cht vi các nhân t mt đ, đưng kính ngang ngc bình quân lâm phn Sinh khi khơ cây l ơ cht (SKK CC) là khi lưng nhng cây l ơ đã cht khơ nhưng chưa b phân hy. Do đĩ nĩ ph thuc vào s lưng và th tích nhng cây l ơ cht. Như vy nĩ ph thuc như th nào vào mt đ (N/ha) và đưng kính ngang ngc bình quân lâm phn (DBHbq)? Đ xem xét s nh hưng này tin hành xây dng mơ hình hi quy tuyn tính hay phi tuyn, mt lp hay nhiu lp gia SKK CC vi các nhân t N/ha và DBHbq. La chn mơ hình cĩ mu phân b chun vi h s xác đnh là cao nht. Kt qu đã xây dng đưc các mơ hình quan h đưc trình bày trong bng 4.11. Bng 4.11: Mơ hình quan h gia SKK CC vi các nhân t N/ha và DBHbq Mơ hình quan h Phương trình quan h R2 Pvalue ∆% SKK CC = f(N) SQRT(SKK CC) = 2,66821 + 0,373 0,0482 5,57% 0,00084039*(N) – 3,07574E8*(N) 2 SKK CC = Ln(SKK CC) = 6,54854 + 0,396 0,1715 26,10% f(DBHbq) 7,33949*Ln(DBHbq) – 1,45611*Ln(DBHbq) 2 SKK CC = SKK CC = 32,5077 – 0,469 0,0487 14,11% f(N,DBHbq) 0,00249387*(N*DBHbq) + 5,75051E8*(N*DBHbq) 2 – 3,46216E13*(N*DBHbq)3 Ghi chú: Đơn v ca các nhân t: SKK CC = tn/ha; DBHbq = cm; N = cây/ha Vi điu kin giá tr P value 0,05 – 0,1. Như vy
74. 64 chưa tìm thy mi quan h gia SKK CC vi N/ha và DBHbq. Do vy đi vi SKK CC cn đo tính trc tip sinh khi tươi trong ơ mu phu 2x2 m, ly mu xác đnh SKK CC và quy đi ra lưng C theo t l C/SKK CC. 4.2.1.3. Mơ hình hĩa mi quan h gia sinh khi khơ r vi các nhân t mt đ và đưng kính ngang ngc bình quân lâm phn Sinh khi khơ r (SKK RE) là tồn b h thng r sy khơ ca các cây l ơ trong 1 hecta lâm phn l ơ. Do đĩ nĩ ph thuc vào s lưng cây và s sinh trưng ca cây. Nu cây sinh trưng tt, cĩ đưng kính ln thì h thng r cũng phát trin mnh đ đáp ng đ nhu cu dinh dưng cho cây. Như vy, SKK RE cĩ mc đ quan h nào đĩ vi mt đ (N/ha) và đưng kính ngang ngc bình quân lâm phn (DBHbq). Đ xem xét mi quan h này tin hành tin hành xây dng mơ hình hi quy tuyn tính hay phi tuyn, mt lp hay nhiu lp gia SKK RE vi các nhân t N/ha và DBHbq. T đĩ la chn mơ hình cĩ mu phân b chun vi h s xác đnh là cao nht. Kt qu đã xây dng đưc các mơ hình quan h đưc trình bày trong bng 4.12. Bng 4.12: Mơ hình quan h gia SKK RE vi các nhân t N/ha và DBHbq Mơ hình quan h Phương trình quan h R2 Pvalue ∆% SKK RE = f(N) SKK RE = 179,443 – 0,0349328*N + 0,200 0,4114 22,38% 0,00000224156*N 2 SKK RE = SKK RE = 3623,92 + 0,432 0,2391 17,79% f(DBHbq) 2093,04*DBHbq – 394,452*DBHbq 2 + 24,6062*DBHbq 3 SKK RE = Ln(SKK RE) = 6,15115 + 0,577 0,0943 4,75% f(N,DBHbq) 0,0507285*DBHbq 2 – 0,00126452*N + 9,25143E8*N 2 Ghi chú: Đơn v ca các nhân t: SKK RE = tn/ha; DBHbq = cm; N = cây/ha. Vi điu kin giá tr P value < 0,05 – 0,1 khi kim tra s tn ti ca h s xác đnh R 2 và sai s tương đi ca phương trình <10%, cho thy sinh khi khơ r cĩ mi quan h vi hai nhân t mt đ và đưng kính bình quân lâm phn.