Luận văn Đánh giá nhu cầu bảo tồn theo hướng đồng quản lý tại khu bảo tồn thiên nhiên Nam Ka - Tỉnh Đắk Lắk

Nội dung text: Luận văn Đánh giá nhu cầu bảo tồn theo hướng đồng quản lý tại khu bảo tồn thiên nhiên Nam Ka - Tỉnh Đắk Lắk

1. 1 B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN Trn Xuân Phưc “ĐÁNH GIÁ NHU CU BO TN THEO HƯNG ĐNG QUN LÝ TI KHU BO TN THIÊN NHIÊN NAM KA TNH ĐK LK” LUN VĂN THC S LÂM NGHIP Chuyên ngành: Lâm hc Mã s: 60. 62. 60 NGƯI HƯNG DN KHOA HC: TS. Nguyn Xuân Thanh Buơn Ma Thut, tháng 09/2011
2. 2 Li cam đoan Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi, các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc, chưa tng đưc cơng b trong bt kỳ cơng trình nào khác. Tác gi Trn Xuân Phưc
3. 3 Li cm ơn Đ hồn thành chương trình đào to Thc sĩ chuyên ngành lâm hc, h chính quy, ti trưng Đi hc Tây Nguyên, tơi xin chân thành cm ơn: Quý thy cơ giáo trưng Đi hc Tây Nguyên, Khoa Nơng Lâm nghip, Phịng Đào to Sau đi hc, Ban giám hiu nhà trưng đã tn tình ging dy và to điu kin thun li cho tơi trong sut thi gian khố hc. Ban lãnh đo Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka, UBND và gia đình các h dân các xã vùng đm KBT đã to điu kin thun li cho tơi trong quá trình điu tra hin trưng, thu thp s liu phc v cho quá trình nghiên cu. Đc bit tơi xin trân trng cm ơn thy giáo TS. Nguyn Xuân Thanh, ging viên trưng ĐHTN đã dành nhiu thi gian quý báu, tn tình hưng dn tơi trong sut thi gian thc tp và hồn thành lun văn này. Cám ơn gia đình và nhng ngưi thân, bn bè đã giúp đ v mi mt đ tơi hồn thành đưc khố hc này. Do thi gian cĩ hn và trình đ chuyên mơn cịn hn ch, bn thân mi bưc đu làm quen vi cơng tác nghiên cu khoa hc, nên đ tài khơng tránh khi nhng thiu sĩt. Kính mong quý thy, cơ giáo và bn bè đng nghip quan tâm gĩp ý đ đ tài đưc hồn thin hơn. Xin chân thành cm ơn! BMT, tháng 09 năm 2011. Hc viên Trn Xuân Phưc
4. 4 MC LC Trang Li cam đoan ii Li cm ơn iii Danh mc các ch vit tt vii Danh mc các bng viii Danh mc các hình ix M đu 1 Chương 1 : TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 4 1.1. Khái nim đng qun lý 4 1.2. Cơ s lý lun 5 1.2.1. Tính pháp lý v qun lý rng đc dng 5 1.2.2. Đng qun lý nhm kt hp gia bo tn thiên nhiên vi phát trin kinh t xã hi bn vng 7 1.3. Cơ s thc tin 7 1.3.1.Đng qun lý rng đc dng vn dng khoa hc tiên tin kt hp kin thc bn đa 7 1.3.2. Đng qun lý rng đc dng gii quyt mâu thun gia li ích Quc gia và li ích các bên liên quan 7 1.3.3. Đng qun lý rng đc dng vi chin lưc xĩa đĩi gim nghèo 8 1.4. Tình hình nghiên cu ngồi nưc 8 1.5. Tình hình nghiên cu trong nưc 10 1.6. Hưng nghiên cu ca lun văn 12 Chương 2 : ĐIU KIN T NHIÊN, KINH T XÃ HI KHU BO TN THIÊN NHIÊN NAM KA 14 1. Đc đim v điu kin t nhiên 14 1.1. V trí đa lý 14 1.2. Đc đim đa hình 14 1.3. Đt đai th nhưng 14
5. 5 1.4. Khí hu thu văn 15 1.5. Thm thc vt rng 16 1.6. Tài nguyên thc vt rng 18 1.7. Khu h đng vt 18 2. Đc đim kinh t xã hi 19 2.1. Đc đim kinh t xã hi các xã vùng đm 19 2.1.1. Dân s lao đng và dân tc 19 2.1.2. Tình hình kinh t và đi sng 20 2.1.3. Thc trng xã hi 21 2.2. Đc đim kinh t xã hi xã Nam Ka 21 2.2.1. Điu kin t nhiên 21 2.2.2. Các ngun tài nguyên 22 2.2.3. Hin trng xây dng tng hp 23 2.2.4. Đánh giá chung tình hình hin trng 25 Chương 3 : MC TIÊU, ĐI TƯNG, NI DUNG VÀ HƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 27 3.1. Mc tiêu nghiên cu 27 3.1.1. Mc tiêu tng quát 27 3.1.2. Mc tiêu c th 27 3.2. Đi tưng và phm vi nghiên cu 27 3.2.1. Đi tưng 27 3.2.2. Phm vi nghiên cu 27 3.3. Ni dung nghiên cu 28 3.3.1. Đánh giá thc trng qun lý tài nguyên rng Khu Bo tn thiên nhiên Nam ka – tnh Đk Lk 28 3.3.2. Đ xut mt s nguyên tc và gii pháp đng qun lý gĩp phn qun lý bn vng tài nguyên rng ti Khu Bo tn thiên nhiên Nam ka 28 3.4. Phương pháp nghiên cu 28 3.4.1. Phương pháp k tha s liu th cp 29
6. 6 3.4.2. Phương pháp thu thp s liu sơ cp 29 3.4.3. X lý s liu 31 Chương 4 : KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 34 4.1. Tim năng đng qun lý Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka 34 4.1.1. Thc trng cơng tác qun lý bo v rng KBT 34 4.1.2. S ph thuc ca ngưi dân vào rng 40 4.1.3. Các giá tr bo tn ca Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka 45 4.1.4. Thc trng đi ngũ liên quan đn cơng tác QLBVR KBTN Nam ka 47 4.2. Phân tích các bên liên quan 47 4.2.1. Vai trị ca các bên liên quan 48 4.2.2. Mâu thun và kh năng hp tác gia các bên liên quan 53 4.2.3. Phong tc tp quán, kin thc và th ch bn đa ca cng đng dân cư ti xã Nam Ka liên quan đn cơng tác qun lý rng 56 4.3. Nhn xét chung 57 4.3.1. V quy mơ din tích và din th ca rng 58 4.3.2. V thú hoang dã 58 4.3.3. V đi sng nhân dân và cơ s h tng quanh vùng 58 4.4. Đ xut mt s nguyên tc và gii pháp thc hin đng qun lý rng Khu BTTN Nam Ka 60 4.4.1. Đ xut mt s nguyên tc 60 4.4.2. Đ xut mt s gii pháp đng qun lý rng KBTTN Nam Ka 65 Chương 5 : KT LUN, TN TI VÀ KIN NGH 82 5.1. Kt lun 82 5.2. Tn ti 84 5.3. Kin ngh 84 Danh mc các ch vit tt
7. 7 T vit tt Nguyên nghĩa BTTN Bo tn thiên nhiên BQL Ban qun lý BVR Bo v rng GIS H thng thơng tin đa lý – Geography Information System HGĐ H gia đình IUCN T chc bo tn thiên nhiên th gii LSNG Lâm sn ngồi g NN&PTNT Nơng nghip và phát trin nơng thơn PRA Đánh giá nơng thơn cĩ s tham gia PCCC Phịng cháy cha cháy QLBVR Qun lý bo v rng RRA Đánh giá nhanh nơng thơn Rapid Rural Appraisal SWOP Mt mnh (Strengths), Mt yu (Weaknesses), Cơ hi (Opportunities), Thách thc (Threats). TNHH Trách nhim hu hn TNR Tài nguyên rng TNTN Tài nguyên thiên nhiên UBND y ban nhân dân VQG Vưn quc gia FAO T chc nơng nghip và lương thc th gii Danh mc các bng
8. 8 Trang Bng 2.1. Din tích các kiu rng 16 Bng 2.2. Dân s và thành phn dân tc ca các xã KBT Nam Ka 19 Bng 2.3. Thng kê dân s xã Nam Ka 23 Bng 2.4. Tng hp hin trng s dng đt tồn xã 24 Bng 3.1. Khái quát mc tiêu, ni dung, phương pháp theo khung Logic 32 Bng 4.1. Tng hp các v vi phm lâm lut (20012010) 34 Bng 4.2. So sánh thm thc vt rng trưc và hin nay 35 Bng 4.3. Nguy cơ và thách thc trong cơng tác qun lý rng 39 Bng 4.4. Mc đ đt nương làm ry ca các h gia đình 41 Bng 4.5. Mc đ khai thác g ca các h gia đình 41 Bng 4.6. Mc đ khai thác LSNG ca các h gia đình 43 Bng 4.7. Mc đ chăn th gia súc ca các h gia đình trên đt rng 44 Bng 4.8. Ngun thu tin mt ca các h gia đình (triu/h/năm) 44 Bng 4.9. Phân tích mi quan tâm và vai trị ca các bên 51 Bng 4.10. Ma trn phân tích mâu thun và hp tác đng qun lý 54 Bng 4.11. Phân tích SWOT (Đim mnh, yu, cơ hi và thách thc) 59 Bng 4.12. Giám sát, đánh giá các hot đng đng qun lý rng 79 Danh mc các hình
9. 9 Trang Hình 1.1. Hi tho VCF ti khu bo tn thiên nhiên Nam Ka 12 Hình 2.1. Bn đ hin trng rng và đt rng khu bo tn Nam Ka 17 Hình 3.1. Các bưc chính tin hành nghiên cu 29 Hình 4.1. Sơ đ t chc b máy KBTTN Nam Ka 36 Hình 4.2. Sơ đ VENN phân tích các bên liên quan đng qun lý rng 48 Hình 4.3. Các đi tác chính tham gia đng qun lý 56 Hình 4.4. Tin trình thc hin đng qun lý Khu BTTN Nam Ka 65 Hình 4.5. Cơ cu t chc đng qun lý rng 67
10. 10 M ĐU Trong nhiu thp k qua, th gii đã nhn thy rng, các khu bo tn thiên nhiên (KBTTN) và vưn quc gia (VQG) cĩ vai trị quan trng trong vic bo tn đa dng sinh hc và mang li li ích cho tồn xã hi. Các khu bo tn (KBT) là nơi lưu tr các vt liu thiên nhiên cho s phát trin ca các ngành y t, nơng nghip, lâm nghip và cơng nghip; đng thi gìn gi các chc năng t nhiên ca h sinh thái, bo v đt đai, điu hịa khí hu, giúp con ngưi đưc sng trong bu khí quyn trong lành. Mc dù các KBT cĩ tm quan trng như vy, nhưng qun lý các khu bo tn đĩ đang gp rt nhiu khĩ khăn t phía các cng đng đa phương, đc bit đi vi các nưc đang phát trin, trong đĩ cĩ Vit Nam. Đa dng sinh hc cĩ vai trị quan trng trong s nghip phát trin kinh t xã hi, trong đi sng vt cht và tinh thn ca con ngưi, trong vic duy trì các chu trình tun hồn t nhiên và s cân bng sinh thái. Chính vì th trong nhng thp k qua, cng đng th gii rt quan tâm đn cơng tác bo tn đa dng sinh hc. Vit Nam cơng tác bo tn tài nguyên thiên nhiên đưc Đng và Nhà nưc ta ht sc quan tâm. Vit Nam cơng tác bo tn tài nguyên thiên nhiên đã đưc Ch tch H Chí Minh khi xưng và phát đng chin dch trng cây t năm 1959. Trong sut quá trình phát trin ca đt nưc, Đng và Nhà nưc ta ht sc quan tâm đn cơng tác bo tn đa dng sinh hc bng vic ban hành nhiu văn kin mang tính cht pháp lý liên quan đn bo tn Đa dng sinh hc; như Lut Đa dng sinh hc, Lut Bo v và Phát trin rng, Lut Bo v mơi trưng, K hoch hành đng đa dng sinh hc và tham gia các Cơng ưc Quc t. Vi đc đim din tích t nhiên tri dài trên gn 15 vĩ đ ( 8020 ’ 22 022 ’ vĩ đ Bc ) và hơn 7 kinh đ ( 102 010 ’ 109 020’ kinh đ Đơng ), đa hình đa dng, bin đi t đ cao 3.143 m cho đn âm dưi mc nưc bin, khí hu nhit đi giĩ mùa; là nơi hi t ca các lung thc vt di cư Vit Nam là mt trong nhng nưc đưc đánh giá cĩ tính đa dng cao v các h sinh thái rng, đa
11. 11 dng lồi Tuy nhiên, do nhiu nguyên nhân khác nhau, trong đĩ nguyên nhân chính là mt rng đang đe do nghiêm trng đa dng sinh hc. Năm 1943 din tích rng nưc ta là 14,3 triu ha tương đương đ che ph 43%, đn năm 1990 din tích rng ch cịn 9,18 triu ha, tương đương đ che ph 27,2%[7]. T năm 1990 đn nay vi nhiu ch trương, đưng li ca Đng, chính sách, pháp lut ca Nhà nưc din tích rng Vit Nam khơng ngng tăng lên, tính đn tháng 12 năm 2008 din tích rng c nưc 13,118 triu ha tương đương đ che ph 38,7% [4]. Trong đĩ, rng t nhiên 10,348 triu ha, rng trng 2,77 triu ha (phân theo chc năng: rng đc dng 2,062 triu ha, chim 15,71%; rng phịng h 4,739 triu ha, chim 36,13%; rng sn xut 6,299 triu ha chim 47,26%) , nhưng cht lưng rng chưa đưc ci thin nhiu, mt s lồi thc vt, đng vt cĩ nguy cơ b dit chng. H thng rng đc dng đưc coi là chin lưc bo tn thiên nhiên lâu dài ca Vit Nam và là cơ hi tn ti ca các lồi đng thc vt đang b đe da. Hin Vit Nam cĩ 144 khu rng đc dng, trong đĩ cĩ 30 vưn Quc gia, 69 Khu bo tn thiên nhiên và bo tn lồi và 45 khu bo tn cnh qun vi tng din tích 2,062 triu ha [4]. Đ khc phc tình trng trên, các ngành, các cp, các Ban qun lý khu BTTN Vit Nam đã và đang thay đi cách tip cn trong qun lý TNR, trao đi kinh nghim, hài hồ vi nhng thơng l, tiêu chí qun lý BTTN quc t. Vn đ qun lý rng bn vng đang đưc rt nhiu ngưi quan tâm và qun lý rng cĩ s tham gia ca cng đng đang là mt hưng đi cĩ hiu qu. Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka là rng đc dng quan trng ca tnh ĐkLk, đưc thành lp theo quyt đnh s 182/QĐ/KL ngày 13 tháng 5 năm 1991 ca B Lâm nghip (nay là B Nơng nghip & PTNT), nm trên 06 xã ca 02 huyn là: xã Nam Ka, xã Ea R’Bin, xã Đăk Nuê, xã Buơn Trit, xã Buơn Tría huyn Lăk; xã Bình Hồ huyn Krơng Ana. Cĩ tng din tích t nhiên 21.912,3 ha, gm nhiu dãy núi ni tip nhau vi mc đ chia ct mnh, chính vì vy đã to ra nhng cnh quan vơ cùng phong phú ca các h sinh thái
12. 12 rng nhit đi, t núi cao đi gị đn nhng trng bng ca các thung lũng và ao h, đm ly nên cha đng rt nhiu nhng ngun gen quý him ca các lồi đng thc vt Tây nguyên nĩi riêng và Vit Nam nĩi chung, đng thi là nơi gĩp phn điu tit dịng nưc đu ngun ca 2 con sơng Ea Krơng Nơ và Ea Krơng Na. Mc dù đã đưc thành lp khá lâu nhưng ít cĩ ngưi bit đn. Trong nhng năm qua Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka đã thu đưc nhiu kt qu trong cơng tác qun lý, bo v tài nguyên rng và bo tn đa dng sinh hc. Tuy nhiên, Khu bo tn vn chu nhiu sc ép trong vic qun lý bo v rng như t nn khai thác thc vt, săn bt đng vt rng, xâm ln din tích rng, đã làm suy thối, mt dn giá tr đa dng sinh hc vơ cùng quý báu. Như vy, vn đ đt ra hin nay đi vi cơng tác qun lý bo v rng đc dng nĩi chung và qun lý rng đc dng ti Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka nĩi riêng, đĩ là cn phi khai thác đưc sc mnh tng hp ca các bên liên quan trong cơng tác qun lý bo v rng. Đ thc hin đưc vn đ này cn phi đánh giá đúng thc trng cơng tác qun lý rng hin nay, tìm ra đưc tn ti, khĩ khăn, thách thc; phân tích, đánh giá đưc tim năng, kh năng đng qun lý rng ca các bên liên quan đ t đĩ đ xut các gii pháp phù hp, sát đúng vi điu kin t nhiên kinh t xã hi, lut pháp Nhà nưc hin hành. Đ gĩp phn gii quyt nhng vn đ nêu trên , xut phát t lý lun và thc tin, vi s hưng dn khoa hc ca TS. Nguyn Xuân Thanh, chúng tơi thc hin đ tài “Đánh giá nhu cu bo tn theo hưng đng qun lý ti khu bo tn thiên nhiên Nam ka tnh Đk lk”.
13. 13 Chương 1 TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 1.1. Khái nim đng qun lý Khái nim đng qun lý hay hp tác qun lý tài nguyên thiên nhiên (Co – management of Protected Areas) đưc nhiu tác gi đnh nghĩa. Sau đây là mt s khái nim thưng đưc dùng trong các nghiên cu v đng qun lý. Rao và Geisler [33], đnh nghĩa đng qun lý là s chia s vic ra quyt đnh gia nhng ngưi s dng tài nguyên đa phương vi các nhà qun lý tài nguyên v chính sách s dng các vùng bo v. Các đi tác cn hưng ti mi quan tâm chung là bo tn thiên nhiên đ tr thành “đng minh t nguyn” Borrini – Feyerabend [29], đưa ra khái nim v đng qun lý các khu bo tn ( Protected Areas) là tìm kim s hp tác, trong đĩ các bên liên quan cùng nhau tha thun chia s chc năng qun lý, quyn và nghĩa v trên mt vùng lãnh th hoc mt khu vc tài nguyên dưi tình trng bo v. Wild và Mutebi [36], li cho rng đng qun lý là mt quá trình hp tác gia các cng đng đa phương vi các t chc nhà nưc trong vic qun lý và s dng tài nguyên thiên nhiên hoc các tài sn khác, các bên liên quan; nhà nưc hay tư nhân cùng nhau thơng qua mt hip thương, xác đnh s đĩng gĩp ca mi đi tác và kt qu là cùng nhau ký mt hip ưc phù hp mà các đi tác đu chp nhn đưc. Andrew W.Ingle và các tác gi [28], đng qun lý đưc coi như s sp xp qun lý đưc thương lưng bi nhiu bên liên quan, da trên cơ s thit lp quyn và quyn li, hoc quyn hưng li đưc nhà nưc cơng nhn mà hu ht nhng ngưi s dng tài nguyên chp nhn đưc. Quá trình đĩ đưc th hin trong vic chia s quyn ra quyt đnh và kim sốt vic s dng tài nguyên. Borrini – Feyerabend [29], cịn quan nim rng đng qun lý như là mt dng hp tác trong đĩ cĩ hai hoc nhiu đi tác xã hi hip thương vi nhau xác đnh và thng nht vic chia s chc năng qun lý quyn và trách nhim v
14. 14 mt vùng, mt lãnh th hoc ngun tài nguyên thiên nhiên đưc xác đnh. Đng thi vi mc tiêu v văn hĩa, chính tr vic đng qun lý là nhm tìm kim s “cơng bng” trong qun lý tài nguyên thiên nhiên. Qua các khái nim ca các tác gi nĩi trên, đng qun lý rng Khu bo tn đưc hiu như sau: Đng qun lý rng Khu bo tn là s tham gia ca hai hay nhiu đi tác vào cơng tác qun lý bo v rng khu bo tn, trong đĩ trách nhim, nghĩa v, quyn hn và quyn li ca các đi tác đưc thng nht thơng qua tho lun trên cơ s kh năng, năng lc ca các bên và khơng trái vi lut pháp Nhà nưc hin hành, Cơng ưc Quc t Nhà nưc đang tham gia, nhm đt mc tiêu chung qun lý tài nguyên rng Khu bo tn tt hơn, va tho mãn mc tiêu riêng ca tng đi tác. 1.2. Cơ s lý lun 1.2.1. Tính pháp lý v qun lý rng đc dng Lut Đt đai sa đi năm 2003 [17], quy đnh t chc qun lý rng đc dng giao khốn ngn hn đt rng đc dng trong phân khu bo v nghiêm ngt cho h gia đình chưa cĩ điu kin di chuyn ra khi khu vc đĩ đ bo v, giao khốn đt rng đc dng thuc phân khu phc hi sinh thái cho h gia đình cá nhân sinh sng n đnh trong khu vc đĩ đ bo v và phát trin rng; UBND tnh cĩ thm quyn giao đt, cho thuê đt vùng đm đi vi h gia đình, cá nhân s dng vào mc đích sn xut, nghiên cu thí nghim v lâm nghip. Điu 50, 51 Lut Bo v và phát trin rng năm 2004 [18], quy đnh t chc qun lý rng đc dng, khai thác lâm sn trong khu bo v cnh quan và phân khu dch v hành chính ca Vưn Quc gia, Khu bo tn thiên nhiên đưc thc hin theo Quy ch qun lý rng, khơng gây thit hi đn mc tiêu bo tn và cnh quan ca khu rng; đưc khai thác các cây đ gãy, các lồi lâm sn ngồi g tr các lồi đng thc vt nguy cp quý him cm khai thác theo quy đnh ca Chính ph.
15. 15 Quyt đnh s 661/1998/QĐTTg, ngày 29/7/1998 ca Th tưng chính ph v mc tiêu, nhim v, chính sách và t chc thc hin trng mi 5 triu ha rng. Quyt đnh s 186/2006/QĐ TTg ngày 14/8/2006 [12] ca Th tưng Chính ph v vic ban hành Quy ch qun lý rng. Ti mc 3, Điu 15 quy đnh t chc cng đng dân cư đưc Nhà nưc giao rng đc dng mà cp B hoc UBND tnh khơng thành lp Ban qun lý khu rng, cĩ trách nhim t chc qun lý khu rng đưc giao; ban qun lý khu rng đc dng cĩ năng lc và điu kin phát trin du lch sinh thái, đưc thành lp mt b phn trc thuc đ thc hin nhim v này, theo hình thc bưc đu là đơn v s nghip cĩ thu; ban qun lý khu rng đc dng huy đng vn, lng ghép ngun vn; Nhà nưc khuyn khích t chc cá nhân đu tư bo v và phát trin rng đc dng. Ngh đnh s 23/2004/NĐCP [10] v vic hưng dn thi hành lut bo v phát trin rng; Điu 5, 6 quy đnh rõ trách nhim qun lý Nhà nưc v bo v và phát trin rng ca UBND cp huyn và xã. Ngh đnh s 99/2009/NĐCP ngày 02/11/2009 ca Th tưng Chính ph v x pht hành chính trong lĩnh vc qun lý rng, bo v rng và qun lý lâm sn. Trong đĩ quy đnh thm quyn x pht vi phm hành chính và mc x pht đi vi tng hành vi vi phm Lut Bo v và Phát trin rng. Lut Đa dng sinh hc năm 2008, quy đnh s đa dng v ngun đu tư bo tn và phát trin bn vng đa dng sinh hc. Thơng tư 56/1999/TTBNNKL ngày 30/3/1999 ca B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn v vic hưng dn xây dng quy ưc qun lý bo v và phát trin rng trong cng đng dân cư bn, làng, buơn, thơn, p. Quyt đnh s 192/2003/QĐTTg ngày 17/9/2003 ca Th tưng Chính ph v vic phê duyt Chin lưc qun lý h thng khu bo tn thiên nhiên Vit Nam đn năm 2010. Ngh đnh s: 117/2010/NĐCP ngày 24/12/2010 ca chính ph v t chc qun lý h thng rng đc dng.
16. 16 1.2.2. Đng qun lý nhm kt hp gia bo tn thiên nhiên vi phát trin kinh t xã hi bn vng Đ phát trin kinh t, xã hi con ngưi phi khai thác tài nguyên thiên nhiên, trong đĩ cĩ tài nguyên rng. Trong khi đĩ bo tn là bo v và to điu kin cho chính bn thân nĩ phát trin hơn, như vy mt gĩc đ nào đĩ bo tn mâu thun vi phát trin kinh t xã hi. Đ gii quyt mâu thun này thì đng qun lý là gii pháp hu hiu, nĩ đm bo cho con ngưi khai thác ngun tài nguyên mt cách hp lý, hiu qu phc v phát trin kinh t nâng cao đi sng kinh t xã hi, phát trin to ngun lc đ bo tn phát trin rng đc dng đưc tt hơn. 1.3. Cơ s thc tin 1.3.1.Đng qun lý rng đc dng vn dng khoa hc tiên tin kt hp kin thc bn đa Rng đc dng đưc Nhà nưc giao cho các Ban qun lý rng đc dng qun lý. Đây là đi ngũ cĩ kin thc khoa hc k thut trong qun lý bo v rng, bo tn đa dng sinh hc; các bên tham gia (các bên liên quan tham gia đng qun lý) đc bit cng đng dân cư, các t chc chính tr xã hi . . . h là nhng ngưi cĩ kinh nghim, hiu bit v khu rng, khi vn dng mt cách sáng to nhng kinh nghim, kin thc khoa hc tiên tin thì cơng tác qun lý bo v rng, bo tn đa dng sinh hc chc chn s mang li hiu qu cao hơn. 1.3.2. Đng qun lý rng đc dng gii quyt mâu thun gia li ích Quc gia và li ích các bên liên quan Li ích rng đc dng mang li thưng mang tính Quc gia, Quc t. Hiu qu khĩ cĩ th đo đm và phi mt nhiu thi gian mi phát huy hiu qu, trong khi đĩ cng đng dân cư quan tâm đn rng đc dng thưng vi mc tiêu ngn hn, phc v nhu cu cuc sng trong mt thi gian, thi đim nht đnh. Trên thc t thưng thì li ích quc gia và li ích cá nhân; gia li ích lâu dài và li ích trưc mt thưng khơng hồn tồn đng nht, đ gii quyt hài hịa vn đ này thì đng qun lý rng cĩ tính kh thi cao.
17. 17 1.3.3. Đng qun lý rng đc dng vi chin lưc xĩa đĩi gim nghèo Các khu rng đc dng thưng đưc quy hoch thành lp vùng sâu vùng xa, nơi mà đi sng ca ngưi dân đang gp khĩ khăn và s ph thuc vào rng ca ngưi dân ln hơn nơi khác. Nu vic qun lý bo v rng đc dng ch đưc thc hin bi các ban qun lý rng đc dng, vơ hình dung đã gây khĩ khăn hơn cho ngưi dân sng gn rng tìm kim cơ hi nâng cao đi sng vt cht. Trong khi đĩ, vùng sâu, vùng xa, vùng đc bit khĩ khăn là nhng vùng đưc Đng và Nhà nưc ht sc quan tâm đy mnh phát trin kinh t xã hi, nâng cao đi sng mi mt. Đng qun lý rng là phương thc qun lý to cơ hi cho các bên liên quan trong đĩ cĩ cng đng ngưi dân tham gia nhiu hơn trong cơng tác qun lý bo v rng, bo tn đa dng sinh hc, đng thi to ngun thu nhp hp pháp và thưng xuyên; nâng cao đi sng vt cht và tinh thn. Như vy đng qun lý rng đc dng gĩp phn xĩa đĩi gim nghèo mt cách bn vng. 1.4. Tình hình nghiên cu ngồi nưc Đng qun lý hay hp tác qun lý tài nguyên thiên nhiên (Co – management of Protected Areas) ln đu tiên đưc bit đn n Đ, sau đĩ Châu Phi, Châu M và đã đưc nhiu tác gi nghiên cu, h thng li. Năm 1996 Wild và Mutebi [36], đã nghiên cu hp tác qun lý ti Vưn Quc gia Bwindi Impenetrable và Mgahinga Gorilla thuc Uganda. Trong nghiên cu này, tác gi nghiên cu hp tác gia Ban qun lý Vưn Quc gia và cng đng dân cư; hai bên tha thun ký kt quy ưc cho phép ngưi dân khai thác bn vng mt s lâm sn, đi li cĩ nghĩa v tham gia bo v tài nguyên thiên nhiên trên đa bàn. Như vy phương thc đng qun lý đây là gia Ban qun lý Vưn vi cng đng ngưi dân. Năm 1999 trong bài vit ca Sherry, E.E v Vưn Quc gia Vutul Canada [33], tác gi đã đ cao vai trị ca s liên minh gia chính quyn, th dân và Ban qun lý Vưn Quc gia trong vic huy đng lc lưng tham gia qun lý. Kt qu mang li tht kh quan: cơng tác bo tn đưc thc hin tt
18. 18 hơn, giá tr ca Vưn Quc gia tăng lên. Đng qun lý đây đã kt hp kin thc bn đa vi mc tiêu bo tn, Ban qun lý Vưn chuyn giao k thut bo tn, xây dng các mơ hình phát trin kinh t cịn ngưi dân thc hin các mơ hình đĩ. S hp tác đã gii quyt hài hịa gia chính sách ca chính quyn và bn sc truyn thng ca ngưi dân. Schuchemann nghiên cu ti Vưn Quc gia Andringitran thuc Nưc Cng hịa Madagascar [34], đ thc hin qun lý Vưn Quc gia Chính ph Madagascar đã cĩ Ngh đnh đm bo quyn ca ngưi dân trong Vưn Quc gia như: Quyn chăn th gia súc, khai thác tài nguyên rng phc hi đ s dng ti ch, gi gìn các đim th cúng thn rng đi li ngưi dân phi tham gia bo v s n đnh ca các h sinh thái. Đng qun lý đây đã cĩ nhiu bên tham gia hơn bao gm c đơn v qun lý du lch trong vưn và chính quyn đa phương. Theo báo cáo ca Oli Krishna Prasad ti Khu bo tn Hồng gia Chitwan Nepal [31], cng đng dân cư vùng đm đưc tham gia hp tác vi mt s các bên liên quan qun lý tài nguyên vùng đm phc v cho du lch. 30% 50% li ích thu đưc t du lch s đu tư tr li cho các hot đng kinh t xã hi ca cng đng. Nghiên cu này ch dng li đng qun lý tài nguyên rng phc v du lch vùng đm. Trong báo cáo ca Moenieba, Isaacs và Najma Mohamed v “ Hp tác qun lý vi ngưi dân Nam Phi: Phm vi vn đng” [30], đã nghiên cu các hot đng hp tác qun lý ti Vưn Quc gia Richtersveld. Cng đng ngưi dân đây là ngưi di cư t vùng khác đn, ch yu làm ngh khai thác Kim cương, cuc sng khĩ khăn, nhn thc v bo tn thiên nhiên chưa cao trong khi đĩ cơng vic ca h làm nh hưng ti đa dng sinh hc ca Vưn Quc gia, Ban qun lý Vưn Quc gia đã đ xut phương thc hp tác qun lý vi cng đng ngưi dân, da trên hương ưc qun lý bo v rng ca cng đng dân cư. Theo đĩ ngưi dân cam kt bo v đa dng sinh hc trên đa phn ca
19. 19 mình, cịn chính quyn và Ban qun lý Vưn Quc gia h tr ngưi dân xây dng cơ s h tng, phát trin kinh t xã hi. khu vc Đơng Nam Á, Thái Lan đưc đánh giá là Quc gia cĩ nhiu thành cơng trong cơng tác xây dng các chương trình đng qun lý các khu rng bo v. Các cng đng dân cư cĩ đi sng ph thuc vào tài nguyên rng thưng thành tho khi đĩng vai trị là ngưi bo v hoc ngưi tham gia qun lý khu bo tn. Poffenberger, M. và Mc Gean, B. 1993 trong báo cáo “Liên minh cng đng: đng qun lý rng Thái Lan” [32]đã cĩ nghiên cu đim ti Vưn Quc gia Dong Yai nm vùng Đơng Bc và khu rng phịng h Nam Sa phía Bc Thái Lan. Đây là nhng vùng quan trng đi vi cơng tác bo tn đa dng sinh hc, đng thi cũng là vùng cĩ nhiu đc đim đc đáo v kinh t, xã hi, v th ch ca cng đng ngưi dân đa phương trong qun lý và s dng tài nguyên. Ti Dong Yai, ngưi dân đã chng minh đưc kh năng ca h trong vic t t chc các hot đng bo tn, đng thi phi hp vi Cc Lâm nghip Hồng gia xây dng h thng qun lý rng đm bo n đnh v mơi trưng sinh thái, cũng như phc v li ích ca ngưi dân trong khu vc. H khng đnh rng : “nu Chính ph cĩ chính sách khuyn khích và chuyn giao quyn lc thì h chc chn s thành cơng trong vic kim sốt các hot đng khai thác quá mc tài nguyên rng, các hot đng phá rng và tác đng ti mơi trưng” . 1.5. Tình hình nghiên cu trong nưc Đng qun lý tài nguyên rng là mt khái nim khá mi Vit Nam. Theo mt s tài liu khái nim đng qun lý rng ln đu tiên đưc đưa vào Vit Nam năm 1997. Ti khĩa tp hun v “Kt hp bo tn và phát trin” (Integrated Conservation and Development ICD) t chc ti Vưn quc gia Cát Tiên do Qu quc t v bo tn thiên nhiên tài tr, sau đĩ khái nim này tip tc đưc gii thiu trong mt s khĩa tp hun v bo tn thiên nhiên ca các d án đưc các t chc quc t tài tr.
20. 20 Năm 2002 Ulrich Apel, Oliver C. Maxwell và các tác gi đã [23], cĩ nghiên cu v phi hp qun lý và bo tn Khu bo tn thiên nhiên Pù Luơng. Các tác gi đánh giá nghch lý v s dng đt đai và nhà , tình hình qun lý và s dng tài nguyên thiên nhiên mt s thơn bn thuc vùng đm Khu bo tn thiên nhiên Pù Luơng. Nghiên cu này đã đưa ra mt s phân tích v s ph thuc ca ngưi dân đi vi tài nguyên rng và đánh giá mt s th ch, chính sách hin cĩ đi vi cơng tác qun lý rng đc dng. Năm 2003 Hi tho đ thành lp Khu bo tn thiên nhiên Phu Xai Lai Leng do cng đng qun lý đưc t chc ti thành ph Vinh tnh Ngh An [16], ti Hi tho nhiu ý kin tham lun và trao đi ca các nhà qun lý, các chuyên gia v mt s vn đ đng qun lý khu bo tn. Năm 2003 Nguyn Quc Dng [14], đã cĩ nghiên cu v đng qun lý Khu bo tn thiên nhiên Sơng Thanh. Nghiên cu này đã đánh giá giá tr đa dng sinh hc ca Khu bo tn, tim năng đng qun lý ca các bên liên quan, bao gm: Chính quyn xã Tà Bhing, cng đng dân tc Cơ Tu, Kim lâm, UBND huyn đ xut mt s nguyên tc và gii pháp đng qun lý. Đng qun lý đây là s hp tác gia Ban qun lý vưn, chính quyn và cng đng ngưi dân. Năm 2006 Vũ Đc Thun [20], đã nghiên cu đ xut đng qun lý Khu bo tn thiên nhiên Copia, tnh Sơn La. Nghiên cu đã phân tích các bên liên quan và đ xut mt s nguyên tc và gii pháp đ tin ti t chc đng qun lý rng Khu bo tn. Năm 2007, Phm Văn H [15], đã nghiên cu đng qun lý Vưn Quc gia Chư Yang Sin Đăk Lăk. Năm 2010, Lê Th Thu Thu [22], đã nghiên cu đng qun lý Vưn Quc gia Kon Ka Kinh – Gia Lai Năm 2010, vi s tài tr tài chính cũng như h tr k thut ca VCF và vi s tư vn ca nhĩm chuyên gia trưng Đi hc Tây Nguyên [25], mt đt đánh giá, hi tho v “Đánh giá nhu cu bo tn ti khu Bo tn thiên nhiên Nam Ka” đã đưc tin hành.
21. 21 Hình 1.1. Hi tho VCF ti khu bo tn thiên nhiên Nam ka. Nhng năm gn đây thơng qua ngun vn đu tư ca các t chc và Chính ph các nưc, các d án “đng qun lý rng đc dng” đưc trin khai thc hin ti mt s khu bo tn như: Sơng Thanh tnh Qung Nam, Đăkrơng Hưng Hĩa tnh Qung Tr, Khu bo tn thiên nhiên Phong Đin tnh Tha Thiên Hu, Nhu cu đng qun lý rng đc dng Vit Nam nĩi chung và Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka nĩi riêng ht sc ln. Các d án đã, đang và s thc hin rt cn h thng hĩa cơ s lý lun, thc tin đ đưa ra đưc các nguyên tc và gii pháp thc hin các nguyên tc v đng qun lý phù hp vi điu kin tng khu rng đc dng, tng vùng sinh thái, tin ti xây dng Quy ch đng qun lý cho tt c các khu rng đc dng trong c nưc [5]. 1.6. Hưng nghiên cu ca lun văn Các nghiên cu trưc đây, phn ln các tác gi ch yu tp trung nghiên cu đng qun lý gia Ban qun lý Khu bo tn vi cng đng dân cư sng trong và gn rng, chưa cĩ nhiu nghiên cu chú ý đn các cơ quan, t chc khác cĩ mi quan tâm hoc cĩ chc năng qun lý bo v rng trên đa bàn. Mt khác đ xut t chc b máy, tin trình t chc thc hin đng qun lý
22. 22 nhiu đim chưa thng nht, chưa phù hp vi thc tin. Ti Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka chưa cĩ tác gi nào đi sâu nghiên cu vn đ này. Do vy, đ tài tin hành nghiên cu đng qun lý ti Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka, trong đĩ tp trung đánh giá thc trng cơng tác qun lý bo v rng; phân tích vai trị, kh năng, tim năng hp tác cũng như mâu thun gia các bên liên quan. Trên cơ s các phân tích, đánh giá, đ xut mt s nguyên tc và gii pháp thc hin đng qun lý Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka, gĩp phn gii quyt nhng khĩ khăn trong cơng tác qun lý rng Khu bo tn Nam ka và mt s khu bo tn khác cĩ điu kin tương t là mc tiêu và ni dung ch yu ca đ tài.
23. 23 Chương 2 ĐIU KIN T NHIÊN, KINH T XÃ HI KHU BO TN THIÊN NHIÊN NAM KA 1. Đc đim v điu kin t nhiên 1.1. V trí đa lý Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka nm v hưng Nam, Tây – Nam thành ph Buơn Ma Thut, cách trung tâm thành ph 80 km thuc phm vi hành chính ca 02 huyn Lăk và Krơng Ana. Huyn Lăk: cĩ các xã Nam Ka, Ea R’Bin, Đăk Nuê, Buơn Trit và Buơn Tría. Huyn Krơng Ana: cĩ xã Bình Hồ. * Cĩ to đ đa lý như sau: + T 12 o15’34” đn 12 o26’24” vĩ đ Bc + T 107 o55’13” đn 108 o07’36” kinh đ Đơng 1.2. Đc đim đa hình Nơi đây đa hình rt phong phú và đa dng, trong đĩ ni bt là vùng núi cao him tr, đa hình chia ct phc tp cĩ hưng thp dn t Đơng Bc xung Tây Nam, nơi cao nht ca khu vc là đnh núi Chư Nam Ka cao 1.294m. Đim thp nht là h Ea Boune nm phía Tây Bc ca khu vc, cĩ đ cao so vi mt nưc bin là 418m. Tt c các dng đa hình chuyn tip t núi cao đn đi gị, trng bng, đng c ca các thung lũng và đm h 1.3. Đt đai th nhưng Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka tuy cĩ din tích khơng ln lm, nhưng đt đai th nhưng đây rt phong phú: cĩ 12 loi đt thuc 6 nhĩm đt đc trưng, trên tng 27 loi đt ca 9 nhĩm trong bng phân loi đt ca khu vc Tây Nguyên. Nhĩm đt phù sa (P): cĩ loi đt chính là (P.st.e) Nhĩm Gley (GL): bao gm các loi đt (GL.fv.c và GL.hu.c)
24. 24 Nhĩm đt mi bin đi (CM): gm các loi đt (CM.fv.st và CM.g.c) Nhĩm đt Đ (Fd): gm các loi đt (Fd.c.gr và Fd.c.vt) Nhĩm đt xám (X): gm các loi đt (X.fr; X.h; X.tm và X.vtm) Nhĩm đt đen (R): gm loi đt đen đng nưc (R.St.h) 1.4. Khí hu thu văn * Khí hu : Thuc khí hu nhit đi giĩ mùa ca khu vc Tây nguyên, mi năm cĩ 2 mùa rõ rt: mùa mưa bt đu t cui tháng 4 đn đu tháng 12, mùa khơ t cui tháng 12 đn đu tháng 4 năm sau. Nhit đ: nhit đ khơng khí trung bình trong năm là 22 oC, càng lên đai cao ca các dãy núi, nhit đ càng thp dn, biên đ nhit gia ngày và đêm đây cũng dao đng thp. Nhit đ tháng cao nht là 25 oC vào tháng 4, nhit đ tháng thp nht là khong 15 oC vào tháng 1. Lưng bc hơi: trong khu vc cĩ tng bc x thc t và bc x hp th tương đi ln, khong 120 – 140 Kcal/cm 2, s chênh lch gia các tháng nh, cc đi vào tháng 3 tháng 4, cc tiu vào tháng 9, lưng bc hơi ph bin t 1.000 đn 1.200mm/năm. Lưng mưa: đây là khu vc cĩ lưng mưa tương đi ln, tng lưng mưa trung bình trong năm bin thiên t 1.800 – 2.000mm, tp trung ch yu vào 3 tháng ca mùa mưa đĩ là tháng 9, 10, 11 chim khong 45 – 60% lưng mưa trong năm, vào mùa khơ lưng mưa ch chim t 5 – 10% lưng mưa trong năm. Ch đ m: m đ khơng khí trung bình năm đt 85%, cao nht là 95%, thp nht là 75%. Ch đ giĩ: hưng giĩ thnh hành khu vc này thay đi theo mùa, mùa mưa cĩ giĩ mùa Nam đn Tây Nam, mùa khơ cĩ giĩ mùa Bc đn Đơng Bc, tc đ giĩ trung bình 4 – 6m/giây.
25. 25 * Thu văn: Trong Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka cĩ h thng nưc mt rt phong phú, vi mng lưi sơng sui dày đc c bên trong và khu vc xung quanh. Phía Tây và Nam ca khu vc đưc bao bc bi hai con sơng ln Krơng Nơ và Krơng Na, đây là mt trong nhng nhánh sơng chính đu ngun ca sơng Srêpơk, v mùa khơ dịng sơng này cũng là h thng giao thơng đưng thu ca cư dân hai bên lưu vc. Vào mùa mưa lưu lưng nưc rt ln và cĩ nguy cơ to ra lũ . 1.5. Thm thc vt rng Vi các đc đim v đa hình, khí hu, thu văn mà Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka đã hình thành nên 6 kiu thm thc vt rng: Bng 2.1. Din tích các kiu rng S Kiu rng Din T l TT tích (%) (ha) 1 Kiu rng kín lá rng thưng xanh nhit đi 3.482,3 15,89 2 Kiu rng th sinh nhân tác phc hi sau nương ry 4.733 21,60 3 Kiu rng kín lá rng na rng lá nhit đi 456,2 2,08 4 Kiu rng th sinh tre na, g l ơ tre na 12.259 55,96 5 Kiu trng c cây bi cây g ri rác 107,6 0,49 6 Thm cây nơng nghip 861,6 3,93 7 Din tích đt khác 10,8 0,05 Tng cng: 21.912 100
26. 26 Hình 2.1. Bn đ hin trng rng và đt rng khu bo tn Nam Ka
27. 27 1.6. Tài nguyên thc vt rng Trên cơ s điu tra kt hp vi báo cáo nghiên cu ca PGSTS. Trn Hp, đã thng kê đưc 586 lồi thc vt bc cao cĩ mch thuc 149 h ca 67 b trong 5 ngành thc vt Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka. Ngành Thơng đt (Lycopodiophyta) cĩ 3 lồi thuc 2 h ca 2 b, chim 0,5% s lồi hin cĩ ca khu vc. Ngành C tháp bút (Equisetophyta) cĩ 1 lồi thuc 1 h ca 1 b, chim 0,2% s lồi hin cĩ ca khu vc. Ngành Dương x (Lycopodiophyta) cĩ 30 lồi thuc 11 h ca 7 b, chim 5,1% s lồi hin cĩ ca khu vc. Ngành Thơng (Pinophyta) cĩ 2 lồi thuc 2 h ca 2 b, chim 0,3% s lồi hin cĩ ca khu vc. Ngành Ngc lan (Magnoliophyta) cĩ 550 lồi thuc 133 h ca 55 b, chim 93,9% s lồi hin cĩ ca khu vc. 1.7. Khu h đng vt Lp chim: Đã thng kê đưc 140 lồi thuc 43 h ca 17 b trong sinh cnh đm ly cĩ các đi din ca nhiu lồi chim nưc như: Cị ngang nh, Cị ngang ln, Cị trng, Vt đu vàng, Dic la, Chot nh, Vi mt đ và s lưng khá ln. sinh cnh núi cao cĩ các lồi như: Cao cát bng trng, Hng hồng, Gà lơi hng tía, Trĩ sao, Lp thú: Cĩ 55 lồi thuc 23 h ca 8 b, các lồi thú sng trên sinh cnh núi cao như: Vưn đen, Voc vá, Kh mt đ, Gu nga, Gu chĩ, sinh cnh thp hơn và tương đi bng phng cĩ Trâu rng, H, Báo, Nai, Hong, Ln rng, Cheo cheo, Lp lưng cư – Bị sát: Gm 50 lồi thuc 16 h ca 4 b. vùng núi cao cĩ Kỳ đà núi, Trăn hoa, Trăn đt, Rn h mang chúa, Rn h mang,
28. 28 vùng sình ly và đm cĩ Ba ba nam b, Ba ba sơng, Kỳ đà, Rn nưc và nhiu lồi lưng cư khác. Riêng Cá su nưc ngt chúng tơi đưc bit qua ngưi dân đây vn cịn nhưng rt hn hu. 2. Đc đim kinh t xã hi 2.1 Đc đim kinh t xã hi các xã vùng đm Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka mc dù nm trên đa gii hành chính 06 xã ca 02 huyn, nhưng trong khu vc khơng cĩ dân cư sinh sng, tr Buơn Lch Lĩ nm gia khu bo tn vi 36 h khong trên 160 nhân khu, ch yu là đng bào dân tc thiu s ti ch thuc xã Nam Ka, cuc sng cịn nhiu khĩ khăn, đã đưc UBND tnh ĐkLk đng viên đưa v đnh cư nhng xã cĩ điu kin phát trin kinh t tt hơn, nhưng đng bào đây vn chưa thc hin. Din tích đt sn xut ti đây vn đưc Ban qun lý Khu bo tn đ cho dân sn xut. Đng thi theo kt qu rà sốt quy hoch 3 loi rng Quyt đnh s 1030/QĐUBND ngày 16/5/2007 ca UBND tnh Đăk lăk, thì din tích đnh cư đnh canh ca Buơn Lch Lĩ cũng khơng nm trong khu bo tn. 2.1.1. Dân s lao đng và dân tc Qua kt qu điu tra dân s và lao đng 8 xã thuc 2 huyn, đa s đây là nhng xã đơng dân cư, mt phn ln là đng bào dân tc thiu s ti ch, dân tc ít ngưi di cư t do t Bc vào. Cịn li là dân tc Kinh đưc đnh cư ti đây nh chương trình kinh t mi theo ch trương ca Đng và Nhà nưc trong nhng năm trưc đây. Bng 2.2. Dân s và thành phn dân tc ca các xã KBT Nam Ka Thành phn dân Dân s tc Din S Huyn Xã Dân tc tích thơn Kinh S h S khu thiu s (%) (%) Lăk Krơng nơ 2750 14 2932 7381 10 90
29. 29 Lăk Nam Ka 1056 6 446 2531 10 90 Lăk EaRbin 809 5 439 1994 6,83 93,17 Lăk Buơn Tría 2923 8 885 3354 85,6 14,4 Lăk Buơn Trit 7515 15 1773 7049 81,4 18,6 Lăk Đăk Nuê 2059,6 11 1136 4477 32,9 67.1 Krơng na Bình hịa 2578 6 2290 9248 99,5 0,5 Krơng na Qung Đin 2352 5 1558 7422 100 0 2.1.2. Tình hình kinh t và đi sng Sn xut nơng nghip: + Trng trt: Do đc thù v điu kin đa hình, đt đai và khí hu trong vùng mà nht là h thng sơng sui, ao h, đp thu li nên vic sn xut nơng nghip đây cũng đt kt qu tương đi cao, nht là sn lưng lúa nưc và sn lưng ngơ. Tuy nhiên, do áp lc v dân s, nhu cu v lương thc ngày càng tăng cng vi ý thc bo v rng kém nên ngưi dân đa phương vn cịn phá rng làm ry đ trng lúa cn và hoa màu. + Chăn nuơi: Vi tp quán sn xut ca đng bào là t cung t cp, các vt nuơi đưc s dng vào các mc đích chính như: l hi, ma chay, chưa chú trng đn vic thương mi hàng hố nên năng sut và cht lưng chưa cao mc dù điu kin chăn nuơi đây rt thun li. Mt s lồi vt nuơi chính như: Trâu, Bị, Ln, Dê, Gà, Vt, Sn xut lâm nghip: + Do đc đim ca Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka là cĩ dân đnh cư sinh sng xung quanh khu vc khá đơng đúc, đa hình phc tp, nhu cu v ci đt, g xây dng nhà ca, các cơng trình phc v sinh hot khác ngày càng tăng vì vy hot đng khai thác g, ci và lâm sn ngồi g din ra thưng xuyên hu ht các thơn, buơn trong vùng.
30. 30 + Vn đ trng rng cũng đưc thc hin nhưng cịn hn ch như xã Bình Hồ cĩ 46 ha, Buơn Tría 21 ha, Buơn Trit 40 ha, nhiu nht là xã Đăk Nuê đn nay đã trng đưc 1.397,26 ha. Qun lý bo v rng theo chương trình 661 khon 11.000 ha. Giao khốn theo Ngh đnh 178/CP ngày 08/11/2005 ca Chính ph 2.068 ha 2.1.3. Thc trng xã hi Giao thơng: Hin nay v giao thơng 08 xã vùng đm tương đi thun li, hu ht đã cĩ đưng giao thơng liên xã, liên thơn, buơn. Cht lưng đưng khá tt. Mt s xã đã cĩ đưng nha đn tn nơi như: Buơn Trit, Buơn Tría, Bình Hồ, Đăk Nuê, Nam Ka. Cịn li các đưng liên thơn, buơn ngồi đưng nha ra là đưng cp phi và đưng đt ln. Thu li: Đa s các xã đu cĩ h thng thu li đ phc v sinh hot và sn xut, trong đĩ ni tri nht là 2 đp ln h Buơn Trit và h Buơn Tría ngồi ra cịn nhiu h đp nh, cùng h thng sơng sui là ngun nưc vơ cùng quan trng trong đi sng ca ngưi dân đây. Y t: Cùng vi s phát trin ca ngành y t tnh nhà, đưc s quan tâm ca Đng và Nhà nưc, trong nhng năm gn đây cơng tác y t v chăm sĩc sc kho, phịng chng dch bnh cho cng đng đưc phát trin mnh, ngồi các đồn y t khám cha bnh nhân đo min phí ca trung ương, ca tnh thì mi xã trong khu vc đã cĩ 1 trm y t đưc xây dng bán kiên c và cĩ t 2 – 5 cán b y t. Giáo dc: Cùng vi ngành y t, ngành giáo dc cũng đưc s quan tâm ca các cp chính quyn, h thng giáo dc ph thơng trong vùng đã đưc ph cp, 100% các xã đu cĩ trưng cp I, II, nhà tr, mu giáo, lc lưng giáo viên đy đ. 2.2. Đc đim kinh t xã hi xã Nam Ka 2.2.1. Điu kin t nhiên 2.2.1.1.V trí đa lý
31. 31 Xã Nam Ka là mt xã nm hưng Đơng Nam huyn Lăk, cách trung tâm huyn l 47 km. Phía Bc, phía Đơng giáp huyn Lk, tnh Đăk Lăk. Phía Tây giáp xã Ea R’Bin, huyn Lăk, tnh Đăk Lăk. Phía Nam giáp huyn Lăk và xã Qung Phú, huyn Krơng Nơ, tnh Đăk Nơng. 2.2.1.2. Đa hình Đưc chia làm 3 dng chính: Dng đa hình đi núi cao, đ dc ln (>15 0) tp trung phía Bc và phía Đơng ca xã, chim 90% din tích t nhiên. Dng đa hình thp trũng, tương đi bng phng tp trung ven sơng Krơng Nơ và khu trung tâm xã, chim khong 810% din tích t nhiên. Dng đa hình sưn dc (đ dc 315 0) chim khong 23% din tích t nhiên. 2.2.1.3. Thy văn H thng sơng sui xã Nam Ka thuc lưu vc sơng Sêrêpok, do chu nh hưng ca đa hình nên các sui chính đây cĩ hưng chy t Bc xung Nam và t Đơng sang Tây. Đa bàn xã cĩ sơng Krơng Nơ chy qua rng trung bình 90100m, đon chy qua xã dài 14,2 km, và các sui nhánh ca sơng Krơng Nơ: Ea Blong, Ea Nongue, Dak Rơhyơ . 2.2.2. Các ngun tài nguyên 2.2.2.1. Tài nguyên đt Đt nâu đ trên đá Bazan (F k): Din tích 370 ha chim 3,92% din tích t nhiên. Đt đ vàng trên đá phin sét (FS): Din tích 4.539 ha, chim 48,11% din tích t nhiên, phân b ch yu phía Bc ca xã.
32. 32 Đt dc t (D) din tích 100 ha chim 1,06 % tng din tích t nhiên, phân b nhng vùng trũng thp, ven sơng Krơng Nơ, ti nhng khu vc này cĩ khai thác đ trng lúa và trng màu. Đt phù xa đưc bi (P b) din tích 500 ha, chim 5,3 % tng din tích t nhiên, tp trung phn ln ven sơng Krơng Nơ. Đt nâu vàng nht trên đá cát (F q) din tích 20 ha, chim 0,22% tng din tích t nhiên. 2.2.2.2. Tài nguyên rng Nm trong vùng cĩ điu kin khí hu, đa hình đt đai nhiu thun li nên thm thc vt phát trin rt đa dng và phong phú, tồn xã cĩ 7.015 din tích đt lâm nghip cĩ rng, chim 74,36% din tích t nhiên. 2.2.3. Hin trng xây dng tng hp 2.2.3.1 Dân s : Dân s tồn xã hin trng cĩ 2.170 ngưi, 461 h, trong đĩ đng bào dân tc thiu s là 1.933 ngưi, chim 89%. Bng 2.3. Thng kê dân s xã Nam Ka Năm 2009 STT Tên Đơn v S h S khu Buơn Tua Srah 91 425 1 Trong đĩ: Dân tc thiu s 85 407 Thơn 2 (Buơn Buc) 78 357 2 Trong đĩ: Dân tc thiu s 69 325 Buơn RJai 93 450 3 Trong đĩ: Dân tc thiu s 72 345 Buơn KNia 72 342 4 Trong đĩ: Dân tc thiu s 65 308 5 Buơn KRai 63 313
33. 33 Trong đĩ: Dân tc thiu s 53 271 Thơn 6 (Buơn Lách Lĩ) 64 283 6 Trong đĩ: Dân tc thiu s 62 277 Tng cng 461 2.170 Trong đĩ : Dân tc thiu s 406 1.933 2.2.3.2 Hin trng s dng đt Din tích t nhiên ca xã là 9.286 ha. Đt xây dng din tích 115,23 ha chim khong 1,24% ( trong đĩ đt dân dng chim 64,44% đt xây dng ) cịn li ch yu là đt lâm nhip, đt sn xut nơng nghip bao gm đt lúa, đt nuơi trng thu sn, đt trng cây lâu năm, đt trng cây hàng năm, đt chưa s dng, đt sơng, sui, mt nưc chuyên dùng Bng 2.4. Tng hp hin trng s dng đt tồn xã . TT Hng mc Hin trng Ha % m2/ngưi Tng din tích đt tồn xã 9.286,00 100,00 Trong đĩ: Đt xây dng 115,23 1,24 Đt khác 9.170,77 98,76 I Tng DT đt xây dng 115,23 100,00 474 1 Đt dân dng 74,25 64,44 338 Đt 15,85 21,35 73 Đt CCDV, Cơng trình hành chính 2,39 3,22 11 Đt cây xanh, TDTT 0,88 1,19 4 Đt giao thơng đi ni 55,13 74,25 254 2 Đt ngồi dân dng 40,98 35,56 136 Đt giao thơng đi ngoi 36,00 87,85 166 Đt nghĩa đa 4,98 12,15 23 II Đt khác 9.170,77 100,00
34. 34 1 Đt nơng nghip 8.724,39 95,13 2 Đt sơng, sui, mt nưc chuyên dùng 171,41 1,87 3 Đt chưa s dng 18,61 0,20 4 Đt cơng trình năng lưng 248,79 2,71 5 Đt cơng trình đu mi 7,57 0,08 2.2.3.3 Hin trng cơ s kinh t xã hi a. Nơng nghip Trng trt: Thu nhp ngưi dân ch yu da vào canh tác nơng nghip. Tng din tích sn xut nơng nghip là 581,7 ha vi các lồi cây trng chính là lúa nưc, lúa ry, cà phê, sn, bp, ngơ, thơm. Sn lưng lương thc năm 2010 là 1.200 tn, năng xut bình quân đt 4 tn/ha. Bình quân thĩc trên đu ngưi là 92 kg/ngưi/năm. Chăn nuơi: Ngành chăn nuơi đang đưc chú trng đu tư phát trin, nhân dân đã cĩ ý thc thay đi ging mi, áp dng khoa hc k thut trong khâu chn ging đm bo con ging ít dch bnh. b. Lâm nghip Din tích đt Lâm nghip là 8.261,94 ha, trong đĩ rng đc dng 8.215,19ha, rng sn xut là 46,75 ha. Din tích rng và đt rng hin nay do Ban Qun lý rng đc dng Nam Ka qun lý. Cũng như các đa phương khác, cơng tác qun lý bo v rng thc s khĩ khăn, rng b gim sút v cht lưng và s lưng do nn phá rng làm nương ry và khai thác g trái phép thưng xuyên xy ra, hin tưng này khơng ch trên đa bàn xã mà nĩ cịn phát trin mnh hu ht trên các đa phương cĩ rng trong c nưc. 2.2.4. Đánh giá chung v hin trng rng khu BTTN Nam Ka 2.2.4.1. Thun li * V điu kin t nhiên: Điu kin t nhiên ca khu vc khá thun li cho phát trin sn xut nơng lâm nghip, đt đai rng, tp trung nên thun tin cho vic hình thành
35. 35 các vùng chuyên canh cây trng, đc bit đt đai cĩ điu kin đ phát trin cây trng như Cà phê, lúa, ngơ, trng rng, phát trin chăn nuơi gia súc vi quy mơ ln * V kinh t xã hi: Đi sng vt cht ca ngưi dân tng bưc đưc tăng lên, gim dn s cách bit gia các vùng trong xã, s h đĩi nghèo ngày càng gim, sc kho cng đng đưc ci thin, trình đ dân trí, đi sng văn hố tinh thn đưc nâng cao, cht lưng giáo dc đã đưc nâng lên. Dân cư hu ht đã phân b đng đu, khá tp trung gn các trc đưng giao thơng chính trên đa bàn thun tin cho vic quy hoch khu dân cư. 2.2.4.2 Khĩ khăn * V điu kin t nhiên: Điu kin khí hu chia thành hai mùa rõ rt đã gây khơng ít khĩ khăn trong sn xut cũng như đi sng nhân dân, mùa khơ thưng thiu nưc cho sn xut, ngưc li mùa mưa giao thơng đi li khĩ khăn. Đt đai tuy rng nhưng so vi nhiu vùng trong tnh đ màu m khơng cao, vì vy ngồi vic phát trin cây ngn ngày, kh năng phát trin các loi cây cơng nghip dài ngày b hn ch. * V kinh t xã hi: Nn kinh t ca xã ch yu là phát trin sn xut nơng nghip, thương mi dch v chưa phát trin, cơ cu cây trng vt nuơi chưa hp lý, mc sng ngưi dân cịn thp, trên đa bàn xã t l h nghèo cịn nhiu, t l tăng dân s hàng năm cịn tương đi cao, lao đng ca xã phn ln là lao đng nơng nghip.
36. 36 Chương 3 MC TIÊU, ĐI TƯNG, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 3.1. Mc tiêu nghiên cu 3.1.1. Mc tiêu tng quát Mc tiêu tng quát ca đ tài là đánh giá nhu cu bo tn theo hưng đng qun lý gĩp phn qun lý tài nguyên rng ti Khu Bo tn thiên nhiên Nam ka – tnh Đk Lk. 3.1.2. Mc tiêu c th + V khoa hc: Làm rõ đưc thc trng qun lý tài nguyên rng và tim năng đng qun lý Khu Bo tn thiên nhiên Nam ka. + V thc tin : Đ xut mt s nguyên tc và gii pháp đng qun lý gĩp phn qun lý bn vng tài nguyên rng Khu Bo tn thiên nhiên Nam ka. 3.2. Đi tưng và phm vi nghiên cu 3.2.1. Đi tưng + Các hình thc, bin pháp t chc, qun lý tài nguyên rng cng đng dân cư xã Nam Ka Khu bo tn thiên nhiên Nam ka. + Các yu t k thut và kinh t, xã hi, kin thc bn đa và th ch ca cng đng dân cư liên quan đn qun lý tài nguyên rng Khu Bo tn thiên nhiên Nam ka. + Cơ ch chính sách và trách nhim ca các cp cĩ liên quan đn cơng tác qun lý h thng rng đc dng. 3.2.2. Phm vi nghiên cu Do điu kin thi gian, nhân lc và kinh phí thc hin đ tài hn ch, phm vi nghiên cu đưc gii hn c th xã Nam ka huyn Lk tnh Đk Lk, mt xã vùng đm ca Khu BTTN Nam Ka huyn Lk tnh Đk Lk, đc bit cĩ mt buơn nm trong phân khu bo v nghiêm ngt.
37. 37 Các đi tác cĩ liên quan đn qun lý, bo v, phát trin rng Khu Bo tn thiên nhiên Nam Ka như: Ban qun lý Khu Bo tn thiên nhiên Nam Ka; Ht Kim lâm các huyn liên quan; các cơ quan, t chc khoa hc k thut trong tnh. 3.3. Ni dung nghiên cu 3.3.1. Đánh giá thc trng qun lý tài nguyên rng Khu Bo tn thiên nhiên Nam ka – tnh Đk Lk Thc trng qun lý tài nguyên rng, s tham gia các bên liên quan trong qun lý rng; các giá tr cn bo tn, thun li, khĩ khăn, thách thc; Làm rõ thc trng qun lý tài nguyên rng s, vai trị tham gia ca ngưi dân trong vic nhn khốn QLBVR, cơ ch hưng li ca ngưi dân ti KBT Nam Ka. Phân tích th ch, kin thc và kinh nghim ca cng đng và ngưi dân đa phương trong cơng tác bo tn thiên nhiên; Đánh giá vai trị, mc đ, tim năng hp tác và nhng mâu thun tim tàng ca các bên liên quan đn đng qun lý tài nguyên rng Khu bo tn thiên nhiên. Đánh giá nhu cu bo tn theo hưng đng qun lý 3.3.2. Đ xut mt s nguyên tc và gii pháp đng qun lý gĩp phn qun lý bn vng tài nguyên rng ti Khu Bo tn thiên nhiên Nam ka – tnh Đk Lk * Nguyên tc: Hp pháp, t nguyn tham gia, cơng bng, đm bo li ích kinh t, đm bo tính bn vng, đm bo tính dân ch. * Gii pháp: V qun lý và bo v, gii pháp v khoa hc và cơng ngh, gii pháp v kinh t, gii pháp v xã hi 3.4. Phương pháp nghiên cu Các bưc chính thc hin đưc sơ đ hố như sau:
38. 38 Thu thp các tài liu cĩ liên Kho sát tng th khu vc quan nghiên cu Phân tích cơ s khoa hc và thc tin ca đng qun lý tài nguyên rng ti KBT Đánh giá nhu cu bo tn theo hưng đng qun lý tài nguyên rng ti KBT Đ xut nguyên tc Đ xut gii pháp đng qun lý đng qun lý Hình 3.1. Các bưc chính tin hành nghiên cu 3.4.1. Phương pháp k tha s liu th cp K tha cĩ chn lc thơng tin cơ bn v điu kin t nhiên, kinh t xã hi khu vc nghiên cu, Các tài liu v: Chính sách giao đt, khốn rng, qun lý rng đc dng, lut Bo v phát trin rng (2004), lut Đt đai sa đi (năm 2003), lut Đa dng sinh hc (2008). Chin lưc phát trin lâm nghip Vit Nam giai đon 2006 2020; ch trương, chính sách ca tnh Đk Lk cĩ liên quan đn bo v và phát trin rng. Quy hoch bo v và phát trin rng Đk Lk giai đon 2009 – 2020. Rà sốt, quy hoch li 3 loi rng tnh Đk Lk năm 2007. Các s liu v hin trng rng khu bo tn thiên nhiên Nam Ka, các nghiên cu ca các tác gi trưc đây v đng qun lý rng đc dng. 3.4.2. Phương pháp thu thp s liu sơ cp
39. 39 Tài liu sơ cp là tài liu đưc tác gi thu thp trc tip ngồi thc đa bng các k năng và phương pháp dưi đây: 3.4.2.1. Chn đa đim nghiên cu * Tiêu chí chn xã: Cĩ đa bàn qun lý hành chính thuc vùng đm Khu Bo tn thiên nhiên Nam Ka. Hot đng hng ngày ca ngưi dân cĩ tác đng đn Khu bo tn như: canh tác nơng nghip, khai thác lâm sn, săn bt đng vt và các tài nguyên khác. Cĩ v trí quan trng trong kim sốt các hot đng khai thác lâm sn trong khu bo tn và vùng đm. Vi nhng tiêu chí cơ bn trên đ tài tin hành nghiên cu ti xã Nam Ka, huyn Lk. * Tiêu chí chn thơn : Trong xã chn 3 thơn, buơn: Buơn Knia, thơn 2 ( buơn Buc ), thơn 6 ( buơn Lách lĩ ) các thơn này đưc chn theo các tiêu chí sau: Thơn nm trong vùng đm gn Khu bo tn và thơn nm trong phân khu bo v nghiêm ngt. Đi din cao v điu kin t nhiên, kinh t xã hi ca xã. Ngưi dân thưng vào rng đ khai thác lâm sn, đng vt; canh tác sn xut nơng nghip. * Tiêu chí chn h gia đình điu tra: Chn h cĩ thu nhp cao, thu nhp trung bình và h cĩ thu nhp thp trong xã; Ch h đ tui cao ( trên 60 tui ), tui trung niên ( 40 45 tui ) và h thanh niên va lp gia đình; Cĩ tính đi din v gii ( cĩ c nam và n), cĩ trình đ hc vn mc trung bình, 1 s h cĩ tham gia cơng tác đồn th (hi ph n, đồn thanh niên, hi cu chin binh ) .
40. 40 3.4.2.2. Phương pháp điu tra Điu tra tim năng đng qun lý trong cng đng S dng cơng c RRA ( Rapid Rural Appraisal ) và PRA (Participatory Rural Appraisal) điu tra nhanh v tim năng đng qun lý ca các bên liên quan như: cng đng dân cư xã Nam Ka, các Ht Kim lâm: Lk, Krơng Na, chính quyn đa phương xã Nam Ka. Các cơng c s dng trong điu tra + Bng câu hi phng vn các cơ quan cp huyn, xã, thơn. + Bng câu hi phng vn h gia đình: Mi thơn chn 9 h đ phng vn gm 3 h giàu, 3 h cĩ điu kin kinh t mc trung bình và 3 h thuc din nghèo trong xã (đng thi kt hp vi các đ tui khác nhau). Phương pháp chn ngưi dân tham gia tho lun + V s lưng mi thơn trong xã chn 9 ngưi tham gia tho lun, đi din cho c 2 gii (nam và n); + V tui tác: 3 ngưi cao tui, 3 ngưi trung niên và 3 thanh niên; + V cơng vic thưng làm: thưng vào rng thu hái các lồi lâm sn ngồi g, khai thác g, săn bn, by đng vt rng, thu hái các loi rau, măng rng, canh tác nơng lâm nghip Phương pháp chn h gia đình phng vn T danh sách phân loi thu nhp trong xã theo tiêu chí thu nhp, chn ngu nhiên mi thơn 9 h gia đình đ phng vn, thuc 3 nhĩm h cĩ thu nhp khác nhau. 3.4.3. X lý s liu Dùng phương pháp phân tích tng hp, biu đ, sơ đ mơ t so sánh, đánh giá đ tìm ra các gii pháp thích hp cho phương thc đng qun lý tài nguyên rng; S dng phương pháp SWOT đ phân tích thun li, nguy cơ và thách thc cĩ liên quan đn qun lý rng;
41. 41 S dng phương pháp thng kê, mơ t đ phn ánh thc trng qun lý rng; S dng phương pháp phân chia mc đ đe da đ phân tích nhng nguy cơ và thách thc trong qun lý rng Khu bo tn; S dng phương pháp v sơ đ Venn đ phân tích v trí ca các đi tác đn qun lý rng đc dng; S dng phương pháp cho đim đ phân tích vai trị ca các đi tác đn qun lý rng đc dng; S dng phương pháp lp ma trn đ phân tích nhng mâu thun và kh năng hp tác gia các đi tác; Phân tích kt qu tho lun theo ch đ xây dng t chc đng qun lý rng. T đĩ, so sánh, đánh giá, xây dng các nguyên tc và gii pháp phù hp cho phương thc đng qun lý rng ti Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka. Bng 3.1. Khái quát mc tiêu, ni dung, phương pháp theo khung Logic Mc tiêu Ni dung NC Phương pháp NC Kt qu Làm Thc trng đng Thu thp s liu th cp Thc trng rõ qun lý, s tham gia tin hành tng hp đánh cơng tác bo đưc các bên liên quan giá. tn đưc đánh thc trong qun lý rng; S dng phương pháp giá. trng các giá tr cn bo SWOT đ phân tích thun Nhng giá tr bo tn, thun li, khĩ li, nguy cơ và thách thc cn bo tn ca tn khăn, thách thc; cĩ liên quan đn qun lý Khu bo tn qun Làm rõ s đng qun rng; đưc ch ra. lý tài lý – vai trị tham gia S dng phương pháp Phong tc, nguyên ca ngưi dân trong thng kê, mơ t đ phn tp quán, kin rng vic nhn khốn ánh thc trng qun lý thc bn đa cĩ và QLBVR, cơ ch hưng rng; liên quan đn tim li ca ngưi dân ti Thu thp s liu sơ cp cơng tác bo v năng bng phương pháp điu tra rng, bo tn
42. 42 đng KBT Nam Ka. Phân nhanh RRA (Rapid Rural đa dng sinh qun tích th ch, kin thc và PRA (Participatory hc ca cng lý và kinh nghim ca Rural Appraisal) đi u tra đng ngưi Khu ngưi dân đa phương nhanh v tim năng đng dân xã Nam Ka Bo trong cơng tác bo tn qun lý. đưc ch ra. tn thiên nhiên; Phương pháp v sơ đ Tim năng thiên Đánh giá vai trị, tim VENN. đng qun lý nhiên năng hp tác và nhng Phương pháp lp ma trn rng KBTTN Nam mâu thun tim tàng đ phân tích đánh giá mâu Nam Ka ca ka. ca các bên liên quan thun và kh năng hp tác. các đi tác đn đng qun lý tài Phương pháp điu tra đưc đánh giá nguyên rng Khu bo nhanh RRA, PRA, đi u tra đúng. tn thiên nhiên. Đánh nhanh v kin thc bn giá nhu cu bo tn đa, phong tc, tp quán. theo hưng đng qun Thu nhp, phân tích mi lý quan tâm ca các bên v rng KBT, Đ xut Nguyên tc: Hp Phân tích tng hp, đánh Các nguyên mt s pháp, t nguyn tham giá tìm nguyên tc và gii tc và gii nguyên gia, cơng bng, đm pháp phù hp vi thc tin pháp thc hin tc và gii bo li ích kinh t, đm và lý lun đng qun lý pháp đng bo tính bn vng, đm Khu bo tn qu n lý bo tính dân ch. thiên nhiên gĩp phn Gii pháp: V qun lý Nam Ka đưc qun lý và bo v, gii pháp v đ xut. Khu Bo khoa hc và cơng ngh, tn thiên gii pháp v kinh t, nhiên gii pháp v xã hi Nam ka
43. 43 Chương 4 KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 4.1. Tim năng đng qun lý Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka 4.1.1. Thc trng cơng tác qun lý bo v rng KBT 4.1.1.1. Nhng kt qu đt đưc Cơng tác qun lý bo v rng ti Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka nhng năm gn đây đã cĩ nhng chuyn bin tích cc, s v vi phm Lut Bo v và phát trin rng cĩ chiu hưng gim, c v quy mơ, tính cht; ý thc ca ngưi dân trong cơng tác qun lý bo v, phát trin rng đưc nâng lên. Tuy vy, theo s liu báo cáo ca đơn v trong năm 2010 tình trng khai thác g, phá rng ln chim đt lâm nghip săn bt đng vt trái phép, vn đang xy ra, qua tun tra bo v ( năm 2010 ) các t qun lý bo v rng phát hin như sau: Khai thác, vn chuyn, ct giu lâm sn trái phép : 19 v, tng khi lưng lâm sn b thit hi : 21,7 m 3 g các loi; Cơng c vi phm : 09 cưa máy; Phương tin vi phm : 01 xe máy, 01 xe cơng nơng. Phát rng làm ry, ln chim đt lâm nghip trái phép : 15 v, tng din tích thit hi : 3.0 ha; Phương tin vi phm : 14 xà gt. Săn bn đng vt rng trái phép : 06 v phá hy 15 dàn by kp. Lp biên bn thu gi 06 khu súng t ch. Bng 4.1. Tng hp các v vi phm lâm lut (20012010) Ni Khai thác, vn Phá, ln chim đt Săn bt đng vt dung chuyn lâm sn rng rng Năm S v Khi S v Khi S v Khi lưng lưng (m 3) lưng (ha) (kg) 1 2 3 4 5 6 7 2010 19 21.7 15 3.0 6 3.5 2009 22 7.9 28 8.5 6 5.7 2008 20 14.2 19 5.6 4 4.5 2007 30 18 16 7.8 5 7.0
44. 44 2006 19 14.5 22 6.0 5 70.0 2005 17 8.3 16 8.5 7 5.9 2004 16 13 16 25.0 4 6.0 2003 14 5.3 8 24.0 7 4.7 2002 14 8.5 7 3.5 6 7.3 2001 12 4.2 9 4.5 4 5.4 Tng 183 115.6 156 96.4 54 120 Ngồi vic phát hin bt gi thơng qua tun tra, thu thp thơng tin t qun chúng nhân dân Ban qun lý KBT đã t chc các đt truy quét, kp thi phát hin ngăn chn mt s v phá rng ly đt sn xut nơng nghip, khai thác lâm sn trái phép. Cĩ đưc nhng kt qu đĩ là nh đi mi trong cơng tác qun lý, hàng năm đơn v sm xây dng phương án qun lý bo v, phịng chng cháy rng, t chc tt các hi ngh tng kt và trin khai nhim v; tăng cưng phi kt hp vi các lc lưng qun lý bo v rng trên đa bàn, tuyên truyn ph bin pháp lut bo v rng ti tng cng đng dân cư, t chc ký cam kt bo v phát trin rng vi UBND các xã vùng đm. Theo s liu mi nht ca thm thc vt rng năm 2007 so vi lun chng kinh t năm 1991 ca KBTTN Nam Ka cĩ nhng thay đi sau: Bng 4.2. So sánh thm thc vt rng trưc và hin nay Theo lun chng cũ Theo kt qu điu Chênh lch tra mi * Tng din tích 24.555 ha 21.912,3 ha 2.642,7 ha Đt cĩ rng 23.165 ha 20.932,3 ha 2.232,7 ha Đt trng c đm ly 1.000 ha 107,6 ha 892,4 ha Đt nơng nghip 861,6 ha + 861,6 ha H nưc 390 ha 390 ha Đt khác 10,8 ha + 10,8 ha
45. 45 Nguyên nhân ca s chênh lch này là do : + Mt phn din tích rng và đt rng đã đưc giao tr v đa phương qun lý và s dng vào cơng trình thy đin quc gia. + Din tích đt trng trng c cây bi và din tích đm ly hin nay dân đang sn xut nơng nghip làm nương ry và lúa nưc. + Do thay đi ranh gii ca vic quy hoch, rà sốt 3 loi rng theo Quyt đnh s 1030/QĐUBND ngày 16/5/2007 ca UBND tnh Đăklăk. Cơ s vt cht trang thit b và con ngưi: Tng s cán b cơng nhân viên tính đn cui năm 2010 là 54 ngưi . Cơ cu t chc b máy ca Khu bo tn gm: Lãnh đo KBT: 01 Giám đc, 01 Phĩ giám đc; 04 phịng và b phn chuyên mơn; 6 trm bo v rng và 01 t kim tra rng lưu đng. BAN GIÁM Đ C Phịng B phn Phịng k Phịng k pháp ch thut hoch, tài chính hành chính 06 trm bo v rng 01 đi lưu đng Hình 4.1. Sơ đ t chc b máy KBTTN Nam Ka. 4.1.1.2. Các chương trình mc tiêu quc gia đã thc hin trong thi gian qua + Năm 2005, tng din tích đt rng sn xut ca đơn v là 7.092,2 ha. Thc hin Quyt đnh 304/2005.QĐTTg và Quyt đnh 178/2001/QĐTTG ca Th tưng Chính ph, KBTTN Nam Ka đã tin hành giao khốn mt s
46. 46 din tích đt trng, đt chưa cĩ rng cho các t chc, h gia đình trng rng như sau : Giao cho các doanh nghip trng rng nguyên liu : Cơng ty TNHH Tin Phú : 800,0 ha Cơng ty TNHH Lan Chi : 299,0 ha Xí nghip ch bin g Tây Nguyên : 250,0 ha Cơng ty c phn Hưng Thnh : 176,6 ha Giao khốn đt cho h gia đình trng rng sn xut : 542,4 ha trong đĩ: Buơn Tría : 80,4 ha (52 h). Buơn Trit: 331,6 ha (169 h). Đk Nuê:130,4 ha (45 h). + Cơng tác thc hin các d án: Khốn QLBVR năm 2010 cho 567 h đng bào ti ch các xã Buơn Trit, Nam Ka, Ea R’Bin và Krơng Nơ. Tng din tích giao khốn là 10.790,1 ha, vi s tin nhn khốn năm 2010 là 100.000 đng/ha. Thc hin thí đim mơ hình khuyn lâm trng tre ly măng ( Tre Đin trúc ) ti Buơn Knach xã Buơn Trit vi din tích là 1,6 ha. S h tham gia trng thí đim là 4 h. Tng s cây trng là 800 cây. D án xây dng đánh giá nhu cu bo tn (CNA) và k hoch qun lý điu hành (OMP) : Đơn v đã hồn chnh báo cáo xây dng tham vn xã hi (SSR) đã đưc cp trên phê duyt. 4.1.1.3. Thun li trong cơng tác QLBVR Khu bo tn thi gian ti Chính sách, pháp lut ca Nhà nưc đi vi lĩnh vc Lâm nghip ngày càng hồn thin và sát vi thc tin, to cơ s pháp lý t chc thc hin qun lý bo v phát trin rng. H thng chính tr xã hi và ngưi dân ngày càng quan tâm hơn đn bo v mơi sinh mơi trưng, bo v phát trin rng, trong đĩ cĩ rng đc dng. Các t chc, cá nhân trong và ngồi nưc đang quan tâm đu tư nghiên cu, phát trin các lồi đng vt quý him phc v cơng tác nghiên cu, bo tn, kinh doanh du lch phát trin kinh t. Quyt đnh s 104/2007/QĐBNN ngày 27/12/2007 ca B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn ban hành Quy ch qun lý các hot đng du lch
47. 47 sinh thái ti các Vưn quc gia, các Khu bo tn to cơ hi khai thác tim năng du lch ti Khu bo tn Nam Ka. Th tưng Chính ph cĩ cơng văn đng ý tip tc b trí vn đ thc hin k hoch bo v phát trin rng giai đon 20112015 theo đ ngh ca B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn, ý kin ca các B Tài chính, K hoch và Đu tư. Kinh t xã hi tnh Đk Lk phát trin vi tc đ khá (10 – 12%), to ngun ngân sách đu tư bo v phát trin rng ; U ban nhân dân huyn Lk đang lp Quy hoch phát trin du lch trên đa bàn huyn trong đĩ cĩ Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka to cơ s phát trin du lch trong thi gian ti. Quy hoch 3 loi rng theo Quyt đnh s 1030/QĐUBND, ngày 16/5/2007 ca UBND tnh ĐkLk “V/v Phê duyt kt qu rà sốt quy hoch 3 loi rng tnh ĐkLk” . Đã xác đnh cm mc ranh gii Khu bo tn nhm hn ch ln chim đt, khai thác lâm sn trái phép trong Khu bo tn. Theo báo cáo ca Chi cc Lâm nghip tnh Đk Lk đn nay tồn tnh đã giao khốn 97.120 ha rng cho trên 8.500 h, nhĩm h gia đình, cng đng thơn buơn qun lý bo v, ch yu là đng bào dân tc thiu s [6], chim gn 80%. Theo quyt đnh và ngh đnh ca chính ph: Ngh đnh 163/1999/NĐ CP, Quyt đnh s 661/1998/QĐ/TTg, Quyt đnh 178/2001/QĐTTg, Quyt đnh 304/2005.QĐTTg. Như vy, gn 100.000 ha rng đưc giao khốn và KQLBV cũng đng nghĩa vi nhng din tích rng này đã cĩ ch. Chính vì vy, vic giao khốn qun lý bo v rng đn h gia đình, cng đng thơn, buơn đã gĩp phn hn ch tình trng cht phá, khai thác lâm sn trái phép, đng thi to thu nhp cho ngưi dân. 4.1.1.4. Nguy cơ, thách thc trong cơng tác qun lý bo v rng ti Khu bo tn Nam Ka
48. 48 Kt qu nghiên cu ti xã Nam ka cho thy khu vc này tim n nhiu nguy cơ, thách thc đi vi cơng tác bo tn tài nguyên đưc tng hp bng 4.3 . Bng 4.3. Nguy cơ và thách thc trong cơng tác qun lý rng Stt Các mi đe Mc Mơ t mi đe da da đ 1 Dân cư, xây 9 Din tích KBT nm lt gia vùng dân cư, cĩ dng cơ s mt buơn nm trong vùng lõi ca KBT (Buơn h tng Lách Lĩ: 36 h, 160 khu, dân tc M’Nơng – Dân trưc khi thành lp KBT). Vic xây dng mt s cơng trình dân sinh kinh t như đp thy đin đã làm nh hưng và cĩ tác đng ln đn KBT. 2 Sn xut 8 Nuơi heo th rong, bị th trong khu bo tn – nơng ch yu phc v cho sinh hot gia đình . Tp nghip, quán canh tác ca ngưi đa phương: Làm ry, thy sn du canh; gây mt din tích rng, qua li gây xáo trn khu vc bo tn . 3 Giao thơng 5 M mt s đon đưng tnh l và quc l 27 áp sát ranh gii KBT, nh hưng đn hot đng bo tn . Khu bo tn cĩ 3 h : EaR’bin thuc tiu khu 1281 ; Eatyr thuc tiu khu 1279; h Boune thuc tiu khu 1272. Vì s chia ct đĩ cùng vi vic tun tra kim sốt trên mt nưc nên cũng gp khĩ khăn . 4 S dng tài 10 Đi tưng thưng b săn bt: đa s là các lồi nguyên sinh cịn phân b ph bin thuc B Linh trưng, b hc Guc chn, ; thnh thong cĩ Bị tĩt, Trút, H
49. 49 mang chúa, Gu chĩ, Gu nga. Cá su xiêm trưc đây cĩ gp nhiu, hin nay khơng gp, b tuyt chng ngồi t nhiên. Ngưi dân ly măng, song mây, tre na, rau rng – thưng xuyên, ly đ s dng là chính.Các lồi cây Sao, du, bng lăng thưng b cht đ ly g làm nhà, gia dng . 5 Con ngưi 6 Sinh viên thc tp cĩ thu thp mu vt, phong lan, cây cnh, gây n. Đi li tun tra nhiu, gây n . Ngăn chn phá rng, lâm tc phn ng li, đe da cán b khu bo tn 6 Thay đi t 8 Đt ry, vào rng ly mt ong gây cháy thc bì nhiên rng khp . Thy đin gây mt mt s din tích rng, gây xáo trn và chia ct khu phân b và thc ăn ca đng vt rng. Đp thy đin Buơn Tua Srah h cha nưc ngp làm mt 1.300 ha rng và đt rng ca KBT. 7 Hin tưng 5 Khai thác cát ven sơng Krơng Nơ và sơng đa l ý Krơng Ana, gây nh hưng đn st l và xĩi mịn hai bên b sơng . Hin tưng st l đt cũng xy ra vào mùa mưa ch yu dc hai bên đưng đi t quc l 27 đi xã Nam Ka nhưng cũng ch l rt ít. 8 Văn hĩa xã 5 Ngưi dân b cm, khơng đưc quyn s dng hi và qun lý TNR trong KBT vì vy làm mt mt s kin thc như: s dng cây thuc, s dng g, thú rng Ghi chú: Mc đ đe da đưc cho đim t 1 đn 10 4.1.2. S ph thuc ca ngưi dân vào rng
50. 50 Đt nương làm ry: Din tích đt sn xut nương ry trong KBTTN Nam Ka do ngưi dân đa phương đã khai phá là khơng ln. Tuy nhiên, nương ry thưng xut hin nh l, manh mún khơng tp trung và nm ri rác t các đ cao 1.000m tr xung, các nương ry thưng phát trc đ canh tác, nm xen k vi các khu rng trong khu phc hi sinh thái. Tình hình và mc đ đt nương ry đưc th hin bng 4.4. Bng 4.4. Mc đ đt nương làm ry ca các h gia đình Thu nhp S h Din tích S ln đt S h T trng trung bình Dân tc phng trung nương tham gia (%) (triu vn bình (ha) (ln/năm) đ/năm) M nơng 27 27 100 0,45 1 3,66 Kt qu bng 4.4 cho thy 27 h phng vn trong 3 thơn buơn tt c đu tham gia phá rng làm ry. Khai thác g: Khai thác g trái phép KBTTN Nam ka ca ngưi dân ch yu là làm nhà. Nhu cu g ngày càng tăng khi dân s tăng lên và ngưi dân khơng cĩ nguyên vt liu thay th, bên cnh đĩ mt s loi lâm sn cĩ giá tr rt cao trên th trưng như g Trc, Giáng hương, đã thu hút, hp dn nhng ngưi dân đa phương vào rng khai thác trái phép. Mc đ khai thác g đưc th hin bng 4.5. Bng 4.5. Mc đ khai thác g ca các h gia đình S ln khai Khi lưng Thu nhp S h S h T trng thác khai thác trung bình Dân tc tham phng vn (%) trung trung bình (triu gia bình (ln/năm) đng/năm) (ha) M nơng 27 27 100 1,63 1,00 2,66
51. 51 Khai thác ci: Ci là mt trong nhng lâm sn ngồi g phc v cho các nhu cu hàng ngày ca ngưi dân, đc bit là các dân tc thiu s. H s dng ci cho nhu cu hàng ngày đ đun, nu, chăn nuơi và sưi m, Qua điu tra 27 h gia đình cho thy cĩ 100% s h tham gia khai thác ci Khai thác lâm sn ngồi g (LSNG) : Theo FAO, 1995 thì LSNG bao gm tt c các sn phm cĩ ngun gc sinh hc và các dch v thu đưc t rng hoc bt kỳ vùng đt nào cĩ kiu s dng đt tương t, loi tr g tt c các hình thái ca nĩ. Giá tr kinh txã hi và sinh thái ca LSNG th hin các khía cnh khác nhau như cung cp lương thc, thc phm, vt liu, nguyên liu làm đ th cơng m ngh, dưc liu, bo tn và phát huy kin thc bn đa, tơn to nét đp văn hố, xố đĩi gim nghèo, nâng cao đi sng cho ngưi dân. Kt qu phng vn th hin bng 4.6.
52. 52 Bng 4.6. Mc đ khai thác LSNG ca các h gia đình Dân S h S h T trng S ln khai Khi lưng các loi LSNG trung bình tc phng tham gia (%) thác trung Thu nhp Cây làm thuc Rau măng c Mt ong Săn bt đng Tng khi vn bình (kg/tháng) qu (lít/tháng) vt lưng lâm (triu (ln/tháng) (kg/tháng) (kg/tháng) sn đng/năm) (m 3/tháng) M 27 27 100 7,9 1,04 10,70 0,30 1,56 13,59 1,43 nơng S dng đt rng đ chăn th gia súc: Chăn th gia súc trong rng là tp quán t lâu đi ca ngưi dân và các dân tc sng trong rng và gn rng. Các loi gia súc chăn th là trâu và bị. Kt qu điu tra phng vn s h tham gia chăn th gia súc đưc tng hp bng 4.7
53. 53 Bng 4.7. Mc đ chăn th gia súc ca các h gia đình trên đt rng S lưng Thu nhp S ln S h T gia súc trung bình Dân S h chăn th phng trng trung bình (triu tc tham gia trung bình vn (%) (con/ h đng/năm (ln/tun) gia đình) ) M nơn 30 23 77 3,77 2,30 1,01 g Qua đĩ cho thy mc đ ph thuc ca ngưi dân vào TNR rt ln. Trong xã, din tích đ trng lúa nưc ch cĩ 447 ha, ch yu ngun lương thc vn t lúa, ngơ, sn trên nương ry. Các ngành sn xut khác như chăn nuơi, cơng nghip, buơn bán, du lch chưa phát trin. Kinh t h gia đình : Tng hp các ngun thu ch yu quy thành tin ca 27 h điu tra ti các thơn, buơn th hin ti bng 4.8. Bng 4.8. Ngun thu tin mt ca các h gia đình (triu/h/năm) H trung bình (II) H nghèo (III) Sn phm S T l S T l lưng (%) lưng (%) (triu) (triu) Tng cng các ngun thu 24,401 100 13,490 100 Chăn nuơi và chăn th gia 4,54 18,61 1,77 13,15 súc Lúa nưc 3,54 14,50 3,09 22,92 Sn phm t nương ry 4,66 19,11 2,95 21,84
54. 54 Trng Cà phê 2,93 11,99 0,56 4,17 Trng rng và khoanh 1,11 4,54 1,08 7,99 nuơi bo v rng Khai thác g, ci và lâm 7,63 31,26 4,04 29,94 sn khác Nhân khu TB theo nhĩm 5,00 6,17 Thu nhp TB 0,407 0,182 (ngưi/tháng) Qua kt qu bng 4.8 cho thy: Tng thu nhp cao nht là nhĩm h trung bình (II) vi tng thu nhp trung bình là 24,4 triu đng/h/năm, thp nht là nhĩm h nghèo (III) vi tng thu nhp trung bình là 13,49 triu đng/h/năm. Ngun thu tin mt ca các h trung bình và nghèo hu ht t khai thác các sn phm cĩ sn ca rng, trong khi đĩ h trung bình ngun thu ch yu là chăn nuơi, khai thác g, lâm sn . . . Kt qu phân tích trên cũng cho thy tim năng v lao đng, sn xut nơng nghip, chăn nuơi ca các nhĩm h là rt ln. Tuy nhiên, khai thác TNR chim mt t trng ln nht trong cơ cu thu nhp ca các nhĩm h và vic cm khơng cho cng đng khai thác TNR là điu rt khĩ. Do đĩ, điu cn làm là phi xây dng các gii pháp đng qun lý rng phù hp, thu hút các nhĩm liên quan, nht là cng đng các dân tc thiu s và HGĐ sng cnh rng vào Hi đng qun lý rng. 4.1.3. Các giá tr bo tn ca Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka 4.1.3.1. Các giá tr bo tn thiên nhiên * Din tích: Din tích t nhiên Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka là 21.912,3 ha, din tích vùng đm 7.092,2 ha, v din tích so vi các Vưn
55. 55 Quc gia, khu bo tn khác trong nưc thì Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka cĩ quy mơ din tích xp vào loi trung bình. * Sinh thái rng và đ che ph: Din tích rng Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka kt hp vi Vưn Quc gia Chư Yang Sin, Vưn Quc gia Bi dup Núi bà, Khu rng LSVHMT H Lk hình thành nên mt h sinh thái rng t nhiên rng ln, là nơi cư trú lý tưng cho nhiu lồi đng vt. * Tính đa dng sinh hc: + Đng vt: Lp thú: cĩ 55 lồi thuc 23 h ca 8 b. Trong đĩ cĩ nhiu lồi quý him đưc ghi trong sách đ, cn đưc bo v như: Bị tĩt, H, Báo, Gu chĩ, Gu nga, Voc vá và nhiu lồi kh, Lp chim: cĩ 140 lồi thuc 43 h ca 17 b. Trong đĩ cĩ nhiu lồi quý him đưc ghi trong sách đ Vit Nam và th gii, cn đưc bo v như: Gà lơi, Hng hồng, Trĩ sao, Lp lưng, cư – Bị sát: cĩ 50 lồi thuc 16 h ca 4 b. Trong đĩ cĩ nhiu lồi quý him cn đưc bo v như: Tê tê, Cá su, Rn h mang chúa, + Thc vt: Cĩ 586 lồi thuc 149 h ca 61 b. Trong đĩ cĩ 382 lồi cĩ kh năng làm dưc liu và 78 lồi làm cây cnh, bonsai, trang trí. Đĩ là chưa k rt nhiu lồi cho g thuc loi quý him như: Cm lai, Trc, Cà te, G, Giáng hương, Trong 586 lồi này cĩ khong 20 lồi thuc lồi cây quý him cĩ trong sách đ Vit Nam và th gii, đây là đi tưng cn đưc bo tn ch yu. 4.1.3.2. Giá tr tim năng ca Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka V giá tr kinh t: Ngồi các giá tr v lâm sn, tồn b din tích rng Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka là rng phịng h đu ngun cơng trình thy nơng h Buơn Trit và Buơn Tría, là nơi cung cp ngun nưc sn xut nơng, lâm nghip, thy sn ca xã Buơn Trit và Buơn Tría huyn Lk là va lúa ca tnh Đk Lk. Tim năng v du lch: Mc du tim năng v du lch chưa đưc khai thác cĩ hiu qu, tuy nhiên Khu BTTN Nam Ka cĩ tim năng ln v du lch sinh thái, bi cĩ v tr đa lý nm trên Quc l 27 ni thành ph Đà Lt và
56. 56 thành ph Buơn Ma Thut. V lâu dài kt hp vi các khu du lch khác như: Khu du lch H Lk, Buơn đơn, Krơng Bơng, sui nưc nĩng Đm Rơng. V tim năng giáo dc: Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka là nơi lý tưng đ cho sinh viên các trưng đi hc chuyên ngành thc tp, nghiên cu khoa hc, giáo dc cng đng. 4.1.4. Thc trng đi ngũ liên quan đn cơng tác QLBVR KBTN Nam ka 4.1.4.1. Đi ngũ Kim Lâm Liên quan trc tip đn khu bo tn là đi ngũ kim lâm ca 2 huyn Lk và Krơng Ana, Huyn Lk 24 biên ch cán b kim lâm, Huyn Krơng Ana cĩ 21 cán b kim lâm, trong đĩ trình đ đi hc 14, trung cp 16, sơ cp 15. Ti các xã cĩ mt kim lâm ph trách đa bàn, đây là lc lưng khơng th thiu trong vic phi kt hp tun tra kim sốt rng, x lý các v xâm hi rng trong KBT. 4.1.4.2. Chính quyn xã Nam Ka UBND xã Nam ka cĩ 19 cán b cơng chc : trong đĩ Trung cp 14 ngưi, s cịn li tt nghip ph thơng trung hc. Đưc chia thành các ban chc năng sau: Tài nguyên, Tài chính, Quân s, Tư pháp, Cơng an, Nơng nghip, các t chc đồn th . UBND xã chu trách nhim trưc UBND huyn và Pháp lut v qun lý bo v rng trên đa bàn xã Nam Ka, đưc phép ra quyt đnh x lý vi phm lut theo quy đnh. 4.1.4.3. Thơn, buơn và cng đng dân cư Xã Nam Ka cĩ 06 thơn, buơn. Mi thơn đu cĩ t chc chính tr xã hi; đây là cánh tay ca cp y đng, chính quyn đ thc hin ch trương đưng li ca Đng, chính sách, pháp lut ca Nhà nưc và các quy đnh ca đa phương đng thi ch trì gii quyt mâu thun cơ s, là nơi trc tip thc hin thit ch dân ch cơ s, trc tip ch đo cng đng dân cư thc hin các ch tiêu k hoch sn xut, phát trin kinh t, xã hi, n đnh chính tr. 4.2. Phân tích các bên liên quan
57. 57 4.2.1. Vai trị ca các bên liên quan Ngun TNTN trong KBT Nam Ka hin nay rt nhiu t chc, đơn v cá nhân quan tâm riêng và cĩ vai trị khác nhau trong qun lý s dng tài nguyên. Đ khai thác hiu qu tim năng đng qun lý ca các bên, cn phi đánh giá sát đúng kh năng, vai trị ca các bên liên quan, trong vic phi hp, t chc, trin khai thc hin cơng tác đng qun lý rng ti Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka. Dưi đây là sơ đ Venn thơn, buơn đưc s dng phân tích vai trị và tm nh hưng ca các cơ quan, t chc cĩ liên quan trong vic qun lý TNR ca thơn, buơn: Buơn Knia, thơn 2 ( buơn Buc ), thơn 6 ( buơn Lách lĩ ). Các cơ quan, t Ban qun lý KBT Ht Kim chc Nam ka lâm liên KHKT quan Chính KHU BBTTN NAM KA quyn xã Nam Ka Thơn 2 (Buơn Bu c) Buơn Knia KTLS T Trm H gia chc xã Thơn 6 QLBV đình hi Chính (Lách lĩ) quyn thơn Buơn bán LS Hình 4.2. Sơ đ VENN phân tích các bên liên quan đng qun lý rng Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka
58. 58 Trong sơ đ Venn trên, các t chc hin hu đưc hin th bng nhng đưng trịn ln nh khác nhau, so vi vịng trịn trung tâm ln nht. Mc đ to hay nh ca các vịng trịn th hin tm quan trng ca các t chc đi vi KBTTN Nam Ka, v trí xa hay gn các vịng trịn so vi vịng trịn trung tâm th hin mc nh hưng, quan h ca các t chc đĩ vi KBT. Các vịng trịn càng gn, càng chng chéo lên nhau nhiu, nghĩa là nh hưng ca các t chc đĩ càng ln, mi quan h càng cht ch. * Vai trị ca Ban qun lý Khu bo tn : Ban qun lý KBT là cơ quan đưc Nhà nưc giao quyn qun lý, s dng đt Lâm nghip Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka; chu trách nhim t chc thc hin nhim v qun lý, bo v, phát trin rng và đt rng đc dng. Cĩ vai trị như sau: Quyt đnh la chn đi tác tham gia đng qun lý rng Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka; Ch đo, kim tra, hưng dn các bên liên quan trong quá trình thc hin đng qun lý. Hưng dn, chia s kinh nghim trong cơng tác qun lý bo v rng đc dng; Phi hp t chc thc hin tư vn, giám sát đng qun lý Khu bo tn thưng xuyên, đnh kỳ và đt xut; Ch trì son tho và trình cp thm quyn xem xét các văn bn liên quan đn cơng tác đng qun lý (khi chưa thành lp Hi đng đng qun lý) ; Hàng tháng, quí, năm t chc hp giao ban trao đi, đánh giá khi lưng và cht lưng cơng vic thc hin; Đĩng gĩp kinh phí theo tha thun gia các bên liên quan. * Vai trị ca các ht kim lâm gn Khu bo tn và kim lâm đa bàn: Giám sát, kim tra các hot đng qun lý và s dng tài nguyên rng trên đa bàn, phi hp vi Ban qun lý Khu bo tn trong cơng tác kim tra, giám sát các hot đng bo tn thiên nhiên và kim sốt các hot đng khai thác lâm sn trên đa bàn. Tuyên truyn ch trương, đưng li ca Đng; chính sách, pháp lut ca Nhà nưc cĩ liên quan đn bo v và phát trin rng đn ngưi dân,
59. 59 h tr chuyên mơn nghip v v cơng tác qun lý bo v rng cho cng đng dân cư và chính quyn cp xã và các t chc khác. Tham mưu đ xut cơ ch chính sách trong cơng tác qun lý bo v rng cho chính quyn các cp đa phương. Trc tip x lý các v xâm hi rng ca KBT[10]. * Các cơ quan khoa hc k thut: Bên liên quan này bao gm các cơ quan khoa hck thut Nhà nưc, các cơ quan đu tư ca Chính ph, hoc các t chc chính ph, phi chính ph trong nưc và quc t, cĩ vai trị ch yu sau: + Tư vn v khoa hck thut, xây dng các gii pháp cho cơng tác đng qun lý, chuyn giao k thut. + Đánh giá các giá tr tài nguyên cn phi bo tn theo các tiêu chí v khoa hc. + Đu tư h tr tài chính. * Vai trị ca chính quyn xã Nam Ka: X ây dng k hoch, chương trình, d án, đ án phát trin sn xut; t chc thc hin các chương trình, d án, đ án nhm phát trin kinh t xã hi trên đa bàn xã, đm bo an ninh trt t xã hi trên đa bàn xã; phi hp vi Ban qun lý Khu bo tn trong vic bo v và phát trin rng trên đa bàn xã Nam Ka; làm trung gian kt ni các mi quan h gia cng đng và các bên liên quan trong qun lý tài nguyên rng, x lý các vi phm trong qun lý bo v rng theo thm quyn đã đưc lut pháp quy đnh. Theo dõi, kim tra và ch đo các thơn thc hin qun lý tài nguyên rng trên đa bàn thơn. Tham gia gii quyt các mâu thun gia các thơn, phi hp các xã giáp ranh gii quyt các v tranh chp [10]. * Vai trị ca các t chc đồn th: Các t chc đồn th như: Hi ph n, Hi cu chin binh, Hi nơng dân, Đồn thanh niên cng sn H Chí Minh , đây là các t chc tp hp đơng đo lc lưng, hot đng theo tuân ch mc đích ca tng t chc đ đt đưc mc tiêu đ ra ca hi, h cĩ th tham gia tích cc và cĩ trách nhim vào các hot đng qun lý tài nguyên
60. 60 rng; tuyên truyn và vn đng các hi viên và cng đng tham gia qun lý tài nguyên rng. * Vai trị ca cng đng thơn, buơn sng gn Khu bo tn: Là nhng ngưi trc tip gn gi nht vi tài nguyên thiên nhiên, cĩ kinh nghim và hiu bit v qun lý tài nguyên rng, nhưng h cũng là nhng ngưi trc tip làm gim đa dng sinh hc, ngưc li nu khai thác vn dng tt kin thc hiu bit v rng ti Khu bo tn thì h chính là lc lưng qun lý bo v rng rt cĩ hiu qu. * Vai trị ca h gia đình: H gia đình là nhng ngưi tham gia trc tip vào c hai quá trình qun lý và s dng tài nguyên rng; đưc lut pháp cho phép hp đng nhn khốn bo v rng trong Khu bo tn, tham gia trc tip các hot đng như: trng rng, chăm sĩc, khoanh nuơi, bo v; tip nhn, t chc thc hin các chương trình d án, mơ hình mà các t chc đơn v khoa hc k thut chuyn giao; tham gia giám sát các hot đng đng qun lý rng mt cách cĩ hiu qu. * Vai trị ca cng đng thơn các xã khác: Các thơn khơng giáp ranh vi rng Khu bo tn Nam Ka nhưng cũng cĩ th trc tip hoc gián tip gây nh hưng đa dng sinh thái KBT. Cĩ vai trị trong vic phi hp vi chính quyn xã và các thơn khác gii quyt mâu thun gia các thơn, các h trong thơn, tuyên truyn vn đng các h thc hin tt cơng tác bo v, phát trin rng. * Ngưi khai thác, buơn bán lâm sn: Phn ln trong s h là nhng ngưi cĩ hiu bit v đa dng sinh hc ca KBT; đc đim, đc tính sinh thái ca các lồi đng thc vt trong Khu bo tn, cĩ kinh nghim và k năng khai thác các ngun tài nguyên trong KBT. Chính vì vy h cĩ kh năng tham gia giám sát, đánh giá đa dng sinh hc trong KBT. Bng 4.9. Phân tích mi quan tâm và vai trị ca các bên Bên liên Mi quan tâm Vai trị trong Khĩ khăn, khi Tm quan đn KBT đng qun lý tham gia quang
61. 61 trng Ngưi Thu li t khai Cung cp thơng Trình đ văn hĩa 9 khai thác buơn bán trái tin, tham gia Hi thp, đi sng khĩ thác và phép tài nguyên đng giám sát khăn. buơn rng. đánh giá. bán lâm sn H gia Lâm sn và đt Tham gia vào Trình đ văn hĩa 8 đình rng. các hot đng thp, thiu qun lý rng, phương tin. giám sát đánh giá. Cng Trc tip qun lý Thc hin các Trình đ văn hĩa 7 đng bo v rng, s hot đng trong thp, thiu thơn dng tài nguyên. đng qun lý. phương tin, hn ch quyn hn. Chính Qun lý tài Ch đo thc Năng lc lãnh đo 8 quyn nguyên rng hin các hot ch đo hn ch, thơn đưc tt hơn, đng đng qun quyn hn ít. hưng ph cp. lý, tham gia hi đng. T chc Bo v mơi Tham gia hot Thiu trang thit 7 đồn th trưng, bo v đng đng qun b và quyn hn. rng, bo v đa lý. dng sinh hc. Chính Qun lý tài Ch đo thc Kinh phí hn ch, 9 quyn nguyên rng hin các hot chưa cĩ cơ ch xã Nam đưc tt hơn, đng đng qun chính sách đng Ka khai thác bn lý, tham gia hi qun lý.
62. 62 vng. đng, giám sát đánh giá. Cơ quan Bo v mơi Tư vn, giám sát Thiu ch trương, 8 khoa trưng, bo v đa trong quá trình chính sách lng hc k dng sinh hc thc hin đng ghép thut qun lý. Ht Qun lý bo v Ch đo, kim Lc lưng mng, 8 Kim rng, bo v đa tra, giám sát thiu trang thit lâm dng sinh hc tt thc hin đng b, cơ ch chính hơn. qun lý sách đng qun lý Ban Qun lý bo v Ch đo, giám Chưa cĩ cơ ch c 10 qun lý lâm phn đưc sát, kim tra th đng qun lý Khu bo giao tt nht. thc hin đng KBT, kinh phí tn qun lý rng chưa đáp ng. Cơ quan Bo v khai thác Đu tư vn, k 6 Khơng cĩ cán b tim năng sinh thut trc tip du lch cĩ chuyên mơn thái ca rng. tham gia thc lâm nghip. hin qun lý. Ghi chú : Tm quan trng đưc cho đim t 1 đn 10. 4.2.2. Mâu thun và kh năng hp tác gia các bên liên quan 4.2.2.1. Ma trn phân tích mâu thun và hp tác đng qun lý Như đã trình bày phn trên do mi quan tâm đn Khu bo tn ca mi bên khác nhau, do đĩ trong thc t qun lý Khu bo tn trưc đây đã xy ra mâu thun gia các bên vi nhau và tùy theo tng đi tác mà mc đ mâu thun cũng khác nhau. Tuy nhiên, điu quan trng đ tin ti tham gia đng qun lý các bên liên quan phi thng nht đưc quan đim, nhìn nhn vn đ trên quan đim đt li ích cng đng, li ích xã hi lên trưc sau đĩ đn li ích ca các bên đ chuyn t mâu thun sang hp tác.
63. 63 Qua nghiên cu, so sánh đánh giá theo tng cp đ phân tích mâu thun và kh năng hp tác ca các bên, kt qu đưc tng hp bng 4.8: Bng 4.10. Ma trn phân tích mâu thun và hp tác đng qun lý KL BQL KHKT CQX CQT TCĐT CĐT HGĐ KT KBT BBLS KL 0 0 0 0 0 3 6 10 BQLKBT 10 0 2 2 1 2 3 10 KHKT 8 10 2 1 0 1 2 6 CQX 10 10 9 0 0 0 3 8 CQT 10 10 7 10 0 0 2 7 TCĐT 7 8 7 8 7 0 1 6 CĐT 7 8 9 8 6 7 0 4 HGĐ 6 7 8 6 8 7 7 3 KTBBLS 0 1 1 2 3 5 6 7 Ghi chú: KL: Kim lâm; BQLKBT: Ban qun lý Khu bo tn; KHKT: Khoa hc k thut; CQX: Chính quyn xã: CQT: Chính quyn thơn; TCĐT: T chc đồn th xã; CĐT: Cng đng thơn; HGĐ: H gia đình; KTBBLS: Khai thác buơn bán lâm sn. Phía trên đưng chéo biu th mâu thun gia các đi tác, phía dưi đưng chéo biu th kh năng hp tác gia các đi tác. Mc đ mâu thun hay hp tác đưc đánh giá bng cách cho đim t đim 0 đn 10 (trong đĩ đim 10 là mc mâu thun gay gt nht hay hp tác vi nhau cht ch) 4.2.2.2. Phân tích mâu thun gia các bên liên quan Mâu thun gia cng đng thơn này vi cng đng thơn khác: Quá trình nghiên cu cho thy ngưi dân ca thơn này khơng nhng khai thác rng gn thơn h mà cịn khai thác rng thơn khác, thm chí rng xã khác, điu này
64. 64 dn đn phá rng tăng lên do quan đim thơn mình khơng “ khai thác ” thì ngưi t thơn khác cũng “ khai thác ” và thưng dn đn mâu thun. Mâu thun gia chính quyn đa phương, lc lưng kim lâm vi cng đng, h gia đình và nhng ngưi khai thác, buơn bán lâm sn trái phép: Mâu thun này thưng xy ra gay gt gia mt bên là cơ quan, t chc đưc Nhà nưc giao qun lý BVR và bên kia vì li ích cá nhân, h gia đình. Mâu thun gia Ban qun lý Khu bo tn vi mt s h dân trong cng đng thơn: Xy ra do mt bên đưc Nhà nưc giao đt, giao rng, đu tư kinh phí đ bo v và phát trin rng cịn h gia đình và cá nhân luơn cĩ nhu cu lâm sn và đt canh tác, do đĩ h vào rng khai thác lâm sn, ln chim dt rng trái phép dn đn mu thun. 4.2.2.3. Phân tích kh năng hp tác gia các bên liên quan Qua nghiên cu cho thy cĩ rt nhiu kh năng hp tác gia các bên liên quan, sau đây là mt s kh năng hp tác ch yu trong các đi tác tham gia đng qun lý. Ht kim lâm, Ban qun lý Khu bo tn vi chính quyn đa phương: Đây là 3 cơ quan đưc Nhà nưc giao nhim v qun lý bo v rng, UBND xã Nam Ka cĩ nhim v qun lý nhà nưc trên đa bàn xã, Ban qun lý khu bo tn vi tư cách ch rng chu trách nhim chính trong cơng tác qun lý bo v rng, lc lưng kim lâm (trc tip các ht kim lâm tip giáp vi Khu bo tn) cĩ trách nhim qun lý bo v rng trên đa bàn huyn cho nên h thc s phi hp tác cht ch vi nhau đ thc hin tt cơng tác qun lý BVR. Ngồi ra lc lưng kim lâm cịn hp tác vi cng đng dân cư, các cơ quan đơn v khác trên đa bàn đ thu thp nm bt thơng tin, huy đng lc lưng phịng cháy cha cháy khi cĩ cháy rng xy ra. Ch tch UBND xã chu trách nhim trưc Ch tch UBND huyn v vn rng trên đa bàn [10], UBND xã cn hp tác cht ch vi các cơ quan liên quan, đc bit ch đo, hưng dn, kim tra các thơn và t chc đồn th xã đ làm tt nhim v Nhà nưc giao.
65. 65 Cng đng thơn và các đồn th: Cng đng thơn cĩ trách nhim BVR trên đa bàn thơn cho nên h cn hp tác cht ch vi các t chc đồn th nhm huy đng sc mnh tng hp phc v cơng tác BVR, thơng qua sinh hot đồn th tuyên truyn giáo dc cng đng dân cư nâng cao ý thc QLBVR nĩi chung và rng đc dng Nam Ka nĩi riêng. BQL KBTTN UBND các cp Nam Ka ĐNG QUN LÝ Cng đng T chc, cá nhân khác Hình 4.3. Các đi tác chính tham gia đng qun lý 4.2.3. Phong tc tp quán, kin thc và th ch bn đa ca cng đng dân cư ti xã Nam Ka liên quan đn cơng tác qun lý rng Theo t đin ting Vit (1992), phong tc là nhng thĩi quen đã ăn sâu vào đi sng xã hi, trong sn xut và sinh hot hàng ngày, đưc mi ngưi cơng nhn và làm theo. Tp quán là nhng thĩi quen đã thành np trong đi sng xã hi, trong sn xut và sinh hot thưng ngày, đưc cng đng chp nhn và làm theo. Theo Fisher (1973), th ch bn đa là tng hp nhng quy đnh và ng x tn ti qua thi gian, nhm phc v các mc tiêu ca tp th. Kin thc bn đa là nhng hiu bit truyn thng đc trưng tn ti trong mt điu kin riêng bit ca c gii nam và n trong mt vùng đa lý riêng bit nào đĩ. S phát trin h thng kin thc bn đa bao trùm mi khía cnh trong cuc sng, trong đĩ bao gm c lĩnh vc qun lý, bo v, khai thác, s dng tài nguyên thiên nhiên, nĩ là vn đ tn ti ca con ngưi tng đa phương. Qua quá trình nghiên cu ti xã Nam Ka huyn Lk tnh Đk Lk, vi đc đim thành phn dân tc thiu s chim 90%; cĩ quá trình hình thành và
66. 66 phát trin xã khá lâu, ngưi dân sng và lao đng sn xut qua nhiu th h đã hình thành các phong tc, tp quán, kin thc, th ch bn đa khá phong phú. 4.2.3.1. Trong đi sng thưng ngày và sn xut nơng nghip Trong đi sng thưng ngày ngưi dân sng rt gn bĩ vi nhau, vào các bui sáng hoc chiu ti sau nhng ngày làm vic đng áng hay nhng dp l hi các gia đình thưng quây qun bên nhau bên chĩe rưu cn, đ trao đi v chuyn làm ăn, bàn k hoch làm vic ngày mai, trong đĩ cĩ liên quan đn bo v rng phát trin rng. Trong chăn nuơi ngưi dân đây cĩ tp quán chăn th t nhiên, nht là chăn nuơi trâu bị đưc th rơng vào rng. 4.2.3.2. Trong khai thác s dng lâm sn 100% s h trong xã s dng vt liu làm nhà, làm chung tri gia súc, gia cm đu s dng các sn phm ly t rng. Khi xâm canh đt lâm nghip ngưi dân thưng dùng dao đánh du vào cây xung quanh hoc phát ranh lơ khu đt h d kin xâm canh. Tp quán hái lưm vn đưc duy trì; Tp quán săn bt bng by, đánh bã dc các sơng sui; S dng mt s lồi cây trong rng đ làm thuc cha bnh; Nhng ngưi thưng vào rng h thưng đánh du mt s vùng khai thác lá doong, na, giang xem như vùng đĩ là ca riêng cá nhân, bo v, chăm sĩc và hàng năm vào khai thác đúng v trí. Ngưi dân thưng vào rng thu hái săn bt các lồi đng vt đ làm thc phm, mt phn trong s đĩ dùng trao đi buơn bán, cho nên h rt am hiu đc tính ca các lồi cây, lồi con mà h thưng khai thác. Bit các vùng thưng xut hin ca các lồi cây đĩ, bit nơi ng, nơi ăn, ung, sinh sn ca mt s lồi. 4.3. Nhn xét chung Qua 20 năm đưc thành lp đn nay, lãnh đo và cán b CNV Ban qun lý khu bo tn Nam Ka đã hot đng rt tích cc, bo v tt ngun tài nguyên
67. 67 thiên nhiên ca quc gia, gi nguyên đưc mu chun ca h sinh thái rng nhit đi, gĩp phn vào s phát trin dân sinh kinh t ca cng đng sng xung quanh khu bo tn, cùng vi vic đu tư, h tr, ưu đãi các vùng sâu, vùng xa ca nhà nưc. Đn nay mc dù quy mơ din tích khu bo tn cĩ thay đi, các chương trình như du lch sinh thái, hp tác kêu gi đu tư chưa thc hin đưc nhưng cũng mang li nhng kt qu nht đnh đĩ là : 4.3.1. V quy mơ din tích và din th ca rng * V quy mơ din tích : khu bo tn gim đi 2.642,7 ha là do mt phn din tích đã tr v đa phương qun lý, din tích xây dng cơng trình thy đin quc gia và din tích chênh lch do ly theo ranh gii kt qu rà sốt quy hoch 3 loi rng tnh Đăklăk năm 2007. * V din th : ch yu là t din tích đt trng trng c đm ly chuyn sang đt nơng nghip nguyên nhân là do đt trng trng c là nương ry cũ nay ngưi dân quay li canh tác. V din tích ly ven h và các khe sui dân đã khai phá làm rung nưc. 4.3.2. V thú hoang dã Đã gim đi mt s lồi đĩ là voi, h là các loi thú ln ca khu bo tn. Nguyên nhân là do din tích rng ca các vùng lân cn ngày càng b thu hp, din tích khu bo tn ngày càng gim đi, nên vùng hot đng đi li sinh sng tìm kim thc ăn ca lồi thú này khơng cịn đưc đm bo. Mt khác s phát trin dân s ca các vùng lân cn ngày càng nhanh gây ra nhng ting n, ting đng làm nh hưng đn mơi trưng sng ca chúng. 4.3.3. V đi sng nhân dân và cơ s h tng quanh vùng V đi sng nhân dân: Hiên nay dân s tăng lên rt nhanh nhng vùng lân cn ca khu bo tn, nhưng đi sng ca ngưi dân khơng ph thuc vào rng khu bo tn như trưc đây, h tp trung kinh doanh sn xut theo hưng đa ngành ngh, kt hp các chương trình khuyn nơng, khuyn lâm ca đa phương và khu bo tn, tranh th s đu tư h tr, ưu đãi ca nhà nưc nên đi
68. 68 sng đưc nâng cao lên nhiu, các nhà tm trưc đây dn đưc thay th bng nhà bán kiên c và kiên c, phương tin đi li, nghe nhìn cũng đưc trang b. V cơ s h tng : Tt c cĩ h thng đin lưi, ch quán, đưng giao thơng thun li trong vic giao dch hàng hĩa, trưng hc, nhà mu giáo, trm y t, bưu đin văn hĩa xã khang trang đây đ, h thng kênh mương thy li đm bo đưc nưc tưi cho phn ln din tích đt sn xut nơng nghip. * Phân tích nhng khĩ khăn, tn ti, đim mnh, đim yu ca các nguyên tc và gii pháp đã áp dng Bng 4.11. Phân tích SWOT ( Đim mnh, yu, cơ hi và thách thc ) Nhng đim mnh(Strengs): Nhng đim yu(Weakness): Các gii pháp đưc thc hin trên Điu kin khí hu khc nghit, đa nhiu lĩnh vc. hình phc tp nh hưng xu đn Các gii pháp tng bưc phù hp quá trình thc hin các gii pháp. vi các quan đim qun lý rng Ngun vn đu tư cho trin khai các hin đi. gii phá cịn thiu và chưa kp thi. Các gii pháp đưc ngưi dân Các gii pháp áp dng chưa tồn chp nhn và tham gia thc hin. din. Các gii pháp đưc chính quyn Hiu qu ca các gii pháp chưa đa phương và các ngành phi hp cao. thc hin. Tính bn vng ca các gii pháp Cĩ tính đa dng sinh hc cao vi chưa cĩ. nhiu lồi đc hu ca Vit Nam S chp nhn và tham gia ca ngưi và Th gii. dân chưa rng khp và thưng xuyên. Đi ngũ cán b tr, nhit tình, S phi hp gia chính quyn đa đưc đào chuyên mơn cơ bn phù phương và các ngành vi khu bo tn chưa cao chưa thưng xuyên. hp vi cơng tác. Nhng cơ hi (Opportunities) Nhng thách thc (Threats): Các gii pháp phù hp vi s Đi sng ngưi dân cịn nghèo, quan tâm ca Nhà nưc đu tư sng da vào rng gây sc ép ln nhiu chương trình, d án phát vào vic thc hin các gii pháp. trin, v qun lý bo v rng và Mc tăng dân s cao, đt canh tác bo tn đa dng sinh hc. nơng nghip ít, an ninh lương thc Các gii pháp đưc các t chc khơng đm bo gây nên sc ép ln
69. 69 quc t và nưc ngồi quan tâm chim đt làm nơng nghip gây cn nhiu d án h tr k thut và đu tr vic thc hin các gii pháp . tư trc tip vào phát trin vùng Th trưng nơng lâm sn khơng n đm, bo tn đa dng sinh hc. đnh, giá c bin đi nhanh; Nhu cu Kinh t ca nhà nưc và đa v g và lâm sn khác trong xã hi phương ngày càng phát trin to ln kích thích s khai thác, săn bt đưc cơ hi cho đu tư thc hin trái phép lâm sn làm gim hiu qu các gii pháp tồn din và hiu ca các gii pháp. qu cao hơn . Trình đ dân trí chưa cao, chm S hp tác quc t đưc m rng tip thu nhng tin b mi trong to nhiu cơ hi đ tip cn các canh tác và ch bin nơng lâm sn thit b và kin thc đ thc hin làm gim hiu qu ca các gii pháp. các gii pháp. 4.4. Đ xut mt s nguyên tc và gii pháp thc hin đng qun lý rng Khu BTTN Nam Ka 4.4.1. Đ xut mt s nguyên tc Vi s tham gia ca nhiu đi tác, nhn thc quan đim cĩ th chưa đng nht; vai trị, trách nhim và mi quan tâm đn tài nguyên trong Khu bo tn cĩ nhng đim khơng hồn tồn ging nhau, vì vy cn xây dng mt s nguyên tc đ làm cơ s hip thương thng nht gia các đi tác nhm đm bo thc thi đưc đng qun lý Khu bo tn Nam Ka mt cách bn vng. Qua nghiên cu ti xã Nam Ka cùng vi tham kho mt s nghiên cu ca các tác gi trong nưc, mt s mơ hình đng qun lý đang trin khai các khu bo tn, trên cơ s điu kin t nhiên, kinh t xã hi xã Nam Ka và thc trng Khu bo tn Nam Ka, đng qun lý Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka cn phi đm bo các nguyên tc sau: Nguyên tc 1: Đm bo tính hp pháp Tiêu chí 1. Đng qun lý rng Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka phi phù hp vi ch trương, đưng li ca Đng; chính sách, pháp lut ca Nhà nưc Vit Nam và Cơng ưc Quc t mà Vit Nam đang tham gia. Phù hp vi Lut Bo v và phát trin rng năm 2004;
70. 70 Phù hp Lut Đt đai ( sa đi năm 2003); Phù hp Lut Đa dng sinh hc năm 2008; Phù hp vi các Cơng ưc liên quan Vit Nam đang tham gia; Phù hp Quy ch qun lý rng ban hành kèm theo Quyt đnh s 186/QĐ TTg ngày 14/8/2006 ca Th tưng Chính ph; Phù hp Quyt đnh s: 182/QĐ/KL ngày 13 tháng 5 năm 1991 ca B Lâm nghip (nay là B Nơng nghip & PTNT); Phù hp kt qu rà sốt 3 loi rng theo Quyt đnh s 1030/QĐ UBND ngày 16/5/2007 ca UBND tnh Đăklăk; Phù hp vi ch đ tài chính hin hành ca Nhà nưc. Tiêu chí 2. Quy ch đng qun lý Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka, cĩ s tham gia gĩp ý ca các cơ quan chc năng, các bên liên quan, hồn chnh trưc khi trình UBND tnh ký Quyt đnh ban hành. D tho Quy ch đng qun lý rng Khu bo tn thiên nhiên Nam Ka đưc các bên liên quan tham gia xây dng; Tham gia gĩp ý ca các S, ban, ngành, UBND huyn trong tnh liên quan, tin hành b sung hồn thin; Trình S Nơng nghip, S Tư pháp Đk Lk thm đnh; Đưc UBND tnh Đk Lk ký Quyt đnh ban hành trưc khi trin khai thc hin. Tiêu chí 3. Hi đng đng qun lý đưc cơ quan thm quyn thm đnh, trình UBND tnh ký Quyt đnh thành lp, gii th, min nhim. Các bên liên quan thng nht s lưng, thành phn tham gia trong Hi đng qun lý đm bo tính đi din cao; Hi đng qun lý rng đưc UBND tnh ký Quyt đnh thành lp, gii th, min nhim chc danh Ch tch và các Phĩ Ch tch Hi đng; Nguyên tc 2 : T nguyn tham gia Tiêu chí 1. Các đi tác hồn tồn quyt đnh cĩ hay khơng tham gia đng qun lý Khu bo tn.
71. 71 Tiêu chí 2. T nguyn đĩng gĩp cơng sc lao đng, kinh nghim, trí tu cho các hot đng đng qun lý Khu bo tn. Đĩng gĩp cho các hot đng tun tra bo v rng, dch v du lch; Đĩng gĩp trong vic phát trin rng; Đĩng gĩp trong các hot đng nghiên cu, chuyn giao khoa hc k thut; Đĩng gĩp vào các qu phúc li. Nguyên tc 3: Cơng bng Tiêu chí 1. Cơng bng trong các hot đng đng qun lý vi kh năng và năng lc tham gia ca tng đi tác. Cơng bng trong vic đĩng gĩp ý kin; Cơng bng trong lp k hoch; Cơng bng trong t chc thc hin; Cơng bng trong các hot đng giám sát, đánh giá; Các thành viên cĩ quyn tham gia mi hot đng ca Hi đng qun lý theo kh năng ca mình. Tiêu chí 2: Cơng bng trong phân chia li nhun hp pháp. Hưng li t tài nguyên rng; Hưng li t các ngun đu tư hp pháp; Phân chia li nhun hp pháp cĩ s bàn bc thng nht ca các thành viên trong Hi đng qun lý; Quyn li ca các bên thc hin theo quy ch đng qun lý quy đnh, hoc phi cĩ s bàn bc thng nht ca các bên. Tiêu chí 3: Cơng bng trong chia s quyn lc. Các bên tham gia đng qun lý cĩ quyn hn nht đnh phù hp vi kh năng, vai trị, trách nhim ca mình. Tiêu chí 4: Cơng bng trong khen thưng và x lý vi phm. Các thành viên hay bên liên quan đt thành tích xut sc trong các hot đng đng qun lý đưc cp thm quyn tuyên dương khen thưng kp