Luận văn Đánh giá hiệu lực của phân hữu cơ vi sinh HUCO trên một số cây trồng ngắn ngày tại huyện Cư Jút – Tỉnh Đăk Nông
122 trang
4070
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Đánh giá hiệu lực của phân hữu cơ vi sinh HUCO trên một số cây trồng ngắn ngày tại huyện Cư Jút – Tỉnh Đăk Nông", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- luan_van_danh_gia_hieu_luc_cua_phan_huu_co_vi_sinh_huco_tren.pdf
Nội dung text: Luận văn Đánh giá hiệu lực của phân hữu cơ vi sinh HUCO trên một số cây trồng ngắn ngày tại huyện Cư Jút – Tỉnh Đăk Nông
- B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O TRƯ NG Đ I H C TÂY NGUYÊN BÙI C NH HƯNG ĐÁNH GIÁ HI U L C C A PHÂN H U CƠ VI SINH HUCO TRÊN M T S CÂY TR NG NG N NGÀY T I HUY N CƯ JÚT – T NH ĐĂK NƠNG LU N VĂN TH C SĨ NƠNG NGHI P BUƠN MA THU T, 2010
- B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O TRƯ NG Đ I H C TÂY NGUYÊN BÙI C NH HƯNG ĐÁNH GIÁ HI U L C C A PHÂN H U CƠ VI SINH HUCO TRÊN M T S CÂY TR NG NG N NGÀY T I HUY N CƯ JÚT – T NH ĐĂK NƠNG Chuyên ngành: TR NG TR T Mã s : 60.62.01 LU N VĂN TH C SĨ NƠNG NGHI P Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. NGUY N ANH DŨNG BUƠN MA THU T, 2010
- i L I CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là trung th c và chưa h đư c s d ng đ b o v m t h c v nào. Tơi xin cam đoan m i s giúp đ cho vi c th c hi n lu n văn đã đư c cám ơn và các thơng tin trích d n đã đư c ch rõ ngu n g c. Tác gi lu n văn BÙI C NH HƯNG
- ii L I C M ƠN Trong quá trình h c t p nghiên c u và hồn thành lu n văn Tơi xin bày t lịng bi t ơn chân thành và kính tr ng đ n: T p th Th y, Cơ giáo, Trư ng Đ i h c Tây Nguyên và quí Th y, Cơ m i th nh gi ng đã t n tình gi ng d y, giúp đ tơi trong su t th i gian h c t p và làm lu n văn. Ban lãnh đ o Cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên, Vi n nghiên c u bơng và phát tri n nơng nghi p Nha H , trung tâm nghiên c u đ t, phân bĩn và mơi trư ng Tây Nguyên. Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c đ i v i th y hư ng d n PGS. TS. Nguy n Anh Dũng, khoa nơng lâm, trư ng Đ i h c Tây Nguyên Tơi xin trân tr ng c m ơn các b n đ ng nghi p, cùng t p th anh ch em L p Cao h c Tr ng tr t khĩa II trư ng đ i h c Tây nguyên đã t o m i đi u ki n thu n l i, giúp đ tơi trong nh ng năm h c v a qua cũng như trong quá trình th c hi n lu n văn t t nghi p. Cu i cùng tơi xin c m ơn gia đình, b n bè đã đ ng viên khích l và t o đi u ki n thu n l i cho tơi trong th i gian h c t p và làm lu n văn t t nghi p. Tác gi lu n văn BÙI C NH HƯNG
- iii M C L C L i cam đoan i L i c m ơn ii M c l c iii Danh m c các ch vi t t t vii Danh m c b ng viii M Đ U Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 1: T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U Error! Bookmark not defined. 1.1. Đi u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c a huy n Cư Jút t nh Đăk Nơng Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Đi u ki n t nhiên huy n Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Đi u ki n kinh t xã h i c a huy n Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.2. Tình hình s d ng đ t và s n xu t nơng nghi p c a huy n Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.2.1. Hi n tr ng s d ng đ t nơng nghi p Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Hi n tr ng canh tác cây tr ng huy n Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Đ nh hư ng phát tri n cây ngơ, đ u nành và bơng c a huy n Cư Jút Error! Bookmark not defined. 1.3. Tình hình chung v s n xu t và phân bĩn cho cây ngơ, cây đ u nành và cây bơng Error! Bookmark not defined. 1.3.1. Tình hình chung v s n xu t và phân bĩn cho cây ngơ Error! Bookmark not defined.
- iv 1.3.2. Tình hình chung v s n xu t và phân bĩn cho cây đ u nành Error! Bookmark not defined. 1.3.3. Tình hình chung v s n xu t và phân bĩn cho cây bơng v i Error! Bookmark not defined. 1.4.Tình hình nghiên c u và s n xu t phân bĩn h u cơ vi sinh Error! Bookmark not defined. 1.4.1.Nghiên c u trong nư c Error! Bookmark not defined. 1.4.2.Nghiên c u ngồi nư c Error! Bookmark not defined. 1.4.3. Tình hình s n xu t và tiêu th phân h u cơ vi sinh Error! Bookmark not defined. 1.4.4. Gi i thi u phân h u cơ vi sinh HUCO Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 2: N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C UError! Bookmark not defined. 2.1. Đ i tư ng nghiên c u Error! Bookmark not defined. 2.2. Th i gian và đ a đi m nghiên c u Error! Bookmark not defined. 2.2.1 Th i gian nghiên c u Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Đ a đi m nghiên c u Error! Bookmark not defined. 2.3. N i dung nghiên c u Error! Bookmark not defined. 2.3.1. Đánh giá hi u l c c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng, phát tri n c a cây ngơ Error! Bookmark not defined. 2.3.2. Đánh giá hi u l c c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng, phát tri n c a cây đ u nành Error! Bookmark not defined. 2.3.3. Đánh giá hi u l c c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng, phát tri n c a cây bơng v i Error! Bookmark not defined. 2.4. Phương pháp nghiên c u Error! Bookmark not defined. 2.4.1. Phương pháp đi u tra Error! Bookmark not defined. 2.4.2. Phương pháp b trí thí nghi m Error! Bookmark not defined.
- v 2.4.3. Phương pháp x lý s li u Error! Bookmark not defined. 2.5. Các ch tiêu theo dõi Error! Bookmark not defined. 2.5.1. Cây Ngơ Error! Bookmark not defined. 2.5.2. Cây Đ u nành: Error! Bookmark not defined. 2.5.3. Cây bơng Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU NError! Bookmark not defined. 3.1. Đánh giá hi u l c c a phân h u cơ vi sinh HUCO trên cây ngơ Error! Bookmark not defined. 3.1.1.K t qu đi u tra m c bĩn phân cho cây ngơ c a nơng dân Error! Bookmark not defined. 3.1.2. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng c a cây ngơ Error! Bookmark not defined. 3.1.3. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n dinh dư ng khống lá cây ngơ Error! Bookmark not defined. 3.1.4. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sâu b nh h i Error! Bookmark not defined. 3.1.5. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t Error! Bookmark not defined. 3.1.6. Đánh giá hi u qu kinh t c a các cơng th c thí nghi m Error! Bookmark not defined. 3.1.7. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n đ phì đ t Error! Bookmark not defined. 3.2. Đánh giá hi u l c c a phân h u cơ vi sinh HUCO trên cây đ u nành Error! Bookmark not defined. 3.2.1. K t qu đi u tra m c bĩn phân cho cây đ u nành c a nơng dân Error! Bookmark not defined.
- vi 3.2.2. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng c a cây đ u nành Error! Bookmark not defined. 3.2.3. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n dinh dư ng khống lá cây đ u nành Error! Bookmark not defined. 3.2.4. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sâu b nh trên cây đ u nành Error! Bookmark not defined. 3.2.5. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t c a đ u nành Error! Bookmark not defined. 3.2.6. Đánh giá hi u qu kinh t c a các cơng th c thí nghi m Error! Bookmark not defined. 3.2.7. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n s lư ng n t s nError! Bookmark not defined. 3.2.8. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n đ phì đ t Error! Bookmark not defined. 3.3. Đánh giá hi u l c c a phân h u cơ vi sinh HUCO trên cây bơng v iError! Bookmark not defined. 3.3.1.K t qu đi u tra m c bĩn phân cho cây bơng c a nơng dân Error! Bookmark not defined. 3.3.2. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng c a cây bơng Error! Bookmark not defined. 3.3.3. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n dinh dư ng khống lá cây bơng Error! Bookmark not defined. 3.3.4. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sâu b nh trên cây bơng v i Error! Bookmark not defined. 3.3.5. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t Error! Bookmark not defined.
- vii 3.3.6. Đánh giá hi u qu kinh t c a các cơng th c thí nghi m Error! Bookmark not defined. 3.3.7. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n đ phì c a đ t . Error! Bookmark not defined. K T LU N VÀ KI N NGH Error! Bookmark not defined. K T LU N Error! Bookmark not defined. KI N NGH Error! Bookmark not defined.
- viii DANH M C CÁC CH VI T T T CN : Cao nh t CSB : Ch s b nh DT : Di n tích ĐK : Đư ng kính KL : Kh i lư ng KK : Khơng khí LSD 0,05 : S sai khác ý nghĩa nh nh t m c 0,05 NS : Năng su t N : Đ m NSG : Ngày sau gieo NSLT : Năng su t lý thuy t NSTT : Năng su t th c thu SL : S lư ng TLB : T l b nh TB : Trung bình TN : Th p nh t VSV : Vi sinh v t
- ix DANH M C B NG STT Tên b ng Trang 1.1. Các y u t khí tư ng t i khu v c nghiên c u năm 2009 5 1.2. Phân lo i đ t thu c đ a ph n huy n Cư Jút 6 1.3. Hi n tr ng s d ng đ t năm 2009 huy n Cư Jút 9 1.4. Cơ c u di n tích cây tr ng huy n Cư Jút năm 2009 10 1.5. Di n tích m t s cây hàng năm c a huy n CưJút 11 1.6. Di n tích, năng su t và s n lư ng ngơ Vi t Nam (1998 2006) 13 1.7. M t s gi ng ngơ lai đư c s d ng ph bi n Tây Nguyên 14 1.8. Lư ng dinh dư ng cây hút đ t và phân bĩn 15 1.9. Di n tích, năng su t và s n lư ng đ u nành th gi i 2000 2008 16 1.10. K t qu s n xu t bơng c a cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên trên các huy n c a 2 t nh Đăk Lăk và Đăk Nơng 20 1.11. Di n tích gieo tr ng các lo i cây tr ng c a các t nh Tây Nguyên năm 2008 28 1.12. Tình hình s n xu t phân bĩn h u cơ vi sinh trên đ a bàn Tây Nguyên năm 2007 29 3.1. M t s đ c tính th c v t h c c a cây ngơ trong các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 38 3.2. Dinh dư ng khống lá ngơ phân tích c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 40 3.3. B nh khơ v n gây h i trên cây ngơ c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 41 3.4. Các y u t c u thành năng su t và năng su t cây ngơ c a các cơng th c thí nghi m t i CưJút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 44
- x 3.5. Hi u qu kinh t c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 45 3.6. Các ch tiêu đánh giá đ phì c a đ t sau thí nghi m cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO 46 3.7. T l các lo i vi sinh v t cĩ trong đ t vào giai đo n đ u v và cu i v qua các m u phân tích 47 3.8. Tình hình sinh trư ng c a cây đ u nành các cơng th c thí nghi m nghiên c u t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 50 3.9. Dinh dư ng khống lá cây đ u nành c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 52 3.10. B nh g s t gây h i trên cây đ u nành c a các cơng th c thí nghi m t i CưJút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 giai đo n qu chín 54 3.11. Các y u t c u thành năng su t và năng su t lý thuy t c a đ u nành các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút, Đăk Nơng, v 1 năm 2009 55 3.12. Hi u qu kinh t c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút, Đăk Nơng, v 1 năm 2009 58 3.13. S lư ng n t s n trên r cây đ u nành c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 60 3.14. Các ch tiêu đánh giá đ phì c a đ t sau thí nghi m cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO 61 3.15. T l các lo i vi sinh v t cĩ trong đ t vào giai đo n đ u v và cu i v qua các m u phân tích 62 3.16. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng c a cây bơng các cơng th c thí nghi m 66 3.17. Dinh dư ng khống lá cây bơng c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng v 2 năm 2009 67
- xi 3.18. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n tình hình sâu b nh h i bơng 69 3.19. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n các y u t c u thành năng su t bơng 73 3.20. Hi u qu kinh t c a các cơng th c thí nghi m t i CưJút Đăk Nơng, v 2 năm 2009 74 3.21. Các ch tiêu đánh giá đ phì c a đ t sau thí nghi m cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO 76 3.22. T l các lo i vi sinh v t cĩ trong đ t vào giai đo n đ u v và cu i v qua các m u phân tích 77
- 1 M Đ U Đăk Nơng là t nh cĩ ti m năng phát tri n nơng nghi p v i t ng di n tích t nhiên 651.543 ha trong đĩ đ t nơng nghi p chi m 228.544 ha (Niên giám th ng kê t nh Đăk Nơng, 2009) [24] thích h p cho nhi u lo i cây tr ng. Hàng năm di n tích cây tr ng ng n ngày như ngơ, đ u các lo i, bơng v i chi m kho ng 30% di n tích đ t nơng nghi p t p trung ch y u huy n Cư Jút, Krơng Nơ và Đăk Mil. Trong nh ng năm qua dư i tác đ ng c a th i ti t, khí h u làm cho lư ng đ t b r a trơi, xĩi mịn r t l n. Ngồi ra, t p quán canh tác c a đ ng bào t i đ a phương là ch y u d a vào đ phì s n cĩ c a đ t, l m d ng quá m c vi c s d ng phân hố h c đ đ t đư c hi u qu nhanh chĩng đã làm cho đ t ngày càng x u đi, m t cân đ i các ch t dinh dư ng trong đ t, đ t chai c ng, ho t đ ng c a h vi sinh v t trong đ t gi m. Đây là nguyên nhân d n đ n năng su t cây tr ng gi m, nguy cơ xu t hi n d ch h i cao và nghiêm tr ng hơn s làm cho đ t m t kh năng canh tác. Vì v y, c n ph i cĩ nh ng gi i pháp đ h n ch s thối hố đ t, làm cho đ t canh tác ngày càng t t lên, s n xu t nơng nghi p b n v ng gĩp ph n phát tri n kinh t xã h i, b o v mơi trư ng. Trong nh ng gi i pháp đang đư c áp d ng hi n nay thì vi c s d ng phân bĩn h u cơ vi sinh đang đư c quan tâm và ng d ng r ng rãi vì nĩ cĩ tác d ng c i thi n đ phì nhiêu và cân b ng dinh dư ng trong đ t, làm gi m b t lư ng phân hố h c c n bĩn và gia tăng hi u l c c a chúng, làm tăng thêm thành ph n, m t đ và ho t đ ng c a các ch ng vi sinh v t cĩ ích giúp gia tăng s c s n xu t c a đ t d n đ n làm tăng năng su t, s n lư ng và ch t lư ng nơng s n. Ngồi ra bĩn phân h u cơ vi sinh cịn giúp c i thi n dung tích h p thu c a đ t, c i thi n các tính ch t lý – hố – sinh h c c a đ t và đ c bi t là h n ch ơ nhi m mơi trư ng đ t và nư c ng m do quá trình r a trơi. Phân h u cơ vi sinh HUCO là s n ph m c a Cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên đư c B Nơng Nghi p và PTNT cơng nh n là ti n b khoa h c k thu t
- 2 m i (phân bĩn m i) cơng nh n theo quy t đ nh s : 182/QĐ TT ĐPB ký ngày 13/08/2008 và đư c đưa vào danh m c phân bĩn Vi t Nam, đây là s n ph m m i đư c Cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên kh o nghi m trên nhi u lo i cây t năm 2005 cho hi u qu t t v các m t: sinh trư ng, phát tri n, năng su t, kh năng ch ng ch u, hi u qu kinh t cho các lo i cây tr ng như: Cà phê, cao su, tiêu, bơng, ngơ, lúa, đ u các lo i và các cây tr ng khác và đ c bi t qua các k t qu phân tích đ t sau khi bĩn HUCO cho th y tính ch t lý hố đ t thay đ i, đ t đai ngày càng tơi x p, màu m nh đư c b sung ch t h u cơ và các ch ng vi sinh v t cĩ ích, đã đư c r t nhi u h nơng dân tin dùng. Đ cĩ thêm cơ s và gi i pháp nh m h n ch s thối hố đ t nâng cao năng su t, ch t lư ng cây tr ng, chúng tơi ti n hành nghiên c u đ tài “Đánh giá hi u l c c a phân h u cơ vi sinh HUCO trên m t s cây tr ng ng n ngày t i huy n Cư Jút t nh Đăk Nơng” . M c tiêu c a đ tài Đánh giá hi u l c c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng và phát tri n c a m t s cây tr ng ng n ngày. Tìm ra m c ph i h p gi a phân h u cơ vi sinh HUCO và các lo i phân khống khác nh m nâng cao hi u qu kinh t , gĩp ph n c i t o đ t và canh tác theo hư ng b n v ng. Yêu c u c a đ tài Đánh giá hi u l c c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng và phát tri n c a m t s cây tr ng chính trong vùng nghiên c u: Ngơ, đ u nành, bơng v i. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n đ phì c a đ t trư c và sau khi thí nghi m. Đánh giá hi u qu kinh t và xác đ nh m c bĩn ph i h p gi a phân h u cơ vi sinh HUCO và phân vơ cơ cĩ hi u qu nh t t i huy n Cư Jút t nh Đăk Nơng.
- 3 Ý nghĩa khoa h c và ý nghĩa th c ti n Ý nghĩa khoa h c K t qu nghiên c u c a đ tài là cơ s khoa h c đ gĩp ph n xây d ng quy trình k thu t m t s cây tr ng ng n ngày. Kh ng đ nh vi c s d ng phân h u cơ vi sinh HUCO trong s n xu t nơng nghi p b n v ng là c n thi t và cĩ hi u qu . B sung thêm tài li u khoa h c cho nghiên c u v li u lư ng phân bĩn cho cây ngơ, đ u nành, bơng v i t i t nh Đăk Nơng. Ý nghĩa th c ti n Gĩp ph n tăng năng su t và s n lư ng các cây tr ng ng n ngày ch l c c a huy n và làm giàu cho các nơng h nh t là đ ng bào các dân t c t i huy n Cư Jút, t đĩ gĩp ph n n đ nh, phát tri n kinh t xã h i. Ph m vi nghiên c u c a đ tài Đ tài ch t p trung nghiên c u trên m t s cây tr ng ng n ngày c th là: Ngơ, đ u nành, bơng v i. Th i gian nghiên c u t tháng 04/2009 – 04/2010 t i thơn Bình Minh, xã Ea Pơ, huy n Cư Jút, t nh Đăk Nơng.
- 4 CHƯƠNG 1: T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U 1.1. Đi u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c a huy n Cư Jút t nh Đăk Nơng 1.1.1. Đi u ki n t nhiên huy n Cư Jút 1.1.1.1. V trí đ a lí, đ a hình Huy n Cư Jút thu c t nh Đăk Nơng đư c thành l p tháng 06 năm 1990, huy n cĩ 9 đơn v hành chính v i t ng di n tích t nhiên 72.029 ha, trong đĩ di n tích nơng nghi p là 24.325 ha (chi m 33,77% t ng di n tích t nhiên c a huy n) và đ t lâm nghi p cĩ 39.425 ha (chi m 54.73% di n tích t nhiên) [24]. Huy n Cư Jút n m phía b c t nh Đăk Nơng, phía B c giáp huy n Buơn Đơn – Đăk Lăk, phía Đơng giáp thành ph Buơn Ma Thu t – Đăk Lăk, phía Đơng Nam giáp huy n Krơng Nơ, phía Nam giáp huy n Đăk Mil, phía Tây giáp Campuchia. Đ a hình huy n Cư Jút th p d n t Đơng sang Tây và t Nam lên B c, ch y u là các d i đ i lư n sĩng cĩ đ nh tương đ i b ng, đ cao trung bình vùng này ch đ t t 250 560 m so v i m c nư c bi n. V i đ a hình như v y nên cơ c u cây tr ng ph n l n là nh ng cây ng n ngày như: các lo i đ u, ngơ, bơng v i 1.1.1.2. Đi u ki n khí h u Nhi t đ Do ch u nh hư ng c a ch đ b c x m t tr i n i chí tuy n v i cán cân b c x trong các tháng luơn l n nên nhi t đ trên tồn huy n phong phú và n đ nh. Biên đ năm khơng cao kho ng 5 6oC nhưng biên đ nhi t đ ngày đêm r t cao, trong mùa khơ cĩ ngày lên đ n 15,0 – 16,0oC. Nhi t đ trung bình các tháng trong năm dao đ ng trong kho ng 22,5 27,8oC, nhi t đ trung bình tháng nh nh t tồn huy n đ t > 18,0oC và nhi t đ trung bình tháng nĩng nh t 27,8oC. Lư ng mưa, m đ T ng lư ng mưa năm gi a các ti u vùng dao đ ng khơng l n, th hi n b ng s tháng mùa mưa (s tháng cĩ lư ng mưa > 100mm) trong năm tương đ i đ ng nh t. Theo tài li u mưa đo đ c t i Tr m c u 14, huy n Cư Jút s lư ng mưa
- 5 bình quân nhi u năm 1.782mm. Và phân thành 2 mùa rõ r t, mùa khơ t tháng 11 đ n tháng 4 năm sau, trong mùa khơ, lư ng mưa ch chi m 13% t ng lư ng mưa c năm. Mùa mưa kéo dài t tháng 5 đ n tháng 10, t ng mùa mưa lư ng mưa chi m 87% lư ng mưa năm. Các tháng 1 và 2 h u như khơng cĩ mưa (tham kh o b ng 1.1). B ng 1.1: Các y u t khí tư ng t i khu v c nghiên c u năm 2009 Nhi t đ khơng khí Lư ng mưa Đ m Sơ gi Tháng S KK n ng TB TN CN SL (mm) ngày (%) Tháng 1 20,1 25,8 16,6 78 248,4 Tháng 2 23,5 30,3 19,1 77 219,9 Tháng 3 25,1 32,5 20,8 17,8 4 75 262,7 Tháng 4 25,5 32,4 21,6 367,9 14 81 218,6 Tháng 5 24,7 30,0 21,8 393,1 22 86 184,8 Tháng 6 25,0 30,3 21,9 160,4 10 86 211,0 Tháng 7 24,4 29,1 21,7 379,1 22 88 152,1 Tháng 8 25,1 30,4 21,9 181,1 26 86 195,3 Tháng 9 23,7 27,8 21,6 418,8 24 92 104,7 Tháng 10 23,8 28,8 21,0 187,3 14 87 170,6 Tháng 11 22,8 27,4 20,1 30,1 2 83 186,4 Tháng 12 22,2 28,1 18,9 0 0 79 285,2 Ngu n: Trung tâm khí tư ng th y văn t nh Đăk Nơng 1.1.1.3. Đi u ki n đ t đai Huy n cĩ t ng di n tích đ t t nhiên 71.889 ha, trong đĩ đ t lâm nghi p 44.655 ha (chi m 62,12% di n tích t nhiên), đ t s n xu t nơng nghi p 17.340 ha (chi m 24,12% t ng di n tích t nhiên c a huy n) trong đĩ di n tích cây cơng
- 6 nghi p ng n ngày 16.412 ha (ch y u là mía, bơng v i và các lo i đ u đ ) n m t p trung phía Tây c a huy n (xã Nam Dong, Ea Pơ, Đăk Rơng, Đăk Wil). Ph n l n di n tích đ t Cư Jút là đ t xám trên sa phi n th ch Acrisols, chi m kho ng 2/3 di n tích huy n, phân b phía Tây và Tây B c huy n, đây là lo i đ t b thối hố m nh, nhi u nơi đã b b c màu, xĩi mịn trơ đá g c bán phong hố, t ng đ t r t m ng, nghèo dinh dư ng. B ng 1.2: Phân lo i đ t thu c đ a ph n huy n Cư Jút Ký T l STT Tên đ t FAO/UNESCO DT (ha) hi u (%) 1 Đ t xám trên cát k t Plinthic Acrisols (Acp) Xa 2.298 3,2 2 Đ t xám trên sa th ch Haplic Acrisols (Ach) Fq 25.345 35,3 3 Đât xám trên phi n sét Ferralic Acrisols (ACf) Fs 21.700 30,2 4 Đ t nâu đ trên đá bazan Rhodic Ferralsols (FRr) Fk 9.696 13,5 5 Đ t nâu vàng trên bazan Xanthic Ferralsols Fu 1.868 2,6 6 Đ t đen Chromic Luvisols Rk 4.645 6,5 7 Đ t nâu th m trên đá b t Haplic Andosols Ru 5.168 7,2 8 Đ t d c t Distric Gleysols (GLd) D 937 1,3 Sơng, h 226 0,3 T ng c ng 71.889 100,0 Ngu n: Nghiên c u chuy n đ i cơ c u cây tr ng nơng nghi p huy n Cư Jút t nh Đăk Nơng [31] 1.1.2. Đi u ki n kinh t xã h i c a huy n Cư Jút Huy n Cư Jút cĩ thành ph n kinh t thu n nơng đang trong quá trình cơng nghi p hố, hi n đ i hố. Là m t huy n cĩ đi u ki n đ khai hoang, m r ng di n tích đ t nơng nghi p. Huy n Cư Jút cĩ đi u ki n đ a hình khá b ng ph ng, tài nguyên đ t đa d ng, khí h u phù h p cho vi c phát tri n các lo i cây nơng nghi p ng n và dài ngày, cĩ giá tr hàng hố như cà phê, cao su, ca cao, bơng v i, ngơ và các lo i cây h đ u. N m trên tuy n qu c l 14 t Đăk Lăk đi thành
- 7 ph H Chí Minh, huy n Cư Jút cĩ nhi u thu n l i cho vi c giao lưu, trao đ i hàng hố, chuy n giao các ti n b khoa h c cơng ngh . 1.1.2.1. Dân s và lao đ ng Tồn huy n cĩ 88.329 ngư i bao g m 17 dân t c cùng chung s ng: Kinh, Tày, Thái, Nùng, H’Mơng, Dao, Ê Đê và M’Nơng và các dân t c khác. Thành ph n nhi u đ ng bào dân t c nh hư ng r t l n đ n t p quán canh tác và phát tri n nơng nghi p t i huy n Cư Jút. Năm 2009 tồn huy n cĩ 56.924 ngư i trong đ tu i lao đ ng chi m 64,5% dân s . Trong đĩ s ngư i đang ho t đ ng trong các n n kinh t chi m 83,54%, ngành nơng lâm nghi p chi m m t t l cao nh t là 77,1%. 1.1.2.2. M t s ch tiêu v kinh t c a huy n Cư Jút * Ngành nơng nghi p M t s cây tr ng như: Cà phê, tiêu, cao su, ngơ, đ u nành, l c, bơng, mía v n là ưu th trên đ a bàn huy n. Đi u đĩ đã làm nh hư ng khơng nh t i ch s phát tri n chung ngành nơng nghi p, chuy n đ i cơ c u kinh t cũng di n ra ch m. Tr ng tr t v n là ngành s n xu t chính trong nơng nghi p chi m 83,97%. Chăn nuơi, cũng đã cĩ r t nhi u c g ng chi m 14,7% năm giá tr s n xu t nơng nghi p [46]. * Ngành lâm nghi p So v i các huy n khác trong t nh, Cư Jút là huy n cĩ đ che ph c a r ng tương đ i l n. Tuy nhiên xét v tr lư ng r ng thì r ng giàu Cư Jút chi m t l ít (22% di n tích r ng c a huy n). Giá tr s n xu t ngành lâm nghi p 19.192 tri u đ ng chi m 10,4% [46]. * Ngành thu s n Thu s n tuy chi m m t t l r t nh trong giá tr s n xu t ngành nơng lâm nghi p c a huy n. Năm 2009 giá tr s n xu t thu s n là 12.426 tri u đ ng chi m 2,8% [46].
- 8 * Ngành cơng nghi p Là huy n cĩ n n cơng nghi p phát tri n nh t t nh, Cư Jút cĩ vai trị r t quan tr ng trong vi c ch bi n các s n ph m nơng nghi p. Năm 2009 t ng giá tr s n xu t c a ngành là 692.465 tri u đ ng chi m 37,7% [46]. * Ngành d ch v Trong nh ng năm qua, giao lưu thương m i d ch v c a huy n ngày càng phát tri n. M ng lư i thương m i d ch v đư c phát tri n c v quy mơ l n lo i hình kinh doanh. Năm 2009 s cơ s kinh doanh 2.418 cơ s [46]. 1.2. Tình hình s d ng đ t và s n xu t nơng nghi p c a huy n Cư Jút 1.2.1. Hi n tr ng s d ng đ t nơng nghi p Theo s li u th ng kê đ t đai c a S Tài nguyên và Mơi trư ng năm 2009. Di n tích t nhiên tồn huy n là 72.029 ha, trong đĩ đ t nơng nghi p cĩ 24.325 ha (chi m 33.77% t ng di n tích t nhiên c a huy n), đ t lâm nghi p cĩ 39.452 ha (chi m 54.77% t ng di n tích t nhiên). V i qu đ t cịn khá l n, t o ti m năng to l n cho phát tri n nơng lâm nghi p c a đ a bàn huy n. Nên nơng nghi p trên đ a bàn huy n là m t ngành kinh t ch đ o, chi m t tr ng cao trong cơ c u n n kinh t . Đ c đi m n i b t c a ngành nơng nghi p huy n là di n tích đ t gieo tr ng ngày càng tăng và hình thành đư c các vùng chuyên canh, đ c bi t là di n tích cây cơng nghi p ng n ngày tăng m nh đ n năm 2009 cĩ 14.336 ha. Trong cơ c u kinh t nơng nghi p thì nhĩm cây này luơn chi m m t t tr ng l n. Riêng xã Ea Pơ di n tích đ t nơng nghi p là 5.538 ha (chi m 22,76% di n tích đ t nơng nghi p tồn huy n). Đ t tr ng màu và cây hàng năm khác cĩ 14.336 ha ch y u là các lo i cây cơng nghi p ng n ngày như bơng, ngơ, đ u nành , đ u ph ng và rau đ u. So v i tồn t nh thì di n tích cây hàng năm c a huy n Cư Jút chi m m t cơ c u l n nh t (chi m 68,93% di n tích đ t nơng nghi p tồn huy n Cư Jút). Di n tích đ t tr ng cây lâu năm hi n cĩ 7.329 ha chi m 30,12% di n tích đ t nơng nghi p c a tồn huy n.
- 9 Như v y các lo i cây tr ng ng n ngày như: ngơ, các lo i đ u, bơng là nhĩm cây ch l c chi m ph n l n di n tích đ t nơng nghi p trên đ a bàn huy n Cư Jút. B ng 1.3: Hi n tr ng s d ng đ t năm 2009 huy n Cư Jút (đvt: ha) Hi n tr ng Tồn huy n T ng di n tích 72.029 I. Đ t nơng nghi p 24.325 1. Cây hàng năm 16.965 + Cây lúa 2.629 + Ngơ, cây ng n ngày khác 14.336 2. Cây lâu năm 7.329 + Cây cơng nghi p lâu năm 6.576 + Cây ăn qu 640 + Cây khác 113 II. Đ t lâm nghi p cĩ r ng 39.452 III. Đ t chuyên dùng 4.450 IV. Đ t 968 V. Đ t chưa s d ng 2.861 Ngu n: Th ng kê di n tích đ t đai huy n Cư Jút năm 2009 (phịng Nơng nghi p – Đ a chính huy n Cư Jút)[23] 1.2.2. Hi n tr ng canh tác cây tr ng huy n Cư Jút Theo niên giám th ng kê huy n Cư Jút năm 2009 (b ng 1.4) thì cơ c u di n tích cây tr ng bao g m: cây hàng năm chi m 80,9%, cây lâu năm chi m 19,1%. Cây hàng năm bao g m lúa (8,3%), ngơ (18,6%), bơng (1,8%), l c (14,4 %), đ u nành (27,2%). Cây lâu năm bao g m: cà phê (4,0%), h tiêu (1,4%), cao su (5,4%) đi u (4,6%) và cây ăn qu (1,7%). Ngơ và đ u nành là cây tr ng chi m t tr ng l n và t p trung thành các vùng chuyên canh, cây bơng tuy chi m di n tích nh nhưng là cây tri n v ng nh t trong tồn t nh và cĩ ti m năng phát tri n.
- 10 B ng 1.4: Cơ c u di n tích cây tr ng huy n Cư Jút năm 2009 Cơ c u di n tích Di n tích (ha) T l (%) I. Cây hàng năm 30.990 80.9 1. Cây lương th c 10.330 27.0 Lúa 3.176 8.3 Ngơ 7.127 18.6 2. Cây cĩ b t 594 1.6 Khoai lang 93 0.2 S n 501 1.3 3. Cây cơng nghi p ng n ngày 16.785 43.8 Bơng 700 1.8 Mía 132 0.3 L c 5.513 14.4 Đ u nành 10.440 27.2 4. Cây hàng năm khác 3.308 8.6 II. Cây lâu năm 7.329 19.1 1. Cây cơng nghi p lâu năm 6.576 17.2 Cà phê 1.541 4.0 Cao su 2.078 5.4 H tiêu 550 1.4 Đi u 1.761 4.6 2. Ăn qu 640 1.7 3. Khác 68 0.2 Ngu n: Th ng kê di n tích đ t đai huy n Cư Jút năm 2009 (phịng Nơng nghi p – Đ a chính huy n Cư Jút)[23] Ngơ: Di n tích 7.127 ha chi m 18,6% trong cơ c u di n tích, năng su t ngơ đ t 63 t /ha, s n lư ng 44.907 t n.
- 11 Đ u nành: Di n tích 10.440 ha chi m 27,2% đ t s n lư ng 24.393 t n là vùng s n xu t t p trung l n nh t t nh chi m cơ c u quan tr ng trong nhĩm cây cơng nghi p ng n ngày. Bơng v i: là vùng s n xu t t p trung l n nh t t nh, là cây địi h i k thu t chăm sĩc cao, đ an tồn đ u tư th p hơn các cây khác. Do đĩ trong m t vài năm qua nơng dân cĩ xu hư ng chuy n sang tr ng đ u nành và l c. Năm 2009 di n tích ch cịn 700 ha, s n lư ng 1.205 t n. Trong nh ng năm t i huy n c n cĩ chính sách nh m duy trì di n tích bơng đ ph c v cho nhà máy cán bơng đ t t i huy n. 1.2.3. Đ nh hư ng phát tri n cây ngơ, đ u nành và bơng c a huy n Cư Jút B ng 1.5: Di n tích m t s cây hàng năm c a huy n Cư Jút (đvt:ha) Các lo i cây tr ng 2004 2005 2006 2007 2008 Bơng 3.640 1.260 650 392 300 Ngơ 2.199 4.004 4.185 4.847 5.703 Đ u nành 6.675 10.840 9.820 10.583 10.588 L c 1.853 3.358 4.355 5.421 5.490 T ng c ng 14.367 19.462 19.010 21.243 22.081 Ngu n: Niên giám th ng kê huy n Cư Jút, 2009[23] Cây ngơ Coi tr ng vi c t ch c s n xu t ngơ v i di n tích kho ng hơn 5.000ha [47], ch y u là ngơ lai thâm canh, tăng v đ cung c p ngu n nguyên li u cho nhà máy ch bi n th c ăn gia súc. Vùng ngơ t p trung xã Ea Pơ, Đăk Rơng, Đăk Win, Cư Knia. Ngơ ch y u tr ng v 1 đ v 2 chuy n sang tr ng bơng, l c, đ u nành. Cây đ u nành Đây là l lo i cây tr ng r t phù h p v i đ t đai, đi u ki n t nhiên các vùng Ea Pơ, Nam Dong, Đăk Rơng cũng là cây cĩ giá tr kinh t cao, cĩ th trư ng n đ nh. Vì v y huy n s phát tri n đ u nành theo hư ng chuyên canh,
- 12 xen canh, luân canh, đ m b o n đ nh di n tích kho ng l5.000ha di n tích gieo tr ng trong năm [47]. V cây bơng Đưa di n tích tr ng bơng lên 2.000ha vào năm 2012, chi m kho ng 65% v di n tích và kho ng 70% s n lư ng bơng c a tồn t nh. Vùng bơng tr ng đi m các xã Ea Pơ, Nam Dong, Đăk Rơng, thích h p trên đ t đen, trên s n ph m b i t đ t bazan, đ t nâu đ bazan t ng m ng. Như v y chúng ta th y cây ngơ, đ u nành, bơng v i là nh ng cây tr ng ch l c, cĩ đ nh hư ng phát tri n trên đ a bàn huy n. Vì v y r t c n nh ng gi i pháp đ ng b đ phát tri n m t cách b n v ng, trong đĩ vi c tìm ra qui trình k thu t phân bĩn cân đ i, h p lý là m t trong nh ng bi n pháp quan tr ng gĩp ph n nâng cao năng su t và hi u qu kinh t c a cây tr ng đ đ m b o cho vi c phát tri n nơng nghi p b n v ng c a huy n. 1.3. Tình hình chung v s n xu t và phân bĩn cho cây ngơ, cây đ u nành và cây bơng 1.3.1. Tình hình chung v s n xu t và phân bĩn cho cây ngơ 1.3.1.1. Tình hình chung v s n xu t ngơ Trên th gi i, ngơ là m t trong nh ng lo i cây lương th c quan tr ng trong n n kinh t , đ ng v trí th ba v di n tích, th hai v s n lư ng và th nh t v năng su t. Hi n nay, trên th gi i cĩ kho ng 75 nư c tr ng ngơ, bao g m c các nư c phát tri n và đang phát tri n, m i nư c tr ng ít nh t 100.000 ha. Kho ng 2/3 di n tích ngơ t p trung các nư c đang phát tri n và 1/3 di n tích các nư c phát tri n, tuy nhiên 2/3 s n lư ng ngơ l i t p trung các nư c phát tri n. Nh ng nư c s n xu t ngơ hàng đ u th gi i là M , Trung Qu c, Brazil, Mexico Trong nh ng năm g n đây, nh s d ng nh ng gi ng ngơ lai m i nên di n tích, năng su t và s n lư ng ngơ c a Vi t Nam đã tăng lên nhanh chĩng và đ t đ nh cao vào năm 2005. Theo GS.TS Tr n H ng Uy và các c ng s , 2001 [44],
- 13 năm 2005 di n tích ngơ c nư c đ t 1.039 nghìn ha, năng su t đ t 35,5 t /ha và s n lư ng đ t 3,69 tri u t n, t đĩ đã làm thay đ i t tr ng ngơ trong cơ c u s n lư ng lương th c t 5,7% năm 2000 lên đ n 9,0% năm 2005. Hi n nay, c nư c đã hình thành 8 vùng s n xu t ngơ. Trong đĩ 5 vùng cĩ di n tích l n nh t c nư c là Tây Nguyên (chi m 21,8%), Đơng B c (21,09%), Tây B c (15,35%), B c Trung B (14,36%) và Đơng Nam B (12,11%). T ng di n tích 5 vùng này chi m 84,71% di n tích c nư c, cịn l i là đ ng b ng sơng H ng (7,69%), Duyên H i Nam Trung B (4,14%) và đ ng b ng sơng C u Long (3,47%). S n xu t ngơ Vi t Nam theo k ho ch c a B Nơng nghi p và Phát tri n nơng thơn là ph n đ u đ n năm 2010, s n lư ng ngơ đ t 6 7 tri u t n/năm (GS.TS Tr n H ng Uy và các c ng s , 2001) [44]. Đ đ t đư c m c tiêu, chúng ta c n cĩ nh ng gi i pháp như qui ho ch, gi ng, phân bĩn thích h p. B ng 1.6: Di n tích, năng su t và s n lư ng ngơ Vi t Nam (1998 2006) Năm Di n tích (1.000 ha) Năng su t (t /ha) S n lư ng (1.000 t n) 1998 649,7 24,8 1.612,0 1999 691,8 25,3 1.753,1 2000 730,2 27,5 2.005,9 2001 729,5 29,6 2.161,7 2002 816,0 30,8 2.511,2 2003 912,7 34,4 3.136,3 2004 991,1 34,6 3.430,9 2005 1.043,3 36,0 3.756,3 2006 1.031,6 37,0 3.800,0 Ngu n: Niên giám th ng kê,2006 [22] Tây Nguyên trong nh ng năm g n đây nơng dân ch y u s d ng gi ng ngơ lai v i ti m năng cho năng su t cao nhưng địi h i m c đ u tư phân bĩn tương đ i l n (b ng 1.7).
- 14 B ng 1.7: M t s gi ng ngơ lai đư c s d ng ph bi n Tây Nguyên Th i gian Ti m năng Đ xu t Gi ng lai Ngu n g c sinh trư ng năng su t phân bĩn (ngày) (t n/ha) (N, P 205, K 20) LVN10 Vi t Nam 110 115 10 12 185 100 – 60 CP888, 989 Thái Lan 110 115 8 12 185 72 – 60 Bioseed n Đ 95 – 100 10 12 185 75 – 90 NK54, 67 M 95 – 100 8 10 185 90 – 90 G49 Th y S 90 – 95 8 10 200 90 – 90 Ngu n: T p chí C ng thơng tin thương hi u vùng mi n, B Nơng nghi p và Phát tri n nơng thơn, 2008 T i Cư Jút di n tích cây ngơ hàng năm khơng ng ng tăng nhanh, theo s li u b ng 1.5 và 1.4 thì năm 2004 di n tích là 2.199 ha năm 2008 là 5.703 ha và đ n 2009 đã là 7.127 ha. Như v y trong 5 năm di n tích ngơ đã tăng 324% đã chi m 18,6% trong cơ c u các lo i cây tr ng c a tồn huy n và chi m 23% cơ c u các lo i cây tr ng hàng năm. V i s li u trên đã cho chúng ta th y ngơ là m t trong nh ng cây tr ng ng n ngày ch l c c a vùng Cư Jút vì v y đ phát tri n cây ngơ m t cách b n v ng trên đ a bàn huy n c n cĩ nh ng gi i pháp qu n lý thích h p. M t trong nh ng gi i pháp đĩ là ch đ dinh dư ng và gi cho đư c đ phì c a đ t canh tác mà bĩn phân h u cơ vi sinh là m t trong nh ng nhu c u thi t y u, khơng th thi u đư c c a n n s n xu t nơng nghi p hi n nay. 1.3.1.2. Phân bĩn cho cây ngơ Cây ngơ là cây cĩ ti m năng năng su t to l n. Trong các bi n pháp thâm canh năng su t ngơ phân bĩn gi vai trị quan tr ng nh t. Theo Berzenyi. Z, Gyorffy. B.(Berenyi và CS,1996) [52] thì phân bĩn nh hư ng t i 30,7 % năng su t ngơ cịn các y u t khác như m t đ cây, phịng tr c d i, đ t tr ng cĩ nh hư ng ít hơn. Theo k t qu nghiên c u cho th y đ t o ra 10 t n ngơ h t/ha, cây ngơ l y đi m t lư ng dinh dư ng như b ng 1.8.
- 15 Theo De.Geus, 1973 trong trư ng h p khơng bĩn đ m năng su t ngơ ch đ t 1.192 kg/ha, khi bĩn đ m (N) năng su t tăng 7.338kg/ha [57]. Theo Uhart và Andrade (1995) thi u đ m làm ch m sinh trư ng c a c hai giai đo n sinh trư ng dinh dư ng và sinh trư ng sinh th c [77]. B ng 1.8: Lư ng dinh dư ng cây hút đ t và phân bĩn (kg/ha) Năng su t Ch tiêu N P2O5 K2O Mg S % ch t khơ H t (10t n) 190 78 54 18 16 9.769 52,0 Thân lá cùi 79 33 215 38 18 8.955 48,0 T ng s 269 111 269 56 34 18.724 100,0 Ngu n: Ngơ H u Tình, 1997 [35] K t qu nghiên c u cho th y đ phân đ m phát huy hi u l c ph i bĩn cân đ i v i các nguyên t lân (P 2O5) và kali (K 2O), kali là nguyên t đư c x p th hai sau đ m (N). Khi thi u kali b p ngơ s nh , cây d đ , mép và ph n cu i c a cu n lá cĩ màu vàng ho c vàng th m. Lân là nguyên t quan tr ng th ba đ ng sau đ m và kali. Lân cĩ tác d ng giúp cho ngơ tăng kh năng ch ng ch u v i ngo i c nh. Thi u lân quá trình hình thành b r kém, phân hố các cơ quan c a ngơ b nh hư ng, làm cho b p bé, bơng c nh , ít hoa. Nghiên c u đánh giá sinh trư ng c a ngơ và năng su t khi ph i h p phân h u cơ các m c: 1.500, 3.000 và 4.500 kg/ha v i phân vơ cơ các m c: 0, 30, 60, 90, 120 và 150 kg/ha. K t qu cho th y t t c các thơng s v cây ngơ đ u cĩ tương quan cĩ ý nghĩa v i s ph i h p gi a phân h u cơ và phân đ m. Các đ c đi m như chi u cao cây, đư ng kính thân và năng su t cao nh t khi bĩn 120 kgN và 3.000 kg phân h u cơ. Như v y cĩ th th y khi bĩn ph i h p phân h u cơ và phân vơ cơ đ c bi t là đ m m t t l nh t đ nh làm tăng kh năng sinh trư ng phát tri n c a ngơ.
- 16 1.3.1.3. Qui trình bĩn phân cho cây ngơ Lư ng phân bĩn cho 1 ha tùy theo lo i đ t, n u đ t đư c phân lo i t trung bình đ n t t, lư ng phân bĩn theo qui trình c a nhà s n xu t gi ng Bioseed 9698 khuy n cáo t i vùng nghiên c u như sau: Phân chu ng 5 l0 t n, Urea 300 kg, Super lân: 400 kg, Kali Clorua: 150 kg. Các l n bĩn như sau Bĩn lĩt: Tồn b phân chu ng và phân lân. Bĩn thúc: + L n 1 (8 10 NSG): Bĩn 1/3 urê và 1/3 kg kali. + L n 2 (22 25 NSG): Bĩn 1/3 urê và 1/3 kg kali + L n 3 ( 40 45 NSG): Bĩn 1/3 urê và 1/3 kg kali. 1.3.2. Tình hình chung v s n xu t và phân bĩn cho cây đ u nành 1.3.2.1. Tình hình chung v s n xu t đ u nành B t ngu n t vùng đơng B c Trung Qu c, ngày nay đ u nành đư c tr ng r ng rãi t b c vĩ tuy n 48 đ n nam vĩ tuy n 30. S n xu t đ u nành đã đư c gia tăng m nh m và sau chi n tranh th gi i th hai nĩ đã nhanh chĩng chi m lĩnh nh ng đ a bàn s n xu t m i và ngày nay đ u nành đã cĩ m t kh p các l c đ a. Năng su t, s n lư ng c a đ u nành ngày càng gia tăng. B ng 1.9: Di n tích, năng su t và s n lư ng đ u nành th gi i năm 2000 2008 Năm Di n tích (ha) Năng su t (t /ha) S n lư ng (t n) 2002 78.962.290 23,008 181.679.597 2003 83.663.393 22,789 190.661.011 2004 91.602.610 22,437 205.529.570 2005 92.506.171 23,165 214.291.719 2006 95.248.048 22,924 218.355.271 2007 90.111.139 24,363 219.545.479 2008 96.870.395 23,841 230.952.636 Ngu n: [78]
- 17 Vi t Nam, cây đ u nành đã cĩ t lâu và đư c gieo tr ng nhi u vùng trong c nư c. Tuy nhiên, do nhu c u s d ng ngày càng cao, nhi u năm qua nư c ta đã ph i nh p kh u đ u nành v i s lư ng l n, năm sau cao hơn năm trư c. Theo C c chăn nuơi năm 2006, ch riêng ngành chăn nuơi đã ph i nh p 1,5 tri u t n khơ d u đ u nành (tương đương 2,0 tri u t n đ u nành h t) (Ngu n ) [79]. Đánh giá v tình hình s n xu t và phát tri n cây đ u nành trong nư c th i gian qua, theo Niên giám th ng kê 2008 cho th y năm 2000 di n tích tr ng đ u nành là 124,1 nghìn ha, năng su t bình quân đ t 12,0 t /ha và s n lư ng đ t đư c là 149,3 nghìn t n, đ n năm 2005 di n tích tăng lên 204,1 nghìn ha và năng su t bình quân đ t đư c là 14,3 t /ha (năng su t cao nh t trong kh i ASEAN và b ng 66,5% so v i năng su t bình quân c a th gi i) ( Ngu n ) [79], s n lư ng đ t đư c là 292,7 nghìn t n. Như v y sau 5 năm, di n tích đ u nành c nư c đã tăng 80 nghìn ha (tăng 64,5%), năng su t bình quân tăng 2,3 t /ha (tăng 19,2%) và s n lư ng tăng 143,4 nghìn t n (g n g p 2 l n). Đi u đĩ cho th y khoa h c cơng ngh m i v gi ng và k thu t canh tác đ i v i cây đ u nành c a nư c ta đã cĩ nh hư ng l n đ n s n xu t. Tuy v y, s n lư ng đ u nành trong nư c cũng m i ch đáp ng đ cho kho ng 15%. T i Cư Jút, đ u nành là m t lo i cây tr ng r t phù h p v i đ t đai, đi u ki n t nhiên đ c bi t là các xã như Ea Pơ, Nam Dong, Đăk Rơng .cũng là cây cĩ giá tr kinh t cao, cĩ th trư ng n đ nh. V i th c t này huy n s đ nh hư ng đ phát tri n đ u nành theo hư ng chuyên canh, xen canh, luân canh, đ m b o n đ nh di n tích kho ng l5.000ha di n tích gieo tr ng trong năm. M t s gi ng hay đư c s d ng t i Cư Jút như [45] Gi ng MTD 176: Th i gian sinh trư ng: 80 90 ngày. Chi u cao cây: 45 50 cm, c ng cây, ít đ ngã. H t màu vàng, kh i lư ng 1.000 h t t 120 140 g.
- 18 Năng su t trung bình 150 – 200kg/sào. Thích h p v i v Thu đơng (v 2). Gi ng HL2 Th i gian sinh trư ng 85 90 ngày. Chi u cao cây 40 50 cm, c ng cây, ít đ ngã. Lá nh , tán g n, thích h p v i tr ng xen. Qu t p trung trên thân chính, v qu màu xám đen, t l qu 3 4 h t cao H t màu vàng bĩng, r n h t màu h ng, kh i lư ng 1000 h t 130 140 g. Năng su t trung bình 120 – 160 kg/sào v Thu đơng (v 2). Tr ng đư c 3 v : Hè thu, thu đơng, đơng xuân. M c đ nhi m sâu b nh h i: Trung bình. Gi ng Đ u nành hoa tr ng (gi ng đ a phương) Th i gian sinh trư ng 85 90 ngày. Chi u cao cây 40 50 cm. H t vàng bĩng, r n h t màu h ng, kh i lư ng 1000 h t: 120 140 g. Năng su t 140 200 kg/1000m 2 Ít nhi m b nh xo n lá, th i trái, nhi m b nh g s t m c trung bình. Tr ng đư c các v trong năm. 1.3.2.2. Phân bĩn cho cây đ u nành T trư c đ n nay ngư i ta quan ni m đ u nành là m t cây tr ng khơng m n c m v i phân bĩn ho c r t ch m. Nhưng g n đây khoa h c đã ch ng minh r ng cây đ u nành cĩ kh năng c đ nh đ m nhưng khơng đ đ cung c p cho cây đ đ m b o cho cây sinh trư ng và phát tri n cho năng su t cao như mong mu n thì ph i bĩn phân cho đ u nành. Ngư i ta ch ng minh r ng mu n đ t năng su t 4 t n/ha thì ph i bĩn: N: 538 kg Mg: 39 kg Zn: 0,2 kg P: 39 kg S: 20 kg Ca: 0,1 kg K: 123 kg Fe: 1,9 kg Bo: 0,1 kg
- 19 1.3.2.3. Qui trình bĩn phân cho cây đ u nành Theo khuy n cáo c a các nhà cung c p gi ng đ u nành trên đ a bàn nghiên c u thì m c c th như sau: Phân chu ng 5 t n, Urea 70 kg, Lân Văn đi n 300 kg, Kali Clorua: 100 kg. T l N.P.K nguyên ch t: 32 45 60 Các l n bĩn như sau: Bĩn lĩt: Tồn b phân chu ng và phân lân. Bĩn thúc: + L n 1 (8 10 NSG): Bĩn 1/2 urê và 1/2 kg kali + L n 2 (20 22 NSG): Bĩn 1/2 urê và 1/2 kg kali 1.3.3. Tình hình chung v s n xu t và phân bĩn cho cây bơng v i 1.3.3.1. Tình hình chung v s n xu t bơng v i Trên th gi i cĩ kho ng 80 nư c tr ng bơng, v i s n lư ng kho ng 20 25 tri u t n bơng xơ/năm tương đương 55 70 tri u t n bơng h t [34]. Hi n nay, ngành d t may tiêu th kho ng 25 tri u t n bơng xơ, nhu c u bơng xơ c a ngành d t năm sau tăng hơn năm trư c kho ng 200.000 300.000 t n (www.vinatex.com.vn ) [80] Vi t Nam, bơng là cây tr ng truy n th ng và ngh tr ng bơng Vi t Nam đã cĩ trên 2.000 năm v i ch ng bơng c châu Á là cây b n đ a m c t nhiên vùng đ i núi phía B c (Hồng Đ c Phương, 1983) [32], (Nguy n Th Nhã và ctv, 1996) [28]. Cu i th k 19 nư c ta đã t túc đư c hồn tồn v bơng và các lo i v i s i đ may m c. Dư i th i Pháp thu c, di n tích đã đư c m r ng v i gi ng bơng Lu i và bơng H i Đ o, nhưng năng su t th p vì chưa cĩ nh ng hi u bi t c n thi t v vi c phát tri n bơng trong đi u ki n nhi t đ i ho c chưa m nh d n đ u tư khoa h c k thu t (Vũ Cơng H u, 1971) [14]. Trong nh ng năm g n đây, nh cĩ s quan tâm đúng m c c a nhà nư c cùng nhi u thành t u khoa h c n i b t v gi ng, b o v th c v t (Nguy n Thơ, Nguy n H u Bình, 1996) [41], chuy n đ i th i v tr ng bơng t mùa khơ sang mùa mưa, đ c bi t là đã áp d ng thành cơng vi c qu n lý d ch h i t ng h p trên cây bơng nên di n tích đã tăng lên và đ t trung bình trên 25.000 ha/năm.
- 20 Cây bơng v i đư c đưa vào tr ng Cư Jút t năm 1993, qua hơn 17 năm t ch c s n xu t đã kh ng đ nh Cư Jút là huy n cĩ ti m năng trong vi c phát tri n cây bơng. Vì v y r t nhi u bi n pháp đã đư c Cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên đ u tư vào vùng bơng này như: th i v , gi ng, m t đ , ch đ phân bĩn nh m m c đích nâng cao năng su t, nâng cao hi u qu kinh t , tăng kh năng c nh tranh c a cây bơng so v i m t s cây tr ng khác cùng v , trong đĩ cĩ bi n pháp đưa phân h u cơ vi sinh HUCO vào bĩn lĩt cho cây bơng đ c i t o đ t, giúp cây bơng sinh trư ng phát tri n t t nâng cao năng su t. T o đi u ki n cho bà con nơng dân cĩ thu nh p cao, nâng cao hi u qu kinh t c a vi c tr ng bơng. B ng 1.10: K t qu s n xu t bơng c a Cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên trên các huy n c a 2 t nh Đăk Lăk và Đăk Nơng Đvt: di n tích (ha), năng su t (t /ha) Năm 2007 Năm 2008 Năm 2009 Năm 2010 STT Đ a phương DT NS DT NS DT NS DT NS Đăk Lăk 787 9,3 131 5,4 767 8,5 1.400 11,7 1 CưM'Gar 80 6,4 9 5,5 100 7,6 420 11,9 2 Buơn đơn 400 8,1 23 6,2 280 6,9 430 11,9 3 Easúp 245 11,8 60 8,3 280 8,4 350 11,6 4 Krơng Ana 62 8,3 39 0,3 107 4,5 200 11,0 Đăk Nơng 697 14,1 82,5 15,7 1.235 9,8 1.800 14,6 1 Cư Jút 392 18,7 42 17,5 530 15,1 850 16,0 2 Đăk Mil 280 8,1 40 14 570 7,1 770 14,0 3 Krơng Nơ 25 7,8 0,5 3 135 3,9 180 10,5 C ng 1.484 11,6 213,5 9,4 2.002 9,3 3.200 13,3 Ngu n: Cty c ph n bơng Tây Nguyên B ng 1.10 đã cho th y Cư Jút là vùng đ t cĩ ti m năng cho năng su t cao nh t trong 2 t nh Đăk Lăk và Đăk Nơng. Ngồi ra huy n Cư Jút là cĩ di n tích
- 21 bơng l n nh t trong các huy n tr ng bơng c a t nh Đăk Nơng và đã cĩ năm di n tích bơng huy n đ t hơn 3.500ha, s n lư ng trên 5.000 t n. 1.3.3.2. Phân bĩn cho cây bơng v i Phân bĩn là m t trong nh ng đi u ki n ngo i c nh nh hư ng đ n sinh trư ng và phát tri n c a cây bơng. Theo Lý Văn Bính và Phan Đ i L c (1991) cho bi t, giai đo n cây cĩ t 5 đ n 12 lá n u đư c bĩn đ m đ y đ thì cư ng đ quang h p tăng hơn so v i cây khơng bĩn t 30% đ n 780% [2]. K t qu cơng b c a Vi n nghiên c u bơng liên bang Nga, n u khơng bĩn phân liên t c trong 25 năm năng su t ch đ t 15 t /ha so v i 35,8 t /ha khi lư ng phân cung c p hàng năm là 150 kg N, 100 kg P 2O5, và 50 kg K 2O. Nghiên c u Đ nh Tư ng cũng cho k t qu tương t , năng su t nh ng ru ng khơng bĩn phân ch đ t 6,8 t /ha, khi bĩn 70 kg N, 70 kg P 2O5 và 70 kg K 2O/ha năng su t cao hơn hai l n (Vũ Cơng H u, 1978) [15]. Nghiên c u đi u ki n tr ng bơng nh nư c tr i c a (John và ctv, 1990) [61] phân bĩn cĩ nh hư ng đ n năng su t và các y u t c u thành năng su t nhưng khơng nh hư ng đ n ch t lư ng bơng. M t nghiên c u khác c a (Jackson và Tilt, 1968) [60] cho th y, phân đ m làm tăng chi u dài s i, các ch tiêu khác ít ho c khơng ch u nh hư ng c a phân đ m. Nghiên c u c a (Shanmugam và ctv, 1972) cho th y, bĩn phân Urea cho bơng b ng cách phun qua lá đã làm tăng năng su t bơng h t t 17 21% so v i bĩn phân qua đ t. Bĩn phân đ m qua lá làm tăng s qu trên cây, tăng kh i lư ng qu so v i đ i ch ng [73]. Dùng DAP 2% phun cho bơng vào th i kỳ hình thành n và th i kỳ 50% s cây cĩ hoa n đã cĩ tác d ng tăng năng su t 21,82% so v i đ i ch ng khơng phun (Mannikar và ctv, 1990) [66]. Nghiên c u v li u lư ng đ m đ n năng su t bơng 3 năm liên t c (Mcconnell và ctv, 1992) [68] nh n th y, chi u cao cây tăng khi lư ng đ m tăng. T l bơng thu ho ch l n th nh t gi m khi bĩn đ m tăng và năng su t bơng xơ đ t cao nh t khi bĩn 140 kg N/ha.
- 22 Theo (Boquet, 1989) [53] thì đ m cĩ tác d ng làm tăng t ng s qu . Trên th gi i, li u lư ng phân bĩn cho bơng thư ng bi n đ ng r t l n t 20 300 kg N/ha (Makram. E.A. và ctv, 1994) [63]. Theo (Moore và ctv, 1990) [69] lư ng đ m bĩn cho bơng thích h p là 125 kg N/ha, m c đ m này năng su t bơng h t đ t 44 t /ha. Theo (David và Guthrie, 1989), lư ng đ m cho năng su t bơng cao nh t là 135 kg N/ha, bĩn đ m cho bơng làm tăng chi u cao cây, t ng s đ t trên thân chính, s cành qu trên cây [56]. V i m c bĩn t 10 đ n 30 kg P 2O5/ha cho năng su t bơng sai khác khơng đáng k so v i đ i ch ng khơng bĩn (Akabari và ctv, 1987) [50]. Theo (Malik và Makhdum, 1990) nghiên c u trên gi ng B 557 t i 3 đ a đi m khác nhau cho th y, năng su t bơng tương đ ng gi a các m c bĩn lân. S hút lân đ i v i cây bơng m i vùng là khác nhau và bi n đ ng t 4,18 đ n 14,69 kg P 2O5 /ha. Nh ng nơi cĩ hàm lư ng lân trong đ t vư t quá 8 mg/1 kg đ t thì ph n ng c a vi c bĩn lân khơng gi ng nhau [64]. T t c các cơng th c bĩn lân khơng nh hư ng đ n ch t lư ng xơ bơng (Malik M.N.A. và ctv, 1992) [65]. Tursunova và ctv (1996) [76] khi nghiên c u v hi u qu c a phân kali các tác gi cho th y, khi đ t thi u kali thì lư ng bĩn kali càng cao cho năng su t bơng xơ càng tăng. Nghiên c u trên các gi ng chín s m, (Matocha và ctv, 1994) [67] nh n th y, bĩn hay phun kali đã làm tăng năng su t bơng xơ đư c th hi n s tăng kích thư c qu và s qu /cây. Nh ng thí nghi m đ ng ru ng đã ch ra r ng bĩn kali làm tăng c chi u dài xơ và s phát tri n c a vách t bào (Bennett O.L. và ctv, 1965) [51]. Tuy nhiên, theo Nelson (1949) [70] khi tăng lư ng kali thì ch nh hư ng nh đ n hai ch tiêu trên. Vi t Nam, các k t qu nghiên c u c a Vi n nghiên c u và phát tri n cây bơng đã k t lu n, t l phân N:P 2O5:K 2O bĩn cho bơng thích h p trên các vùng sinh thái là 2:1:1 (Nguy n H u Bình, Lê Quang Quy n và các tác gi , 2001) [4]. K t lu n này đã đư c các tác gi [6], [18], [27], [38] s d ng đ nghiên c u v li u
- 23 lư ng phân bĩn cho các gi ng L18, VN20 và VN15 t i nhi u vùng sinh thái khác nhau như Sơn La, Đ ng Nai, Ninh Thu n và Đăk Lăk (cũ). Qua các k t qu nghiên c u trên cho th y, li u lư ng phân bĩn cho bơng cĩ s khác bi t khá l n m i vùng và m i gi ng. Bên c nh đĩ t l 2:1,5:1,5 này đã và đang đư c khuy n cáo s d ng trong s n xu t bơng hi n nay. T k t qu nghiên c u nhi u năm c a Vi n nghiên c u cây bơng và cây cĩ s i cho th y, vi c bĩn phân lĩt cho bơng đĩng vai trị quan tr ng và đã tr thành ti n b k thu t đư c áp d ng trong s n xu t. nh ng ru ng mà v 1 tr ng ngơ thì bi n pháp bĩn phân lĩt là c n thi t đ cây bơng cĩ th m c và sinh trư ng t t ngay t th i kỳ đ u. Nghiên c u v th i kỳ bĩn phân cho bơng (Vũ Cơng H u, 1978) [15] nh n th y, bĩn 25% lư ng đ m trư c gieo, 50% vào giai đo n ra n và 25% th i kỳ ra hoa cho năng su t cao nh t. So v i các lo i phân khống khác, phân lân ít b r a trơi nên thư ng đư c bĩn tồn b ho c ph n l n trư c khi gieo. Tìm hi u li u lư ng và th i kỳ bĩn lân khác nhau (Suryavanshi, 1993) [74] nh n th y, bĩn tồn b lư ng lân vào th i kỳ gieo làm tăng năng su t bơng. Vi t Nam các nghiên c u [11], [30], [41] cho th y, vi c bĩn phân ph thu c vào t ng vùng, t ng gi ng v i m c phân t i thi u (90 kg N, 60 kg P 2O5, 60 kg K2O)/ha cho 3 l n bĩn/v và thư ng k t thúc bĩn giai đo n t 55 75 ngày sau gieo hay trư c khi cây n hoa. Các nghiên c u v nh hư ng c a các lo i phân h u cơ trên cây bơng cịn r t h n ch . Trong nh ng năm g n đây ngành bơng đã cĩ ch trương đưa phân h u cơ vi sinh k t h p v i n n phân vơ cơ vào qui trình s n xu t bơng đ c i t o đ t, giúp cây bơng sinh trư ng phát tri n t t, tăng kh năng ch u h n vào cu i v , tăng năng su t bơng. Vì v y vi c nghiên c u nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng và phát tri n c a cây bơng s làm cơ s cho vi c đưa phân h u cơ vi sinh HUCO vào s n xu t trong di n r ng nh ng năm ti p theo c a Cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên và các đơn v khác trong ngành bơng.
- 24 1.3.3.3. Qui trình bĩn phân cho cây bơng v i Theo qui trình s n xu t bơng c a Cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên năm 2009 [11] thì lư ng phân bĩn và th i gian bĩn c th như sau: Lư ng phân bĩn cho 1 ha: 90kg N, 60kg P2O5, 60kg K 2O. Thư ng khuy n cáo s d ng các lo i phân trên 1ha: NPK Vi t Nh t 16.16.8.13S (250kg), phân SA (250kg), phân lân Văn đi n (150kg), Kali (70kg) Chia ra các l n bĩn như sau: Bĩn lĩt: tồn b phân lân Bĩn thúc l n 1: 50% lư ng phân đ m và phân kali, bĩn sau khi gieo 30 35 ngày, lúc cây bơng đã cĩ 50% s cây trên ru ng cĩ n . N u khơng k p bĩn lĩt thì t p trung lư ng phân bĩn lĩt vào bĩn thúc l n 1. Bĩn thúc l n 2: bĩn h t lư ng phân cịn l i, bĩn sau khi gieo 50 55 ngày, lúc cây bơng cĩ n r , ch m cĩ hoa. Đ i v i ru ng bơng thâm canh nh m đ t năng su t trên 20 t /ha c n b sung dinh dư ng b ng cách bĩn thúc l n 3 khi ru ng bơng ra hoa r (75 80 ngày sau gieo) b ng 50 kg phân urê và 30 kg kali ho c phun 5 6 kg phân bĩn lá như KNO 3 /ha/l n (phun 2 l n/v ) đ tăng kh năng đ u qu cho cây. 1.4.Tình hình nghiên c u và s n xu t phân bĩn h u cơ vi sinh 1.4.1.Nghiên c u trong nư c Nh m m c tiêu phát tri n nơng nghi p sinh thái b n v ng và ng d ng cơng ngh sinh h c vào nơng nghi p, trong nh ng năm g n đây Vi t Nam cĩ khá nhi u nghiên c u v Azotobacter làm phân sinh h c. Ph m Bích Hiên và c ng s (2003) [16] đã nghiên c u 10 ch ng Azotobacter c a Vi t Nam và nh n th y r ng ngồi kh năng c đ nh N chúng cịn cĩ kh năng sinh t ng h p ch t kích thích sinh trư ng IAA. Nhi t đ thích h p c a các ch ng này là 25 30 0C, pH thích nghi r ng t 5,5 8,0. Ph m Th Ng c Lan (1999) [20] đã phân l p đư c 37 ch ng Azotobacter trên đ t gị đ i vùng Th a Thiên Hu . Nhĩm nghiên c u cũng tuy n ch n đư c hai ch ng cĩ kh năng kháng kháng sinh, t n t i đư c
- 25 pH ki m (pH=8). K t qu th nghi m gây nhi m cây gi ng keo tai tư ng trong vư n ươm đã làm tăng t l s ng, sinh kh i, chi u cao cây và hàm lư ng N trong lá cũng cao hơn so v i đ i ch ng. Nguy n Th Phương Chi (1999) [8] nghiên c u bĩn th nghi m ch ng c đ nh N t do Azotobacter và ch ng phân gi i phosphate Archomobacter , Pseudomonas aeruginosa . K t qu cho th y ch ph m sinh h c làm tăng sinh trư ng chi u cao m 7,47 16,93%, và năng su t lúa tăng t 13,39 – 55,85%. Vũ Thúy Nga, Nguy n Ng c Quyên (2003) [25] nghiên c u kh năng sinh t ng h p IAA và phân gi i phosphate khĩ tan c a vi khu n Bradyrhizobium. K t qu cho th y nhi u ch ng cĩ kh năng t ng h p 20 100 microgam/ml mơi trư ng nuơi c y. Ph m Th Ng c Lan, Trương Văn Lung (2003) [21] nghiên c u s d ng các ch ng n m s i Aspergillus ficum và Penicillum corylophyllum cĩ kh năng hịa tan phosphate th nghi m trên lúa Khang Dân. K t qu cho th y các ch ng này làm tăng hàm lư ng P, N trong lá lúa t 15 30% so v i đ i ch ng. Lâm Minh Tú, Tr n Văn Tuân (2003) [37] nghiên c u s n xu t m t s phân bĩn đơn ch ng, đa ch ng cho cây tr ng. Các ch ng s d ng trong nghiên c u là Azotobacter bejerinski, Azotobacter vinelandii, Bacillus subtilis, Bacillus polymyxa. Th nghi m trên khoai tây làm tăng năng su t t 100 300% so v i đ i ch ng. Ph m Văn To n (1999) [36] s d ng phân bĩn sinh h c gi m đư c 20% phân bĩn vơ cơ N, P, K nhưng năng su t khoai tây v n tăng so v i đ i ch ng 15 50%, cà chua tăng 12 34%, l c tăng 30% và gi m đáng k b nh héo xanh. Nguy n Ng c Dũng, H Th Kim Anh (1999) nghiên c u nh hư ng c a các ch ng c đ nh N trong r lúa đ n sinh trư ng c a m m lúa CR 203. Nhĩm tác gi đã phân l p đư c 78 ch ng c ng sinh v i r lúa. Các ch ng này cĩ đ c đi m c a chi Azospirillum. Các ch ng này kích thích s n y m m và r c a lúa CR 203. Nguy n Kim Vũ (1999) [49] nghiên c u các đi u ki n đ lưu gi các ch ng c đ nh Nitơ.
- 26 Ph m Thanh Hà (1999) [13] nghiên c u nh hư ng c a các ngu n Nitơ khác nhau đ n kh năng hịa tan phosphate c a hai ch ng n m s i Aspergillus awamori MN1 và Penicillum cyaneofulvum ĐT1. 1.4.2.Nghiên c u ngồi nư c Nghiên c u và ng d ng phân bĩn vi sinh cho cây tr ng đã đư c ng d ng nhi u nư c trên th gi i như Trung Qu c, Brazil, n Đ , Canada. Hi u qu c a vi c nhi m ch ph m Azotobacter sp cho đ t và h t gi ng, cây con đã đư c ch ng minh trên các thí nghi m đ ng ru ng. Theo nghiên c u c a (Puneet, 1998) [71] cho th y vi c nhi m Azotobacter sp kích thích n y m m c a h t, kích thích ra r và sinh trư ng, năng su t lúa mỳ, ngơ tăng 10 15% so v i đ i ch ng. T ng k t các k t qu nghiên c u c a Nh t B n, Hoa Kỳ, Trung Qu c, n Đ cho th y s d ng ch ph m Azotobacter cĩ th cung c p cho cây tr ng t 30 60 kg N/ha/năm và t ng lư ng N do vi sinh v t t ng h p trên hành tinh cĩ th đ t đ n 240 tri u t n/năm. Vi khu n c đ nh N t do Azotobacter cịn cĩ kh năng t ng h p B1, giberellin, cytokinin kích thích tăng trư ng cây tr ng. Bagyaraj và Menger (1978) [55] đã nghiên c u tương tác gi a Azotobacter chroococcum và các vi sinh v t vùng r và sinh trư ng c a cà chua. K t qu cho th y cà chua đư c v i ch ng c đ nh N Azotobacter s tăng sinh kh i khơ c a cà chua lên 65% so v i đ i ch ng. Nghiên c u c a (Puneet, 1998) [71] cũng cho th y n u bĩn ph i h p Azotobacter sp. v i các ch ng phân gi i P như Aspergillus niger s làm tăng năng su t lúa mì tăng 17,7%, trong khi Azotobacter ch tăng 9%. Theo nghiên c u c a (Kapoor, 2006) [62] cũng cho k t qu tương t khi ph i h p ch ng Azotobacter sp v i các ch ng phân gi i phosphat như Bacillus sp., Pseudomonas sp. Thí nghi m làm tăng năng su t lúa, bơng v i lên 10 20%. El Komy (2005) [58] nghiên c u ph i h p hai ch ng c đ nh N Azospirillum và phân gi i lân Bacillus megaterium x lý cho lúa mì. K t qu cho
- 27 th y hàm lư ng N trong thân lúa mì c a các thí nghi m cĩ x lý hai ch ng này tăng 37 53%, hàm lư ng P trong thân tăng 48,6%, hàm lư ng K tăng 10 14,3% so v i đ i ch ng khơng x lý. K t qu nghiên c u cũng cho th y x lý ph i h p hai ch ng cĩ tác d ng c ng hư ng, t t hơn x lý đơn ch ng. 1.4.3. Tình hình s n xu t và tiêu th phân h u cơ vi sinh Phân bĩn là nhu c u khơng th thi u đ i v i cây tr ng trong nơng nghi p hàng hĩa hi n đ i. Tây Nguyên là vùng cĩ ti m năng s n xu t nơng lâm nghi p, cĩ kho ng 470.000 ha cà phê, 144.000 ha cao su, 30.000 ha h tiêu và hàng trăm nghìn ha lúa, ngơ và các cây cơng nghi p ng n ngày khác (B ng 1.11 ). Trong hàng ch c năm qua, canh tác nơng nghi p Tây Nguyên ch y u d a trên khai thác đ phì t nhiên c a đ t và đ u tư thâm canh cao phân hĩa h c và h u qu là đ t đai đang cĩ xu hư ng b thái hĩa, khu h vi sinh v t đ t b m t cân b ng, d ch b nh trên cây tr ng gia tăng, s n ph m cĩ ch t lư ng khơng cao. Xu hư ng hi n nay trên th gi i nĩi chung và Tây Nguyên nĩi riêng là phát tri n nơng nghi p sinh thái b n v ng, v a gi m chi phí, b o v đ t đai, mơi trư ng, s c kh e con ngư i v a ch t lư ng s n ph m cao. Các d án s n xu t cà phê h u cơ, cà phê sinh thái, cà phê cĩ trách nhi m đang t ng bư c phát tri n Đăk Lăk và Tây Nguyên. Vì v y, xu hư ng chung c a nơng nghi p hi n nay là gia tăng s d ng phân bĩn h u cơ, phân bĩn vi sinh, gi m d n phân bĩn hĩa h c và thu c b o v th c v t. V i di n tích cây tr ng là 1.200.000 ha, t c đ gia tăng di n tích là 5%/năm s là th trư ng vơ cùng to l n đ i v i phân bĩn h u cơ vi sinh. Đ c bi t, di n tích cây cơng nghi p như cao su, cà phê r t l n (> 600.000 ha) đư c đ u tư thâm canh s là th trư ng r t l n cho phân bĩn h u cơ vi sinh. Trong tương lai g n, n u ch 50% di n tích gieo tr ng bĩn 1 t n phân h u cơ vi sinh/ha/năm thì nhu c u th trư ng đã là 500.000 – 600.000 t n/năm. M t khác, ngư i nơng dân Tây Nguyên hi n nay đã t ng bư c nh n th c đư c hi u qu c a phân bĩn h u cơ vi sinh và vai trị c a nĩ trong nơng nghi p b n v ng, T t c nh ng thơng tin truy n thơng, qui trình s n xu t hi n
- 28 nay đ u đư c khuy n cáo s d ng phân h u cơ ph i h p v i phân khống nh m m c tiêu hư ng đ n n n s n xu t nơng nghi p b n v ng. Ngồi ra giá c phân bĩn hĩa h c trong nh ng năm g n đây gia tăng đ t bi n làm cho nhu c u v phân bĩn h u cơ vi sinh ngày càng tăng. B ng 1.11: Di n tích các lo i cây tr ng c a các t nh Tây Nguyên năm 2008 Đvt: ha Cây hàng năm Cây lâu năm T nh T ng Cây Cây CN di n tích T ng s lương hàng T ng s Cà phê Cao su th c năm Kon 159.145 89.145 64.045 25.100 70.000 20.000 30.000 Tum Gia 358.900 157.090 123.864 16.962 230.963 120.000 90.000 Lai Đăk 158.000 56.475 31.000 25.475 110.685 70.000 1.302 Nơng Đăk Lăk 550.106 287.821 188.657 31.993 254.157 178.903 23.000 T ng 1.206.101 590.531 407.566 109.530 635.805 388.903 144.302 (Ngu n: T ng c c th ng kê 2008) Nh n th c đư c ti m năng s n xu t nơng lâm nghi p c a Tây Nguyên, nên t r t s m đã hình thành nhi u doanh nghi p s n xu t phân bĩn h u cơ vi sinh trên đ a bàn Tây Nguyên. Theo con s th ng kê chưa đ y đ năm 2007 s n lư ng phân bĩn h u cơ vi sinh đư c s n xu t và tiêu th kho ng 95.000 t n/năm (B ng 1.12 ). So v i th trư ng đ y ti m năng c a Tây Nguyên thì s n xu t phân bĩn h u cơ vi sinh m i đáp ng 20 25% nhu c u c a th trư ng.
- 29 B ng 1.12: Tình hình s n xu t phân bĩn h u cơ vi sinh trên đ a bàn Tây Nguyên năm 2007 STT Tên Cơng ty S n lu ng t n/năm 1 KOMIX Đăk Lăk 18.000 2 KOMIX Gia Lai 15.000 3 Sơng Gianh Đăk Lăk 11.000 4 Sơng Gianh Gia Lai 10.000 5 Sao Xanh 7.000 6 POLYFA 8.000 7 Canh Nơng 6.000 8 Thiên Minh 3.000 9 Hồng Thành 3.000 10 HUCO (Bơng Tây Nguyên) 2.000 11 Cơng ty Xanh Đ ng 2.000 12 Cơng ty khác 10.000 T ng c ng 95.000 Ngu n: S NN & PTNT Đăk Lăk 1.4.4. Gi i thi u phân h u cơ vi sinh HUCO Phân h u cơ vi sinh HUCO là 1 ti n b k thu t m i đã đư c C c tr ng tr t cơng nh n theo QĐ s : 182/QĐ TT ĐPB ký ngày 13/08/2008, đây là s n ph m m i đư c Cơng ty c ph n bơng Tây Nguyên kh o nghi m trên nhi u lo i cây t 2005 cho hi u qu t t v các m t: sinh trư ng, phát tri n, năng su t, kh năng ch ng ch u, hi u qu kinh t cho các lo i cây tr ng như: Cà phê, cao su, tiêu, bơng, ngơ, lúa, đ u các lo i và các cây tr ng khác và đ c bi t qua các k t qu phân tích đ t sau khi bĩn HUCO cho th y tính ch t lý hố đ t thay đ i, đ t đai ngày càng tơi x p, màu m nh đư c b sung ch t h u cơ và các ch ng vi sinh v t cĩ ích, đã đư c r t nhi u h nơng dân tin dùng.
- 30 Phân h u cơ vi sinh HUCO đư c ch bi n t các v t li u h u cơ và phân chu ng, b i bơng, đư c v i 1 h vi sinh v t phong phú g m 2 ch ng men: Ch ng men vi sinh v t lo i 1 bao g m: X khu n Streptomyces và n m Trichoderma cĩ tác d ng phân hu nhanh các nguyên li u giàu h u cơ thành mùn cho đ t, làm cho đ t tơi x p, tăng hi u qu s d ng phân khống, t ng h p kháng sinh, tăng cư ng kh năng kháng b nh cho cây. Ch ng men lo i 2 bao g m: + Ch ng vi sinh v t c đ nh đ m ( Azotobacter ) cĩ tác d ng c đ nh đ m t khơng khí thành phân đ m cung c p cho cây, gĩp ph n gi m chi phí bĩn phân N hố h c. + Ch ng men phân gi i lân (Bacilus megaterium) tăng cư ng phân gi i lân khĩ tiêu thành lân d tiêu cung c p cho cây. Ngồi ra phân h u cơ vi sinh HUCO cịn đư c b sung thêm các ch t trung vi lư ng như: Ca, Mg, Zn và ch t kích thích sinh trư ng r NAA giúp cây tr ng sinh trư ng phát tri n t t. M t s ch tiêu chính c a phân h u cơ vi sinh HUCO + H u cơ : > 18% + N : > 1,0% + Humic : > 1,0 % + P 2O5 : > 1,0% + pH: 6,0 – 7,0 + K 2O: > 0,6% + Vi sinh v t h u ích : > 1.10 7 ( Trichoderma, Streptomyces, Azotobacter, Bacillus megaterium ) cho m i ch ng. + Khống vi lư ng + m đ < 30%. Th i h n s d ng: 12 tháng k t ngày s n xu t Qui trình bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO +Đ i v i cây ng n ngày: ngơ, các lo i đ u, bơng v i bĩn 1.000kg/ha, thư ng đư c s d ng cho bĩn lĩt +Đ i v i cây cơng nghi p dài ngày: cà phê, tiêu, cao su bĩn 3.000 đ n 4.000 kg/ha, thư ng đư c bĩn vào đ u mùa mưa và gi a mùa mưa.
- 31 CHƯƠNG 2: N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 2.1. Đ i tư ng nghiên c u Cây ngơ: gi ng ngơ Bioseed 9698 Cây đ u nành: gi ng đ u nành hoa tr ng Cây bơng: gi ng bơng VN 04.3 Phân h u cơ vi sinh HUCO (t l N.P.K là 1,0 1,0 0,6). 2.2. Th i gian và đ a đi m nghiên c u 2.2.1 Th i gian nghiên c u: T tháng 4/2009 đ n tháng 03/2010 Chia làm hai v : V 1: tháng 4 tháng 7/2009: Cây đ u nành, cây ngơ lai. Ngày b trí thí nghi m 18/04/2009. V 2: tháng 7 02/2010: Cây bơng v i. Ngày b trí thí nghi m 15 tháng 07 năm 2009 2.2.2. Đ a đi m nghiên c u: thơn Bình Minh, xã Ea Pơ, huy n Cư Jút, t nh Đăk Nơng. 2.3. N i dung nghiên c u 2.3.1. Đánh giá hi u l c c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng, phát tri n c a cây ngơ 2.3.1.1. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng c a cây ngơ 2.3.1.2. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n sâu b nh trên cây ngơ 2.3.1.3. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n đ phì đ t. 2.3.1.4. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t. 2.3.1.5. Đánh giá hi u qu kinh t 2.3.2. Đánh giá hi u l c c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng, phát tri n c a cây đ u nành 2.3.2.1. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng c a cây đ u nành 2.3.2.2. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n sâu b nh trên cây đ u nành
- 32 2.3.2.3. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n đ phì đ t 2.3.2.4. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t 2.3.2.5. Đánh giá hi u qu kinh t 2.3.3. Đánh giá hi u l c c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng, phát tri n c a cây bơng v i 2.3.3.1. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n sinh trư ng c a cây bơng v i 2.3.3.2. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n sâu b nh trên cây bơng v i 2.3.3.3. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n đ phì đ t 2.3.3.4. nh hư ng c a phân bĩn HUCO đ n các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t 2.3.3.5. Đánh giá hi u qu kinh t 2.4. Phương pháp nghiên c u 2.4.1. Phương pháp đi u tra: đi u tra tr c ti p qui trình bĩn phân cho cây ngơ, đ u nành, bơng v i c a 30 h nơng dân t i vùng b trí thí nghi m, đi u tra các ch tiêu theo dõi tr c ti p trên đ ng ru ng. 2.4.2. Phương pháp b trí thí nghi m B trí thí nghi m theo phương pháp kh i đ y đ ng u nhiên, di n tích m i ơ là 20 m2. Di n tích thí nghi m cho m i cây là: 15 ơ x 20 m 2 = 300 m 2 + 150 m 2 b o v = 450 m 2. Thí nghi m cho m i cây tr ng g m 5 cơng th c v i 3 l n l p l i: CT 1: Đ i ch ng bĩn theo qui trình c a nhà cung c p gi ng ( m c 1.3.1.3: cây ngơ, m c 1.3.2.3: cây đ u nành, m c 1.3.3.3 cây bơng v i) CT 2: Đ i ch ng bĩn theo m c bĩn c a nơng dân vùng nghiên c u (ph n ph l c P1, P12, P18) CT 3: N n bĩn theo qui trình (CT1) + 500 kg phân HUCO CT 4: N n theo qui trình (CT1) + 750 kg phân HUCO CT 5: N n bĩn theo qui trình (CT1) + 1.000 kg phân HUCO
- 33 Sơ đ thí nghi m trên cây Ngơ CT1 CT2 CT5 CT4 CT3 CT2 CT1 CT3 CT5 CT4 CT3 CT5 CT4 CT1 CT2 Sơ đ thí nghi m trên cây Đ u nành CT2 CT5 CT4 CT3 CT1 CT1 CT3 CT2 CT5 CT4 CT5 CT4 CT1 CT2 CT3 Sơ đ thí nghi m trên cây Bơng v i CT2 CT1 CT5 CT3 CT4 CT3 CT2 CT4 CT5 CT1 CT5 CT4 CT1 CT2 CT3 2.4.3. Phương pháp x lý s li u S li u đư c x lý th ng kê theo ph n m m EXCEL 2003. 2.5. Các ch tiêu theo dõi 2.5.1. Cây Ngơ Chi u cao cây (cm): 1 tháng sau gieo, chi u cao khi tr c . Đo t m t đ t đ n đ u mút lá trên cùng. Đư ng kính g c (cm): 1 tháng sau gieo, khi tr c . Dùng thư c k p đo c r đo cách m t đ t 5cm. Dinh dư ng khống lá: thu m u khi tr c , phân tích N, P, K, Ca và Mg trong lá. M i ơ l y 5 lá c a 5 cây, cùng tu i lá. Các ch tiêu phân tích nơng hĩa thơng thư ng theo các phương pháp sau
- 34 + N: Theo phương pháp Kjeldahl + K: Quang k ng n l a + P: So màu trên quang ph k + Ca và Mg: Chu n đ v i tri lon B Ch tiêu b nh: t l b nh, ch s b nh (cơng th c như ph n cây bơng) đ m lá, khơ v n. Đ phì đ t trư c và sau thí nghi m cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO. M i ơ l y m u theo 5 đi m chéo gĩc, tr n đ u l i, t ng l y: 0 30 cm; các ch tiêu phân tích pH, mùn, N, P, K t ng s , P, K d tiêu, Ca 2+ , Mg 2+ , ch tiêu vi sinh v t: vi sinh v t t ng s , t ng s vi khu n, t ng s vi sinh phân gi i cellulose. Các phương pháp phân tích đ t: + pH: Đo b ng pH meter + N t ng s : Theo phương pháp Kjeldahl + P 2O5 t ng s : Cơng phá b ng H 2SO 4 + HClO 4, đo trên quang ph k + P 2O5 d tiêu: Chi t b ng H 2SO 4 0,1N, đo trên quang ph k + K 2O t ng s : Cơng phá b ng HF + HClO 4, đo trên quang k ng n l a + K 2O d tiêu: Chi t b ng H 2SO 4 0,1N, đo trên quang k ng n l a + Ca 2+ , Mg 2+ : Theo phương pháp Trilon B Chi u dài b p (cm): Đo t đ u đ n ph n cu i b p cĩ hàng h t dài nh t. S b p h u hi u/cây: t ng s b p h u hi u/t ng s cây trên ơ thí nghi m. S hàng h t/b p: M t hàng h t đư c tính khi cĩ 50% s h t so v i hàng dài nh t, kh i lư ng 100 h t đ m khi thu ho ch. Năng su t lý thuy t (t /ha) NSLT= (s hàng h t/b p) x (s h t/hàng) x P 100 h t x (s b p h u hi u/cây) x (m t đ ) x 10 7 Năng su t th c thu = NS ơ thí nghi m (kg) / DT ơ thí nghi m Hi u qu kinh t : lãi thu n, t su t l i nhu n/v n đư c tính như sau: +Doanh thu (1.000đ/ha) = s n lư ng x đơn giá th i đi m.
- 35 +Chi phí s n xu t (1.000đ/ha) = chi phí v t tư + chi phí lao đ ng. +Lãi thu n (1.000đ/ha) = doanh thu chi phí s n xu t. +T su t l i nhu n/v n (%) = (l i nhu n / chi phí s n xu t) x 100 2.5.2. Cây Đ u nành: Chi u cao cây (cm): 30 ngày sau gieo, chi u cao cây khi chín (khi trái b t đ u chín): đo t m t đ t đ n đ nh sinh trư ng. Dinh dư ng khống lá: thu m u khi tr hoa, phân tích N, P, K, Ca và Mg trong lá. M i ơ l y 5 lá c a 5 cây, cùng tu i lá. Các ch tiêu phân tích nơng hĩa thơng thư ng, phương pháp như cây ngơ. Ch tiêu b nh: t l b nh, ch s b nh (cơng th c như ph n cây bơng) héo xanh, g s t (giai đo n qu chín) Đ phì đ t trư c và sau thí nghi m cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO. M i ơ l y m u theo 5 đi m chéo gĩc, tr n đ u l i, t ng l y: 0 30 cm; các ch tiêu phân tích pH, mùn, N, P, K t ng s , P, K d tiêu, Ca 2+ , Mg 2+ , ch tiêu vi sinh v t: vi sinh v t t ng s , t ng s vi khu n, t ng s vi sinh phân gi i cellulose. Phương pháp phân tích như thí nghi m trên cây ngơ. T ng s n t s n, n t s n h u hi u/cây. Đ m s lư ng n t s n. C t n t s n, n t màu h ng là n t s n h u hi u. Th i đi m theo dõi là khi cây ra hoa. S cây/m 2, s qu /cây. S h t/qu , kh i lư ng 100 h t, năng su t lý thuy t, năng su t th c thu. Hi u qu kinh t : lãi thu n, t su t l i nhu n/v n đư c tính như cây Ngơ 2.5.3. Cây bơng Chi u cao cây (cm) đo t v t lá m m đ n đ nh sinh trư ng (giai đo n hoa n 50%, n qu 50%) Cành qu (cành), cành đ c (cành) đ m tồn b s cành trên cây (giai đo n n qu 50%) Th i gian sinh trư ng (ngày) qua các giai đo n hoa n 50%, n qu 50% đư c tính t lúc gieo h t.
- 36 Dinh dư ng khống lá: thu m u giai đo n hoa n 50%, phân tích N, P, K, Ca và Mg trong lá. M i ơ l y 5 lá c a 5 cây, cùng tu i lá. Các ch tiêu phân tích nơng hĩa thơng thư ng, phương pháp như cây ngơ. Ch tiêu b nh: t l b nh, ch s b nh T l b nh (%) = (a/b) x 100. V i a: s lư ng cá th b b nh, b: t ng s cá th đi u tra. ∑(.)a b Ch s b nh (%) = x 100 N.T V i a: s lư ng cá th b b nh c a m i c p. b: tr s c p b nh c a m i c p tương ng. (a.b): t ng c a các tích s a x b. N: t ng s tồn b cá th đi u tra. T: tr s c p b nh cao nh t trong b ng phân c p. +Đ m th i lá đ u v , cu i v (7 và 90 ngày sau gieo). +M c tr ng cu i v (giai đo n 90 ngày sau gieo). R p đ u v (giai đo n 25 ngày sau gieo). R y xanh cu i v (giai đo n 70, 90 ngày sau gieo). Đ phì đ t trư c và sau thí nghi m cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO. M i ơ l y m u theo 5 đi m chéo gĩc, tr n đ u l i, t ng l y: 0 30 cm; các ch tiêu phân tích pH, mùn, N, P, K t ng s , P, K d tiêu, Ca 2+ , Mg 2+ , ch tiêu vi sinh v t: vi sinh v t t ng s , t ng s vi khu n, t ng s vi sinh v t phân gi i cellulose. Phương pháp như cây ngơ. S cây/m 2, s qu /cây, kh i lư ng qu , năng su t lý thuy t, năng su t th c thu. Hi u qu kinh t : lãi thu n, t su t l i nhu n/v n đư c tính như cây ngơ.
- 37 CHƯƠNG 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N 3.1. ĐÁNH GIÁ HI U L C C A PHÂN H U CƠ VI SINH HUCO TRÊN CÂY NGƠ 3.1.1.K t qu đi u tra m c bĩn phân cho cây ngơ c a nơng dân Theo k t qu đi u tra các h nơng dân tr ng ngơ t i xã Ea Pơ, huy n Cư Jút, t nh Đăk Nơng (chi ti t trong ph n ph l c) chúng ta th y nơng dân khơng s d ng phân chu ng ho c phân h u cơ vi sinh mà ch s d ng các lo i phân vơ cơ như các lo i SA, lân, kali và NPK (thư ng s d ng lo i 16 16 8 13S hay 16 8 14 12S), nh m ti n l i và đ t hi u qu nhanh, đi u này s d n đ n đ t đai s ngày càng chai c ng, thối hĩa, h vi sinh v t trong đ t khơng phong phú, m t đ gi m M t khác m c bĩn trung bình cho cây ngơ sau khi qui t l nguyên ch t m c 115 N:60 P 2O5:120 K 2O v i m c bĩn này theo khuy n cáo c a nhà cung c p gi ng thì hơi thi u đ m và th a kali và đ c bi t là chưa cĩ s k t h p gi a phân vơ cơ, h u cơ, m c phân bĩn gi a các h khơng đ ng đ u h bĩn nhi u h bĩn ít, c th lư ng đ m nguyên ch t dao đ ng t 80 150 kg/ha, lân và kali cũng tương t . S l n bĩn ch cĩ 2 3 l n (t l 50 50) ít hơn 1 l n so v i qui trình khuy n cáo đa s nơng dân bĩn vãi trên m t đ t nên lư ng phân b m t do bay hơi và r a trơi là đáng k . Nh ng nh n xét này phù h p v i k t qu nghiên c u c a (Nguy n Văn B , 1999) [7]. Năng su t đi u tra dao đ ng m c 5,0 t n – 6,5 t n/ha th p hơn t 2,0 – 3,5 t n/ha so v i khuy n cáo c a nhà cung c p gi ng. Như v y đ cĩ đư c năng su t cao, canh tác b n v ng, gi đư c đ phì nhiêu c a đ t s n xu t thì c n ph i cĩ ch đ phân bĩn h p lý cho cây ngơ trên vùng đ t Ea Pơ nĩi riêng và huy n Cư Jút nĩi chung. 3.1.2. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng c a cây ngơ Đi u ki n khí h u th i ti t v 1 năm 2009 tương đ i thích h p cho quá trình sinh trư ng và phát tri n c a cây ngơ, do v y khi cĩ ch đ bĩn phân cân
- 38 đ i, h p lý gi a phân h u cơ và vơ cơ cây ngơ s sinh trư ng phát tri n t t, cho năng su t cao (Nguy n Th Hùng, 2002) [17]. K t qu theo dõi m t s ch tiêu v sinh trư ng c a cây ngơ các cơng th c thí nghi m cho th y: Các ch tiêu như đư ng kính g c, s lá/cây 2 giai đo n 30 ngày sau gieo và tr c khơng cĩ s sai khác l n, ch ng t vi c khi b sung phân chu ng hay phân h u cơ vi sinh HUCO các m c như cơng th c khơng nh hư ng đ n các ch tiêu trên so v i m c bĩn c a nơng dân. B ng 3.1: M t s đ c tính th c v t h c c a cây ngơ trong các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Cơng Ch.cao cây giai đo n ĐK g c giai đo n S lá/cây giai đo n th c 30 NSG Tr c 30 NSG Tr c 30 NSG Tr c 1 82,73 209,87 6,33 8,53 6,40 13,07 2 83,37 212,53 6,43 7,73 6,37 13,20 3 83,63 214,13 7,03 7,97 6,33 13,10 4 84,00 215,13 6,67 8,37 6,30 13,10 5 84,57 216,17 7,50 8,00 6,27 13,13 CV (%) 1,46 0,9 9,65 5,68 1,35 0,6 LSD 0,05 ns 3,06 ns ns ns ns Chi u cao cây là ch tiêu quan tr ng ph n ánh s sinh trư ng và phát tri n c a cây ngơ. giai đo n 30 ngày sau gieo chi u cao cây c a các cơng th c chưa cĩ s sai khác bi n thiên t 82,73cm – 84,57cm. Nguyên nhân là do giai đo n này cây ngơ cịn nh , chưa đư c bĩn đ y đ các ch t dinh dư ng. Nhưng đ n giai đo n tr c chúng ta đã th y cĩ s sai khác v chi u cao cây gi a các cơng th c, dao đ ng t 209,87cm – 216,17cm. Cao nh t là cơng th c 5, các cơng th c bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO cĩ chi u cao tương đương nhau. S sai khác gi a cơng th c đ i ch ng 1 và các cơng th c 3,4,5 là cĩ ý nghĩa th ng kê, ch ng
- 39 t phân h u cơ vi sinh HUCO cĩ nh hư ng đ n chi u cao cây ngơ giai đo n tr c . Ngồi ra, s sai khác gi a cơng th c 5 và các cơng th c đ i ch ng 1,2 cũng cĩ ý nghĩa th ng kê m c đ tin c y 95% ch ng t khi s d ng phân h u cơ vi sinh HUCO m c bĩn 1.000kg/ha làm cho cây ngơ sinh trư ng t t. 3.1.3. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n dinh dư ng khống lá cây ngơ Dinh dư ng khống lá c a cây ngơ ph n ánh tương quan ch t ch v i dinh dư ng khống trong đ t. K t qu phân tích khống lá b ng 3.2 cho th y dinh dư ng khống K, Ca và Mg khơng cĩ s khác bi t gi a các cơng th c thí nghi m. Tuy nhiên dinh dư ng N và P trong lá ngơ các cơng th c cĩ s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê. Hàm lư ng N% trong lá cơng th c 2 bĩn theo t p quán nơng dân th p nh t 2,64% so v i cơng th c 1, 3, 4 và 5 là 2,95 – 3,12%. So sánh hàm lư ng N% trong lá ngơ cơng th c 1, cơng th c 3 bĩn tăng 500 kg HUCO và cơng th c 4 bĩn tăng 750 kg HUCO khơng cĩ s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê. Tuy nhiên, cơng th c 5 bĩn tăng 1.000 kg HUCO đã cĩ s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê v i các cơng th c cịn l i. Nguyên nhân là do HUCO là phân h u cơ vi sinh cĩ tác d ng ch m, kéo dài b n v ng, nên trong th i gian ng n chưa b c l hi u qu rõ r t. V nh hư ng c a các cơng th c bĩn phân đ n hàm lư ng P% trong lá ngơ b ng 3.2 cho th y cĩ s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê gi a các cơng th c đ i ch ng khơng bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO và m c bĩn 1.000kg/ha. Hàm lư ng P% trong lá ngơ cơng th c 2 là 0,36% trong khi đĩ các cơng th c 3, 4 và 5 tăng lên 0,38 – 0,42%. Tĩm l i, dù là phân h u cơ vi sinh nhưng phân HUCO đã cĩ tác d ng nh t đ nh làm tăng hàm lư ng N% và P% trong lá ngơ. S gia tăng hàm lư ng khống lá N% và P% do nhi u nguyên nhân c th như: phân HUCO giàu h u cơ làm tăng kh năng h p thu các ch t dinh du ng khống, gi m r a trơi, phân
- 40 HUCO cĩ b sung vi sinh v t phân gi i P khĩ tan và vi khu n c đ nh N nên đã gia tăng hàm lư ng khống d tiêu trong đ t và gia tăng quá trình h p thu c a cây. B ng 3.2: Dinh dư ng khống lá ngơ phân tích c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Hàm lư ng m t s ch t dinh dư ng trong m u lá phân tích Cơng th c N (%) P (%) K (%) Ca (%) Mg (%) 1 2,97 0,40 1,91 0,38 0,23 2 2,64 0,36 1,90 0,37 0,23 3 2,95 0,38 1,82 0,38 0,21 4 2,96 0,40 1,86 0,38 0,23 5 3,12 0,42 1,92 0,37 0,24 CV (%) 2,74 2,46 3,48 2,97 5,58 0,15 0,02 ns ns ns LSD 0,05 3.1.4. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sâu b nh h i V 1 năm 2009, di n bi n th i ti t tương đ i thu n l i cho s sinh trư ng và phát tri n c a cây ngơ. Tình hình sâu, b nh gây h i trên cây ngơ tương đ i ít, m c đ gây h i khơng nghiêm tr ng, trong th i gian sinh trư ng và phát tri n ch cĩ b nh khơ v n xu t hi n t giai đo n cây ngơ cĩ 9 – 10 lá th t, nhưng m c đ gây h i ít. K t qu theo dõi b ng 3.3 trong các cơng th c thí nghi m b nh khơ v n đ u xu t hi n và gây h i v i ch s b nh dao đ ng t 7,20% – 9,60%, t l b nh và ch s b nh gi a các cơng th c thí nghi m khơng cĩ s sai khác khi x lý th ng kê. Ch ng t vi c s d ng phân h u cơ vi sinh HUCO khơng nh hư ng đ n tình hình sâu b nh h i trên cây ngơ.
- 41 B ng 3.3: B nh khơ v n gây h i trên cây ngơ c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 B nh khơ v n Cơng th c T l b nh (%) Ch s b nh (%) 1 61,11 8,27 2 61,11 9,60 3 56,67 8,53 4 52,22 7,20 5 48,89 7,73 CV (%) 9,66 13,63 LSD 0,05 ns ns 3.1.5. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t Các y u t c u thành năng su t và năng su t c a cây tr ng là nh ng y u t quy t đ nh đ đánh giá hi u l c c a phân bĩn, li u lư ng phân bĩn và các bi n pháp canh tác khác. K t qu theo dõi b ng 3.4 cho th y chi u dài b p là ch tiêu nh hư ng l n đ n năng su t lý thuy t, nĩ cũng ph n ánh kh năng sinh trư ng và phát tri n c a cây ngơ, ch u nh hư ng r t l n v li u lư ng phân bĩn. K t qu cho th y chi u dài b p dao đ ng t 17,04 cm – 18,19 cm, cao nh t là cơng th c 5 và th p nh t là cơng th c 2. Gi a các cơng th c cĩ bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO và phân chu ng khơng cĩ s sai khác đáng k v chi u dài b p. Nhưng khi so sánh cơng th c đ i ch ng 2 v i các cơng th c 1,3,4,5 thì đã cĩ s khác nhau s sai khác này cĩ ý nghĩa th ng kê m c đ tin c y là 95%. Nguyên nhân là do các cơng th c 1, 3, 4, 5 đư c bĩn phân cân đ i gi a phân vơ cơ và h u cơ s là cho cây ngơ sinh trư ng và phát tri n t t (Afendulop, 1972) [1], ngồi ra các cơng th c 1, 3, 4, 5 cịn cĩ lư ng đ m phù h p v i nhu c u sinh lý
- 42 c a cây ngơ kho ng 140 – 155 kg/ha đ i v i vùng đ t Cư Jút. Như v y vi c khi s d ng khi s d ng phân h u cơ vi sinh HUCO k t h p v i n n phân vơ cơ theo qui trình s n xu t c a nhà cung c p gi ng thì chi u dài b p s cao hơn so v i qui trình bĩn phân c a nơng dân. S hàng h t/b p s chênh l ch v s hàng h t/b p mang tính ch t đ c trưng c a m t gi ng (Ngơ H u Tình, 1997) [35] nên ít b thay đ i, do v y các cơng th c thí nghi m s hàng h t/b p h u như khơng cĩ s chênh l ch. S h t/hàng: là ch tiêu liên quan ch t ch v i chi u dài b p. Các cơng th c cĩ chi u dài b p l n thì cĩ s h t/hàng l n, k t qu b ng 3.4 cho th y cơng th c 2 cĩ s h t/hàng th p nh t 29,4 h t/hàng, cơng th c 5 cĩ s h t/hàng cao nh t 31,87. S sai khác gi a cơng th c đ i ch ng 2 so v i cơng th c 5 là cĩ ý nghĩa th ng kê. N u so sánh các cơng th c cĩ bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO thì m c bĩn 1.000kg/ha s cĩ s h t/hàng cao nh t cĩ ý nghĩa so v i m c bĩn 500kg/ha cơng th c 3. Tr ng lư ng h t là ch tiêu quan tr ng nh hư ng đ n năng su t lý thuy t theo s li u cân và x lý th ng kê c a các cơng th c thí nghi m cho th y tr ng lư ng h t dao đ ng t 38,33 gam – 40,80 gam. Th p nh t là cơng th c 2 và cao nh t là cơng th c 5. S khác nhau v tr ng lư ng h t gi a cơng th c 2 và các cơng th c 1,3,4,5 cĩ ý nghĩa th ng kê, đi u này ch ng t khi s d ng phân bĩn đúng qui trình và cân đ i gi a phân h u cơ và vơ cơ thì h t b p s ch c, to làm cho tr ng lư ng h t n ng hơn so v i qui trình bĩn phân c a nơng dân khơng s d ng phân h u cơ. Trong các cơng th c cĩ s k t h p gi a phân vơ cơ và h u cơ thì cũng cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa và m c bĩn 1.000kg/ha phân h u cơ vi sinh HUCO k t h p v i n n phân khống theo qui trình s làm cho kh i lư ng h t cao nh t trong các cơng th c.
- 43 Năng su t lý thuy t chính là ti m năng năng su t c a m t gi ng. Năng su t lý thuy t cao hay th p cịn ph thu c vào y u t như: Đi u ki n th i ti t, k thu t chăm sĩc, m t đ và đ c bi t là phân bĩn. K t qu nghiên c u v năng su t lý thuy t và năng s t th c thu c a các cơng th c thí nghi m đư c trình bày b ng 3.4 cho th y năng su t lý thuy t các cơng th c dao đ ng t 77,74 t /ha đ n 95,3 t /ha, cao nh t là cơng th c 5 và th p nh t là cơng th c 2, k t qu đĩ cũng phù h p v i ti m năng cho năng su t c a gi ng ngơ Bioseed 9698. S chênh l ch v năng su t lý thuy t gi a cơng th c 2 và cơng th c 4,5 là cĩ ý nghĩa th ng kê m c đ tin c y 95%. N u so sánh s tuy t đ i thì năng su t lý thuy t cơng th c 2 ít hơn cơng th c 4, 5 l n lư t là 16,37 t /ha (82,6%), 17,56 t /ha (81,5%). Như v y n u s d ng phân h u cơ vi sinh HUCO thay cho phân chu ng t m c 750 – 1.000 kg/ha k t h p v i n n phân bĩn vơ cơ theo qui trình s cho năng su t lý thuy t cao nh t trong các cơng th c. Trong các y u t c u thành năng su t thì năng su t th c thu cĩ vai trị quan tr ng nh t. Nĩ quy t đ nh đ n doanh thu, hi u qu kinh t c a vi c s n xu t nơng nghi p mà c th là s n xu t ngơ. Cĩ ý nghĩa c c kỳ quan tr ng trong vi c quy t đ nh áp d ng các bi n pháp k thu t, ph n ánh đư c hi u qu c a phân bĩn. K t qu thu ho ch đư c x lý th ng kê b ng 3.4 cho th y n u s d ng m c phân bĩn theo qui trình bĩn phân c a nơng dân t i vùng thí nghi m thì năng su t th c thu cũng tương đương như s li u đi u tra nơng dân trong vùng. S chênh l ch v năng su t th c thu gi a các cơng th c tương đ i l n dao đ ng t 62,67 t /ha – 81,83 t /ha (19,16 t /ha) s làm gi m đáng k v m t doanh thu. Năng su t th c thu cao nh t cơng th c 5 là 81,83 t /ha và th p nh t cơng th c 2 là 62,67 t /ha. S chênh l ch v năng su t th c thu gi a cơng th c 2 và các cơng th c 1,3,4,5 là cĩ ý nghĩa th ng kê. Như v y khi s d ng m c phân bĩn theo qui trình c a nhà cung c p gi ng ho c thay phân chu ng b ng phân h u cơ vi sinh HUCO m c t 500kg/ha đ n 1.000kg/ha s cho năng su t th c thu cao
- 44 hơn cĩ ý nghĩa so v i qui trình bĩn phân c a nơng dân. Trong đĩ v i m c bĩn 1.000kg/ha phân h u cơ vi sinh HUCO s cho năng su t th c thu cao nh t. B ng 3.4 : Các y u t c u thành năng su t và năng su t cây ngơ c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Cơng M t đ Chi u dài Hàng/b p H t/hàn KL 100 NSLT NSTT th c (cây/m 2) b p (cm) (hàng) g (h t) h t (g) (t /ha) (t /ha) 1 5,60 17,91 12,,73 30,93 39,93 88,08 79,17 2 5,52 17,04 12,47 29,40 38,33 77,74 62,67 3 5,68 18,06 12,87 29,57 40,13 86,66 77,50 4 5,75 18,09 12,87 31,30 40,63 94,11 80,33 5 5,58 18,19 13,13 31,87 40,80 95,30 81,83 CV (%) 4,75 1,31 3,00 2,03 1,43 6,61 3,01 LSD ns 0,44 ns 1,17 1,08 11,00 4,32 0,05 3.1.6. Đánh giá hi u qu kinh t c a các cơng th c thí nghi m Hi u qu kinh t là thư c đo c a vi c s n xu t nơng nghi p, c a cây tr ng, c a các bi n pháp k thu t ng d ng Tính tốn hi u qu kinh t là cơ s đ xác đ nh vi c đ u tư cho s n xu t ngơ, nh t là vi c đ u tư thêm phân bĩn. K t qu tính tốn b ng 3.5 (chi ti t trong ph n ph l c) cho th y t ng thu cơng th c 5 là cao nh t 25.367.300đ/ha cao hơn g n 6 tri u đ ng/ha so v i cơng th c 2, các cơng th c khác đ u cĩ m c thu hơn 24,0 tri u đ ng/ha. V i m c thu này ngư i nơng dân s cĩ t ng thu c năm (v 1 tr ng ngơ – v 2 tr ng bơng) trên 50 tri u/ha, đi u ki n canh tác nh nư c tr i và tr ng cây ng n ngày thì đây là mơ hình cĩ doanh thu cao so v i các mơ hình khác. Xét v chi phí cơng th c 4,5 cĩ m c chi cao nh t do gia tăng v đ u tư phân h u cơ vi sinh HUCO, cơng lao
- 45 đ ng t ng chi là 14.410.000đ/ha. Tuy v y l i nhu n 2 cơng th c này là cao nh t kho ng 11.000.000đ/ha g p hơn 1,5 l n cơng th c 2 và b ng 134% so v i cơng th c 1, như v y vi c đ u tư thêm phân h u cơ vi sinh HUCO cho cây ngơ m c t 750kg/ha – 1.000kg/ha k t h p v i phân vơ cơ theo qui trình s cho l i nhu n l n nh t. T su t l i nhu n/v n s ph n ánh vi c ngư i nơng dân b ra 1 đ ng v n s thu đư c bao nhiêu l i nhu n, thơng thư ng ph i cao hơn lãi su t c a ngân hàng thì vi c đ u tư m i xem là cĩ hi u qu . S li u tính tốn b ng 3.5 cho th y t su t l i nhu n/v n c a các cơng th c r t cao m c > 50.7% trong th i gian 4 tháng. V i t su t l i nhu n như v y thì ngư i nơng dân tr ng ngơ hồn tồn cĩ th t tin vay v n c a các t ch c tín d ng (kho ng 6% trong 4 tháng) đ đ u tư vào s n xu t nh m thu l i l i nhu n. S chênh l ch v t su t l i nhu n/v n c a các cơng th c bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO là khơng l n kho ng 4%, nhưng so v i 2 cơng th c đ i ch ng 1,2 là khá cao g n 20%. Như v y ch ng t khi s d ng phân h u cơ vi sinh HUCO bĩn cho cây ngơ ngồi vi c gia tăng l i nhu n cao cịn mang l i t su t l i nhu n l n m c > 76%. Đi u này s giúp cho ngư i nơng dân cĩ m c thu nh p, l i nhu n cao khi đ u tư vào s n xu t cây ngơ. B ng 3.5 : Hi u qu kinh t c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Cơng T ng thu T ng chi Lãi thu n T su t l i th c (đ ng/ha) (đ ng/ha) (đ ng/ha) nhu n/v n (%) 1 24.542.700 16.280.000 8.262.700 50,75 2 19.427.700 12.480.000 6.947.700 55,67 3 24.025.000 13.310.000 10.715.000 80,50 4 24.902.300 13.860.000 11.042.300 79,67 5 25.367.300 14.410.000 10.957.300 76,04
- 46 3.1.7. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n đ phì đ t Đ phì c a đ t là y u t r t quan tr ng đ phát tri n b n v ng nơng nghi p. Nhi u qui trình bĩn phân ch chú tr ng đ n năng su t mà khơng chú ý đ n b o v đ t. Vì v y sau vài năm canh tác, đ phì b suy thối, đ t đai c n c i, hi u qu s d ng phân bĩn th p. M c đích c a bĩn b sung phân h u cơ HUCO là nh m duy trì đ phì c a đ t. K t qu b ng 3.6 cho th y đ phì c a đ t bĩn b sung HUCO đã đư c c i thi n. Đ chua c a đ t pH KCl là 5,10 cao hơn v i đ i ch ng khơng bĩn là 4,92. S c i thi n đ chua c a đ t khi bĩn phân HUCO là do 2 nguyên nhân. Th nh t là do trong phân HUCO cĩ b sung 20 kg vơi/t n và 50kg phân lân nung ch y ch a nhi u CaO và MgO. Th hai là do hàm lư ng h u cơ trong HUCO cao, b sung cho đ t cĩ tác d ng làm gi m quá trình r a trơi, xĩi mịn các ion trao đ i Ca và Mg. B ng 3.6: Các ch tiêu đánh giá đ phì c a đ t sau thí nghi m cĩ bĩn và khơng bĩn HUCO Khơng bĩn Bĩn HUCO STT Ch tiêu phân tích HUCO (1.000 kg/ha) 1 pH KCl 4,92 5,10 2 Mùn (%) 3,38 3,48 3 N (%) 0,16 0,17 4 P (%) 0,20 0,21 5 K2O (%) 0,04 0,05 6 N dt (mg/100g đ t) 1,4 1,6 7 P2O5 dt (mg/100g đ t) 12,0 12,5 8 K2O dt (mg/100g đ t) 23,2 23,5 9 Ca 2+ (ldl/100g đ t) 2,5 2,7 10 Mg 2+ (ldl/100g đ t) 1,7 1,8
- 47 B ng 3.6 cũng ch ra s c i thi n đáng k các ch tiêu quan tr ng đánh giá đ phì đ t là mùn, N%, P% khi bĩn phân HUCO so v i khơng bĩn. Các ch tiêu d tiêu như N dt, P 2O5 dt đã đư c c i thi n rõ r t, cao hơn so v i đ i ch ng khơng bĩn HUCO. Hàm lư ng dinh dư ng khống d tiêu tăng ch ng t s ho t đ ng cĩ hi u qu c a vi sinh v t c đ nh N và phân gi i phosphate khĩ tan. B ng 3.7: T l các lo i vi sinh v t cĩ trong đ t vào giai đo n đ u v và cu i v qua các m u phân tích T ng s VSV VSV t ng s T ng s vi khu n Cơng th c phân gi i cellulose (CFU/g đ t) (CFU/g đ t) (CFU/g đ t) Đ t khơng bĩn 2,2 x 10 6 1,1 x 10 5 3,2 x 10 5 phân HUCO Đ t bĩn phân h u 5,5 x 10 7 2,5 x 10 6 5,2 x 10 6 cơ vi sinh HUCO Đ phì c a đ t đư c c u thành b i 3 y u t cĩ quan h m t thi t v i nhau là: Tính ch t cơ lý c a đ t, tính ch t hĩa h c và thành ph n vi sinh v t đ t. Trong đĩ vi sinh v t đ t là m t y u t quan tr ng ph n ánh s c s ng c a đ t. Vi sinh v t đ t cũng gĩp ph n c i t o y u t hĩa h c và v t lý c a đ t. Đ đánh giá đ phì c a đ t tr ng ngơ sau thí nghi m, chúng tơi ti n hành phân tích các ch tiêu cơ b n v vi sinh v t đ t. K t qu b ng 3.7 cho th y bi n pháp bĩn b sung phân h u cơ vi sinh HUCO đã c i thi n rõ r t thành ph n vi sinh v t đ t. Vi sinh v t t ng s tăng 20 l n so v i đ t tr ng ngơ khơng bĩn b sung phân h u cơ vi sinh HUCO, vi sinh v t phân gi i cellulose cũng gia tăng 15 l n. K t qu kh quan này là do phân h u cơ vi sinh HUCO giàu h u cơ (20%) đã làm gia tăng h u cơ c a đ t và là y u t quan tr ng đ gia tăng s lư ng vi sinh v t. Phân h u cơ vi sinh HUCO c i thi n đư c đ chua c a đ t (b ng 3.6) cũng gĩp ph n t o mơi trư ng thu n l i cho vi sinh v t đ t phát tri n. Ngồi ra,
- 48 phân h u cơ vi sinh HUCO cĩ m t đ vi sinh v t h u ích cao (10 7CFU/g) đây là ngu n cung c p chính đ b sung vi sinh v t cho đ t, làm cho đ t sau khi đư c bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO s cĩ m t đ vi sinh v t cao hơn khi khơng bĩn HUCO. Tĩm l i, qua k t qu phân tích đ t cĩ th k t lu n r ng bĩn b sung phân h u cơ vi sinh HUCO đã c i thi n đ phì c a đ t, làm cho đ t khơng b thối hĩa, h vi sinh v t đ t phát tri n đây là y u t quy t đ nh cho s n xu t nơng nghi p b n v ng. 3.2. ĐÁNH GIÁ HI U L C C A PHÂN H U CƠ VI SINH HUCO TRÊN CÂY Đ U NÀNH 3.2.1. K t qu đi u tra m c bĩn phân cho cây đ u nành c a nơng dân Theo k t qu đi u tra các h nơng dân tr ng đ u nành t i xã Ea Pơ – huy n Cư Jút, t nh Đăk Nơng (chi ti t trong ph n ph l c) chúng ta th y nơng dân khơng s d ng phân chu ng ho c phân h u cơ vi sinh mà ch s d ng các lo i phân vơ cơ như các lo i SA, lân, kali và NPK (thư ng s d ng lo i 16 16 8 13S hay 16 8 14 12S), nh m ti n l i và đ t hi u qu nhanh, đi u này s d n đ n đ t đai s ngày càng chai c ng, thối hĩa, h vi sinh v t trong đ t khơng phong phú, m t đ gi m, v i đ c đi m c a đ a hình và đi u ki n khí h u c a huy n Cư Jút (đã nêu trong ph n t ng quan) càng t o đi u ki n cho s xĩi mịn, r a trơi di n ra nhanh hơn Phân bĩn trung bình cho cây đ u nành sau khi qui t l nguyên ch t m c 32 N:30 P 2O5:60 K 2O v i m c bĩn này thì tương đ i phù h p v i nhu c u dinh dư ng c a cây đ u nành, nhưng hơi thi u lân (GS.TS. Đư ng H ng D t, 2007) [12] , s k t h p gi a phân vơ cơ, h u cơ là khơng cĩ. M c phân bĩn gi a các h khơng đ ng đ u h bĩn nhi u h bĩn ít, c th lư ng đ m nguyên ch t dao đ ng t 21 46 kg/ha, lân t 22,5 – 45 kg/ha và kali t 30 90 kg/ha nguyên nhân ch y u là do đi u ki n kinh t c a nơng dân. Đa s nơng dân bĩn vãi trên m t đ t nên lư ng phân b m t do bay hơi và r a trơi là đáng k . Nh ng nh n xét này phù h p v i k t qu nghiên c u c a (Nguy n Văn B 1999)
- 49 [7]. Năng su t đi u tra dao đ ng m c 1,3 t n – 2,0 t n/ha, chưa cĩ s đ ng đ u v năng su t gi a các h nơng dân nguyên nhân ch y u là do s d ng phân bĩn chưa h p lý, cân đ i vì v y c n cĩ nh ng nghiên c u v phân bĩn cho cây đ u nành trên vùng đ t Ea Pơ nĩi riêng và huy n Cư Jút nĩi chung. 3.2.2. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sinh trư ng c a cây đ u nành Đi u ki n khí h u th i ti t v 1 năm 2009 cho cây đ u nành tương đ i thích h p cho quá trình sinh trư ng và phát tri n c a cây đ u nành, do v y khi cĩ ch đ bĩn phân cân đ i, h p lý gi a phân h u cơ và vơ cơ cây đ u nành s sinh trư ng phát tri n t t, cho năng su t cao (Nguy n Văn B 1999) [7]. V m t dinh dư ng cây đ u nành cĩ nhu c u khơng cao l m, 1 t n h t đ u nành cùng v i thân lá ch l y đi 81kg N, 17kg P2O5 và 36kg K 2O, tuy đ u nành c n đ m nhi u song l i cĩ kh năng đ ng hĩa đ m t khơng khí thơng qua vi khu n n t s n (40 50kg N/ha) nên nhu c u bĩn thư ng khơng cao. Cây đ u nành ngồi các nguyên t đa lư ng cịn hút khá nhi u canxi, magiê và m t s nguyên t vi lư ng khác. Cũng như các cây h đ u khác, đ u nành c n đư c cung c p đ y đ v lư ng và đúng t l các y u t dinh dư ng thi t y u. Vi c cung c p m t lư ng phân đ m và lân nh t đ nh cho cây đ u nành ngay t giai đo n đ u r t cĩ ý nghĩa, vì đây là nh ng đi u ki n c n đ giúp vi khu n n t s n ho t đ ng cĩ hi u qu . Canxi trong dinh dư ng c a đ u nành gi vai trị khơng l n l m song l i vơ cùng quan tr ng trong vi c c i thi n mơi trư ng đ t thích h p cho vi khu n n t s n phát tri n và ho t đ ng. M c đ phân bĩn các cơng th c tương đ i phù h p v i nhu c u c a cây đ u nành, đ c bi t là s k t h p v i phân h u cơ vi sinh HUCO s làm tăng cư ng h vi sinh v t c đ nh đ m, phân gi i lân, c i thi n đ pH, tăng kh năng s d ng phân vơ cơ. V i m c bĩn trên thì các cơng th c cĩ bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO s đư c b sung thêm N, P, K đây là nh ng y u t giúp cây đ u nành sinh trư ng và phát tri n t t, cân đ i.
- 50 T t c các cơng th c thí nghi m đ u đư c bĩn m c 32 – 42 N : 45 – 55 P2O5 : 60 – 66 K 2O đây là m c bĩn thích h p (TS. Tr n Th Trư ng, ThS. Tr n Thanh Bình, KS. Nguy n Thanh Bình, 2006) [43] v i đi u ki n th i ti t phù h p cây đ u nành s sinh trư ng và phát tri n t t vì v y k t qu theo dõi b ng 3.8 chi u cao cây 2 giai đo n ra hoa và qu chín đã sinh trư ng theo đúng đ c tính sinh lý c a gi ng. B ng 3.8: Tình hình sinh trư ng c a cây đ u nành các cơng th c thí nghi m nghiên c u t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Chi u cao cây (cm) Cơng th c 30 ngày sau gieo Chín 1 40,8 53,9 2 41,4 52,8 3 41,2 54,0 4 42,8 54,5 5 42,7 56,6 CV (%) 2,78 1,41 LSD 0,05 ns 1,44 B ng s li u 3.8 cho th y, giai đo n 30 ngày sau gieo chi u cao cây c a các cơng th c thí nghi m chưa cĩ s sai khác đáng k . Dao đ ng m c 40,8cm – 42,7cm do đây là giai đo n đ u lư ng phân bĩn cây tr ng v n chưa h p th và chuy n hĩa h t. H th ng vi khu n n t s n trong b r chưa đ n giai đo n ho t đ ng m nh. Nhưng khi giai đo n qu chín chi u cao cây giai đo n này đã cĩ s sai khác c th là: th p nh t là 52,8cm (cơng th c 2 – khơng bĩn lĩt), ti p đ n là cơng th c 1 (53,9cm bĩn lĩt b ng phân chu ng), các cơng th c cĩ bĩn lĩt b ng phân h u
- 51 cơ vi sinh HUCO đ u cao hơn, cao nh t là cơng th c 5 (56,6cm – bĩn lĩt 1.000kg HUCO/ha). S sai khác gi a cơng th c 5 và cơng th c 2 là 1,44cm nĩ cĩ ý nghĩa th ng kê m c đ tin c y 95%. Nguyên nhân c a s sai khác m t ph n là do các cơng th c cĩ bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO đã đư c b sung thêm lư ng N, P, K nguyên ch t và đ c bi t là đư c b sung h vi sinh v t cĩ ích c đ nh đ m Azotobacter và vi khu n phân gi i P khĩ tan Bacillus megaterium làm cho mơi trư ng c a r đ u nành các cơng th c này thu n l i, t đĩ các vi khu n n t s n c đ nh đ m c a b r (Rhizobium japonicum ) cĩ kh năng t t ng h p đ m cung c p cho cây, kh năng t ng h p đ m cung c p cho cây cĩ th hơn 30% nhu c u đ m c a cây đ u nành (GS.TS. Đư ng H ng D t, 2007) [12] vì v y chi u cao giai đo n qu chín các cơng th c 3,4,5 cĩ s sai khác. 3.2.3. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n dinh dư ng khống lá cây đ u nành Hàm lư ng các nguyên t khống trong cây, lá ch u nh hư ng b i nhi u y u t , tương quan ch t ch v i dinh dư ng khống trong đ t và hàm lư ng c a chúng khác nhau r t đáng k trong các lo i cây khác nhau. Các s li u phân tích n ng đ ch t dinh dư ng trong lá r t cĩ giá tr cho các chương trình qu n lý phân bĩn và khuy n cáo bĩn phân. K t qu phân tích khống lá b ng 3.9 cho th y dinh dư ng khống K, Ca và Mg khơng cĩ s khác bi t gi a các cơng th c thí nghi m. Tuy nhiên dinh dư ng N và P trong lá đ u nành các cơng th c đã cĩ s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê. C th hàm lư ng N% trong lá cơng th c 2 bĩn theo t p quán nơng dân th p nh t 3,96% so v i cơng th c 1, 3, 4 và 5 là 4,11 – 4,65%. So sánh hàm lư ng N% trong lá đ u nành cơng th c 2 v i các cơng th c 1,3,4,5 cĩ bĩn b sung phân chu ng và phân h u cơ vi sinh HUCO ta th y cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa th ng kê, nguyên nhân là do các cơng th c 1,3,4,5 đư c bĩn k t h p gi a phân vơ cơ và h u cơ, lư ng phân bĩn cân đ i phù h p v i nhu c u dinh dư ng c a cây đ u nành. So sánh hàm lư ng N% c a cơng th c 1 bĩn phân chu ng và
- 52 các cơng th c cĩ s d ng HUCO là 3,4,5 ta cũng th y cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa th ng kê. Nguyên nhân là do trong phân h u cơ vi sinh HUCO cĩ b sung ngu n h u cơ, vi sinh v t c đ nh đ m Azotobacter và cĩ thêm t l đ m làm cho b r cây đ u nành gia tăng kh năng c đ nh đ m trong đ t giúp cây tr ng hút đư c nhi u dinh dư ng hơn. các cơng th c cĩ bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO thì cũng cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa th ng kê gi a các cơng th c, hàm lư ng N% cơng th c 5 là cao nh t 4,65% B ng 3.9: Dinh dư ng khống lá cây đ u nành c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Cơng Hàm lư ng m t s ch t dinh dư ng trong m u lá phân tích th c N (%) P (%) K (%) Ca (%) Mg (%) 1 4,11 0,36 1,76 0,44 0,41 2 3,96 0,32 1,70 0,45 0,40 3 4,24 0,37 1,77 0,43 0,41 4 4,37 0,40 1,76 0,46 0,42 5 4,65 0,44 2,03 0,47 0,42 CV (%) 1,05 5,15 6,71 8,63 9,03 LSD 0,05 0,08 0,04 ns ns ns V nh hư ng c a các cơng th c bĩn phân đ n hàm lư ng P% trong lá đ u nành b ng 3.9 cho th y, th p nh t cơng th c 2 là 0,32% trong khi đĩ các cơng th c 3, 4 và 5 tăng lên 0,37 – 0,44% trong đĩ cao nh t cơng th c 5 là 0,44%, s sai khác này cĩ ý nghĩa th ng kê. So sánh hàm lư ng P% các cơng th c 1,3 v i cơng th c 5 cũng cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa th ng kê, 2 cơng th c 1,3 cĩ hàm lư ng P% t 0,36%, 0,37% cịn cơng th c 5 là 0,44%. Như v y m c bĩn 1.000kg HUCO/ha thì hàm lư ng P% trong lá cao nh t và cĩ ý nghĩa trong các cơng th c thí nghi m.
- 53 Tĩm l i, khi s d ng phân h u cơ vi sinh HUCO ph i h p v i phân vơ cơ m t cách h p lý đã cĩ tác d ng nh t đ nh làm tăng hàm lư ng N% và P% trong lá đ u nành. S gia tăng hàm lư ng khống lá N% và P% c a cây đ u nành do nhi u nguyên nhân: phân h u cơ vi sinh HUCO giàu h u cơ làm tăng kh năng h p thu dinh du ng khống, gi m r a trơi, phân h u cơ vi sinh HUCO cĩ b sung vi sinh v t phân gi i P khĩ tan và vi khu n c đ nh N nên đã gia tăng hàm lư ng khống d tiêu trong đ t và gia tăng quá trình h p thu c a cây. 3.2.4. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n sâu b nh trên cây đ u nành V 1 năm 2009, theo báo cáo c a phịng NN & PTNT Cư Jút di n bi n c a tình hình sâu b nh h i trên các lo i cây tr ng ng n ngày v 1 như: các lo i đ u, ngơ đ u trong kh năng ki m sốt, gây h i khơng đáng k , khơng bùng phát thành d ch. Tuy nhiên đ i v i cây đ u nành b nh g s t (do n m Phakopsora pachyrhizi ) đư c coi là m i nguy h i chính theo H i th o v b nh g s t đ u nành t i M 2006 cĩ th gây thi t h i v năng su t đ n 80% (Hartman và cs., 1991; Yang và cs., 1991) [59], b nh cĩ t t c các nư c nhi t đ i (Sinclair, 1989) [72] và phát tri n r t nhanh nh ng vùng cĩ bi u đ mưa khơng đ ng đ u, hàng ngày cĩ mưa (Tschanz, 1982) [75]. Đ i v i nh ng gi ng đ a phương thì càng d nhi m b nh (Vũ Thanh Trà và Tr n Th Phương Liên, 2006) [42], do v y vi c theo dõi b nh g s t giai đo n ra hoa đ n qu chín là h t s c c n thi t vì đây là giai đo n b nh g s t trên cây đ u nành phát tri n m nh nh t cĩ th lên đ n 90% (Ph m Gia Thi u, 2002) [39] đ cĩ nh ng gi i pháp phịng tr thích h p nh m h n ch đư c s gây h i c a b nh, đ cây tr ng cho năng su t cao. Qua b ng s li u 3.10 chúng tơi nh n th y t t c các cơng th c đ u cĩ t l b nh cao đi u này phù h p v i các nghiên c u c a các nhà khoa h c do trong giai đo n này di n bi n th i ti t t i vùng nghiên c u thích h p v i s phát tri n c a b nh là mưa hàng ngày (Tschanz, 1982) [75], cây đ u nành đang trong giai đo n qu chín, s d ng gi ng đ a phương vì v y s nhi m b nh là đi u khơng
- 54 th tránh kh i, t t c các cơng th c đ u đư c x lý b ng Tilt Super 300 ND nh m h n ch s gây h i c a b nh. B ng 3.10: B nh g s t gây h i trên cây đ u nành c a các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút – Đăk Nơng, v 1 năm 2009 giai đo n qu chín B nh g s t Cơng th c T l b nh (%) Ch s b nh (%) 1 98,7 38,3 2 100,0 38,9 3 100,0 35,3 4 96,0 30,9 5 94,7 30,0 CV (%) 3,42 8,1 LSD 0,05 ns 5,29 K t qu b ng 3.10 cho th y cơng th c 4 và cơng th c 5 cĩ kh năng kháng b nh cao nh t (l n lư t cĩ ch s b nh 30,9% và 30,0%), kháng b nh kém nh t là cơng th c 1 (CSB 38,3%), cơng th c 2 (38,9%), s sai khác khi so sánh gi a cơng th c 5 và cơng th c 1, 2 cĩ ý nghĩa th ng kê đ tin c y 95%. K t qu trên cũng gĩp ph n kh ng đ nh thêm vi c s d ng phân bĩn cân đ i, h p lý gi a h u cơ và vơ cơ, bĩn đ y đ , đúng lúc cũng giúp cho cây ch ng b nh (Ph m Gia Thi u, 2002) [39]. 3.2.5. nh hư ng c a phân h u cơ vi sinh HUCO đ n các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t c a đ u nành Các ch tiêu c u thành năng su t và năng su t c a cây tr ng là nh ng y u t quy t đ nh đ đánh giá hi u l c c a phân bĩn, li u lư ng phân bĩn và các bi n pháp canh tác khác. T l N.P.K nguyên ch t các cơng th c x p x m c 1:2:2 và các cơng th c 1,3,4,5 đư c b sung phân chu ng và phân h u cơ vi sinh
- 55 HUCO v i phương th c và li u lư ng bĩn như v y thì năng su t đ u nành vùng đ t Tây Nguyên cĩ th đ t t 18 – 26 t /ha (GS.TS. Đư ng H ng D t, 2007) [12]. B ng 3.11: Các y u t c u thành năng su t và năng su t lý thuy t c a đ u nành các cơng th c thí nghi m t i Cư Jút Đăk Nơng, v 1 năm 2009 Kh i NSTT Cơng M t đ Qu /cây Qu /m 2 H t/qu NSLT lư ng 100 (t /ha) th c (cây/m 2) (qu ) (qu ) (h t) (t /ha) h t (g) 1 40,0 17,6 703,3 2,5 17,7 30,7 21,6 2 41,9 16,7 698,1 2,3 16,2 26,5 17,2 3 41,3 17,1 706,2 2,5 18,6 32,3 22,1 4 41,6 18,4 766,3 2,4 18,6 33,8 23,1 5 40,0 19,0 761,3 2,5 19,1 36,5 25,7 CV 3,0 4,04 5,56 5,8 3.19 6,03 7,63 (%) LSD ns 1,35 ns ns 1,08 3,63 3,15 0,05 K t qu b ng 3.11 cho chúng ta th y: Gi a các cơng th c khơng cĩ s sai khác v m t đ , dao đ ng t 40 v n cây/ha – 40,9 v n cây/ha vào giai đo n cu i v đây là m t đ thích h p đ ru ng đ u nành cho năng su t cao (TS. Tr n Th Trư ng, ThS. Tr n Thanh Bình, KS. Nguy n Thanh Bình, 2006) [43]. Nguyên nhân chính là do k thu t gieo h t và d m t a đ u v đư c đ m b o, lư ng phân bĩn gi a các cơng th c là phù h p, phân h u cơ vi sinh HUCO khơng nh hư ng đ n m t đ cây. S qu /cây gi a các cơng th c thí nghi m đã cĩ s khác nhau rõ r t. cơng th c 2 cĩ s qu th p nh t 16,7 qu /cây, cơng th c 4, 5 cĩ s qu cao nh t l n lư t là 18,4 và 19,0 qu /cây (tăng 10,2% và 13,8% so v i cơng th c 2), s
- 56 sai khác gi a cơng th c 4,5 và cơng th c 2 cĩ ý nghĩa th ng kê m c đ tin c y 95%. Ngồi ra khi so sánh gi a cơng th c 5 và các cơng th c 1,3 chúng ta cũng th y cĩ s sai khác, s qu /cây c a cơng th c 5 cao hơn các cơng th c 1,3 l n lư t là 7,9% và 11,1% s sai khác này cũng cĩ ý nghĩa th ng kê m c đ tin c y là 95%. Như v y khi bĩn phân h u cơ vi sinh HUCO m c 1.000 kg/ha k t h p v i lư ng N P K m c 32:45:60 s cho s qu /cây cao nh t trong các cơng th c thí nghi m. S qu /m 2 là tích c a m t đ và s qu trên cây, vì s sai khác c a m t đ là khơng đáng k nên khi x lý th ng kê thì khơng cĩ s sai khác. S h t/qu các cơng th c cũng khơng cĩ s sai khác, nguyên nhân là do đ c tính c a gi ng qui đ nh. Năng su t lý thuy t các cơng th c thí nghi m đã cĩ r t nhi u s sai khác, th p nh t là cơng th c 2 (26,5 t /ha), cao nh t là cơng th c 5 (36,5 t /ha). S khác bi t v năng su t lý thuy t gi a cơng th c 2 so v i các cơng th c 1, 3, 4, 5 cĩ ý nghĩa th ng kê m c đ tin c y là 95%. Như v y khi đư c bĩn k t h p gi a phân h u cơ vi sinh HUCO ho c phân chu ng ( m c như các cơng th c thí nghi m) v i phân vơ cơ s cho năng su t cao lý thuy t hơn nhi u so v i ch s d ng m t mình phân đơn. Ngồi ra n u so sánh năng su t lý thuy t gi a cơng th c 1 và 3 v i cơng th c 5 chúng ta cũng th y s sai khác và s sai khác này cũng cĩ ý nghĩa th ng kê m c đ tin c y là 95%. Đi u này ch ng t khi s d ng phân h u cơ vi sinh HUCO m c 1.000kg/ha k t h p v i lư ng N.P.K m c 32:45:60 s cho năng su t lý thuy t cao nh t trong các cơng th c thí nghi m. Ch tiêu quan tr ng nh t trong b ng 3.11 là năng su t th c thu, k t qu x lý cho chúng ta th y năng su t th c thu c a các cơng th c đã cĩ s khác nhau rõ r t. N u s p x p năng su t th c thu t nh đ n l n: CT2 < CT1 < CT3 < CT4 <
