Luận án Phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội Nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Nội dung text: Luận án Phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội Nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh

1. BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ NGUYỄN VĂN NHẤT Ph¸t triÓn PHÈM CHÊT CHÝNH TRÞ CñA CHÝNH TRÞ VI£N trong QU¢N §éI NH¢N D¢N VIÖT NAM HIÖN NAY theo t­ t­ëng hå chÝ minh LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ DUY VẬT LỊCH SỬ Mã số: 922 90 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS Nguyễn Thanh Hải 2. TS Phạm Công Thưởng HÀ NỘI - 2025
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Văn Nhất
3. MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC MỞ ĐẦU 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 10 1.1. Những công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến đề tài luận án 10 1.2. Giá trị của các công trình khoa học đã tổng quan và những vấn đề luận án tập trung nghiên cứu 25 Chương 2 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT CHÍNH TRỊ CỦA CHÍNH TRỊ VIÊN TRONG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 35 2.1. Thực chất phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh 35 2.2. Nhân tố cơ bản quy định phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh 62 Chương 3 THỰC TRẠNG PHẨM CHẤT CHÍNH TRỊ CỦA CHÍNH TRỊ VIÊN TRONG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA 86 3.1. Thực trạng phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh 86 3.2. Một số vấn đề đặt ra đối với phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh 104 Chương 4 GIẢI PHÁP CƠ BẢN PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT CHÍNH TRỊ CỦA CHÍNH TRỊ VIÊN TRONG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 126 4.1. Nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo ở nhà trường và bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam ở đơn vị cơ sở hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh 126 4.2. Xây dựng môi trường chính trị ở đơn vị cơ sở thuận lợi để phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh 139 4.3 Phát huy tính nhân tố chủ quan của chính trị viên trong tự phát triển phẩm chất chính trị của họ hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh 155 KẾT LUẬN 170 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 172 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 173 PHỤ LỤC 189
4. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt 1 Lưu hành nội bộ M
5. 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài luận án Phẩm chất chính trị có vai trò quan trọng trong định hướng nhận thức và hành động của quân nhân góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng, bảo vệ lợi ích của quốc gia, dân tộc. Đối với chính trị viên, phẩm chất chính trị là thành tố không thể thiếu trong nhân cách và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Trong các giai đoạn xây dựng, trưởng thành và phát triển của Quân đội, chính trị viên luôn là người chủ trì về chính trị ở phân đội, hạt nhân xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị. Do đó, đòi hỏi ở họ phẩm chất chính trị tương ứng và không ngừng phát triển đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Vận dụng linh hoạt, sáng tạo quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin về xây dựng quân đội kiểu mới, quá trình giáo dục, rèn luyện Quân đội ta, Hồ Chí Minh luôn chú trọng bồi dưỡng, rèn luyện chính trị viên về phẩm chất chính trị, năng lực toàn diện góp phần nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Đảng đối với quân đội, xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị. Những bài nói, bài viết của Người về chính trị viên là định hướng quan trọng cho phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong mọi giai đoạn cách mạng. Cùng với đó, bản thân Hồ Chí Minh hội tụ đầy đủ phẩm chất chính trị tiêu biểu của người chiến sĩ cách mạng trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng con người, giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc. Do vậy, phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh là tất yếu, khách quan; góp phần hoàn thiện nhân cách, nâng cao chất lượng thực hiện nhiệm vụ của chính trị viên và tiếp tục khẳng định giá trị khoa học, cách mạng của tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới. Trong những năm qua, nhận thức của các chủ thể ở đơn vị cơ sở về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được nâng lên. Do đó, nhiều hoạt động đã vận dụng linh hoạt, sáng tạo tư tưởng Hồ Chí
6. 6 Minh phù hợp với từng nội dung bồi dưỡng, rèn luyện chính trị viên. Từ đó làm thấm sâu, lan tỏa tư tưởng Hồ Chí Minh vào phẩm chất chính trị của họ. Tuy nhiên, hoạt động bồi dưỡng, rèn luyện ở một số đơn vị cơ sở có nội dung chưa vận dụng linh hoạt, sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về chính trị viên, phẩm chất chính trị của chính trị viên; tự tu dưỡng, tự rèn luyện phẩm chất chính trị của một số chính trị viên có thời điểm chưa gắn với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, v.v.. Do vậy, phẩm chất chính trị của một số chính trị viên hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh có mặt hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ ở phân đội. Hiện nay, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với phẩm chất chính trị của chính trị viên. Việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong Quân đội đòi hỏi mọi hoạt động của quân đội trên cơ sở nghiên cứu, vận dụng linh hoạt, sáng tạo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong tình hình mới. Diễn biến phức tạp của thực tiễn trong và ngoài quân đội xuất hiện nhiều nội dung cần nhận thức và hành động phù hợp, v.v.. Do vậy, phẩm chất chính trị của chính trị viên hiện nay cần phải kết hợp chặt chẽ giữa kiên định, vận dụng sáng tạo và phát triển theo tư tưởng Hồ Chí Minh để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ở phân đội trong tình hình mới. Từ những lý do trên, tác giả lựa chọn: “Phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh” làm đề tài luận án tiến sĩ là vấn đề có tính cấp thiết cả lý luận và thực tiễn. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu Làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh; trên cơ sở đó đề xuất giải pháp cơ bản phát triển phẩm chất
7. 7 chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh. * Nhiệm vụ nghiên cứu Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án. Làm rõ thực chất và nhân tố cơ bản quy định phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Khảo sát, đánh giá thực trạng phẩm chất chính trị và xác định một số vấn đề đặt ra đối với phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Đề xuất giải pháp cơ bản, khả thi phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu Phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh. * Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Luận án nghiên cứu một số vấn đề lý luận, thực tiễn liên quan đến phẩm chất chính trị và phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Về không gian: Điều tra, khảo sát thực trạng phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh ở một số đơn vị M. Về thời gian: Từ 2018 đến nay. 4. Cơ sở lý luận, chính trị, pháp lý và thực tiễn * Cơ sở lý luận Luận án dựa trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, trực tiếp là về con người, giai cấp, đấu tranh giai cấp, nhà nước, ý thức xã hội, quân đội, đạo đức;
8. 8 tư tưởng triết học Hồ Chí Minh về con người, quân đội, đạo đức, chính trị viên và bồi dưỡng, rèn luyện cán bộ, đảng viên. * Cơ sở chính trị, pháp lý Cơ sở chính trị: luận án dựa trên cơ sở nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng Cộng sản Việt Nam liên quan đến M. Các nghị quyết, chỉ thị của Quân uỷ Trung ương về công tác giáo dục, đào tạo, rèn luyện cán bộ quân đội, trực tiếp là M. Cơ sở pháp lý: luận án dựa trên cơ sở hiến pháp và pháp luật Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; trực tiếp là Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam (sửa đổi, bổ sung năm 2024); Đề án “M”; Điều lệnh quản lý bộ đội Quân đội nhân dân Việt Nam; Quy chế Giáo dục chính trị trong Quân đội nhân dân và dân quân tự vệ Việt Nam; Điều lệ Công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam. * Cơ sở thực tiễn Luận án dựa vào kết quả điều tra xã hội học về thực trạng phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Luận án còn dựa vào M. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; đồng thời, sử dụng một số phương pháp chuyên ngành và liên ngành: lịch sử và lôgic, phân tích và tổng hợp; quy nạp và diễn dịch, hệ thống và cấu trúc, khái quát hóa và trừu tượng hóa; điều tra xã hội học, so sánh, thống kê. 6. Những đóng góp mới của luận án Luận án góp phần làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về phẩm chất chính trị của chính trị viên và phẩm chất chính trị của chính trị viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh; đồng thời, làm sáng tỏ quan niệm phát triển phẩm chất chính trị của
9. 9 chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh từ góc độ ngành chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; xác định nhân tố cơ bản quy định phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Luận án chỉ ra thực trạng phẩm chất chính trị của chính trị viên hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh và đề xuất giải pháp cơ bản phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh. 7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án * Ý nghĩa lý luận Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp cơ sở lý luận cho các chủ thể nghiên cứu xác định nội dung, phương thức lãnh đạo, chỉ đạo phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh. * Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận án có thể làm tài liệu tham khảo phục vụ công tác quản lý, bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất chính trị của cán bộ, chiến sĩ nói chung, chính trị viên nói riêng trong Quân đội nhân Việt Nam và hoạt động nghiên cứu, giảng dạy, học tập ở nhà trường quân đội. 8. Kết cấu của luận án Luận án gồm: Mở đầu, 4 chương (09 tiết), kết luận, danh mục các công trình khoa học của tác giả đã công bố liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
10. 10 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Những công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến đề tài luận án 1.1.1. Những công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến lý luận phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Hiệp (2000), Nâng cao chất lượng cán bộ chính trị cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh [47]. Công trình cho rằng, phẩm chất của cán bộ chính trị cấp phân đội trong quân đội theo tư tưởng Hồ Chí Minh đó là “đức” - đạo đức cách mạng, là phẩm chất chính trị - đạo đức; là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa đạo đức của giai cấp công nhân với truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc và tinh hoa đạo đức nhân loại. Phẩm chất chính trị được biểu hiện ở chiều sâu tư tưởng, tình cảm, tâm hồn của mỗi người thông qua cử chỉ, thái độ, hành vi cụ thể bên ngoài của họ. Nội dung của phẩm chất chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh đó là: Trung thành vô hạn với sự nghiệp cách mạng của Đảng; ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm minh và tinh thần đoàn kết chặt chẽ, lối sống trong sáng, lành mạnh phù hợp với chuẩn mực đạo đức của Đảng Cộng sản Việt Nam, của chế độ xã hội chủ nghĩa và yêu cầu của hoạt động quân sự. Công trình cũng nêu tiêu chuẩn người cán bộ chính trị phân đội thời kỳ đổi mới dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta vẫn phải là người có cả “đức” và “tài”, “hồng” và “chuyên”. Nguyễn Vĩnh Thắng (2009), “Một số vấn đề có tính quy luật của sự hình thành và phát triển phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” [ 155]. Công trình đã chỉ ra con đường hình thành và phát triển phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, đó là thông qua giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện của Đảng, Nhà nước, của Nhân dân và quá
11. 11 trình tự giáo dục, tự bồi dưỡng, tự rèn luyện của quân đội thông qua hoạt động thực tiễn xây dựng, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu và công tác, lao động sản xuất của quân đội. Công trình đã chỉ ra 03 vấn đề có tính quy luật của sự hình thành và phát triển phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, bao gồm: sự lãnh đạo, giáo dục của Đảng Cộng sản Việt Nam, của Chủ tịch Hồ Chí Minh và sự quản lý của Nhà nước đối với quân đội; sự yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ của Nhân dân đối với quân đội; sự nỗ lực phấn đấu, rèn luyện của toàn thể cán bộ, chiến sĩ quân đội trong thực tế xây dựng, chiến đấu và công tác. Phạm Văn Nhuận (Chủ biên, 2011), Phẩm chất đạo đức của chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam [132]. Công trình cho rằng, phẩm chất đạo đức và phẩm chất chính trị của chính trị viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh có sự hòa quyện, thống nhất với nhau, “sự thống nhất chặt chẽ giữa phẩm chất chính trị và phẩm chất đạo đức hợp thành phẩm chất chính trị - đạo đức tồn tại bền vững cả trong nhận thức, tư tưởng và hành động cách mạng của mỗi người chính ủy, chính trị viên trong quân đội ta” [ 132, tr.62]. Nội dung phẩm chất đạo đức của chính trị viên là tuyệt đối trung thành với Đảng, với sự nghiệp cách mạng, hết lòng hiếu nghĩa với Nhân dân là phẩm chất chính trị - đạo đức quan trọng nhất; luôn có niềm tin vững chắc vào thắng lợi của cách mạng, vững vàng trong mọi hoàn cảnh. Công trình khẳng định, phẩm chất đạo đức cách mạng được hình thành và phát triển trong thực tiễn đấu tranh cách mạng, trong quá trình hoạt động chiến đấu, sản xuất và công tác của chính trị viên. Công trình đã chỉ ra yếu tố tác động đến phẩm chất đạo đức của chính uỷ, chính trị viên: tình hình quốc tế, tình hình trong nước, nhiệm vụ công tác đảng, công tác chính trị trong quân đội. Đỗ Mạnh Tôn (Chủ biên, 2011), Uy tín của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam [158]. Trên cơ sở tư tưởng Hồ Chí Minh về chính trị viên, công trình cho rằng, phẩm chất chính trị, đạo đức là sự kết hợp hài hòa,
12. 12 biện chứng giữa quan điểm lập trường giai cấp công nhân, đạo đức cách mạng và bản lĩnh chính trị; là sự thống nhất biện chứng giữa trình độ nhận thức, giác ngộ sâu sắc, lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đạo đức cách mạng. Phẩm chất chính trị - đạo đức là tổng hợp những tri thức, tình cảm, ý chí, niềm tin chính trị, đạo đức đã phát triển tới trình độ cao, tạo nên năng lực làm chủ về chính trị của chính trị viên. Đây là nhân tố cơ bản, quan trọng hàng đầu quyết định đến hình thành uy tín của chính trị viên. Nguyễn Mạnh Hưởng (2011), Xây dựng quân đội về chính trị trong tình hình mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh [50]. Công trình cho rằng, Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên xác định chi tiết và toàn diện những yêu cầu về phẩm chất, năng lực, tư cách, nhiệm vụ của chính trị viên. Phẩm chất trung - hiếu được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập song hành, gắn với việc thực hiện mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của quân đội và vấn đề tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân là phẩm chất quan trọng hàng đầu của quân đội. Tác giả cho rằng, “chính trị viên phải thân thiết như một người chị, công bình như một người anh và hiểu biết như một người bạn” là luận điểm rất đặc sắc của Hồ Chí Minh về phẩm chất, tư cách và tác phong của cán bộ chính trị. Sự trung - hiếu của quân đội trong tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện ở: “sự giác ngộ sâu sắc mục tiêu lý tưởng chiến đấu của quân đội, ở hành động thực tiễn của mỗi cán bộ, chiến sĩ trong thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm của mình đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [50, tr.62-63]. Lê Duy Chương và Bùi Quang Cường (Đồng Chủ biên, 2012), Quan điểm V.I.Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về chính ủy, chính trị viên [ 11]. Công trình đã hệ thống những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về chính trị viên như: vị trí, vai trò; nhiệm vụ, phẩm chất, năng lực công tác; phương pháp tác phong công tác. Đề cập đến tư tưởng Hồ Chí Minh về phẩm chất chính trị của chính trị viên, công trình cho rằng: “Người luôn coi phẩm chất chính trị là cái
13. 13 gốc của người chính uỷ, chính trị viên” [11, tr.59]; đó là sự hòa quyện giữa nhận thức, trách nhiệm chính trị với lương tâm của người cán bộ cách mạng. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, chính trị viên phải là người có giác ngộ cách mạng sâu sắc, nhận thức cách mạng vững vàng. Lòng trung thành của chính ủy, chính trị viên được xây dựng trên cơ sở khoa học, thực tiễn về mục tiêu độc lập dân tộc và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta; đó là sự hoà quyện giữa nhận thức, niềm tin, lý chí và tình cảm cách mạng thuỷ chung trong sáng. Nguyễn Đình Bắc (2012), “Tư tưởng Hồ Chí Minh về phẩm chất “Trung với nước, Hiếu với dân” của quân nhân cách mạng” [ 5]. Công trình đã luận giải tư tưởng Hồ Chí Minh về phẩm chất “Trung với nước, Hiếu với dân” của quân nhân cách mạng. Phẩm chất đó được thể hiện ở sự trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với Nhân dân và cách mạng; sẵn sàng, xả thân vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của Nhân dân. Đối với Nhân dân, thể hiện sự yêu thương, kính trọng, phục vụ, giúp đỡ và bảo vệ Nhân dân; đoàn kết quân - dân như “cá với nước”. Hoàng Đình Châu (Chủ biên, 2012), Phẩm chất nhân cách của “Bộ đội Cụ Hồ [9]. Công trình cho rằng, trung với Đảng là phẩm chất chính trị, đạo đức cơ bản nhất của “Bộ đội Cụ Hồ”, phẩm chất chính trị là phản ánh mối quan hệ cơ bản và bền vững của quân nhân với Đảng, Tổ quốc, “thể hiện sự giác ngộ sâu sắc về mục tiêu lý tưởng, tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ Đảng giao” [9, tr.51]. Công trình cho thấy, phẩm chất “hiếu với dân”, “yêu thương đồng chí đồng đội” góp phần tạo nên phẩm chất chính trị - đạo đức của “Bộ đội Cụ Hồ”. Công trình nhận định, nhân cách “Bộ đội Cụ Hồ” đang có sự biến đổi. Giai đoạn đất nước có chiến tranh thì yêu cầu về phẩm chất chính trị, tư tưởng là tuyệt đối, còn ngày nay vẫn là hàng đầu nhưng các yêu cầu khác như trình độ đào tạo, văn hóa, thể lực, tuổi tác cũng đang được nâng cao.
14. 14 Trần Minh Đức (2017), Phát triển đạo đức cách mạng của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh [45]. Ở góc độ ngành chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, công trình cho rằng, yêu cầu cao khi thực hiện chức trách, nhiệm vụ chính trị đã tạo nên sự thống nhất chặt chẽ giữa phẩm chất chính trị và phẩm chất đạo đức hợp thành phẩm chất chính trị - đạo đức tồn tại bền vững trong cả nhận thức, tư tưởng và hành động cách mạng của chính trị viên. Phát triển đạo đức cách mạng của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh là quá trình thống nhất biện chứng khách quan và chủ quan, kết hợp chặt chẽ hoạt động giáo dục, rèn luyện với tự giáo dục, tự rèn luyện nhằm nâng cao tính tự giác, tạo chuyển biến cả về ý thức và hành vi đạo đức. Một trong các nhân tố quy định phát triển đạo đức cách mạng của chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh sự thống nhất giữa giáo dục, rèn luyện và tự giáo dục, rèn luyện đạo đức của chính trị viên. Nguyễn Đăng Tuyên (2019), Phát triển phẩm chất chính trị của sĩ quan kỹ thuật cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay [ 187]. Ở góc độ ngành chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, công trình cho rằng: phẩm chất chính trị là sự thống nhất biện chứng giữa ý thức chính trị và hành vi chính trị. Phát triển phẩm chất chính trị của sĩ quan kỹ thuật cấp phân đội là quá trình chuyển hóa về chất theo chiều hướng tiến bộ các yếu tố cấu thành phẩm chất chính trị của họ trong công tác bảo đảm về kỹ thuật vũ khí, trang thiết bị. Mục đích phát triển nhằm hoàn thiện nhân cách quân nhân cách mạng. Phát triển phẩm chất chính trị chịu sự quy định bởi mục tiêu, mô hình đào tạo và đặc thù nghề nghiệp của họ; diễn ra trong sự tương tác biện chứng giữa con người với vũ khí, trang bị kỹ thuật; môi trường chính trị thực tiễn và gắn với vai trò nhân tố chủ quan.
15. 15 Trần Minh Chiến (2020), “Thấm nhuần lời dạy của Bác đối với chính trị viên, ý nghĩa trong đào tạo chính trị viên hiện nay” [ 10]. Công trình cho rằng, tư tưởng Hồ Chí Minh về chính trị viên là kết quả vận dụng linh hoạt sáng tạo tư tưởng V.I.Lênin về chính uỷ, quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin về xây dựng quân đội kiểu với vào thực tiễn cách mạng Việt Nam. Công trình đã luận giải yêu cầu của Hồ Chí Minh đối với chính trị viên: thân thiết như một người chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn, “ba phẩm chất “thân thiết”, “công bình”, “hiểu biết” có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại lẫn nhau, vừa là phẩm chất chính trị, vừa là phẩm chất nghề nghiệp của người chính trị viên” [10, tr.395]. Vũ Đình Đắc (2024), “Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò gương mẫu của cán bộ chính trị trong Quân đội” [ 44]. Công trình đã luận giải tư tưởng Hồ Chí Minh về chính trị viên, qua đó cho thấy, vai trò gương mẫu của cán bộ chính trị luôn ảnh hưởng đến cán bộ, chiến sĩ, cũng như vị thế, vai trò chủ trì về chính trị và chất lượng hoàn thành nhiệm vụ của các đơn vị Quân đội. Học tập và làm theo những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò gương mẫu của cán bộ chính trị luôn có ý nghĩa thiết thực trong xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị. Luận giải của tác giả cho thấy, thực hiện tốt vai trò nêu gương của đội ngũ cán bộ chính trị ngăn ngừa hiệu quả các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ từ đó củng cố phẩm chất, năng lực của chính trị viên. Nêu gương là một trong những nội dung tạo nên nét đặc trưng của chính trị viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh. 1.1.2. Những công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến thực tiễn phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh Nguyễn Quang Phát (2006), Xây dựng đội ngũ chính ủy, chính trị viên trong quân đội hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh [134]. Công trình đã
16. 16 đánh giá tình hình đội ngũ chính ủy, chính trị viên trong quân đội hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh, tập trung vào tri thức, niềm tin, kết quả hoàn thành nhiệm vụ và năng lực giải quyết các vấn đề chính trị - xã hội. Nguyên nhân của thực trạng trên được tác giả luận giải liên quan đến sự lãnh đạo của tổ chức đảng các cấp, đào tạo ở nhà trường, bồi dưỡng ở đơn vị và liên quan trực tiếp đến nhân tố chủ quan. Công trình cũng đã làm rõ yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ cán bộ chính trị phải thật sự mẫu mực về đạo đức, lối sống, ngày càng cao hơn về năng lực trí tuệ; phải có sự hiểu biết sâu sắc về lĩnh vực quân sự, tinh thần kỹ thuật và chiến thuật, nắm vững phương pháp và nguyên tắc quản lý, chỉ huy, am hiểu về mọi lĩnh vực trong cuộc sống, có kiến thức sâu sắc về khoa học xã hội nhân văn, đặc biệt là những kiến thức về xây dựng tổ chức, xây dựng con người. Hoàng Văn Thanh (Chủ biên, 2009), Bồi dưỡng nhân cách chính trị cho đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội hiện nay [154]. Công trình cho rằng: “trong quan hệ với phẩm chất, năng lực, phẩm chất chính trị, đạo đức luôn thể hiện sự gắn bó chặt chẽ không thể tách rời giữa “đức” và “tài” [ 154, tr.22]. Khi đề cập đến thực trạng phẩm chất chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội, công trình tiếp cận đánh giá qua các nội dung nhận thức chính trị, lối sống, sự gương mẫu về lối sống, niềm tin; và cho rằng, đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội hiện nay có phẩm chất chính trị tốt, phù hợp với chức trách nhiệm vụ của người chủ trì về chính trị ở đơn vị. Tuy nhiên, hạn chế nhất về phẩm chất chính trị của đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội hiện nay là trình độ nhận thức chính trị chưa đáp ứng yêu cầu cao của tình hình, nhiệm vụ, khả năng phán đoán và xử trí các tình huống chính trị chưa nhạy bén, kém sắc xảo; một số đồng chí ở một vài thời điểm chưa thật sự gương mẫu, họ chưa tạo được niềm tin yêu, mến phục cao nhất trong đơn vị. Nguyễn Tiến Quốc (Chủ biên, 2011), Nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ chính uỷ, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện
17. 17 nay [139]. Đánh giá về phẩm chất chính trị của chính uỷ, chính trị viên, công trình tập trung vào trình độ giác ngộ cách mạng, sự trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân, đạo đức, lối sống, chấp hành luật và sự tín nhiệm ở đơn vị. Công trình đã làm sáng tỏ 03 vấn đề cần giải quyết nhằm nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ chính uỷ, chính trị viên trong quân đội hiện nay. Các vấn đề có liên quan đến công tác tạo nguồn đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chính uỷ, chính trị viên hiện nay và quán triệt Nghị quyết M; chỉ ra 03 yếu tố tác động trong đó có đấu tranh dân tộc, giai cấp trên thế giới và khu vực, đặc biệt trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng. Trường Sĩ quan Chính trị (2013), “Thư gửi Hội nghị chính trị viên” của Chủ tịch Hồ Chí Minh - Giá trị lịch sử và hiện thực [ 176]. Đây là cuốn sách tập hợp 45 bài viết của các nhà khoa học, tướng lĩnh, cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đơn vị trong toàn quân. Nhiều bài viết đã chỉ ra thực trạng chính trị viên gắn với tư tưởng Hồ Chí Minh trong “Thư gửi Hội nghị chính trị viên”, tập trung vào đạo đức cách mạng, sự trung thành với sự nghiệp cách mạng, hành vi của chính trị viên, tác phong và giải quyết mối quan hệ. Theo đó, chính trị viên: “luôn giữ vững đạo đức cách mạng, bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định và trung thành tuyệt đối vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, giữ vững đường lối chính trị - giai cấp của quân đội” [176, tr.176]. Tuy nhiên, “M” [176, tr.176]. Nguyễn Văn Vinh (2016), “Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quân đội theo tư tưởng Hồ Chí Minh” [ 190]. Công trình đã luận giải tư tưởng của Hồ Chí Minh về người cán bộ cách mạng nói chung, cán bộ trong quân đội nói riêng và chỉ ra nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ này. Công trình đã đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ quân đội về sự trung thành, ý chí, lối sống, cụ thể: tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc, chế độ xã hội chủ nghĩa và với Nhân dân; sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ
18. 18 nghĩa xã hội. Công trình đã đề xuất một số nội dung bồi dưỡng, trong đó nội dung bồi dưỡng, nâng cao phẩm chất chính trị là nội dung quan trọng hàng đầu. Hà Đức Long (2019), Phát triển nhân cách chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh [ 66]. Ở góc độ ngành chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, công trình đã đánh giá thực trạng phẩm chất của chính trị viên hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó tập trung vào mức độ trung thành với Đảng, Tổ quốc, Nhân dân; sự mẫu mực về đạo đạo đức, lối sống, nhận thức chính trị, niềm tin, lý tưởng, ý chí chiến đấu, chấp hành kỷ luật. Công trình đánh giá chính trị viên: “luôn là người tiêu biểu về phẩm chất chính trị - tư tưởng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân; mẫu mực về đạo đức lối sống, chấp hành kỷ luật” [66, tr.106]. Tuy nhiên, trình độ nhận thức chính trị của một số chính trị viên có mặt chưa đáp ứng yêu cầu cao của tình hình, nhiệm vụ; thiếu yên tâm gắn bó với đơn vị, “M” [66, tr.108]. Công trình đã chỉ ra nguyên nhân thực trạng, trong đó nhấn mạnh nguyên nhân có tính quyết định trực tiếp xuất phát từ nhân tố chủ quan của chính trị viên. Hoàng Mạnh Hưng (2021), Nâng cao chất lượng đội ngũ chính trị viên ở các sư đoàn bộ binh Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay [49]. Công trình cho rằng, phẩm chất chính trị góp phần tạo nên chất lượng đội ngũ chính trị viên. Khi đánh giá thực trạng phẩm chất chính trị của chính trị viên đại đội, công trình đã làm rõ cả ưu điểm và hạn chế về bản lĩnh chính trị, mức độ tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vào sự nghiệp đổi mới; lý tưởng cách mạng, sự tích cực, chủ động trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ; kiến thức về chính trị, quân sự, khoa học xã hội nhân văn, năng lực tiến hành công tác đảng, công tác chính trị. Công trình đã chỉ ra: “M”, “M” [49, tr.108 - 109]. Phùng Thanh (2022), Xây dựng phong cách lãnh đạo của chính trị viên trong quân đội hiện nay theo phong cách Hồ Chí Minh [153]. Ở góc độ
19. 19 Hồ Chí Minh học, công trình đã luận giải, làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về chính trị viên. Khi đánh giá thực trạng, công trìnnh đã vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để xác định các nội dung đánh giá như phương pháp làm việc, sự linh hoạt, sáng tạo, nhạy bén trong công tác, sự gương mẫu trước đơn vị. Xác định nguyên nhân của thực trạng từ chất lượng đào tạo chính trị viên, sự lãnh đạo của Đảng, người chủ trì, cơ quan chính trị các cấp, bồi dưỡng ở đơn vị và nhân tố chủ quan của chính trị viên. Từ đó, công trình đã chỉ ra 03 vấn đề đặt ra trong xây dựng phong cách lãnh đạo của chính trị viên theo phong cách Hồ Chí Minh: chất lượng, hiệu quả công tác nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục về phong cách lãnh đạo Hồ Chí Minh và xây dựng phong cách lãnh đạo của chính trị viên; sự bất cập trong chương trình, kế hoạch và nội dung xây dựng; việc kết hợp giữa học tập và làm theo phong cách lãnh đạo Hồ Chí Minh [153, tr.104 - 110]. Khổng Đình Tám (2023), “Xây dựng bản lĩnh chính trị người chính uỷ, chính trị viên theo chuẩn mực phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” ở Quân khu 2 hiện nay” [151]. Công trình khẳng định, đặc trưng bản chất “Bộ đội Cụ Hồ” đồng thời cũng là phẩm chất nổi bật của người chính uỷ, chính trị viên là tiêu biểu về chính trị, mẫu mực về đạo đức lối sống, được Nhân dân tin yêu. Khi đánh giá thực trạng chính uỷ, chính trị viên ở Quân khu 2 hiện nay, công trình đề cập đến bản lĩnh chính trị, kiến thức, kinh nghiệm, năng lực toàn diện, mức độ linh hoạt sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ, giải quyết mối quan hệ với người chỉ huy, tinh thần đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, sâu sát với quần chúng, cấp dưới. Nguyễn Quốc Tuấn (2024), “Phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ chính trị trong xây dựng nhân tố chính trị tinh thần của Quân đội nhân dân Việt nam đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình mới” [ 186]. Trên cơ sở tư tưởng Hồ Chí Minh về chính trị viên, công trình nhận định: Đa số đội ngũ cán bộ chính trị đã nhận thức đúng vị trí, vai trò, chức trách, nhiệm vụ, nêu cao trách
20. 20 nhiệm trong xây dựng nhân tố chính trị tinh thần, v.v., củng cố tư tưởng, niềm tin, ý chí quyết tâm cho bộ đội trong thực hiện các nhiệm vụ. Tuy nhiên, phong cách làm việc, phương pháp tác phong công tác của một số cán bộ chính trị còn thiếu tính kế hoạch, chủ quan, nóng vội. Công trình cũng đã chỉ ra một số yếu tố tác động đến nhân tố chính trị, tinh thần, tác động đến nhận thức, thái độ, niềm tin, tình cảm của bộ đội; đó là các yếu tố về cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tác động của mặt trái kinh tế thị trường, sự chống phá của các thế lực thù địch. 1.1.3 Những công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến giải pháp phát triển phẩm chất chính trị của chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh Đặng Sỹ Lộc (2010), “Tư tưởng Hồ Chí Minh về tư cách của người chính trị viên và việc nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng chính trị viên hiện nay” [65]. Công trình đã luận giải tư tưởng Hồ Chí Minh về tư cách chính trị viên. Theo đó, tư cách chính trị viên biểu hiện trên những nội dung như phẩm chất chính trị; đạo đức lối sống; năng lực hoàn thành nhiệm vụ, phong cách làm việc khoa học. Công trình đã đề xuất 04 giải pháp cơ bản góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng chính trị viên. Các giải pháp được luận giải hướng vào đổi mới, nâng cao chất lượng tuyển chọn nguồn đào tạo chính trị viên; hoàn thiện mô hình mục tiêu đào tạo chính trị viên; đổi mới nội dung đào tạo bồi dưỡng và đa dạng hóa hình thức, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng. Phùng Văn Thiết (Chủ biên, 2016), Nâng cao bản lĩnh sĩ quan cấp phân đội trong tình hình mới [157]. Công trình cho rằng, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống tốt đẹp là thành phần không thể thiếu để tạo nên bản lĩnh sĩ quan cấp phân đội. Để nâng cao bản lĩnh của sĩ quan cấp phân đội trong tình hình mới cần phải “phát triển toàn diện các yếu tố cấu thành bản lĩnh sĩ quan, trong đó, đặc biệt coi trọng giáo dục, rèn luyện bản lĩnh chính trị sĩ quan cấp