›

Khóa luận Nghiên cứu sinh trưởng và chăm sóc cây Hoàng đằng-Fibraurea tinctoria Lour trồng năm thứ 3 tại xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An

pdf 68 trang thiennha21 19/04/2022 4170
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Khóa luận Nghiên cứu sinh trưởng và chăm sóc cây Hoàng đằng-Fibraurea tinctoria Lour trồng năm thứ 3 tại xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfkhoa_luan_nghien_cuu_sinh_truong_va_cham_soc_cay_hoang_dang.pdf

Nội dung text: Khóa luận Nghiên cứu sinh trưởng và chăm sóc cây Hoàng đằng-Fibraurea tinctoria Lour trồng năm thứ 3 tại xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An

  1. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN HOÀI NAM “NGHIÊN CỨU SINH TRƯỞNG VÀ KỸ THUẬT CHĂM SÓC CÂY HOÀNG ĐẰNG-(FIBRAUREA TINCTORIA LOUR) TRỒNG NĂM THỨ 3 TẠI XÃ THÔNG THỤ, HUYỆN QUẾ PHONG, TỈNHNGHỆ AN ’’ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : STBT & ĐDSH Lớp : K46 – STBT Khoa : Lâm nghiệp Thái Nguyên, năm 2019
  2. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN HOÀI NAM “NGHIÊN CỨU SINH TRƯỞNG VÀ KỸ THUẬT CHĂM SÓC CÂY HOÀNG ĐẰNG-(FIBRAUREA TINCTORIA LOUR) TRỒNG NĂM THỨ 3 TẠI XÃ THÔNG THỤ, HUYỆN QUẾ PHONG, TỈNHNGHỆ AN ’’ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : STBT & ĐDSH Lớp : K46 – STBT Khoa : Lâm nghiệp Giảng viên hướng dẫn : TS. HỒ NGỌC SƠN Thái Nguyên, năm 2019
  3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu là quá trình điều tra trên thực địa hoàn toàn trung thực, chưa công bố trên các tài liệu, nếu có gì sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 Xác nhận của GVHD Người viết cam đoan Đồng ý cho bảo vệ kết quả trước hội đồng khoa học Nguyễn Hoài Nam XÁC NHẬN CỦA GV CHẤM PHẢN BIỆN Giáo viên chấm phản biện xác nhận sinh viên đã sửa chữa sai sót sau khi Hội đồng chấm yêu cầu (Ký, họ và tên)
  4. ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu đề tài sinh trưởng của cây Hoàng đằng - Fibraurea tinctoria Lour trồng năm thứ 3 tại xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An , em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của các thầy cô, nhân dân địa phương nơi nghiên cứu đề tài. Trước hết em xin gửi đến quý thầy, cô giáo trong khoa Lâm nghiệp, trường Đại Học Nông Lâm lời cảm ơn chân thành. Đặc biệt, em xin gửi đến thầy Hồ Ngọc Sơn, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề báo cáo thực tập này lời cảm ơn sâu sắc nhất. Cuối cùng em xin cảm ơn các cán bộ công nhân viên của UBND xã Thông Thụ và gia đình ông Nguyễn Đức Huy ở Bản Ăng xã Thông Thụ đã giúp đỡ em trong suốt thời gian thực tập. Vì kiến thức bản thân còn hạn chế, trong quá trình thực tập, hoàn thiện chuyên đề này em không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được những ý kiến đóng góp từ thầy cô. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Sinh viên thực hiện Nguyễn Hoài Nam
  5. iii MỤC LỤC PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1 1.1. Đặt vấn đề 1 1.2. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài 2 1.3. Ý nghĩa của đề tài 2 1.3.1. Ý nghĩa khoa học 2 1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn 2 1.3.3. Ý nghĩa trong học tập 2 Phần 2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 3 2.1. Cơ sở khoa học 3 2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước 3 2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới: 3 2.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước: 5 2.3. Tổng quan về khu vực nghiên cứu 11 2.3.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu 11 Phần 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 16 3.1 Đối tượng 16 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu 16 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu 16 3.1.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 16 3.2. Nội dung nghiên cứu 16 3.2.1. Các biện pháp chăm sóc 16 3.2.2. Đánh giá sinh trưởng 16 3.2.4. Tình hình sâu, bệnh hại và biện pháp phòng trừ cây Hoàng đằng trồng năm thứ 3 16
  6. iv 3.2.5. Đề xuất 1 số biện pháp chăm sóc và phòng trừ sâu, bệnh hại cho cây Hoàng đằng trồng tại khu vực nghiên cứu. 16 3.3. Phương pháp nghiên cứu 17 3.3.1. Phương pháp kế thừa số liệu 17 3.3.2. Phương pháp điều tra sinh trưởng của Hoàng đằng 17 3.3.3. Phương pháp xử lý số liệu 22 Phần 4. KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ 23 4.1. Chăm sóc Hoàng đằng 23 4.2. Sinh trưởng của cây Hoàng đằng năm thứ 3 25 4.2.1.Kết quả sinh trưởng đường kính: 25 4.2.2. Kết quả sinh trưởng chiều cao 27 4.2.3. Kết quả động thái ra lá nón 28 4.2.4. Kết quả tỷ ra chồi cây Hoàng đằng 29 4.3. Tỷ lệ sống, chất lượng và tỷ lệ ra mầm của cây Hoàng đằng: 31 4.3.1. Tỷ lệ sống 31 4.3.2. Chất lượng cây Hoàng đằng: 31 4.4. Tình hình sâu, bệnh hại và biện pháp phòng trừ cây Hoàng Đằng trồng năm thứ 3 32 4.4.1. Kết quả thành phần sâu hại và mức độ gây hại với cây Hoàng Đằng tuổi 3: 32 4.4.2. Kết quả thành phần bệnh hại và mức độ gây hại với cây Hoàng Đằng tuổi 3 : 34 4.5. Đề xuất các biện pháp chăm sóc, phong trừ sâu bệnh hại cho cây Hoàng đằng : 35 Phần 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 36 5.1. Kết luận 36 5.2 Kiến nghị 36 TÀI LIỆU THAM KHẢO 38
  7. v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT NĐ-CP Nghị định Chính phủ QĐ-TTg Quyết định Thủ tướng NXB Nhà xuất bản VQG- KBTTN Vườn quốc gia- khu bảo tồn thiên nhiên OTC Ô tiêu chuẩn BVTV Bảo vệ thực vật
  8. vi DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 4.1: Làm cỏ cho cây Hoàng đằng 23 Hình 4.2: Phát dọn, tỉa thưa cho cây Hoàng đằng 24 Hình 4.4: Biểu đồ sinh trưởng đường kính gốc trung bình cây Hoàng đằng 26 Hình 4.5: Biểu đồ sinh trưởng chiều cao trung bình cây Hoàng đằng 27 Hình 4.6 : Biểu đồ động thái ra lá cây trung bình Hoàng đằng 28 Hình 4.7: Lá non cây Hoàng Đằng 29 Hình 4.8: Biểu đồ tăng trưởng của chồi 30 Hình 4.9: Chồi non cây Hoằng đằng 30 Hình 4.10. Lá cây Hoàng đằng bị sâu hại 33 Hình 4.11. Bệnh đốm lá cây Hoàng đằng 34
  9. vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: : Phiếu đo đếm cây sống, sinh trưởng đường kính gốc, chiều cao vút ngọn, chất lượng và động thái ra lá , ra chồi cây Hoàng đằng 19 Bảng 3.2. Phiếu theo dõi sâu hại lá 20 Bảng 3.3. Phiếu theo dõi bệnh hại lá 21 Bảng 4.1: Sinh trưởng đường kính trung bình cây Hoàng đằng 26 Bảng 4.2: Sinh trưởng chiều cao trung bình cây Hoàng đằng theo các tháng 27 Bảng 4.3: Động thái ra lá cây Hoàng đằng 28 Bảng 4.4: Tỷ lệ ra chồi non cây Hoàng đằng 32 Bảng 4.5: Chất lượng sinh trưởng cây Hoàng đằng 31 Bảng 4.6: Thành phần sâu hại 32 Bảng 4.7. Tính R% mức độ hại của sâu 32 Bảng 4.8: Thành phần bệnh hại 34 Bảng 4.9: Tính R% mức độ bệnh hại lá 34
  10. 1 PHẦN 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Quế Phong là huyện miền núi vùng cao, biên giới của tỉnh Nghệ An. Ở đây đời sống người dân còn thấp phụ thuộc nhiều vào khai thác tài nguyên rừng. Trước sự khai thác bữa bãi của người dân đã khiến đa dạng sinh học ở đây suy giảm nhanh chóng về số lượng cũng như chất lượng đặc biệt là các loại cây thuốc quý như: chè hoa vàng, Hoàng đằng, Hoàng đằng (Fibraurea tinctoria Lour) là cây dược liệu có giá trị kinh tế cao, phân bố khá rộng ở một số nước trong khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, Campuchia. Ở nước ta, Hoàng đằng thường phân bố trong các trạng thái rừng thứ sinh ở các tỉnh miền núi từ Bắc vào Nam với độ cao dưới 1.000m so với mực nước biển. Do có nguy cơ bị tuyệt chủng nên loài cây này đã được đưa vào sách đỏ Việt Nam từ năm 1996 (thuộc nhóm IIA) cần phải bảo vệ (theo Nghị định 32/2006/NĐ-CP). Rễ và thân Hoàng đằng là một trong những vị thuốc được dùng nhiều trong y học cổ truyền để chữa các chứng viêm tấy, lỵ trực trùng, lở ngứa, mụn nhọt, sốt da vàng, đau mắt đỏ, các bệnh về đường tiêu hoá. Ngoài ra, Hoàng đằng còn là nguyên liệu chiết xuất Palmatin làm thuốc nhỏ mắt hoặc tổng hợp thuốc an thần. Trong tự nhiên, loài cây này trước đây rất phong phú, nhưng do khai thác quá mức và liên tục trong nhiều năm, cùng với việc phát nương làm rẫy nên đã bị suy giảm cả về số lượng và chất lượng.Vì vậy, việc nghiên cứu nhân giống nhằm bảo tồn và phát triển loài Hoàng đằng là cần thiết, có ý nghĩa cả về khoa học và thực tiễn. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây Hoàng đằng như: yếu tố đất đai,khí hậu, con người Để biết được những yếu tố nào phù hợp nhất đến sự sinh trưởng và phát triển của cây tới mức tối đa nhất : “Nghiên cứu sinh trưởng và chăm sóc cây Hoàng đằng-Fibraurea tinctoria Lour trồng năm thứ 3 tại xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An ’ là rất cần thiết.
  11. 2 1.2 Mục tiêu và yêu cầu của đề tài Xác định các biện pháp kỹ thuật chăm sóc cây Hoàng đằng tuổi 3. Đánh giá khả năng sinh trưởng và chống chịu sâu bệnh hại của cây Hoàng đằng tuổi 3 tại Nghệ An 1.3 Ý nghĩa của đề tài 1.3.1 Ý nghĩa khoa học Bổ sung thêm kiến thức hiểu biết về đặc điểm đặc tính của cây Hoàng đằng ở tuổi 3 Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở trong những đề tài nghiên cứu trong các lĩnh vực có liên quan. 1.3.2 Ý nghĩa trong thực tiễn Việc nghiên cứu sự sinh trưởng của Hoàng đằng làm cơ sở đề xuất một số biện pháp kĩ thuật chăm sóc và một số giải pháp bảo tồn loài 1.3.3 Ý nghĩa trong học tập Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu trong học tập. Giúp cho sinh viên củng cố lại toàn bộ các kiến thức đã học, áp dụng vào thực tiễn giúp cho sinh viên nâng cao trình độ kĩ năng nghề nghiệp. Giúp cho sinh viên biết các triển khai một đề tài nghiên cứu khoa học, phương pháp đo đếm, thu thập số liệu, xử lý số liệu, viết và cách trình bày một bài báo cáo khoa học. Thông qua quá trình thực hiện đề tài, sinh viên có điều kiện học hỏi những kiến thức thực tiễn nâng cao kiến thức và kỹ năng cho bản thân để thực hiện tốt công tác sau này.
  12. 3 Phần 2 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1 Cơ sở khoa học Cây Hoàng đằng nằm trong Danh mục thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm (nhóm IIA) của Nghị định 32/2006/NĐ-CP ngày 30/3/2006 [13] của Chính phủ để hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Hoàng đằng Sách đỏ Việt Nam (1996) [3] mô tả Hoàng đằng là loài có thể tái sinh chồi trên thân già và ở rễ vào mùa xuân. Hiếm gặp cây cái, do có khả năng tái sinh bằng hạt hiếm hoi. Cây sống dưới tán rừng thứ sinh, ở độ cao 10 - 200 m. Mọc trên đất cát lẫn đất đá. Cây ưa ẩm. Cây đang bị khai thác quá mức để làm nguyên liệu chế biến dược liệu, có nguy cơ tuyệt chủng rất cao. Ðây là cơ sở để gây trồng cây Hoàng đằng nhằm phát triển và bảo tồn nguồn gen cây rừng quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng cao. Cây Hoàng đằng nằm trong Danh mục thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm (nhóm IIA) của Nghị định 32/2006/NĐ-CP ngày 30/3/2006 [13] của Chính phủ để hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Hoàng đằng Sách đỏ Việt Nam (1996) [3] mô tả Hoàng đằng là loài có thể tái sinh chồi trên thân già và ở rễ vào mùa xuân. Hiếm gặp cây cái, do có khả năng tái sinh bằng hạt hiếm hoi. Cây sống dưới tán rừng thứ sinh, ở độ cao 10 - 200 m. Mọc trên đất cát lẫn đất đá. Cây ưa ẩm. Cây đang bị khai thác quá mức để làm nguyên liệu chế biến dược liệu, có nguy cơ tuyệt chủng rất cao. Ðây là cơ sở để gây trồng cây Hoàng đằng nhằm phát triển và bảo tồn nguồn gen cây rừng quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng cao. 2.2 Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước 2.2.1 Tình hình nghiên cứu trên thế giới: Hoàng Tích Huyền (2011) [8], Chữa bệnh bằng cây cỏ đang dần trở thành xu hướng của thế giới. Trong khoảng 30 năm gần đây, Viện Ung thư Hoa Kỳ (CNI) đã điều tra nghiên cứu sàng lọc hơn 40.000 mẫu cây thuốc, phát hiện hàng trăm
  13. 4 cây thuốc có khả năng chữa trị bệnh ung thư, 25% đơn thuốc ở Mỹ sử dụng chế phẩm dược tính mạnh nguồn gốc từ thực vật. Ở Madagsaca người ta dùng cây Hồng hoa (Catharanthus roseus) để chữa bệnh máu trắng cho trẻ em và rất hiệu quả, đã làm tăng tỉ lệ sống của trẻ em. Lê Tùng Châu, Nguyễn Văn Tập (1996) [4], Nghiên cứu tác dụng chữa bệnh của từng loài cây thuốc và bản chất hoá học của dược liệu được quan tâm trên quy mô rộng lớn. Nhiều nghiên cứu đã khẳng định hầu hết các cây cỏ đều có tính kháng sinh là một trong những yếu tố miễn dịch tự nhiên. Tác dụng kháng khuẩn là do các hợp chất tự nhiên hay gặp: Sulfua, saponin (Allium odium); becberin (Coptis chinensis Franch); tamin (Zizyphusjụuba Miller). Mỗi loài cây với từng công năng tác dụng, ở mỗi địa phương lại được sử dụng riêng theo một bản sắc dân tộc. Lý Văn Chính (2013) [5], Các vùng nhiệt đới trên thế giới, bao gồm lưu vực sông Amazon của châu Mỹ, Đông Nam Á, Ấn Độ - Malaixia, Tây Phi chứa đựng kho tàng cây cỏ khổng lồ cũng như giàu có về tri thức sử dụng, có tiềm năng lớn trong nghiên cứu và phát triển dược phẩm mới từ cây cỏ Tran Cong Khanh và cs (2002) [18], Ở Trung Quốc, ngoài nền y học cổ truyền chính thống của người Hán (Trung Y), các cộng đồng không phải người Hán, với dân số khoảng 100 triệu người, cũng có các nền y học riêng của mình, gọi là y học dân tộc cổ truyền (Traditional Ethno- medicine) sử dụng khoảng 8.000 loài cây cỏ làm thuốc. Trong đó, có 5 nền y học chính là y học cổ truyền Tây Tạng (sử dụng 3.294 loài), Mông Cổ (1.430 loài), Ugur, Thái (800 loài). - Nghiên cứu về thành phần hóa học và tác dụng dược lý của cây Hoàng đằng trên thế giới Gao-Xiong Rao và cs (2009) [19], khi nghiên cứu về các thành phần hóa học của cây Hoàng đằng bằng phương pháp phân tích quang phổ cho thấy các alkaloid mới từ cây Hoàng đằng đã được xác định là 1,2-methylenedioxy-8- hydroxy-6a (R)- aporphine. Thân của cây Hoàng đằng là một loại thảo dược chống nấm có hiệu quả.
  14. 5 Hoàng đằng (Fibraurea tinctoria) đã được nghiên cứu các hoạt chất chống viêm chống ôxy hóa, ngăn cản sự phân bào (Furanoditerpene glucosides). Theo Irokawa và cộng sự (Phytochemistry, 1986) đã phát hiện trong Hoàng đằng có 3 diterpenglycosist là tenophylloside 3, fibleucinoside 4 và fibraurinoside 5. Trước đó một số tác giả đã phát hiện 2 diterpen khác là fibleucine 1 và fibraucine 2, có tác dụng ức chế đối với các bệnh do vi trùng gây ra. Hoàng đằng có tên trong phần những cây thuốc và vị thuốc chữa lị trực trùng. Trong Hoàng đằng chủ yếu là palmatin với tỷ lệ 1-3,5%. Ngoài ra, còn có một ít jatrorrhizin, columbamin. + Công dụng, tầm quan trọng của alkaloid và nguyên liệu chứa alkaloid WWF (1993) [20], Alkaloid nói chung là những hợp chất có hoạt tính sinh học mạnh, có nhiều chất rất độc. Tác dụng của alkaloid thường khác nhau và tác dụng của các nguyên liệu thu hái không phải bao giờ cũng giống alkaloid tinh khiết. Ở đây ta chỉ nhìn một cách tổng quát đồng thời không bỏ qua các tác dụng khác nhau gây ra với liều điều trị và độc. Nhiều alkaloid có tác dụng trên hệ thần kinh trung ương gây ức chế mocphin, codein, scopolamin, reserpin hoặc gây kích thích strychnin, cafein, lobelin. Nhiều chất tác dụng lên hệ thần kinh giao cảm gây kích thích ephedrin, hordenin, các chất làm liệt hệ thần kinh giao cảm ergotamin, yohimbin hoặc kích thích phó giao cảm philocarpin, eserin; có chất gây liệt phó giao cảm như hyoscyamin, atropin; có chất phóng bế hoạch giao cảm như nicotin, spartein, conin. 2.2.2 Tình hình nghiên cứu trong nước: Hoàng đằng còn có tên gọi khác như Hoàng liên đằng, dây vàng giang, Nam hoàng liên.Vị thuốc là thân già và rễ phơi khô của cây Hoàng đằng (Fibraurea tinctoria, hay Fibraurea recisa), Trên thế giới phân bố từ Ấn Độ, Malaysia, Lào, Campuchia, Philippines, Indonesia. Ở nước ta gặp tại các tỉnh Hòa Bình, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Lào Cai vào đến Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế (Hốt Mít), Đà Nẵng (Liên Chiểu), Quảng Nam (Đại Lộc, Trà My),
  15. 6 Phú Yên (Sông Cầu), Khánh Hòa (Nha Trang), Kom Tum (Đăk Gle, Sa Thầy), Lâm Đồng (Đan Kia, Bảo Lộc). Cây sống dưới tán rừng thứ sinh ở độ cao 10- 200m, mọc trên đất hoặc trên đất lẫn đá, cây ưa ẩm. Cây mọc hoang ở ven rừng nơi ẩm mát, ở thung lũng, bờ suối ven [2]. Sách đỏ Việt Nam (1996) xếp Hoàng đằng ở tình trạng cấp V (sẽ nguy cấp). Khu phân bố bị thu hẹp do nạn phá rừng và khai thác bừa bãi gây nên. Danh mục đỏ Việt Nam phân hạng Hoàng đằng ở hạng VU a1b, c, d. Cơ sở phân hạng: loài tuy có phân bố không hẹp nhưng khu phân bố tại nhiều điểm rừng bị chặt phá nghiêm trọng. Cây cũng bị khai thác lấy nguyên liệu làm thuốc. Đề nghị biện pháp bảo vệ: Cấm phá rừng tại khu vực này và có kế hoạch luân chuyển để cây kịp tái sinh.Theo Quốc Khánh (2011) [10]. Trong số các tỉnh miền Trung, Quảng Bình là địa phương có rừng che phủ thuộc loại cao. Song kể từ khi cơn sốt Hoàng đằng lan đến Quảng Bình, thì những khoảnh rừng cấm bắt đầu bị hạ sát để tìm Hoàng đằng. Hầu hết người dân đi tìm Hoàng đằng đều không biết Hoàng Đằng dùng làm gì, nhưng thấy bán được với giá cao nên đổ xô đi tìm. Tất cả thân cây, rễ, lá Hoàng đằng đều được các tiểu thương mua với giá cao; sau đó, Hoàng đằng được bán sang Trung Quốc để làm thuốc bắc. Theo Đỗ Tất Lợi [12] Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam Hoàng đằng dùng để thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu tiện, chữa đinh nhọt, nóng tím, viêm ruột cấp tính, đau họng, viêm kết mạc, đau mắt và bệnh hoàng đảm, chữa lị, thân và lá sắc uống chữa đau lưng. Hoàng đằng còn làm nguồn nguyên liệu chiết xuất palmatin. Trong Hoàng đằng, rễ cây của nó được mua với giá cao nhất; chính vì vậy, người ta tìm mọi cách để lấy rễ, để lấy được rễ Hoàng đằng, người ta phải triệt hạ các loài cây rừng khác rộng hàng chục mét vuông. Sau khi khai thác được Hoàng đằng người dân bán cho thương lái ngay tại cửa rừng với giá khoảng 5.000-10.000 đồng/1kg, sau đó được đi tiêu thụ với giá khoảng 17.000 – 18.000 đồng /1kg. Trước nạn khai thác bừa bãi Hoàng đằng, chi cục Kiểm lâm Quảng Bình, năm 2009 đã bắt giữ 60.458kg Hoàng đằng.
  16. 7 Ngọc Lý (2010) [11] Trung tâm tư vấn, quản lý bền vững tài nguyên và phát triển văn hóa cộng đồng Đông Nam Á (CIRUM) đã đến khảo sát tình hình cây dược liệu tại Lạng Sơn và cảnh báo về sự cạn kiệt nguồn thuốc nam. Hiện nay, tổ chức này đã sưu tầm các cây thuốc quý để bảo tồn tại các khu vườn thuốc nam ở các địa phương. Tuy nhiên, nhiều cây thuốc quý cũng rất khó tìm kiếm và nhân giống. Nếu các cấp chính quyền không có chính sách bảo vệ, ngăn chặn kịp thời thì không bao lâu nữa, nguồn dược liệu quý ở vùng Đông Bắc sẽ không còn. Quyết định số 1976/QĐ-TT ngày 30-10-2013 [15] của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển dược liệu đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Theo đó, việc bảo tồn và khai thác dược liệu tự nhiên bao gồm: Quy hoạch các vùng rừng, vùng có dược liệu tự nhiên ở 8 vùng dược liệu trọng điểm, bao gồm: Tây Bắc, Đông Bắc (trong đó có tỉnh Thái Nguyên), Đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ, để lựa chọn và khai thác hợp lý 24 loài dược liệu đạt khoảng 2.500 tấn dược liệu/năm; xây dựng 5 vuờn bảo tồn và phát triển cây thuốc quốc gia đại diện cho các vùng sinh thái; phấn đấu đến nãm 2020 bảo tồn được 50% và đến năm 2030 là 70% tổng số loài duợc liệu của nước ta. Về việc phát triển trồng cây dược liệu: Quy hoạch phát triển 54 loài dược liệu thế mạnh của 8 vùng sinh thái phù hợp với điều kiện sinh truởng, phát triển của cây thuốc để đến năm 2020 đáp ứng được 60% và đến nãm 2030 là 80% tổng nhu cầu sử dụng dược liệu trong nước, tăng cường khả năng xuất khẩu dược liệu và các sản phẩm từ dược liệu trong nước Đối với vùng Tây Bắc nói chung và các tỉnh đại diện cho các vùng sinh thái khác nhau nói riêng, nhiều nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi để trồng các loại cây dược liệu quý, có hiệu quả kinh tế cao, chính vì vậy, cần có nhiều vùng quy hoạch trồng cây dược liệu để khai thác, phát triển tốt những lợi thế. Theo Viện Dược liệu (2004) [16], Hoàng đằng nằm trong số 930 loài cây dược liệu đã được điều tra thu thập tại tỉnh Thái Nguyên. Năm 2013 đã tiến hành
  17. 8 thu thập mẫu giống và lưu giữ bảo tồn nguồn gen của 14 loài, bước đầu cho thấy khả năng sinh trưởng tương đối khả quan, thích ứng với điều kiện sinh thái. Tuy nhiên đề tài mới chỉ dừng lại ở việc thu thập và lưu giữ nguồn gen quý này, rất cần những nghiên cứu chuyên sâu nhằm phục vụ khai thác và phát triển nguồn gen cây Hoàng đằng có hiệu quả, giúp ổn định nguồn dược liệu và phát triển thành vùng sản xuất hàng hóa. Những nghiên cứu về thành phần hóa học và tác dụng dược lý của cây Hoàng đằng tại Việt Nam Các nhà khoa học đã tiến hành chiết xuất Palmatin từ cây Hoàng đằng.Qua thử dược lý, 2 loại thuốc này không độc, không gây ra các tác dụng phụ, được Bộ Y tế cho phép sử dụng ngay 2 loại thuốc này ở Hà Sơn Bình(cũ), Hải Phòng, Hải Hưng(cũ), Hà Nam Ninh(cũ), Thái Nguyên Cố Giáo sư Tôn Thất Tùng đã trực tiếp sử dụng codanxit và palmatin cho chính mình và cho các bệnh nhân ở bệnh viện Việt Đức,đã xác định thuốc có hiệu quả tốt.Nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế,bác sỹ Nguyễn Văn Hưởng cũng đã sử dụng Codanxit và xác định thuốc có hiệu lực trị lỵ.Nhờ có hai loại thuốc này, dịch lỵ nguy hiểm và phức tạp ở miền Bắc trong những năm trước đây đã được dập [16]. Việc nghiên cứu sản xuất thành công ở quy mô lớn các chất codanxit và palmatin của trường Đại học Dược và xí nghiệp dược phẩm Trung ương 2 Hà Nội và tiếp đó là quy mô sản xuất đại trà palmatin từ cây Hoàng đằng của nhiều xí nghiệp dược phẩm đã cung cấp thuốc phòng chống dịch lỵ dùng trong nước và xuất khẩu.Các sản phẩm này có hiệu lực tốt, dùng an toàn,giá thành rẻ.Codanxit và palmatin còn có tác dụng tốt chữa bệnh tiêu chảy và điều trị viêm đại tràng, nhất là phòng tiêu chảy khi ăn hải sản[16]. Trước đây,người ta chỉ biết đến Hoàng đằng và palmatin được dùng chủ yếu để trị những bệnh tiêu hóa như kiết lỵ,tiêuchảy ,nhưng giờ đây người ta lại biết đến palmatin-thành phần chính của cây Hoàng đằng có khả năng ức chế sự di căn ung thư của tế bào mang tên LLC.Kết quả này đã đặt nền móng và đem đến những hy vọng mới cho những người mắc phải căn bệnh nan y này.
  18. 9 Nguyễn Hồng Phong(2012)[14],khi nghiên cứu kiến thức bản địa nguồn tài nguyên cây thuốc của đồng bào dân tộc Dao tại Vườn quốc gia Hoàng Liên.Kết quả nghiên cứu cho thấy Hoàng đằng được sử dụng thân, rễ phơi khô, sắc uống để chữa trị các chứng bệnh kiết lỵ, đau bụng, bí tiểu Một số nghiên cứu kỹ thuật nhân giống gây trồng cây Hoàng đằng ở Việt Nam: Theo Trần Ngọc Hải và cs(2008) [7],cây Hoàng đằng có thể nhân giống bằng hạt và giâm hom. Đối với nhân giống bằng hạt vào tháng 8-9 khi quả bắt đầu chín có màu vàng nhạt đến vàng đậm thì tiến hành thu hái quả.Sau khi thu hái không cần bỏ vỏ có thể phơi trong bóng râm từ 1-2 ngày cho quả chín đều.Sau đó đem gieo quả lên luống đất hoặc cát đến khi hạt nảy mầm thì đưa vào trong bầu đất để tiện cho việc mang đi trồng sau này.Nhân giống bằng phương pháp giâm hom sau khi cắt các đoạn thân dài 25-40cm rồi giâm trong luống cát hoặc đất ẩm,cũng có thể giâm trực tiếp trong bầu đất sâu từ 15-20cm. Nếu giâm trực tiếp trong bầu đất thì phải chọn loại túi bầu tương đối lớn (10x14cm hoặc12x16cm). Có thể sử dụng thuốc kích thích ra rễ như IAA, IBA, ABT hoặc NAA.Tuy nhiên, tác giả chưa chỉ ra được loại thuốc và nồng độ thuốc kích thích ra rễ thích hợp nhất. Cây Hoàng đằng vốn mọc tự nhiên trong rừng và có sức sống mạnh, biên độ sinh thái rộng. Qua nghiên cứu cho thấy có thể trồng được ở nhiều nơi. Tuy nhiên, phù hợp nhất vẫn là trồng dưới tán rừng thứ sinh, rừng phục hồi ẩm, đất tơi xốp. Xử lý thực bì bằng phương pháp thủ công, chủ yếu lá phát dây leo, cây bụi xung quanh phần hố trồng khoảng 1m2. Cuốc hố theo hàng so le nhau cự ly 2mx2m, kích thước hố 30x30x30cm, bón lót từ 3-5kg phân chuồng lọai. Thời vụ trồng ở các tỉnh phía Nam tháng 6-7, tháng 3-4 ở các tỉnh phía Bắc. Sau khi trồng chú ý giữ ẩm cho cây, đến cuối mùa khô cần làm cỏ, xới đất một lần. Từ năm thứ 2 trở đi mỗi năm tiến hành làm cỏ 1 lần, cắm cọc để cây leo lên, có thể mở tán để cây có nhiều ánh sáng hơn. Tuy nhiên, tác giả chưa nói rõ là mở tán với độ tàn che là bao nhiêu % thì phù hợp [7].
  19. 10 Theo Nguyễn Bình An (2011) [1] khi nghiên cứu khả năng nhân giống loài Hoàng đằng tại Vườn quốc gia Bến En – Thanh Hoá. Kết quả cho thấy Hoàng đằng có thể nhân giống vô tính bằng phương pháp giâm hom với thuốc kích thích ra rễ là IAA 1500ppm trong thời gian 5 giây, độ che bóng thích hợp là 25% và dùng công thức phân vi sinh 5% trộn với đất tầng mặt để làm hỗn hợp ruột bầu thì cây giống sinh trưởng tốt và tỷ lệ sống cao nhất. Tuy nhiên, tác giả chưa đi sâu nghiên cứu kỹ thuật nhân giống hữu tính và đặc điểm sinh thái của cây con trong giai đoạn vườn ươm. Đồng thời khi nghiên cứu kỹ thuật nhân giống vô tính bằng phương pháp giâm hom Hoàng đằng, tác giả mới chỉ đưa ra được tỷ lệ hom sống, hom chết mà chưa chỉ ra được tỷ lệ hom ra rễ và chiều cao của cây đủ tiêu chuẩn để cấy vào bầu là như thế nào. Trong một công trình nghiên cứu khác,Tran Van On (2004) [17], cho thấy giá trị thương mại và khả năng gây trồng của các loài thuốc ở ViệtNam và ở VQG Tam Đảo. Trong đó, tác giả ghi nhận loài Hoàng đằng(Fibraurea tinctoria) có khả năng trồng bằng cành ở BaVì. Ngoài ra, loài Hoàng đằng cũng đã được một số tác giả khác như Võ Văn Chi (1997) [6] đã nghiên cứu về kỹ thuật gây trồng,nhân giống, tuy nhiên chưa có kết quả cụ thể,nhưng phần lớn các tác giả cho rằng Hoàng đằng có thể trồng được bằng hạt hoặc bằng giâm cành,song hiện tại cây thuốc này chưa có hướng dẫn kỹ thuật chính thức.Trong phạm vi thực nghiệm, người ta đã thành công trong việc nhân giống bằng các đoạn thân và cành ra rễ, số rễ một hom và chiều dài rễ (có sử dụng chất kích thích ra rễ). Theo Phạm Hữu Hạnh (2014) [9], nhân giống vô tính bằng phương pháp giâm hom, sử dụng thuốc kích thích ra rễ IAA với nồng độ 1.500ppm đã cho tỷ lệ đạt cao nhất. Tỷ lệ ra rễ đạt 58,9%, số rễ một hom đạt 6,1, chiều dài rễ 3,8cm. Sau 50-60 ngày khi cây hom có từ 3-4 lá có thể đem cây chuyển vào bầu
  20. 11 2.3. Tổng quan về khu vực nghiên cứu 2.3.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu 2.3.1.1.Vị trí địa lý - Tọa độ: Nằm trong khoảng 19o26’ đến 20o vĩ độ Bắc, 104o30’ đến 105o10’ kinh Đông. - Địa giới hành chính của huyện trải rộng trên 13 xã và 01 thị trấn: + Phía Bắc giáp tỉnh Thanh Hoá. + Phía Nam giáp huyện Tương Dương. + Phía Đông giáp huyện Quỳ Châu. + Phía Tây giáp huyện Sầm Tớ, tỉnh Hủa Phăn, Nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào. Huyện Quế Phong cách thành phố Vinh 180km, có 15km đường quốc lộ 48 chạy qua huyện, giao thông trên địa bàn nội huyện và giao lưu kinh tế với bên ngoài còn khó khăn. Nằm trong vùng kinh tế Tây Nghệ An đã được Thủ tướng phê duyệt và là huyện có vị trí quan trọng, chiến lược về an ninh quốc phòng. 2.3.1.2. Điều kiện địa hình Trong vùng có 3 dạng địa hình chính: a. Địa hình đồi núi cao Là địa hình đặc trưng trong khu vực, gồm các dải núi có độ cao hơn 1.000m, nằm ở phía Tây Bắc của huyện, tập trung ở 3 xã Đồng Văn, Thông Thụ, Hạnh Dịch. Địa hình bị chi cắt mạnh bởi các dãy núi cao và hệ thống sông suối khá dày đặc, điển hình dãy núi cao Trường Sơn từ 1.600 - 1.828m và núi Chóp Cháp (1.705m), đỉnh cao nhất là Phù Hoạt (2.452m), núi Pả Môn (1.197m), núi Canh Cỏ (1.123m), Núi Mong (1.071m). Địa hình có độ dốc thường trên 30o, dễ gây hiện tượng sạt lở, trượt đất, diện tích dạng địa hình này gần 52% diện tích tự nhiên, đây cũng là vùng thượng lưu của hai con sông lớn là sông Chu và sông Hiếu. Thảm thực vật chủ yếu là rừng cây tự nhiên, dạng địa hình này chỉ có ý nghĩa lâm sinh duy trì độ che phủ đất rừng tự nhiên phòng hộ, tạo nguồn sinh thuỷ điều hòa khí hậu trong vùng.
  21. 12 b. Địa hình đồi núi trung bình và núi thấp Bao gồm các dãy đồi núi có độ cao trung bình từ 250 đến 850m; là vùng chuyển tiếp khu vực núi cao và vùng thấp, nằm ở phía Tây Nam của huyện, tập trung ở các xã Châu Thôn, Cắm Muộn, Quang Phong, Nậm Nhoóng, Tri Lễ và Nậm Giải. Diện tích chiếm 50% diện tích tự nhiên, thảm thực vật chủ yếu là rừng cây tự nhiên và rừng trồng đặc sản (quế), rừng nguyên liệu gỗ như: keo lai, mỡ, trám, Trên địa hình này còn diện tích đất đồi núi chưa sử dụng có khả năng khai thác vào sản xuất nông nghiệp như trồng cây ăn quả, làm nương rẫy, làm ruộng bậc thang, trồng rừng theo mô hình nông lâm kết hợp. c. Địa hình bằng, thấp Gồm những thung lũng nằm dưới chân núi cao hoặc dải đất bằng nằm dọc hai bên bờ suối, có những nơi diện tích rộng từ 300 đến 400 ha, phân bố tập trung ở các xã: Mường Nọc, Châu Kim, Quế Sơn, Tiền Phong và thị trấn Kim Sơn. Độ dốc thường từ 3 - 5o rất thuận lợi cho canh tác, đây là vùng sản xuất lúa, rau, màu tập trung với sản lượng lớn của huyện Quế Phong. d. Sông suối phân bố tương đối đều trên địa bàn Huyện Quế Phong có 04 con sông chính, phân bố đều từ Tây Bắc sang Tây Nam: - Sông Chu bắt nguồn từ Lào chảy qua các xã Đồng Văn, Thông Thụ, huyện Quế Phong về Thanh Hoá. - Sông Nậm Việc (đầu nguồn sông Hiếu) bắt nguồn từ biên giới và huyện qua xã Hạnh Dịch chảy về phía Nam huyện vào địa phận huyện Quỳ Châu. - Sông Nậm Quàng là một nhánh lớn của sông Hiếu bắt nguồn từ biên giới Việt Lào ở xã Tri Lễ dài 71km, diện tích lưu vực 594,8km2. - Sông Nậm Giải cũng là một nhánh của sông Hiếu bắt nguồn từ biên giới Việt Lào ở xã Nậm Giải dài 43km chảy qua các xã Châu Kim, Mường Nọc. Nhờ hệ thống sông suối khá dày đặc, cùng với địa hình tương đối cao là cơ hội lớn để phát triển các công trình thủy điện phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích
  22. 13 dân tộc và toàn xã hội; đến nay trên địa bàn huyện có 06 công trình thủy điện được đầu tư xây dựng: Thủy điện Hủa Na, Nhãn Hạt, bản Cốc, Sao Va, sông Quang, Châu Thôn với tổng công suất gần 280 MW, trong đó 02 công trình đã đưa vào vận hành và hòa vào mạng lưới điện quốc gia. Ngoài ra, còn có thác Sao Va là điểm đến lý tưởng cho các du khách thích khám phá các nét đẹp mà tự nhiên ban tặng cho huyện Quế Phong. 2.3.1.3. Điều kiện khí hậu thời tiết Huyện Quế Phong nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, huyện có 3 khu vực với 2 tiểu vùng khí hậu khác nhau. Vùng cao mưa nhiều, độ ẩm lớn; nhiệt độ thấp. Vùng thấp khí hậu ôn hoà, sự khác biệt lớn nhất giữa 2 vùng là mùa hè nhiệt độ; ban ngày vùng thấp thường cao hơn 2 đến 30C và độ ẩm không khí thấp hơn gây nên thời tiết khô nóng. - Chế độ gió: Có hai loại gió chính: + Gió Tây Nam (gió Lào) thổi từ tháng 4 đến tháng 9, tốc độ gió 0,5m/s, đem theo khí hậu khô nóng đặc biệt là vùng thung lũng, lòng chảo của huyện nên dễ xảy ra lốc lớn và mưa đá. + Gió Đông Bắc thổi từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau, tốc độ gió 0,6m/s, khí hậu khô hanh mưa phùn và rét, dễ gây thiếu nước, giảm tốc độ sinh trưởng của cây trồng và phát sinh dịch bệnh gia súc, gia cầm, ảnh hưởng tới sinh hoạt, sức khoẻ con người. - Nhiệt độ: + Nhiệt độ trung bình năm từ 22 đến 24oC + Nhiệt độ cao nhất trung bình năm là 34oC + Nhiệt độ trung bình năm thấp nhất là 9oC. + Nhiệt độ mùa hè từ tháng 4 đến tháng 10, thời tiết nóng ẩm nhiệt độ cao có ngày lên 38 đến 40oC. + Nhiệt độ mùa đông từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau, nhiệt độ xuống thấp 2-3oC.
  23. 14 - Độ ẩm: Độ ẩm không khí bình quân 84%, tháng khô nhất 18% (từ tháng 1 đến tháng 3), tháng ẩm nhất 90% (tháng 8 và tháng 9). Lượng bốc hơi bình quân 638mm, tháng cao nhất 82mm (từ tháng 4 đến tháng 6), tháng thấp nhất 22mm (tháng 12, tháng 1 và tháng 2). Lượng mưa trung bình hàng năm là 1.800mm và phân bố theo mùa. Mùa mưa từ tháng 5 và kết thúc vào tháng 10, lượng mưa tập trung 70 đến 90% lượng mưa cả năm thường gây ngập lụt, lũ quét, lũ ống. Mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, lượng mưa thấp nên dễ gây thiếu nước, khô hạn ở một số nơi. Số ngày mưa trên 190 ngày/năm. 2.3.1.4. Về đất đai thổ nhưỡng Huyện Quế phong có tổng diện tích tự nhiên là: 189543,45ha trong đó đất sản xuất nông nghiệp chiếm 2,89%, đất lâm nghiệp chiếm 65,2% và đất chưa sử dụng chiếm 33,41%. Thành phần đất ở huyện Quế Phong rất phức tạp đặc biệt là đá mẹ, 2.3.1.5. Về tài nguyên - khoáng sản Huyện Quế Phong có hàng trăm hecta rừng nguyên sinh với nhiều loại gỗ quý nằm trong sách đỏ thế giới, đó là pơ mu, sa mu, Lim, Lát hoa, Đinh hương, Sến, Táu, Kim giao cùng với nhiều lâm đặc sản, dược liệu quý hiếm như: Sa nhân, Hà thủ ô, Nhân trần, Sâm, Câu y, Mộc nhĩ, Nấm hương Không những thế, nơi đây còn bảo tồn được nhiều loài đông vật quý hiếm. Ngoài ra huyện Quế Phong còn nhiều khoáng sản như: đá vôi, cát sỏi, mỏ sét gạch ngói, các mỏ thiếc, quặng sắt, 2.3.1.6. Về du lịch Thiên nhiên và con người đã ưu đãi cho huyện Quế Phong nhiều di tích lịch sử, thắng cảnh đẹp: Đền Chín gian, làng Thái cổ, các lễ hội truyền thống, Thác Sao Va, thác bảy tầng, khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, hang Mẹ mòn, Lòng hồ thủy điện Hủa Na, Ngoài ra, Quế Phong còn là vùng đất hội tụ nhiều đồng bào dân tộc: Kinh, Thái, Thổ, Khơ Mú, Mông, Tày, Nùng, Mường, với nhiều nét văn hóa đặc trưng, đậm đà bản sắc dân tộc.
  24. 15 2.3.1.7. Kết cấu hạ tầng Nguồn vốn đầu tư toàn xã hội do Trung ương, bộ ngành quản lý tăng từ 496 tỷ đồng năm 2006 lên 1.837 tỷ đồng năm 2010; do địa phương quản lý tăng từ 90 tỷ đồng năm 2006 lên 530 tỷ đồng năm 2010; trong đó xây dựng cơ bản 490 tỷ đồng. Giá trị thực hiện Giao thông nông thôn đạt 150 tỷ đồng, xây dựng được 55,4km đường nhựa, 8km đường bê tông. Một số công trình trọng điểm đã và đang được thi công: Đường Tiền Phong-Hạnh Dịch, đường vào trung tâm xã Đồng Văn, Nậm Nhóng, đường Kim Sơn-Quế Sơn; Cầu treo bản Quàng xã Châu Thôn, cầu treo bản Quyn- bản Pảo xã Quang Phong, cầu treo bản Long Quang xã Tiền Phong. Có thêm 06 xã được dùng điện lưới quốc gia, các công trình thủy lợi, nước sạch được đầu tư sửa chữa, xây dựng mới; số phòng học được kiên cố hoá đạt 52,2%; ngoài ra hàng năm nhân dân tự huy động đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng nhiều tỷ đồng. Công tác quy hoạch phát triển đô thị đã được chú trọng, hoàn thành quy hoạch mở rộng thị trấn Kim Sơn, hoàn chỉnh đầu tư về kết cấu hạ tầng 2 trung tâm cụm xã Châu Thôn và Đồng Văn; đang chuẩn bị triển khai xây dựng bằng vốn lồng ghép chương trình 30a CP cụm xã Tri Lễ. 2.3.1.8 Nguồn nhân lực Tính đến tháng 6/2012 toàn huyện có 13.540 hộ, với 64.521 nhân khẩu, bao gồm các dân tộc anh em cùng chung sống: Thái, Kinh, Mông, Khơ Mú, Thổ, Tày, Chứt. Trong đó dân tộc thiểu số chiếm trên 90% dân số toàn huyện. Đồng bào các dân tộc trong huyện sống ở vùng nông thôn chiếm 78% dân số toàn huyện và chủ yếu là hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, tỷ lệ hộ đói nghèo chiếm 41,08% tổng số hộ trong toàn huyện , đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Thống kê chỉ riêng xã Thông Thụ năm 1999 xã có 3609 người.
  25. 16 Phần 3 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Đối tượng 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là cây Hoàng đằng (Fibraurea tinctoria) tuổi 3 trồng tại xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài được giới hạn trong nội dung chính: Chăm sóc, theo dõi sinh trưởng về đường kính gốc, chiều cao vút ngọn, tình hình sâu, bệnh hại và biện pháp phong trừ cho cây Hoàng đằng trồng tại xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An 3.1.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu - Địa điểm nghiên cứu xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An - Thời gian từ 15/1/2019 đến 15/5/2019 3.2. Nội dung nghiên cứu 3.2.1. Các biện pháp chăm sóc 3.2.2 Đánh giá sinh trưởng - Theo dõi về đường kính và chiều cao vút ngọn - Theo dõi động thái ra lá của cây - Tỷ lệ ra chồi 3.2.3. Tỷ lệ sống, chất lượng cây hoàng đằng 3.2.4. Tình hình sâu, bệnh hại và biện pháp phòng trừ cây Hoàng đằng trồng năm thứ 3 3.2.5. Đề xuất 1 số biện pháp chăm sóc và phòng trừ sâu, bệnh hại cho cây Hoàng đằng trồng tại khu vực nghiên cứu.
  26. 17 3.3. Phương pháp nghiên cứu 3.3.1. Phương pháp kế thừa số liệu Kế thừa một số nguồn thông tin về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội tại địa phương của xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An Kế thừa các tài liệu về nghiên cứu cây Hoàng đằng ở Việt Nam trong các tài liệu sách vở và các trang mạng. 3.3.2. Phương pháp điều tra sinh trưởng của Hoàng đằng 3.3.2.1 Các chỉ tiêu nghiên cứu và phương pháp theo dõi Lập 1 OTC có diện tích 500 m2 tại nơi đang trồng và theo dõi cây Hoàng đằng ở xã Thông Thụ huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An Cách lập ô tiêu chuẩn: Chọn ngẫu nhiên trên thực địa rồi dùng phương pháp đo đạc đơn giản xác định ranh giới của OTC, ranh giới của OTC là đường thẳng kéo dài thì cứ cách 4 – 6 m cắm 1 cọc ở nơi dễ nhận biết, dùng thước dây để đo rồi dùng cọc gỗ để đánh dấu cắm trên đường ranh và cắm cột mốc, nơi có tảng đá hay gốc cây to có thể tận dụng để đánh dấu dùng dây dựa (dây bao) để căng thành OTC. Chiều dài của OTC 25 m chiều rộng là 20 m (kích thước OTC: 25 x 20 m ) diện tích OTC 500 m2. Sau khi lập xong OTC đi đánh dấu các cây mà cần điều tra bằng cách cắm cọc có đánh dấu số thứ tự ở từng cây. 3.3.2.2. Chăm sóc cây Hoàng đằng Cây Hoàng đằng được tiến hành chăm sóc trong 3 năm đầu sau khi trồng Chăm sóc năm thứ 3: Tiến hành chăm sóc chăm sóc 4 lần. Lần thứ nhất vào tháng 2-3; lần thứ 2 vào tháng 4-6, lần 3 tháng 7-8, lần 4 tháng 9-10 Nội dung công việc chăm sóc gồm: - Trồng dặm những nơi cây sống đạt có tỷ lệ dưới 85% - Phát dọn dây leo cỏ dại xung quanh gốc, vun xới gốc đường kính 1 - Bón thúc phân NPK 0,2kg/cây/năm. - Sau khi chăm sóc lần 1 của năm thứ 2 tiến hành cắm giá thể leo cho cây
  27. 18 Hoàng đằng, giá thể leo được làm bằng tre, cây gỗ nhỏ đường kính 3-5cm, chiều dài 2-2,5m tạo điều kiện cho cây sinh trưởng phát triển tốt 3.3.2.3. Phương pháp theo dõi tỉ lệ sống, chất lượng, chiều cao cây, đường kính gốc: Các chỉ tiêu theo dõi về sinh trưởng: Tỷ lệ sống, sinh trưởng đường kính gốc (Doo), sinh trưởng chiều cao (Hvn), chất lượng cây Hoàng đằng (tốt, trung bình, xấu), động thái ra lá non, tỷ lệ đẻ nhánh của 108 cây trong OTC Định kỳ thu thập số liệu: 1 tháng/1 lần (vào ngày 15 hàng tháng) Tỷ lệ sống của cây được xác định bằng tổng số cây sống X 100/ tổng số cây trong OTC đã lập. Qua quan sát đánh giá trực tiếp. - Cách thu thập số liệu sinh trưởng chiều cao cây Hoàng đằng: Dùng thước đo chiều cao (Hvn) từ gốc cây đến ngọn cao nhất của cây bằng thước dây - Đo sinh trưởng đường kính gốc (Doo) cây bằng thước Panme đo theo 2 chiều Đông – Tây và Nam – Bắc lấy trị số trung bình, chiều cao Hvn đo bằng thước có chia tới mm, đếm số chồi có trên cây, - Động thái ra lá của cây: đo đếm số lá mới ra của từng cây mới ra theo định kỳ đo đếm mỗi tháng một lần. - Tỷ lệ sống của cây được xác định bằng tổng số cây sống X 100/tổng số cây trong OTC đã lập. Qua quan sát đánh giá trực tiếp. Các số liệu thu thập được ghi vào mẫu bảng 3.1. - Chất lượng cây trồng Hoàng đằng được xác định theo 3 cấp quan sát đánh giá trực tiếp: Cây tốt là cây thân thẳng, không cụt ngọn, sinh trưởng tốt, không bị sâu, bệnh. Cây xấu là những cây cong queo, cụt ngọn, sinh trưởng kém, bị sâu, bệnh phá hại. Còn lại là cây có chất lượng trung bình. Số liệu thu thập được ghi vào mẫu bảng 3.1
  28. 19 Bảng 3.1: : Phiếu đo đếm cây sống, sinh trưởng đường kính gốc, chiều cao vút ngọn, chất lượng và động thái ra lá , ra chồi cây Hoàng đằng Khu vực: Lần đo: Người đo đếm: Ngày đo đếm Số lá Số Chất lượng STT Doo Hvn mới ra chồi Tốt TB Xấu 1 2 108 - Động thái ra lá của cây được theo dõi đồng thời theo định kỳ đo các chỉ tiêu sinh trưởng khác. Tỷ lệ đẻ nhánh tính bằng tỷ lệ số cây đẻ nhánh. 3.3.2.4. Theo dõi sâu bệnh hại - Nghiên cứu xác định thành phần sâu hại cây Hoàng đằng trên 108 cây trong OTC - Nghiên cứu hiệu quả của một số thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong phòng trừ các loài sâu hại chính trên cây Hoàng đằng. Sâu hại. Thường xuyên quan sát khi thấy các loại sâu hại phải tiến hành các biện pháp bắt diệt sâu hại bằng phương pháp cơ giới. Nếu số lượng sâu tới mức gây hại không bắt được hết, cần phải phun thuốc. Kết quả sau khi thu thập tình hình sâu hại được ghi vào mẫu bảng 3.2
  29. 20 Bảng 3.2 Phiếu theo dõi sâu hại lá Loài sâu hại: Khu vực: Lần đo: Người đo đếm: Ngày đo đếm STT cây Tổng số lá Số lá bị sâu hại ở các cấp 0 1 2 3 4 1 2 108 Đánh giá sâu hại theo tháng: Cấp 0: Lá không bị hại Cấp 1: Lá bị hại dưới 25 % Cấp 2: Lá bị hại từ 25 đến 50 % Cấp 3: Lá bị hại từ 51 đến 75 % Cấp 4: Lá bị hại > 75 % 4 nivi R(%) i 0 x100 NV Trong đó: R (%) : Là mức độ bị hại trung bình ni : Là số cây bị hại ở cấp hại i vi : Là trị số của cấp hại i N : Là tổng số cây điều tra V : Là trị số cấp bị hại cao nhất (V=4)
  30. 21 Thường xuyên quan sát khi thấy các loại sâu hại phải tiến hành các biện pháp bắt diệt sâu hại bằng phương pháp cơ giới. Nếu số lượng sâu quá nhiều không bắt được hết thì cần phải phun thuốc. Bệnh hại lá: Thường xuyên quan sát khi thấy các loại bệnh hại phải tiến hành các biện pháp ngăn chặn bệnh hại bằng phương pháp cơ giới. Nếu bệnh hại nặng thì cần nhổ bỏ hay phải phun thuốc. Kết quả thu thập được ghi vào mẫu bảng 3.3 Bảng 3.3 Phiếu theo dõi bệnh hại lá Loài sâu hại: Khu vực: Lần đo: Người đo đếm: Ngày đo đếm STT cây Tổng số lá Số lá bị bệnh hại ở các cấp 0 1 2 3 4 1 2 108 Điều tra, đánh giá mức độ bệnh hại lá, trên các cây điều tra tiến hành đếm tất cả các lá và được phân cấp như sau: 4 nivi i 0 R(%) x100 NV Cấp 0: Những lá không bị hại. Cấp 1: Những lá bị hại dưới 1/4diện tích lá. Cấp2: Những lá bị hại từ 1/4 - 1/2 diện tích lá. Cấp 3: Những lá bị hại từ trên 1/2 – 3/4 diện tích lá. Cấp 4: Những lá bị hại >3/4 diện tích lá. Trong đó: R: Là chỉ số bệnh
  31. 22 n : Số lá bị hại ở mỗi cấp v : Là trị số cấp bệnh tương ứng N : Là tổng số lá theo dõi V : Là trị số của cấp cao nhất (V luôn luôn bằng 4) Sau khi có R% chúng ta có thể đánh giá mức độ hại như sau : - Khoẻ: R 50% * Sử dụng các loại thuốc phòng bệnh: - Trên cơ sở điều tra đánh giá, xác định các loại sâu, bệnh hại tai khu vực trồng Hoàng Đằng. Phải cân nhắc kỹ trước khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và tuân thủ nguyên tắc 4 đúng: Đúng thuốc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng lúc và đúng cách. - Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đối với các loài sâu hai khi chúng hại cây ở mức tới ngưỡng gây hại (hại nặng trở lên). - Thuốc phòng chống nấm cần phun theo định kỳ vao những tháng có độ ẩm cao, có khả năng gây bệnh hại nặng cho cây. 3.3.3. Phương pháp xử lý số liệu Các số liệu thu thập được phân tích, xử lý theo các phương pháp thống kê, so sánh, được thực hiện trên máy tính theo chương trình phần mềm Excel để tính toán và xử lý số liệu.
  32. 23 Phần 4 KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ 4.1. Chăm sóc Hoàng đằng - Cây Hoàng đằng sau khi trồng được chăm sóc trong 3 năm đầu . Chăm sóc cây Hoàng đằng năm thứ 2, cây cần chăm sóc trong 4 lần 1 năm . Hình 4.1: Làm cỏ cho cây Hoàng đằng * Chăm sóc lần thứ một vào tháng 3-4 : Chăm sóc gồm các bước: Phát dọn dây leo, cỏ dại trong diện tích trồng Hoàng đằng . Làm cỏ sạch xung quanh gốc cây đường kính 1m , khi phát cỏ chủ ý tránh dây Hoàng Đằng lẫn trong dây leo, cỏ dạị Tiến hành tỉa thừa cây keo được trồng xen với cây Hoàng Đằng tại những nơi tán lá quá dày (độ tàn che > 0,5). Tỉa thưa phải đông đều , không để quá thưa hay quá dày làm ảnh hưởng tới sinh trưởng của cây Hoàng Đằng
  33. 24 Hình 4.2: Phát dọn, tỉa thưa cho cây Hoàng đằng Sau khi phát dọn tỉa thưa xong tiến hành quan sát xem những cây bị chết tiến hành trồng dặm cây mới để bảo đảm mật độ. Tiến hành trồng dặm xong dùng cuốc vun xới gốc đường kính 1m, bón thúc phân NPK 0,2kg/cây/năm vào đều xung quanh gốc, chú ý không bón phân vào sát gốc. Hình 4.3: Cắm cọc làm giá thể leo cho Hoàng đằng
  34. 25 Tiếp theo tiến hành cắm giá thể leo cho cây Hoàng Đằng , giá thể leo được làm bằng cây keo tỉa thưa có sẵn tại khu vực cây keo nhỏ có đường kính 3- 5cm, chiều dài 2- 3m, cây Keo làm giá thể leo cho Hoàng đằng 1 đầu cắm sát gốc Hoàng đằng, 1 đầu buộc vào cây gỗ gần nhất tạo thành giá thể cho cây Hoàngđằng leo lên chắc chắn, tạo điều kiện cho cây sinh trưởng phát triển tốt. * Chăm sóc lần 2 : Vào tháng 4-5 những tháng này các loài cây cỏ sinh trưởng rất mạnh, nếu không chăm sóc kịp, cây sẽ bị ảnh hưởng rất lớn đến sinh trưởng do sự cạnh tranh không gian dinh dưỡng của các loài cỏ dai, dây leo. Chăm sóc lần này chủ yếu phát toàn bộ các loài cây cỏ và dây leo. Kiểm tra cọc giá thể leo của cây Hoàng đằng, bổ sung kịp thời các cọc bị hỏng và mất. * Chăm sóc lần 3: Vào tháng 7-8 cũng giống như chăm sóc lần 2 tháng này các loài cây cỏ sinh trưởng rất mạnh, nếu không chăm sóc kịp, cây sẽ bị ảnh hưởng rất lớn đến sinh trưởng do sự cạnh tranh không gian dinh dưỡng của các loài cỏ dai, dây leo. Chăm sóc lần này chủ yếu phát toàn bộ các loài cây cỏ và dây leo. Kiểm tra cọc giá thể leo của cây Hoàng đằng, bổ xung kịp thời các cọc bị hỏng và mất. * Chăm sóc lần 4 tháng 9-10 Tuy vào thời kỳ này đã chuyển sang mùa đông, nhưng nhiệt độ vẫn cao, cây cỏ vẫn sinh trưởng được nên vẫn cần làm cỏ và xới xáo cho cây sinh trưởng tốt. 4.2 Sinh trưởng của cây Hoàng đằng năm thứ 3 4.2.1.Kết quả sinh trưởng đường kính: Từ những số liệu thu thập được trong bảng 4.1 đã được chuyển đổi sang biểu đồ cột nhằm tạo ra cái nhìn tổng quát về sự tăng trưởng đường kính trung bình giữa các lần đo.
  35. 26 Bảng 4.1: Sinh trưởng đường kính trung bình cây Hoàng đằng Tháng Lần Đo Doo (cm) 1 1 0,35 2 2 0,35 3 3 0,36 4 4 0,37 5 5 0,38 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra 0.385 0.38 0.38 0.375 0.37 0.37 0.365 0.36 0.36 0.355 0.35 0.35 Doo (cm) Doo 0.35 0.345 0.34 0.335 1 2 3 4 5 Lần đo Hình 4.4: Biểu đồ sinh trưởng đường kính gốc trung bình cây Hoàng đằng Qua bảng 4.1 và hình 4.4 cho thấy cây Hoàng Đằng sinh trưởng đường kính trung bình rất chậm. Từ tháng thứ 1 -2 cây tạm ngừng sinh trưởng đường kính. Trong 5 lần đo cây tăng trưởng đường kính trung bình từ 0,35 cm -0,38 cm. Như vậy cây Hoàng Đằng nơi trồng thí nghiệm tăng trưởng đường kính gốc vào tháng 3-5.
  36. 27 4.2.2. Kết quả sinh trưởng chiều cao Từ những số liệu thu thập được khi điều tra ta có bảng 4.2 và hình 4.5 dưới đây: Bảng 4.2: Sinh trưởng chiều cao trung bình cây Hoàng đằng theo các tháng Tháng Hvn (cm) Lần đo 1 72,24 1 2 72,42 2 3 74,56 3 4 75,67 4 5 77,08 5 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra 78 77.08 77 75.67 76 75 74.56 74 73 72.24 72.42 72 Hvn (cm) Hvn 71 70 69 1 2 3 4 5 Lần đo Hình 4.5: Biểu đồ sinh trưởng chiều cao trung bình cây Hoàng đằng Từ bảng 4.2 và hình 4.5 ta thấy cây Hoàng Đằng sinh trưởng chiều cao trung bình không quá nhanh nhưng tăng trưởng nhanh hơn so với đường kính . Từ tháng 1 ( lần đo 1) đến tháng 2 (lần đo 2 ) cây tăng trưởng chiều cao trung bình không đáng kể. Nhưng từ tháng thứ 3 đến tháng thứ 4 cây tăng trưởng từ 72,42-75,67cm. Trong tháng thứ 5 cây tăng trưởng từ 75,67 -77,08cm. Cây
  37. 28 Hoàng Đằng ở khu vực thí nghiệm năm thứ 3 tăng trưởng chiều cao chậm , tuy tháng nào cây cũng tăng trưởng nhưng tỷ lệ tăng trưởng không cao và tăng trưởng không đều trên một diện tích trồng. Trong lần đo thứ 1 chênh lệch chiều cao số đo các cây trong ô tiêu chuẩn là rất lớn cây thấp nhất có chiều cao là 19 cm; cây cao nhất có chiều cao là 320cm .Như vậy Hoàng Đăng nơi trồng thí nghiệm tăng trưởng chiều cao từ tháng 3-5. 4.2.3 Kết quả động thái ra lá nón Từ những số liệu thu thập được khi điều tra ta có bảng 4.3 và hình 4.6 dưới đây: Bảng 4.3: Động thái ra lá cây Hoàngđằng Tháng Lá / cây Lần đo 1 1,89 1 2 2,38 2 3 2,54 3 4 2,78 4 5 3,63 5 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra Lá / cây 4 3.63 2.78 2.54 3 2.38 1.89 2 Lá/cây 1 0 1 2 3 4 5 Lần đo Hình 4.6 : Biểu đồ động thái ra lá cây trung bình Hoàng đằng
  38. 29 Từ bảng 4.3 và hình 4.6 cho thấy tháng nào cây Hoàng đằng cũng tăng về số lá. Từ tháng thứ 1 (lần đo 1) – tháng thứ 4 (lần đo 4) cây tăng trưởng về lá lần lượt là 1,89 – 2,38 – 2,54 – 2,78 lá .Ở lần đo thứ 5 ( tháng 5 ) cây tiếp tục tăng trưởng về lá 3,63 lá .Như vậy sau ta có thể thấy cây tăng trưởng lá vào mùa xuân hè.Trong 5 lần đo cây tăng trưởng lá mạnh nhất vào tháng 5 (3,63) lá và thấp nhất vào tháng 1 (1,89 lá ). Hình 4.7: Lá non cây Hoàng Đằng 4.2.4. Kết quả tỷ lệ ra chồi cây Hoàng đằng Bảng 4.4: Tỷ lệ ra chồi non cây Hoàng đằng Tháng Số chồi mới Lần đo 1 4 1 2 4 2 3 8 3 4 11 4 5 15 5 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra
  39. 30 16 15 14 12 11 10 8 8 6 Số chồi Số 4 4 4 2 0 1 2 3 4 5 Lần đo Hình 4.8: Biểu đồ tăng trưởng của chồi Hoàng đằng là cây dây leo sống dưới tán rừng, nên nhu cầu ánh sáng của cây yêu cầu đầy đủ, để góp phần thúc đẩy cây sinh trưởng cây cần phải có nhiều lá để quang hợp. Vì vậy sau khi trồng cây Hoàng đằng phải ra nhiều chồi mới, ngoài chồi chính để tăng thêm số lá cho cây. Chỉ tiêu ra chồi non là 1 chỉ tiêu quan trọng để đánh giá khả năng tăng trưởng của cây. Qua kết quả bảng 4.4 và hình 4.8 cho thấy chồi non cây Hoàng đằng sinh trưởng mạnh nhất vào tháng 5. Hình 4.9: Chồi non cây Hoằng đằng
  40. 31 4.3. Tỷ lệ sống, chất lượng và tỷ lệ ra mầm của cây Hoàng đằng: 4.3.1. Tỷ lệ sống Sau trồng năm thứ 3 tỷ lệ sống cây Hoàng đằng đạt 90,75%. Đây là tỷ lệ cây sống đạt cao. Chính vì tỷ lệ cây sống đạt cao nên số cây cần trồng dặm nhỏ 4.3.2 Chất lượng cây Hoàng đằng: Chất lượng cây trồng Hoàng đằng được xác định theo 3 cấp quan sát đánh giá trực tiếp: Cây tốt là cây thân thẳng, không cụt ngọn, sinh trưởng tốt, không bị sâu, bệnh. Cây xấu là những cây cong queo, cụt ngọn, sinh trưởng kém, bị sâu, bệnh phá hại. Còn lại là cây có chất lượng trung bình. Từ các tiêu chí trên ta có số liệu bảng 4.5 dưới đây Bảng 4.5:Chất lượng sinh trưởng cây Hoàng đằng Các chỉ tiêu Tốt Trung Bình Xấu Số cây 70 30 8 Tỷ lệ 64,8 27,7 7,5 Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra Từ kết quả bảng 4.5 cho thấy tuy cây Hoàng Đăng có tỷ lệ sống rất cao nhưng tỷ lệ cây tốt chưa cao chỉ chiếm 64,8% trong khi đó cây trung bình và cây xấu chiếm đến 35,2%. Nguyên nhân do điều kiện lập địa nơi trồng không đồng nhất. Sự chăm sóc chưa đồng đều. Để cây sinh trưởng tốt đảm bảo cho sản lượng cũng như chất lượng sau này, cần chăm sóc đầy đủ nhất là lượng phân bón thúc hàng năm.
  41. 32 4.4. Tình hình sâu, bệnh hại và biện pháp phòng trừ cây Hoàng Đằng trồng năm thứ 3 4.4.1. Kết quả thành phần sâu hại và mức độ gây hại với cây Hoàng Đằng tuổi 3: Trong quá trình điều tra tại khu vực nghiên cứu xác định được thành phần sâu hại của cây ở bảng 4.6 dưới đây. Bảng 4.6: Thành phần sâu hại Loài sâu Bộ phân bị hại Tháng gây hại Thường ăn lá non và lá trưởng thành, sâu Sâu róm thường ăn vào buổi sáng sớm và chiều tối 3-4 lúc trời mát Bọ xít muỗi dùng vòi chích xuyên qua các mô thực vật, nước bọt của chúng rất độc, gây ra các vết hoại tử trên lá non, cành, trái non, tạo thành các vết sẹo trên lá trên trái, Bọ xít muỗi 4-5 gây biến dạng trái, gây chết chồi, cành cây hoặc toàn bộ cây. Chúng thường xuất hiện chích hút nhựa vào sáng sớm và chiều mát, những ngày âm u có thể hoạt động cả ngày, Bảng 4.7 Tính R% mức độ hại của sâu Tháng Đánh giá mức độ sâu hại Sâu hại lá (R%) 1 Khoẻ:R < 10% 0 2 Khoẻ:R < 10% 0 3 Hại nhẹ:R = 10-15% 14,81 4 Hại vừa:R = 15-25% 18,52 5 Hại nặng: R = 25-50% 29,63
  42. 33 Hình 4.10 : Lá cây Hoàng đằng bị sâu hại Từ bảng 4.6 và 4.7 ta thấy cây Hoàng đằng ít bị sâu hại . Mức độ sâu hại như sâu róm thường xuất hiện tháng 3-4 , bọ xít muỗi xuất hiện từ tháng 4-5 trong tất cả các khu vực nghiên cứu và đều gây hại ở cấp thấp (mức độ gây hại ở mức độ rất nhẹ), trong suốt thời gian sinh trưởng cây Hoàng đằng chỉ bị hại ở cấp 1. Sâu hại trong khu vực nghiên cứu ở mức độ nhẹ chưa cần phải dùng thuốc phun phòng trừ, với mức độ ít có thể bắt diệt trừ sâu bằng biện pháp cơ giới. Nhưng nếu sâu hại với mức độ 3 trở lên trong khu vực nghiên cứu thì có thể phun thuốc Cyper. 25EC với hoạt chất Cypermethrin và thuốc Antaphos 25EC với hoạt chất: Alpha – Cyperemthrin 25g/l. Loại sâu hại này phát hiện kịp thời và mức độ hại mạnh phải dùng thuốc phun phòng trừ sớm
  43. 34 4.4.2. Kết quả thành phần bệnh hại và mức độ gây hại với cây Hoàng Đằng tuổi 3 : Trong quá trình điều tra tại khu vực nghiên cứu xác định được thành phần bệnh hại của cây ở bảng 4.6 dưới đây. Bảng 4.8 :Thành phần bệnh hại Loại bệnh Bộ phận bị hại Tháng hại Bệnh Đốm Lá Lá trưởng thành 3-5 Hình 4.11 Bệnh đốm lá cây Hoàng đằng Bảng 4.9: Tính R% mức độ bệnh hại lá Tháng Đánh giá mức độ hại Bệnh hại lá(R%) 1 Khoẻ:R < 10% 0 2 Khoẻ:R < 10% 0 3 Hại nhẹ:R = 10-15% 14,82 4 Hại vừa:R = 15-25% 22,22 5 Hại nặng: R = 25-50% 25,92
  44. 35 Từ bảng 4.8 và 4.9 cho thấy cây Hoàng đằng rất ít bị bệnh hại, bệnh gặp trong suốt quá trình thí nghiệm chỉ thấy xuất hiện bệnh đốm lá, nhưng mức độ hại rất ít chỉ ở cấp I. Bệnh đầu tiên xuất hiện ở góc mép lá hoặc trên lá sẽ hiện ra những đốm hơi nâu, những đốm này sẽ hiện ra dần và ngày một lan rộng khiến lá bị khô, héo và rụng phổ biến. Như vậy, tỷ lệ sâu, bệnh hại trên cây Hoàng đằng ở tất cả khu vực nghiên cứu là rất ít và không gây thiệt hại lớn cho cây. 4.5. Đề xuất các biện pháp chăm sóc, phong trừ sâu bệnh hai cho cây Hoàng đằng : Cần chọn kỹ cây giống có xuất xứ rõ ràng và khả năng kháng bệnh cao. Trồng đúng mật độ, không quá dày, tỉa thưa hợp lý, đảm bảo thông thoáng cho cây. Phát hiện sớm các triệu chứng bệnh của cây để có biện pháp xử lý kịp thời. Đối với những cây bị sâu hại, chặt bỏ cành bị sâu hại. Biện pháp phòng trừ có thể sử dụng biện pháp thủ công bắt diệt trừ sâu bằng biện pháp cơ giới khi sâu hại ở diện hẹp, mật độ thấp. Khi mật độ cao, cần sử dụng một số loại thuốc đặc trị phun trừ phòng trừ, thì có thể phun thuốc Cyper. 25EC với hoạt chất Cypermethrin và thuốc Antaphos 25EC với hoạt chất: Alpha – Cyperemthrin 25
  45. 36 Phần 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1. Kết luận - Hoàng đằng được chăm sóc đầy đủ theo đúng quy trình sẽ sinh trưởng ổn định và có sức chống chịu sâu bệnh cao - Cây Hoàng đằng tuổi 3 có tốc độ sinh trưởng về đường kính gốc chậm. Trong 5 lân đo cây đạt tăng trưởng đường kính Doo 0.35 tới 0.38 cm - Cây Hoàng đằng tuổi 3 có tốc độ sinh trưởng về chiều cao không quá nhanh, trong 5 tháng điều tra cây tăng trưởng chiều cao: chiều cao từ 72,24cm tới 77,08cm. Nhưng không đồng đều trong giữa các cây tại khu vực nghiên cứu. - Động thái ra lá của cây Hoàng đằng không đều giữa các mùa, ra lá nhiều vào cuối xuân đầu hè. Có số lá mới nhiều nhất là tháng 5 (3,63 lá) - Cây Hoàng đằng ra chồi nhiều nhất vào cuối xuân đầu hè (15 chồi tháng 5) - Hoàng đằng tại khu vực nghiên cứu có tỷ lệ sống cao 90,75%, chất lượng cây đạt: 64,8% cây tốt, 27,7% cây trung bình, 7,5 % cây xấu. - Trong quá trình theo dõi sâu, bệnh hại cây Hoàng đằng thấy xuất hiện 2 loại sâu: Sâu róm, bọ xít muỗi và bệnh có 1 loài: bệnh đốm lá - Do mức độ sâu, bệnh hại cây Hoàng đằng tại nơi gây trồng trong thời gian theo dõi ở mức độ còn nhẹ, nên khoá luận chưa áp dụng xử lý phòng trừ sâu, bệnh hại bằng các loại hoá chất phòng trừ, nên chưa đưa ra được biện pháp phòng trừ nào dựa trên các loại thuốc bảo vệ thực vật nào. 5.2 Kiến nghị - Do thời gian thực tập khóa luận hạn chế, thiếu thốn về điều kiện kinh tế cùng sự hạn chế về kiến thức của bản thân trong lĩnh vực nghiên cứu các loài thực vật vì vậy mà khóa luận của tôi còn nhiều hạn chế và thiếu sót. Để những nghiên cứu về sau được tốt hơn tôi có một số kiến nghị sau:
  46. 37 - Bố trí cho sinh viên nhiều đợt thực tập nghề nghiệp hơn, giúp cho sinh viên làm quen được với công việc nghiên cứu, viết và trình bày báo cáo. - Cần điều tra toàn diện cây Hoàng đằng đã được gây trồng của đề tài trên các khu vực khác nhau trên các vùng sinh thái khác nhau, để đưa ra được những kết quả sát tình hình thực tế và đặc trưng cho từng vùng. - Trong chăm sóc Hoàng đằng để đảm bảo cho cây sinh trưởng tốt cần thực hiện đầy đủ các quy trình đã được xây dựng nên như: Chăm sóc, bón thúc, tỉa thưa và bảo vệ. - Theo dõi đầy đủ các lần chăm sóc của từng năm trong quy trình trồng cây Hoàng đằng để có cơ sở đấy đủ cho viêc tao lập nên quy trình gây trồng và phát triển, bảo tồn nguồn gen quý hiếm cây dược liệu Hoàng đằng.
  47. 38 TÀI LIỆU THAM KHẢO I. TIẾNG VIỆT 1. Nguyễn Bình An (2011), Nghiên cứu đặc điểm sinh học, phân bố và khả năng nhân giống của hai loài Hoàng Đằng (Fibraurea tinctoria Lour) và Lá khôi (Ardisia gigantifolia Stapf) tại Vườn Quốc gia Bến En, tỉnh Thanh Hoá, Luận văn thạc sỹ khoa học Lâm nghiệp, Đại học Lâm nghiệp Việt Nam. 2. Bộ môn Dược Liệu- Trường Đại Học Dược Hà Nội (2002): Bài giảng dược liệu (tập 2) NXB Y học. 3. Bộ Khoa học và công nghệ (1996), Sách đỏ Việt Nam - Phần thực vật, Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 4. Lê Tùng Châu, Nguyễn Văn Tập (1996), Nguồn tài nguyên di truyền cây thuốc ở Việt Nam, Tài Nguyên di truyền thực vật ở Việt Nam, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội. 5. Lý Văn Chính (2013), “Sử dụng hợp chất thiên nhiên làm thuốc là sự lựa chọn thông thái của nhân loại”, Viện y học Bản địa Việt Nam, ngày 07 tháng 02. 6. Võ Văn Chi (2011), “Cây thuốc trị bệnh thông dụng”, Nhà xuất bản Thanh Hóa. 7. Trần Ngọc Hải, Nguyễn Viết Khoa (2008), Kỹ thuật gây trồng một số loài cây lâm sản ngoài gỗ, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội. 8. Hoàng Tích Huyền (2011), “GS. Hoàng Tích Huyền nói về CELLOG SP”, Công ty cổ phần chăm sóc sức khỏe Việt Nam (Vietmedicare). 9. Phạm Hữu Hạnh (2014), “ Nghiên cứu biện pháp kỹ thuật trồng thử nghiệm 4 loại cây thuốc quý tại trạm nghiên cứu thực nghiệm lâm đặc sản huyện Hoành Bồ tỉnh Quảng Ninh” 10. Quốc Khánh (2011), “Cây thuốc bản địa: khai thác cạn kiệt, xuất khẩu tràn lan”, Sài gòn giải phóng online (www.sggp.org.vn) 11. Ngọc Lý (2010), “Đa dạng sinh học trước nguy cơ tiêu hao”, Tin tức và sự kiện, Bộ tài Nguyên môi trường Việt Nam.
  48. 39 12. Đỗ Tất Lợi (1991), Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, Nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. 13. Nghị định 32/2006/ND – CP (2006), Quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm. 14. Nguyễn Hồng Phong (2012), Nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc được đồng bào dân tộc Dao sử dụng tại Vườn guốc gia Hoàng Liên tỉnh Lào Cai, Luận văn thạc sỹ khoa học Lâm nghiệp, Đại học Lâm nghiệp Việt Nam 15. Quyết định số 2166/QĐ-TTg ngày 30 tháng 11 năm 2010 về việc Ban hành kế hoạch hành động của Chính phủ về phát triển y, dược cổ truyền Việt Nam đến năm 2020”. 16. Viện Dược liệu (2004), Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. II. Tiếng nước ngoài 17. Tran Van On (2004), Litera ture Review on the trade of medicinal plants in Vietnam and with Tam Dao National Park and bufferzone, 54pp. 18. Tran Cong Khanh, Tran Van On (2002), A review on the Research, Conservaion, Use and Development of Medicinal Plants in Vietnam and Laos, CREDEP. sử dụng và bảo tồn) 19. Gao-Xiong Rao et al (2009), Antifungal alkaloids from the fresh rattan stem of Fibraurea recisa Pierre, Department of Pharmacy, Kunming General Hospital of Chengdu Military Region, 212 Da-Guan Road. Kunming 650032, PR China 20. WWF (1993), The Vital Wealth of plants.
  49. 40 PHỤ BIỂU Phụ biểu 1 Lần đo: 1 Người đo đếm: Nguyễn Hoài Nam Ngày đo đếm 15 thang 1 năm 2019 Chất lượng Số lá mới Số STT Doo(mm) Hvn(cm) Tốt TB Xấu ra chồi Sâu Bệnh 1 4 50 v 2 2,5 75 v 3 2 47 v 4 5 320 v 3 5 3 100 v 6 3 34 v 7 2 27 v 8 3 30 v 9 3 20 v 10 2 23 v 11 2,5 30 v 12 5 101 v 13 4,5 77 v 14 2 24 v 15 5 123 v 4 1 16 2,5 63 v 17 5 63 v 18 2,5 35 v 19 2 43 v 20 4,5 108 v 21 4 61 v 22 3,5 64 v 23 3 19 v 24 4 157 v 25 2 33 v
  50. 41 26 5 26 v 27 2,5 34 v 28 5 22 v 29 2 29 v 30 3 55 v 31 3 45 v 32 6 97 v 33 3 48 v 34 5 113 v 35 7 131 v 36 4 108 v 37 6 117 v 38 6 91 v 1 39 2 38 v 2 40 2 29 v 41 4,5 64 v 42 4 80 v 43 4 93 v 44 3,5 27 v 45 4 99 v 0 46 3 102 v 47 2,5 53 v 48 2 24 v 49 1,5 22 v 50 4 175 v 51 5 38 v 52 4,5 98 v 53 4 58 v 54 3,5 131 v 55 6 235 v 5 56 3 121 v 57 2,5 65 v 58 4 57 v
  51. 42 59 2 30 v 60 4 101 v 61 3 78 v 62 3 81 v 63 2 28 v 64 3,5 68 v 65 2 42 v 66 2,5 53 v 67 3 43 v 68 5 186 v 1 69 2 27 v 70 3,5 89 v 71 4,5 121 v 0 1 72 2,5 47 v 73 4 78 v 74 2,5 28 v 75 2,5 35 v 76 2 41 v 77 3,5 53 v 78 3 97 v 79 3 83 v 80 5 175 v 81 2,5 32 v 82 3,5 78 v 83 3 51 v 84 3,5 92 v 0 85 4 59 v 86 2,5 31 v 87 2,5 41 v 88 2,5 23 v 89 3 89 v 90 3 125 v 91 3,5 98 v
  52. 43 92 4 93 v 93 3 87 v 3 94 2,5 23 v 95 2,5 37 v 96 3 49 v 97 4 191 v 98 3 78 v 99 2 32 v 100 3 47 v 101 3,5 69 v 102 3 101 v 103 4 153 v 104 2,5 27 v 105 3 56 v 106 3 91 v 107 4 86 v 0 108 2,5 27 v
  53. 44 Phụ biểu 2 Lần đo: 2 Người đo đếm: Nguyễn Hoài Nam Ngày đo đếm 15 thang 2 năm 2019 Chất lượng Số lá mới Số STT Doo(mm) Hvn(cm) Tốt TB Xấu ra chồi Sâu Bệnh 1 4 50 v 2 2,5 75 v 3 2 47 v 4 5 320 v 2 5 3 100 v 3 6 3 34 v 7 2 29 v 8 3 31 v 9 3 27 v 10 2 25 v 11 2,5 30 v 12 5 101 v 1 13 4,5 77 v 14 2,5 25 v 15 5 123 v 2 16 2,5 63 v 17 5 63 v 18 2,5 35 v 19 2 43 v 20 4,5 108 v 21 4 61 v 22 3,5 64 v 23 3 22 v 24 4 157 v 25 2,5 33 v 26 5 26 v
  54. 45 27 2,5 34 v 28 5 23 v 29 2,5 29 v 30 3 55 v 31 3 45 v 32 6 97 v 33 3 48 v 34 5 113 v 35 7 131 v 5 36 4 108 v 1 37 6 117 v 2 38 6 91 v 39 2 38 v 2 40 2 29 v 41 4,5 64 v 42 4 80 v 43 4 93 v 2 44 3,5 27 v 45 4 99 v 1 1 46 3 102 v 47 2,5 53 v 48 2 24 v 49 1,5 23 v 50 4 175 v 5 51 5 38 v 52 4,5 98 v 53 4 58 v 54 3,5 131 v 1 55 6 235 v 3 56 3 121 v 57 2,5 65 v 58 4 57 v 2 59 2 30 v
  55. 46 60 4 101 v 61 3 78 v 1 62 3 81 v 63 2 28 v 64 3,5 68 v 65 2 42 v 66 2,5 53 v 67 3 43 v 68 5 186 v 2 69 2 27 v 70 3,5 89 v 71 4,5 121 v 2 72 2,5 47 v 73 4 78 v 74 2,5 28 v 75 2,5 35 v 76 2 41 v 77 3,5 53 v 78 3 97 v 5 79 3 83 v 80 5 175 v 3 1 81 2,5 32 v 82 3,5 78 v 83 3 51 v 84 3,5 92 v 3 85 4 59 v 86 2,5 31 v 87 2,5 41 v 88 2,5 23 v 89 3 89 v 90 3 125 v 1 91 3,5 98 v 92 4 93 v
  56. 47 93 3 87 v 3 94 2,5 23 v 95 2,5 37 v 96 3 49 v 97 4 191 v 1 98 3 78 v 99 2 32 v 100 3 47 v 101 3,5 69 v 1 102 3 101 v 1 103 4 153 v 5 104 2,5 27 v 105 3 56 v 106 3 91 v 3 107 4 86 v 1 108 2,5 29 v
  57. 48 Phụ biểu 3 Lần đo: 3 Người đo đếm: Nguyễn Hoài Nam Ngày đo đếm 15 thang 3 năm 2019 Chất lượng Số lá mới Số STT Doo(mm) Hvn(cm) Tốt TB Xấu ra chồi Sâu Bệnh 1 4 53 v 2 2 2,5 75 v 2 3 2 47 v 1 4 5 320 v 2 5 3 100 v 3 6 3 36 v 7 2,5 31 v 1 8 3 33 v 9 3 29 v 10 2,5 27 v 11 2,5 31 v 12 5 101 v 3 1 13 4,5 77 v 14 2,5 27 v 15 5 123 v 2 16 2,5 63 v 17 5 71 v 18 2 35 v 19 2 44 v 20 4,5 108 v 2 21 4 61 v 22 3,5 64 v 23 3 27 v 24 4 157 v
  58. 49 25 2,5 37 v 26 5 29 v 27 2,5 45 v 28 5 27 v 29 2,5 35 v 30 3 59 v 31 3 45 v 32 6 97 v 33 3 48 v 1 34 5 119 v 2 1 35 7 131 v 5 36 4 108 v 1 1 37 6 117 v 2 38 6 91 v 39 2 37 v 2 40 2,5 35 v 41 4,5 64 v 42 4 80 v 43 4 93 v 2 44 3,5 31 v 45 4 99 v 1 1 46 3 102 v 3 47 2,5 53 v 48 2,5 24 v 49 1,5 23 v 50 4 175 v 5 51 5 38 v 52 4,5 98 v 1 53 4 58 v 54 3,5 131 v 1 55 6 235 v 3 56 3 121 v 1 57 2,5 65 v
  59. 50 58 4 57 v 2 59 2 33 v 60 4 101 v 61 3 80 v 1 62 3 81 v 1 1 63 2 42 v 64 3,5 68 v 65 2 43 v 66 2,5 53 v 67 3 143 v 68 5 186 v 2 1 69 2 27 v 70 3,5 89 v 71 4,5 121 v 2 1 72 2,5 47 v 73 4 78 v 74 2,5 30 v 75 2,5 35 v 76 2 41 v 77 3,5 53 v 78 3 97 v 5 79 3 83 v 80 5 175 v 3 1 81 2,5 35 v 82 3,5 78 v 3 83 3 51 v 1 84 3,5 92 v 3 85 4 59 v 86 2,5 31 v 87 2,5 41 v 88 2,5 29 v 89 3 89 v 90 3 125 v 1
  60. 51 91 3,5 102 v 92 4 93 v 3 93 3 87 v 3 94 2,5 23 v 95 2,5 41 v 96 3 49 v 97 4 191 v 2 98 3 78 v 99 2 32 v 100 3 47 v 101 3,5 69 v 2 102 3 109 v 103 4 153 v 6 1 104 2 29 v 105 3 59 v 2 106 3 91 v 3 1 107 4 86 v 5 108 2,5 31 v 2
  61. 52 Phụ biểu 4 Lần đo: 4 Người đo đếm: Nguyễn Hoài Nam Ngày đo đếm 15 thang 4 năm 2019 Chất lượng Số lá mới Số STT Doo Hvn Tốt TB Xấu ra chồi Sâu Bệnh 1 4 56 v 2 2 2,5 75 v 2 3 2 50 v 4 5 320 v 2 5 3 102 v 3 1 1 6 3 39 v 7 2,5 31 v 4 8 3 33 v 9 3 29 v 10 2,5 27 v 11 2,5 31 v 12 5 101 v 3 1 1 13 4,5 77 v 14 2,5 27 v 15 5 123 v 2 1 16 2,5 63 v 17 5 71 v 18 2,5 35 v 19 2,5 44 v 20 4,5 108 v 2 1 21 4 61 v 22 3,5 64 v 23 3 27 v 24 4 157 v
  62. 53 25 2,5 37 v 26 5 31 v 27 2,5 45 v 28 5 31 v 29 2,5 37 v 30 3,5 59 v 31 3 45 v 32 6 97 v 33 3 48 v 1 34 5 119 v 2 1 35 7 131 v 5 36 4 108 v 1 37 6 117 v 2 38 6 91 v 39 2 39 v 2 1 40 2,5 37 v 41 4,5 64 v 42 4 80 v 43 4 93 v 2 44 3,5 37 v 45 4 99 v 1 46 3 119 v 3 47 2,5 53 v 48 2,5 29 v 49 1,5 23 v 50 4 175 v 5 51 5 42 v 52 4,5 98 v 1 53 4 58 v 54 3,5 131 v 4 55 6 235 v 3 56 3 132 v 57 2,5 65 v
  63. 54 58 4 57 v 2 1 59 2,5 37 v 60 4 101 v 61 3 80 v 4 1 62 3 81 v 63 2 47 v 64 3,5 68 v 65 2 43 v 66 2,5 57 v 67 3 143 v 1 68 5 186 v 2 69 2 27 v 70 3,5 89 v 1 71 4,5 121 v 2 72 2,5 47 v 1 73 4 78 v 74 2,5 30 v 75 2,5 35 v 76 2 41 v 77 3,5 53 v 78 3 97 v 5 1 79 3 83 v 80 5 175 v 3 81 2,5 35 v 82 3,5 78 v 3 83 3 51 v 1 84 3,5 92 v 3 85 4 59 v 86 2,5 31 v 87 2,5 41 v 88 2,5 29 v 89 3 89 v 90 3 125 v 1 1
  64. 55 91 3,5 102 v 92 4 93 v 3 93 3 87 v 3 94 2,5 23 v 95 2,5 41 v 96 3 49 v 97 4 191 v 2 1 98 3 81 v 99 2,5 32 v 100 3 57 v 101 3,5 69 v 2 102 3 117 v 1 1 103 4 153 v 6 104 2,5 29 v 105 3 59 v 2 106 3 91 v 3 1 107 4 86 v 5 108 2,5 51 v 2
  65. 56 Phụ biểu 5 Lần đo: 5 Người đo đếm: Nguyễn Hoài Nam Ngày đo đếm 15 thang 5 năm 2019 Chất lượng Số lá mới Số STT Doo Hvn Tốt TB Xấu ra chồi Sâu Bệnh 1 4 80 v 2 2,5 75 v 3 2 55 v 4 5 320 v 3 5 3 107 v 1 6 3 47 v 1 7 2,5 38 v 8 3 37 v 9 3 31 v 10 2,5 34 v 11 2,5 33 v 12 5 101 v 5 1 1 13 4,5 79 v 14 2,5 29 v 15 5 123 v 2 16 2,5 63 v 17 5 71 v 18 2,5 35 v 19 2,5 51 v 20 4,5 108 v 5 1 21 4 61 v 22 3,5 64 v 23 3 33 v 24 4 157 v 3 25 2,5 37 v 26 5 33 v
  66. 57 27 2,5 45 v 28 5 38 v 29 2,5 37 v 30 3,5 59 v 31 3 47 v 32 6 97 v 33 3 48 v 1 34 5 119 v 3 35 7 131 v 36 4 108 v 1 37 6 117 v 38 6 91 v 39 2 39 v 3 40 2,5 37 v 41 4,5 64 v 42 4 80 v 43 4 93 v 44 3,5 37 v 45 4 99 v 5 1 46 3 119 v 47 2,5 53 v 48 2,5 29 v 49 1,5 23 v 50 4 175 v 1 51 5 42 v 52 4,5 98 v 2 1 53 4 58 v 54 3,5 131 v 4 55 6 235 v 3 56 3 132 v 1 57 2,5 65 v 58 4 57 v 59 2,5 37 v
  67. 58 60 4 101 v 61 3 80 v 2 1 62 3 81 v 1 63 2 47 v 64 3,5 68 v 65 2 43 v 66 2,5 57 v 67 3 143 v 1 1 68 5 186 v 5 1 69 2 27 v 70 3,5 89 v 71 4,5 121 v 2 1 1 72 2,5 47 v 73 4 78 v 74 2,5 30 v 75 2,5 47 v 1 76 2 41 v 77 3,5 59 v 78 3 97 v 79 3 v 80 5 175 v 3 1 81 2,5 35 v 82 3,5 78 v 83 3 51 v 1 84 3,5 92 v 5 85 4 59 v 86 2,5 43 v 87 2,5 47 v 88 2,5 29 v 89 3 89 v 90 3,5 125 v 6 1 91 3,5 102 v 92 4 93 v
  68. 59 93 3 87 v 1 1 94 2,5 31 v 95 2,5 45 v 96 3,5 49 v 97 4 191 v 1 1 98 3 81 v 99 2,5 42 v 100 3 59 v 101 3,5 69 v 102 3,5 117 v 3 103 4 153 v 1 1 104 2,5 29 v 105 3,5 59 v 106 3 91 v 1 1 107 4 86 v 5 108 2,5 57 v