Luận văn Nghiên cứu xây dựng các biện pháp phòng chống cháy rừng tại rừng trồng thông ba lá (Pinus kesia R) ở huyện lăk - Tỉnh Đăk Lăk

pdf

160 trang yendo 5650

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Nghiên cứu xây dựng các biện pháp phòng chống cháy rừng tại rừng trồng thông ba lá (Pinus kesia R) ở huyện lăk - Tỉnh Đăk Lăk", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

luan_van_nghien_cuu_xay_dung_cac_bien_phap_phong_chong_chay.pdf

Nội dung text: Luận văn Nghiên cứu xây dựng các biện pháp phòng chống cháy rừng tại rừng trồng thông ba lá (Pinus kesia R) ở huyện lăk - Tỉnh Đăk Lăk

B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN VIT ÁNH TÊN Đ TÀI: NGHIÊN CU XÂY DNG CÁC BIN PHÁP PHỊNG CHNG CHÁY RNG TI RNG TRNG THƠNG BA LÁ (Pinus kesia R) HUYN LĂK TNH ĐĂK LĂK LUN VĂN THC S KHOA HC LÂM NGHIP MÃ NGÀNH: 60.62.60 Buơn Ma Thut, năm 2009
i B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN VIT ÁNH TÊN Đ TÀI: NGHIÊN CU XÂY DNG CÁC BIN PHÁP PHỊNG CHNG CHÁY RNG TI RNG TRNG THƠNG BA LÁ (Pinus kesia R) HUYN LĂK TNH ĐĂK LĂK CHUYÊN NGÀNH: LÂM HC MÃ S: 60.62.60 LUN VĂN THC S KHOA HC LÂM NGHIP NGƯI HƯNG DN KHOA HC: TS. NGUYN XUÂN THANH Buơn Ma Thut, năm 2009
1 ĐT VN Đ Rng là tài nguyên vơ cùng quý báu và cĩ giá tr to ln nhiu mt đi vi nn kinh t ca đt nưc. Vic qun lý bo v và phát trin vn rng là trách nhim và nghĩa v ca các cp, các ngành và ca tồn xã hi. Nhng năm gn đây rng t nhiên nưc ta nĩi chung, rng trên đa bàn tnh ĐăkLăk nĩi riêng, khơng nhng b suy gim v s lưng mà cht lưng cũng b gim sút do vic cht phá rng làm nương ry, khai thác rng ba bãi khơng theo quy hoch, nn cháy rng thưng xuyên xy ra đã dn đn tình trng din tích rng b thu hp, tình trng hn hán, lũ lt thưng xuyên xy ra đã nh hưng rt ln đn din tích rng. Đ nhanh chĩng ph xanh đt trng đi núi trc cn tin hành đy nhanh các bin pháp trng rng, qun lý bo v tt vn rng hin cĩ. Vic đu tư trng rng rt tn kém mt nhiu thi gian và cơng sc, vic chăm sĩc qun lý bo v, phịng chng cháy rng li càng khĩ khăn hơn. nưc ta nĩi chung và tnh Đăk Lăk nĩi riêng hàng năm vào mùa khơ thưng xy ra các v cháy rng t nhiên, rng trng gây thit hi rt nghiêm trng. Theo thng kê chưa đy đ, ch tính t năm 1964 1994 cháy rng đã thiêu hu gn mt triu ha rng và bãi c cây bi, [31]. Thng kê ca Cc Kim Lâm thì năm 2005 ti Đăk Lăk đã xy ra 14 v làm thit hi 52,4ha rng trng; năm 2007 cháy 2,25ha rng t nhiên, năm 2008 đã xy ra 2 v cháy rng làm thit hi 21,06ha rng t nhiên [12]. Thc t cho thy, cháy rng rt nguy him, đc bit là nhng khu rng trng thun lồi vi nhng lồi cây cĩ cha du như: Thơng, Keo lá tràm, Bch đàn, tre na Thơng ba lá là lồi cây đưc trng thun lồi ph bin ti Đăk Lăk. Thơng là lồi cây cha nhiu hàm lưng nha, do đĩ rt d b cháy, la lan rt nhanh, ngn la bùng cao khĩ dp tt nên gây nhiu thit hi. T đĩ cho thy
2 phịng cháy cha cháy rng là vn đ đc bit quan trng trong cơng tác qun lý bo v rng Thơng ti đa bàn Đăk Lăk. Ti huyn Lăk, tng din tích rng hin cĩ trên tồn huyn là: 95.695ha, trong đĩ: rng đc dng là 58.095,5ha, rng phịng h là 15.194,7ha, rng sn xut là 22.404,8ha. Rng sn xut bao gm 19.802,9 ha là rng t nhiên sn xut, 2.601,9 ha rng trng các loi. Trong s 2.601,9ha rng trng thì din tích rng Thơng là 1.945,9ha, tp trung ch yu ti 03 khu vc là Liên Sơn 310,5ha, Đăk Phơi 60ha, Krơng Nơ 1.575,4ha và 656ha là rng Keo các loi. Rng Thơng xã Krơng Nơ chim 60,54% din tích rng trng ca tồn huyn, Đăk Phơi chim 2.31%, Liên Sơn 11,93%. [1],[16],[26]. Tình hình cháy rng xy ra trên đa bàn huyn Lăk nhng năm gn đây rt nghiêm trng, gây thit hi vn đu tư và nh hưng rt ln đn mơi trưng sinh thái. C th như sau: Khu vc rng Thơng ba lá ca Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk ti xã Krơng Nơ năm 2003 đã xy ra cháy rng gây thit hi hồn tồn 3,6ha rng Thơng trng năm 2001. Nguyên nhân xy ra cháy là do tr em chăn trâu đt la nưng cá đã làm cháy lan t rng t nhiên vào rng trng. Năm 2004, mt s h dân đng bào dân tc sng gn khu vc rng trng đt nương làm ry đã làm cháy lan t ry vào rng trng làm thit hi hồn tồn 1,8ha rng Thơng trng năm 2002. T năm 2005 đn nay liên tc xy ra các v cháy rng t nhiên giáp khu vc rng trng ca Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk nhưng đã đưc cán b và lc lưng bo v rng ca Xí nghip phát hin và dp tt kp thi khơng cháy lan vào rng trng. Theo h sơ cháy rng Ht kim lâm huyn Lăk thì các v cháy rng xy ra trên đa bàn ca huyn nguyên nhân ch yu là do tình trng đt nương làm ry làm cháy rng t nhiên và cháy lan vào các khu rng trng, ngồi ra mt s v cháy rng cĩ nguyên nhân gây ra cháy là do tr em, hc sinh khi chăn
3 trâu đã đt la bt chim, ly ong mt gây cháy rng. Cháy rng là do nhn thc ca ngưi dân trong vic phịng chng cháy rng chưa cao, như tr em chăn trâu, đt ci ly than làm cháy lan vào rng trng. Hin ti, trên đa bàn tnh Đăk Lăk nĩi chung và huyn Lăk nĩi riêng chưa cĩ cơng trình nào nghiên cu các bin pháp phịng chng cháy rng cho các đi tưng cây trng mt cách đy đ và cĩ hiu qu, đc bit là rng Thơng trng thun lồi. Vì vy, nghiên cu các yu t cĩ liên quan nhiu đn cháy rng đ t đĩ xây dng các bin pháp phịng chng cháy rng cĩ mt ý nghĩa ht sc quan trng trong vic qun lý bo v và phịng chng cháy rng. Xut phát t các ý nghĩa trên, đng thi đ giúp cho các đơn v trng rng trên đa bàn huyn ch đng trong cơng tác phịng chng cháy rng, hn ch s v cháy và thit hi do cháy rng gây ra, chúng tơi thc hin đ tài: “Nghiên cu xây dng các bin pháp phịng chng cháy rng ti rng trng Thơng ba lá (Pinus kesia R) huyn Lăk tnh Đăk Lăk” . Đ tài s gĩp phn làm cơ s lý lun và thc tin trong cơng tác phịng chng cháy rng Thơng ba lá trng thun lồi ti huyn Lăk và mt s nơi cĩ điu kin tương t. Ngồi ra, đ tài cịn là tài liu tham kho cho các đơn v trng rng sn xut nĩi chung và rng Thơng nĩi riêng. Do thi gian cĩ hn, đ tài ch tp trung nghiên cu nguyên nhân cháy rng Thơng ba lá và xây dng các bin pháp phịng chng cháy rng ti các khu vc rng Thơng ba lá thun lồi trng tp trung vi din tích ln ti 03 đơn v trên đa bàn huyn đĩ là rng Thơng ca Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk ti xã Krơng Nơ, Cơng ty Lâm nghip huyn Lăk ti xã Đăk Phơi và Ban Qun lý rng Văn Hĩa Lch S Mơi Trưng h Lăk th trn Liên Sơn huyn Lăk Đăk Lăk.
4 CHƯƠNG 1 TNG QUAN NGHIÊN CU 1.1 Trên th gii Nhng cơng trình nghiên cu v d báo cháy rng đã đưc mt s nhà khoa hc tin hành t nhng năm đu ca th k XX ti các nưc cĩ nn kinh t và lâm nghip phát trin như M, Thy Đin, Australia, Pháp, Canada, Nga, Đc nhng nưc này, vic xác đnh mc đ nguy him ca cháy rng tng ngày đã tr thành mt phương thc qun lý cháy rng khơng th thiu đưc [5]. Tùy mi nưc, trong nhng giai đon c th cĩ nhng phương pháp và h thng cháy rng khác nhau, song nhìn chung các h thng và phương pháp này đu da trên cơ s mi quan h gia các yu t khí tưng vi ngun vt liu cháy hoc quan h gia các yu t khí tưng vi kh năng phát sinh cháy rng thơng qua s v cháy rng xy ra trong nhiu năm liên tc. M, t năm 1914, E.A. Beal và C.B. Show đã nghiên cu và xác đnh kh năng cháy rng thơng qua vic xác đnh đ m ca lp thm mc. Các tác gi đã nhn đnh rng đ m ca lp thm mc th hin mc đ khơ hn ca rng. Đ khơ hn càng cao, kh năng xut hin cháy rng càng d xy ra,[5],[31]. Tip sau đĩ, nhiu nhà khoa hc khác đã nghiên cu và đưa ra nhng thang cp và mc đ nguy him ca cháy rng trên cơ s quan sát mc đ m ưt ca lp thm mc rng và tin hành thí nghim đ đánh giá kh năng bt la ca nĩ. T năm 1978 đn nay, qua nhiu nghiên cu ci tin, các nhà khoa hc M đã đưa ra đưc h thng d báo cháy rng tương đi hồn thin. Theo h thng này cĩ th d báo cháy rng cho nhiu loi vt liu cháy khác nhau trên cơ s phân ra các mơ hình vt liu, đng thi căn c vào s liu quan trc các
5 yu t thi tit, đ m vt liu cháy các cp, kt hp vi yu t đa hình đ d báo kh năng xy ra cháy rng và d đốn mc đ nguy him ca các đám cháy nu xy ra [31]. Canada, vic nghiên cu xây dng h thng đánh giá mc đ nguy him ca cháy rng đưc tin hành t nhng năm 20 ca th k XX. Nhng nghiên cu v mi quan h gia thi tit và đ m vt liu cháy nhm phát trin mt phương pháp d báo mc đ nguy him ca la rng đã đưc bt đu năm 1929 ti khu thc nghim rng thung lũng Offarra do T.G.Wright thc hin. Ơng đã cho xut bn h thng bng biu đu tiên đ d báo mc đ nguy him ca la rng cho Canada năm 1933. H thng bng biu này đưc xây dng da trên cơ s kt qu ca nhng nghiên cu v mi quan h gia các yu t thi tit vi đ m ca vt liu trong mùa cháy rng và mc đ thit hi do la rng gây nên. Các s liu đưc thu thp trong nhiu mùa cháy. H thng đĩ đã đưc mt s nưc khác như Tây Ban Nha, Mêhicơ, Veneduela, Achentina, Chilê trin khai thc hin [31]. Australia, hin đang tn ti mt s h thng xác đnh mc đ nguy him ca cháy rng, nhưng h thng do Mc.Arthur xây dng (1966, 1979) đưc s dng là ph bin nht. H thng này đưc xây dng da trên s liu thu thp qua nhiu ln đt th nghim các loi vt liu cháy trong nhng điu kin thi tit khác nhau và trên cơ s tng kt nhng kinh nghim thc t. Thy đin, cơng tác d báo cháy rng cũng da trên cơ s các ch tiêu khí tưng, thơng qua ch s Angstrom (I) [31]. R (27 + T ) I = + (1.1) 20 10 Trong đĩ: I: là ch s Angstrom đ xác đnh mc đ nguy him ca cháy rng. R: là Đ m khơng khí thp nht trong ngày (%).
6 T: nhit đ khơng khí cao nht trong ngày ( 0C). Sau khi tính tốn đưc ch s I theo cơng thc trên, tin hành phân mc nguy cơ cháy rng theo các cp như bng 1.1. Phương pháp d báo này khơng tính ti nh hưng ca nhân t lưng mưa, thi gian mưa và giĩ, chưa phn ánh rõ nét mi quan h gia đ m khơng khí vi đ m ca vt liu cháy. Tuy nhiên, do cách s dng đơn gin nên phương pháp d báo cháy rng theo ch s Angstrom vn đưc s dng rng rãi các nưc thuc bán đo Scandinavia, B Đào Nha và mt s nưc tng là thuc đa ca B Đào Nha. Bng 1.1. Phân cp nguy cơ cháy rng theo ch s I Cp cháy Ch s I Mc nguy cơ cháy rng I I > 4,0 Khơng cĩ kh năng cháy rng II 2,5 ≤ I < 4,0 Ít cĩ kh năng cháy rng III 2,0 ≤ I < 2,5 Kh năng cháy rng trung bình IV I < 2,0 Cĩ nhiu kh năng cháy rng Nga và các nưc thuc Liên Xơ cũ, vn đ d báo cháy rng cũng đưc bt đu t rt sm. Nhiu phương pháp d báo đã đưc nghiên cu, th nghim và áp dng. Đin hình là nhng cơng trình nghiên cu ca các nhà khoa hc như: E.V.Valendic (1924), V.G.Nesterov (1939), I.C.Melekhov (1948), C.P.Arxubasev (1957). Song đưc s dng rng rãi nht là phương pháp d báo cháy rng thơng qua ch tiêu tng hp P do V.G.Nesterov đưa ra t năm 1939 [31]. Theo V.G. Nesterov, ch tiêu tng hp P là tng ca tích s gia nhit đ khơng khí và đ chênh lch bo hịa đ m khơng khí lúc 13h (gi đa phương) ca tt c nhng ngày khơng mưa hoc cĩ mưa dưi 3mm k t sau ngày mưa cui cùng mà cĩ lưng mưa ln hơn 3mm. Cơng thc đ xác đnh ch tiêu tng hp P như sau:
7 n P = ∑ti13 .di13 (1.2) t=1 Trong đĩ: P – ch tiêu tng hp đánh giá mc nguy cơ xy ra cháy rng; 0 ti 13 – nhit đ khơng khí lúc 13h ( C); di 13 – đ chênh lch bão hịa đ m khơng khí lúc 13h (mb); n – s ngày khơng mưa hoc mưa dưi 3mm T ch tiêu P cĩ th xây dng đưc các cp d báo mc đ nguy him cháy rng cho các đa phương khác nhau. Cơ s ca vic phân cp cháy này là da vào mi quan h gia ch tiêu P vi s v cháy rng đa phương đĩ trong nhiu năm (10 đn 15 năm liên tc). Năm 1973, T.O. Stoliartsuk đã tin hành nghiên cu áp dng phương pháp d báo cháy rng ca Trung tâm khí tưng thy văn quc gia Liên Xơ và đ ngh xác đnh h s K theo lưng mưa trong ngày, c th là: Lưng mưa (mm): 0 0,1–0,9 1–2,9 3–5,9 6–14,9 15–19,9 >20 H s K: 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0,1 0 Vi h s K xác đnh theo lưng mưa ngày và áp dng cơng thc tính đưc ch tiêu P, t đĩ phân mc nguy him ca cháy rng thành 5 cp như bng 1.2. Bng 1.2. Phân cp mc đ nguy him ca cháy rng theo ch tiêu P Cp Ch tiêu tng hp P Mc đ nguy him DBCR Theo Nesterov Theo TMU ca cháy rng I ≤ 300 ≤ 200 Khơng nguy him II 301 – 500 201 – 450 Ít nguy him III 501 – 1000 451 – 900 Nguy him IV 1001 – 4000 901 – 2000 Rt nguy him V > 4000 > 2000 Cc kỳ nguy him
8 Phương pháp d báo cháy rng theo ch tiêu tng hp P đưc áp dng các nưc như Đc, Ba Lan, Tip Khc t nhng năm 60. Khi áp dng cũng cĩ nhng ci tin đ phù hp vi điu kin khí hu và loi hình rng ca mi nưc. Năm 1918, Weitmann đã xác đnh đưc mi quan h cht ch gia hàm lưng nưc trong vt liu cháy là thm khơ, thm mc và c di vi kh năng phát sinh cháy rng. Trên cơ s đĩ đã đưa ra bng phân cp mc đ nguy him ca nn cháy rng theo hàm lưng nưc cha trong vt liu cháy như bng 1.3,[5],[31]. Bng1.3: Hàm lưng nưc trong vt liu cháy và mc đ nguy him cháy rng: Mc đ nguy him Cp cháy Hàm lưng nưc(%) ca cháy rng I >25 Khơng phát sinh II 15 25 Khĩ phát sinh III 13 – 15 D phát sinh IV 10 13 Nguy him V <10 Cc kỳ nguy him Trung quc, phn ln nhng nghiên cu v d báo cháy rng đưc bt đu vào thp k 60 và mi tht s đưc chú trng t nhng năm 80, nhưng đn nay đã đt đưc kt qu tt. Trên cơ s tham kho mt s mơ hình d báo cháy rng ca Nga, M, Nht Bn và mt s nưc khác, kt hp vi nhng nghiên cu c th, các chuyên gia đã tin hành lp biu cp cháy cho tng đa phương da trên ch tiêu bén la và ch tiêu lan tràn [5]. Đc bit, đ cĩ cơ s khoa hc cho vic xác đnh cp cháy rng vùng Đơng Trung Quc, các nhà khoa hc đã tin hành nghiên cu mi quan h
9 gia hàm lưng nưc ca vt liu cháy vi các yu t khí tưng. Vt liu cháy đưc phân làm hai loi khơ và tươi vi các kích c khác nhau. Nghiên cu đưc tin hành mt s loi hình rng ch yu ti khu vc Đơng Bc. Các nhân t đưc nghiên cu bao gm: nhit đ khơng khí, đ m khơng khí, tc đ giĩ, lưng mưa, s ngày khơng mưa và lưng bc hơi. Qua nghiên cu các tác gi đi đn kt lun hàm lưng nưc ca vt liu cháy c nh (đưng kính < 0,6cm) cĩ mi quan h cht ch nht vi các nhân t khí tưng và h cho rng đ d báo cp nguy him ca cháy rng, trưc ht cn phi tin hành d báo đ m ca vt liu cháy trong rng. T nhng tài liu nêu trên cĩ th thy rng nhng nghiên cu v d báo cháy rng đưc bt đu và tng bưc hồn thin ch yu các nưc châu Âu, M, Canada và Australia. Nhìn chung trong nhng năm đu, nhiu nghiên cu cịn mang tính cht đnh tính và mi ch dng li mc đ quan sát, mơ t mt s yu t thi tit như nhit đ, đ m khơng khí, t đĩ đưa ra nhng nhn xét v kh năng cĩ th xy ra cháy rng. Tuy chưa đưa ra các cơng thc tốn hc đ d báo cháy rng mt cách đnh lưng, nhưng các nghiên cu trên cũng đã gĩp phn m đưng cho nhng phương pháp d báo đưc xây dng sau này hồn chnh hơn. T nhng năm thuc thp k 20, lĩnh vc d báo cháy rng cĩ chuyn bin mnh. Các cơng trình nghiên cu v phương pháp d báo cháy rng ca nhiu nưc đã đưa ra đưc các thang cp d báo kh năng xut hin cháy rng trong mi quan h gia đ m vt liu cháy vi các yu t khí tưng cĩ nh hưng ti quá trình cháy rng. Trong đĩ, mt s phương pháp đã đưc nghiên cu đ áp dng cho tng loi rng, tng loi vt liu cháy c th, đng thi cĩ tính đn nh hưng ca yu t đa hình. Đc bit trong nhng năm gn đây, cùng vi s tin b ca khoa hc k thut, các mơ hình ca d báo cháy rng đưc đưa vào lp trình trên máy
10 vi tính, vic s dng chúng tr nên đơn gin và tin li, gĩp phn d báo cháy rng nhanh chĩng và hiu qu hơn. 1.2 Trong nưc Nhng nghiên cu v d báo cháy rng nưc ta bt đu đưc tin hành t năm 1981 và ch yu theo hưng nghiên cu áp dng phương pháp d báo theo ch tiêu tng hp ca V.G.Nesterov [31]. Năm 1988, Phm Ngc Hưng đã áp dng phương pháp này trên cơ s nghiên cu ci tin h s điu chnh K theo lưng mưa ngày a đ tính tốn xây dng cp d báo cháy rng thơng cho tnh Qung Ninh [31],[34] vi cơng thc như sau: n P = k. ∑ti13 .di13 (1.3) t=1 Trong đĩ: P Ch tiêu tng hp đánh giá nguy cơ cháy rng; Ti Nhit đ khơng khí lúc 13h ( 0C); di – Đ chênh lch bão hịa đ m khơng khí lúc 13 gi(mb); n – S ngày khơng mưa hoc mưa 5mm k = 1 khi a 10000 Cc kỳ nguy him đi vi cháy rng
11 Phương pháp d báo cháy rng theo ch tiêu tng hp hin nay đang đưc áp dng rng rãi trên quy mơ c nưc [ 31]. Qua nghiên cu, tác gi cũng nhn thy rng gia ch tiêu tng hp P và s ngày khơng mưa (hoc cĩ mưa dưi 5mm) liên tc cĩ mi quan h cht ch vi h s tương quan > 0,9. Do đĩ cĩ th giúp cho vic d báo cơ s đưc tin li hơn, tác gi đã đưa ra phương pháp d báo cháy rng da vào s ngày khơ hn liên tc vi cơng thc như sau: Hi = K. (H i1+1) (1.4) Hoc Hi = K. (H i1+n) (1.5) Trong đĩ: H i – S ngày khơ hn liên tc tính đn ngày d báo; Hi1 S ngày khơ hn liên tc tính đn trưc ngày d báo; n S ngày liên tc khơng mưa hoc mưa <5mm ca đt d báo; K H s điu chnh theo ngày mưa ngày như cơng thc 1.5. Cơng thc (4) dùng đ d báo cháy rng cho tng ngày, cịn cơng thc (5) cĩ th d báo cháy rng cho nhiu ngày (thưng trong khong 510 ngày). Sau khi tính đưc giá tr H i, tin hành phân cp d báo cháy rng theo bng đã lp sn cho đa phương trong 6 tháng mùa cháy. T 1989 đn 1991, t chc UNDP đã h tr d án tăng cưng kh năng phịng cháy cha cháy rng ti Vit Nam. A.N.Cooper, chuyên gia v đánh giá mc đ nguy him cháy rng ca FAO đã cùng các chuyên gia Vit Nam nghiên cu, son tho phương pháp d báo cháy rng theo ch tiêu tng hp ca V.G.Nesterov nhưng cĩ b sung thêm yu t giĩ [5],[31]. A.N.Cooper cho rng, đi vi nhiu vùng Vit Nam, giĩ cĩ nh hưng ln đn s hình thành và phát trin ca đám cháy rng. Do vy, ơng đã đ ngh s dng phương pháp ca V.G.Nesterov nhưng cn phi tính ti tc đ giĩ. Tc đ giĩ đưc đo vào thi đim 13 gi đ cao 1012m so vi mt đt. Sau khi tính ch tiêu P, tin hành nhân thêm vi h s giĩ như sau:
12 Khi tc đ giĩ là 0 4km/h Px 1 Khi tc đ giĩ t 5 15km/h Px 1,5 Khi tc đ giĩ t 16 25km/h Px 2 Khi tc đ giĩ ln hơn 25km/h Px 3 Theo tính tốn ca Cooper thì giá tr P mi (Pm) cho Vit Nam s cĩ giá tr thp hơn là 4000, giá tr cao nht trên 30 000 và ơng phân cp d báo cháy rng Vit Nam thành 4 cp như bng 1.5. Bng 1.5. Phân cp cháy rng theo ch tiêu Pm Cp Ch th theo Đc trưng ca cp cháy Ch s Pm cháy màu I Cĩ nguy him cháy thp 04000 Xanh II Cĩ nguy him cháy trung bình 400112000 Vàng III Cĩ nguy him cháy cao 1200130000 Da cam IV Cĩ nguy him cháy rt cao >30000 Đ Tuy nhiên cho đn nay đ ngh này vn cịn đang đưc nghiên cu và tip tc th nghim. Bình Thun, sau 3 năm (19911993) áp dng phương pháp d báo cháy rng theo ch tiêu tng hp P ci tin cho Vit Nam và ch s khơ hn H ca Phm Ngc Hưng, Võ Đình Tin và nhng nhà qun lý cháy rng đây nhn thy hai phương pháp này t ra khơng phù hp. Do đc thù riêng, khí hu Bình Thun đưc phân thành hai mùa rõ rt, mùa khơ kéo dài 6 tháng, t tháng 11 năm trưc đn tháng 4 năm sau và mùa mưa kéo dài 6 tháng t tháng 5 đn tháng 10, mùa khơ hu như khơng cĩ mưa trên 5mm, do vy ngay t tháng 1 cp d báo cháy rng thưng tăng vt lên d báo cp V, c th kéo dài cho đn ht mùa khơ làm cho vic d báo tr nên nhàm chán đi vi c d báo viên ln ngưi nghe d báo. Mt khác, nguyên nhân gây cháy rng cịn
13 ph thuc rt ln vào yu t con ngưi, do đĩ đây cũng là yu t cn phi đưc quan tâm [5]. T nhng nhn xét trên, Võ Đình Tin và cng tác viên đưa ra cơng thc xác đnh ch tiêu nguy him đi vi cháy rng cho Bình Thun như sau: Xi = Di +Vi + Li + Ci (1.6) Ai +Wi Trong đĩ: Xi Ch tiêu tng hp v cháy rng Bình Thun tháng i; Di Nhit đ khơng khí trung bình tháng i; Vi Vn tc giĩ trung bình tháng i; Li Lưng ngưi vào rng trung bình trong tháng i; Ci S v cháy rng tháng th i; Ai – Lưng mưa trung bình tháng i; Wi Đ m khơng khí trung bình tháng i; Da vào nhng ch tiêu trên, các tác gi đã phân cp cháy rng Bình Thun như bng 1.6. Bng 1.6: Cp nguy him cháy rng theo ch tiêu X i Bình Thun Cp Thi gian Ch tiêu X i Các lý do chính cháy 15/1015/11 X10 =X 11 =4,57 I Đu mùa khơ 15/1115/12 X12 =13,92 III Ngưi đi rng đơng (chun b têt) 15/1215/01 X1=10,11 II Ngưi đi rng gim (vì vui tt) 15/0115/02 X2=24,37 IV Thi tit khơ, ngưi đi rng đơng 15/0215/03 X3=38,52 V Ngưi đi rng đơng, thi tit khơ, giĩ to. 15/0315/04 X4=13,09 II Ngưi đi rng gim vì lo sn xut 15/0415/05 X5=5,42 I nơng nghip, thi tit bt đu cĩ mưa.
14 Như vy, Bình Thun, vi mi khong thi gian trong mùa khơ s cĩ mt cp cháy rng và tương ng vi nĩ s cĩ lch phịng cháy cha cháy rng c th. Trong cơng thc xác đnh ch tiêu nguy him đi vi cháy rng nêu trên đã tính ti yu t vt liu cháy, các yu t trong cơng thc luơn ly giá tr trung bình nên cũng nh hưng ti kt qu d báo. Mt khác, lưng ngưi vào rng rt khĩ kim sốt và cịn tùy thuc vào ý thc phịng cháy rng ca mi ngưi nên phương pháp này khơng d s dng. Do đĩ nĩ chưa đưc phát trin và ng dng các đa phương khác. Cho đn nay, trên c nưc ta cĩ hơn 50 tnh và 2 vưn quc gia đã xây dng đưc cp d báo cháy rng theo hưng tng hp, vi hai phương pháp s dng ch yu là ch tiêu s dng P áp dng trong điu kin ca Vit Nam và ch s ngày khơ hn liên tc H. Vic phân chia cp cháy và các hình thc huy đng lc lưng, phương tin phịng và cha cháy rng theo mi cp cháy mt cách phù hp cho tng tnh, tng khu vc là cn thit nh đĩ các đa phương cĩ cơ s đ tin hành d báo và ch đng trong cơng tác cha cháy rng. Nhìn li cơng tác d báo cháy rng nưc ta, đc bit trong nhng năm gn đây, cĩ th thy đã cĩ nhiu ci tin, qui mơ ngày càng rng và bưc đu đã thu đưc nhng hiu qa nht đnh, gĩp phn nâng cao hơn tính ch đng trong phịng cháy, cha cháy rng. Qua thc t cho thy hai phương pháp d báo cháy rng đang đưc s dng đơn gin, d thc hin và d báo tương đi chính xác trong nhng ngày nng liên tc và thi tit khơng cĩ nhng bin đng bt thưng. Nhưng s ngày khơng mưa càng kéo dài, ch s P và H tính đưc s tăng rt cao, nhiu khi ln hơn rt nhiu tr s P và H đu cp d báo V, hoc nhng ngày mưa nh vi lưng mưa < 5mm nhưng kéo dài, đ m ca vt liu cháy ln, s rt
15 khĩ hoc khơng cĩ kh năng xy ra cháy rng, nhưng ch tiêu P vn tip tc tăng. Nhng đc đim trên đã dn ti vic d báo cháy rng nhiu nơi khơng sát vi thc t. Ngồi ra, c hai phương pháp nêu trên đu đưc xây dng trong cơng tác nghiên cu tin hành vào mùa khơ vi điu kin thi tit n đnh. Do vây, vào nhng mùa chuyn tip, điu kin thi tit cịn bin đi mnh, vic áp dng hai phương pháp này s cho kt qu kém chính xác. Điu đĩ địi hi cn thit phi tin hành nghiên cu thêm yu t đ m vt liu cháy đ điu chnh cho phù hp. Mt khác, các cp d báo cháy rng hin nay mi ch xây dng cho c mt khu vc rng ln (thưng cho c tnh). Nhưng trong điu kin nưc ta, đc bit vùng rng núi, đa hình thưng b chia ct phc tp, to nên các vùng tiu khí hu khác nhau, dn đn nh hưng ca các nhân t khí hu, thy văn vi kh năng phát sinh cháy rng trong tng khu vc nh cũng khác nhau, điu này đã hn ch ti đ chính xác ca thơng tin cn d báo. Do đĩ cn nghiên cu thêm phương pháp d báo cháy rng theo đ m vt liu cháy hàng ngày ti khu vc cn d báo, đc bit nhng khu vc hp nhm b sung và nâng cao đ chính xác cho các phương pháp d báo cháy rng theo ch tiêu P và ch tiêu H. Năm 2001, B Th Minh Châu đã nghiên cu nh hưng ca các điu kin khí tưng đn đ m và kh năng cháy ca vt liu dưi rng Thơng gĩp phn hồn thin phương pháp d báo cháy rng ti mt s vùng trng đim Thơng Min Bc Vit Nam. Tác gi đ xut phương pháp d báo kh năng xut hin cháy rng theo đ m vt liu và phân mc đ nguy him kh năng xut hin cháy rng thành 5 cp như sau:
16 Bng 1.7: Phân cp kh năng xut hin cháy rng theo đ m vt liu cháy Đ m VLC Cp Bin đi ca tuyt đi Kh năng xut hin cháy rng cháy tc đ cháy (%) I > 50 Khơng cháy Khơng cĩ kh năng cháy Ít cĩ kh năng cháy, khơng nguy II 33 – 50 Cháy chm him Cháy tương đi Cĩ kh năng cháy, tương đi nguy III 17 – 32,9 nhanh him Cĩ nhiu kh năng cháy, nguy IV 10 – 16,9 Cháy nhanh him V 10000 > 8500 > 10000 Đ so sánh các phương pháp d báo cháy rng đang đưc áp dng ti Qung Ninh, Thanh Hố và Ngh An vi phương pháp d báo cháy rng theo đ m vt liu cháy ca đ tài, tác gi tin hành xác đnh mi quan h gia đ m vt liu vi ch tiêu tng hp P và ch s ngày khơ hn liên tc H.
17 Các phương trình tương quan th hin mi quan h gia ch tiêu P, ch s H và đ m vt liu (Wv) đưc xác lp ti ba khu vc nghiên cu như sau: * Khu vc Hồnh B: P = 15623,2 – 9028,64 LogWv r = 0,83 H = 33,749 – 19,063 LogWv r = 0,77 * Khu vc Hà trung: P = 11543,15 – 5714,1 LogWv r = 0,83 H = 15,975 – 3,889 LogWv r = 0,77 * Khu vc Nam Đàn: P = 12421,57 – 7130,5 LogWv r = 0,78 H = 21,251 – 10,887 LogWv r = 0,67 T các kt qu nghiên cu, tác gi đi đn kt lun như sau: Khi lưng vt liu cháy các lâm phn Thơng khác tui cũng cĩ s khác nhau, nhưng chênh lch khơng nhiu. Lưng vt liu cháy trung bình t 7,3 10,85tn/ha, trong đĩ lưng thm khơ chim t l ln là rt nguy him đi vi kh năng xut hin cháy rng c ba khu vc, đc bit là Nam Đàn và Hồnh B. Gia nhit đ và đ m khơng khí ti thi đim 13 gi luơn tn ti mi quan h cht ch. Đc bit là mi quan h gia nhit đ lúc 13 gi vi nhit đ trung bình trong ngày cĩ h s tương quan t R = 0,92 (Hồnh B) đn R = 0,97 (Nam Đàn) và quan h gia đ m khơng khí lúc 13 gi vi đ m khơng khí trung bình ngày cĩ h s tương quan t R = 0,84 (Nam Đàn) đn R = 0,94 (Hồnh B). Vì vy cĩ th s dng ch tiêu nhit đ và đ m khơng khí ti 13 gi đ đi din cho ch đ nhit m chung trong ngày. Vic la chn thi đim 13 gi đ d báo cháy rng là hồn tồn cĩ cơ s khoa hc. T h s tương quan R gia các nhân t trên cho thy gia chúng cĩ mi quan h cht ch.
18 Mi quan h gia nhit đ và đ m khơng khí ti thi đim 13 gi luơn tn ti nhưng khơng tht cht ch vi r = 0,31 (Thanh Hố), r = 0,59 (Hồnh B) và r = 0,67 (Nam Đàn), do đĩ khi phân tích nh hưng ca điu kin khí tưng đn kh năng cháy rng cn phi chú ý ti c hai nhân t này. Nhng nhân t khí tưng luơn cĩ mi quan h vi nhau, chúng cĩ th nh hưng trc tip hoc gián tip ti đ m vt liu, nhưng mc đ nh hưng ca chúng ti đ m vt liu khơng ging nhau. Trong 8 nhân t nh hưng đưc nghiên cu, các nhân t cĩ nh hưng rõ rt đn s bin đi ca đ m vt liu cháy dưi rng Thơng theo th t là: Lưng mưa ngày, đ m ngày hơm trưc ca chính vt liu, đ m khơng khí lúc 13 gi, nhit đ khơng khí ti 13 gi, s ngày mưa liên tc, đ m đt, s ngày khơng mưa liên tc, cịn nh hưng ca tc đ giĩ ti thi đim 13 gi khơng th hin rõ nét. nh hưng ca các điu kin khí tưng đn đ m vt liu phc tp và mang tính tng hp. Mc đ quan h ca tng yu t khí tưng riêng l đn đ m vt liu là khơng cht ch. Mc đ cht ch ca mi quan h này tăng dn khi cĩ thêm các nhân t nh hưng. Đc bit khi xét nh hưng tng hp ca các yu t: lưng mưa, nhit đ, đ m, khơng khí, s ngày khơng mưa liên tc, s ngày mưa liên tc và đ m vt liu cháy ngày hơm trưc ti vt liu cháy thì mi quan h gia chúng đt ti mc đ rt cht ch. Mi quan h này đưc biu th bng các phương trình xác lp riêng cho ngày khơng mưa, ngày mưa và cho tng khu vc nghiên cu. * Ngày khơng mưa: * Hồnh B: Wv = 2,071+2,608Q0,102Nn + 0,506 Wvi 1; R = 0,93 * Hà Trung: Wv = 2,093 + 3,704Q – 0,089Nn + 0,610 Wvi 1; R = 0,93 * Nam Đàn: Wv = 1,152 + 2,685Q – 0,042Nn + 0,499Wvi – 1; R = 0,94 * Ngày mưa.
19 * Hồnh B: Wv = 5,176 + 7,14Q + 5,65LnM + 3,424Nm + 0,348 Wvi 1; R = 0,93 * Hà Trung: Wv = 24,97+ 17,56Q + 10,388LnM + 3,076Nm + 0,368Wvi 1; R = 0,93 * Nam Đàn: Wv = 3,059 + 10,73Q + 11,006LnM + 0,03Nm + 0,346 Wvi –1; R = 0,94. Khi d báo trong nhiu ngày liên tc s dn ti sai s tích lu. Đ đm bo sai s d báo dưi 10%, cn phi hiu chnh sau 10 ngày bng cách xác đnh đ m vt liu thc t. Gia đ m vt liu vi tc đ đám cháy khi đu ngồi rng cĩ mi quan h cht ch vi phương trình chung cho c 3 đa đim nghiên cu là: Vc = 0,06Wv 0,749 Đc bit, trong điu kin thí nghim khi đã khng ch đưc phn ln các yu t nh hưng ca điu kin ngoi cnh thì đ m vt liu là nhân t nh hưng quyt đnh ti tc đ ca đám cháy khi đu vi phương trình: 0,829 Vc = 0,051Wv (r = 0,98). Gia ch tiêu tng hp P và đ m vt liu cĩ mi quan h cht ch vi h s tương quan t 0,69 – 0,83, gia ch s khơ hn H và đ m vt liu cĩ quan h t tương đi cht đn cht (h s tương quan R t (0,55 – 0,77), nhưng sai s thc nghim khá ln (20 – 30%). Phương pháp d báo cháy rng theo ch tiêu tng hp P hin nay đang đưc áp dng ph bin các đa phương nưc ta. Phương pháp này áp dng tương đi chính xác cho nhng ngày khơ liên tc, thi tit khơng cĩ nhng bin đng bt thưng. Nhưng trong nhng ngày sau mưa ln hoc mưa dài ngày mà sau đĩ tri nng nĩng hay nhng ngày khơng mưa kéo dài sau đĩ thi tit thay đi, cĩ mưa nh, đ m khơng khí cao thì cĩ sai s ln. Vì vy áp dng phương pháp này đ d báo cháy rng trong nhng ngày cĩ dng
20 thi tit như trên là khơng thích hp. Cịn phương pháp d báo theo ch s H, tuy cĩ đ chính xác thp hơn, nhưng cĩ th s dng đ d báo mc đ nguy him ca cháy rng dài ngày trên phm vi rng ln. Khi áp dng phương pháp này cn b sung thêm phương pháp d báo theo đ m vt liu cháy gĩp phn nâng cao đ chính xác ca cơng tác d báo cháy rng nưc ta hin nay. Phương pháp d báo theo đ m vt liu phù hp vi điu kin rng Thơng và khí hu đa phương Vit Nam, đc bit trong nhng ngày thi tit bin đng, các ch tiêu d theo dõi, tính tốn đơn gin vi điu kin cháy rng nhng vùng cĩ din tích Thơng ln [5]. Năm 2008, Nguyn Văn Thành đã nghiên cu kh năng phịng cháy ca mt s lồi cây cĩ th s dng to băng ngăn la ti Bình Đnh kt qu nghiên cu cho thy mt s lồi cây cĩ kh năng chng, chu la, và mt s lồi cây cĩ kh năng phịng cháy, chu la đi qua, phc hi nhanh th hin bng 1.7, [40]. Bng 1.9: Nhng lồi cây cĩ kh năng chng, chu la STT Tên đa phương Tên khoa hc S lưng hin thi 1 Mung đen Cassia siamea. Lamk Nhiu 2 Sa Alstonia scholaris(L).Rbr Nhiu 3 Chị ch Parashorea chinensis. HWang Nhiu 4 Bi li Nhiu 5 Bng lăng nưc Lagerstroemia speciosa. Pers Nhiu 6 Thành ngnh Cratoxylonpolyanthum. Korth Nhiu 7 Du rái Dipterocarpus alatus. Roxb Nhiu 8 Sao đen Hopea odorata Roxb.ex G.Don Nhiu 9 Xoan ta Melia azedarach. L Nhiu
21 10 Keo lá tràm Acacia auriculifomis Nhiu 11 Xà c Khaya senegalensis( Desr.) Ajuss Nhiu 12 Da di Nhiu 13 Nhãn dê Lenpisanthes rubiginosa Nhiu 14 Ké hoa vàng lá tím Sida cordata Nhiu 15 Chui Nhiu 16 Kơ nia Irvingia malayana Oliv,ex Abenn Nhiu 17 Cà te Afzelia xylocarpa ( Kurz) Craib Nhiu 18 Lc vng Barringtonia recemosa Nhiu 19 Keo lai Acacia hybrid Nhiu 20 Dn đuơi chn Amaranthus caudatus Nhiu Bng 1.10: Các ch tiêu v đc tính sinh vt hc ca các lồi cây kh năng chng, chu la. STT Tên lồi Đ dày lá (mm) Đ dày v(mm) 1 Sao đen 0,016 7,539 2 Keo lá tràm 0,027 3,551 3 Bi li 0,017 3,290 4 Xà c 0,018 11,402 5 Xoan ta 0,016 3,525 6 Chị ch 0,011 4,655 7 Sa 0,025 9,463 8 Mung 0,018 6,022 9 Keo lai 0,024 2,704 10 Du rái 0,019 6,608 Ngồi ra, tác gi cịn nghiên cu mt s ch tiêu v đc tính cháy ca mt s lồi cây cĩ kh năng phịng cháy như: Hàm lưng nưc, hàm lưng tro thơ, thi gian cháy, kt qu cho thy: cây cĩ hàm lưng nưc trong lá cao
22 nht là Sa (73%); hàm lưng nưc trong v cao nht là keo lai (64,2%). Thi gian cháy lá ca các lồi cây cũng khác nhau, keo lai cĩ thi gian cháy lâu nht 40 giây, thi gian cháy v lâu nht là cây Sa 836,7 giây. Kt qu nghiên cu ca tác gi đã la chn đưc mt s lồi cây cĩ kh năng phịng cháy tt nht trng thành băng xanh hoc đai xanh đ làm băng cn la theo th t như sau: Keo lai; Bi li; Keo lá tràm, Sa; Mung, Du rái, Sao đen, Chị ch, Xoan ta và Xà c [40].
23 CHƯƠNG 2 ĐI TƯNG NGHIÊN CU 2.1 Đi tưng nghiên cu Đi tưng nghiên cu là rng Thơng ba lá trng thun lồi và các yu t nh hưng đn cháy rng như vt liu cháy c nh dưi tán rng Thơng, đ m vt liu cháy, tc đ cháy ca vt liu dưi rng Thơng và các nguyên nhân gây phát sinh la ti rng Thơng trng các xã Krơng Nơ, Đăk Phơi và Th Trn Liên Sơn huyn Lăk tnh Đăk Lăk. 2.2. Điu kin t nhiên ca khu vc nghiên cu 2.2.1. V trí đa lý Huyn Lăk nm v phía Đơng Nam ca Tnh ĐăkLăk. Huyn nm trong phm vi to đ đa lý t 12 09’36” đn 12 028'54” vĩ Bc và 107 054’45” đn 108 030’10” kinh Đơng; cách TP Buơn Ma Thut 54 km; cách thành ph Đà Lt 155 km v phía Đơng Nam theo quc l 27, cĩ tng din tích t nhiên là 1.256 km 2 bao gm 1 th trn Liên Sơn và 10 đơn v hành chính xã: Yang Tao, Bơng Krang, Đăk Liêng, Đăk Phơi, Đăk Nuê, Buơn Tría, Buơn Triêk, Krơng Nơ, Nam Ka và Ea Rbin. Ranh gii : Phía Bc giáp huyn Krơng Ana và Krơng Bơng, tnh ĐăkLăk Phía Tây giáp huyn Krơng Nơ, tnh Đăk Nơng Phía Nam giáp huyn Lc Dương và Đam Rơng, tnh Lâm Đng Phía Đơng giáp huyn Krơng Bơng, tnh ĐăkLăk. V v trí đa lý kinh t, Lăk là huyn cui cùng phía Đơng Nam ca tnh Đăk Lăk giáp vi tnh Lâm Đng, thơng qua quc l 27 là tuyn giao thơng quan trng trong giao lưu kinh t khu vc Tây Nguyên to nên đim gn kt kinh t gia thành ph Buơn Ma Thut (Đăk Lăk) vi thành ph Đà
24 Lt (Lâm Đng). Đa hình Đa hình vùng Lăk đưc phân chia ra hai loi chính: Kiu đa hình núi cao đưc hình thành bi dãy núi cao Chư Yang Sin bao bc chy t Đơng Bc xung Tây Nam, đ cao trung bình 800 1000m so vi mc nưc bin, đ dc trung bình t 20 25 0. Kiu đa bình vùng trũng đưc to thành bi các vt cht phù sa trên núi và phù sa lưu vc ca các con sơng ln Krơng Ana và Krơng Nơ, đa hình vùng trũng phân b ch yu trung tâm và phía Tây Bc, phía Bc đa hình cao dn, xut hin nhiu đi núi hình bát úp xen k vi nhng vùng bng, tip giáp vi vùng cao nguyên Buơn Ma Thut. Đ dc trung bình 3 80, đ cao trung bình 400 500m , đa hình cĩ xu th thp dn v phía Đơng Nam Tây Bc. Xã Krơng Nơ phn ln là nhng dãy núi lưn sĩng xen k gia các dãy núi là các hp thy và nhng vùng đt ven khe sui. Đ cao trung bình so vi mc nưc bin 640m Nơi cao nht 920m, nơi thp nht 580m Đ dc bình quân 20 o C Đa hình này s gây khĩ khăn cho cơng tác phịng cháy cha cháy rng do đĩ cn cĩ các bin pháp phịng chng cháy rng phù hp vi đa hình. Xã Đăk Phơi đa hình tng th ca xã là min đi núi cao, vi đ t 426m 1658m so vi mc nưc bin. Do đĩ v mùa mưa thưng b ngp lt khu vc trũng, nh hưng đn vic phát trin kinh t – xã hi ca xã.
25 Đa hình b chia ct bi các đi núi cĩ đ cao trung bình 426m 1658m so vi mc nưc bin. Xen k gia các dãy núi là các sui ln, nh và các thung lũng; đa hình thp dn t Tây – Nam xung Đơng Bc. 2.2.2 Thi tit khí hu Bng 2.1 Mt s ch tiêu khí tưng trung bình t năm 1999 2008 ti huyn Lăk Lưng Đ m Đ m Tc Tc Nhit Tng bc khơng khơng đ đ đ Lưng lưng hơi khí khí giĩ giĩ Năm trung mưa bc hơi cao trung thp trung ln bình (mm) năm nht bình nht bình nht 00 (mm) ngày (%) (%) (m/s) (m/s) (mm) 1999 23,8 2569,1 87 40 1230,7 6,2 1,3 11,83 2000 24,1 1277,9 83 38 1451,7 7 1 11,42 2001 23,8 2748,6 83 40 1426,7 7,6 0,92 11,16 2002 23,8 2064,4 82 37 1221,7 6,9 0,83 11,08 2003 24 1535,1 83 37 1165,7 6,5 0,75 11,66 2004 24 1645,7 85 42 1236,8 7 0,83 12,5 2005 23,4 1601,8 86 46 1266,3 5,5 0,66 11,83 2006 22,9 1530 85 48 1253,7 5,1 1 11,42 2007 25,4 2188,7 83 25 1231,9 5,6 1,16 11,16 2008 24 2309,3 87 29 1051,9 4,7 1 11,08 Ngun: Đài khí tưng thy văn khu vc Tây Nguyên Huyn Lăk nm phía đơng Trưng Sơn, kp gia Cao nguyên Buơn Ma Thut và vùng núi Chư Jang Sin, khí hu chu nh hưng ca ch đ khí hu giĩ mùa Tây Nam và mang tính cht khí hu cao nguyên nhit đi m và đc thù ca thung lũng, mi năm cĩ hai mùa rõ rt: Mùa mưa bt đu t tháng 5 đn ht tháng 10 tp trung trên 94% lưng mưa hàng năm; mùa khơ t tháng 11 đn tháng 5 năm sau, lưng mưa khơng đáng k, trong đĩ tháng 2 hu như
26 khơng mưa, lưng mưa trung bình thp hơn so vi các vùng xung quanh vi lưng mưa t 1800 1900mm, nguyên nhân do b che khut bi khi núi Chư Jang Sin phía Đơng Nam. Riêng ch đ mưa xã Krơng Nơ phía Tây Nam huyn cĩ lưng mưa t 1.900mm 2.100mm, cao hơn so vi các đa bàn khác trên huyn. S liu t bng 2.1 cho thy: nhit đ trung bình, tc đ giĩ trung bình, tc đ giĩ ln nht, đ m khơng khí trung bình, lưng bc hơi ngày cao nht ca các năm hu như thay đi khơng đáng k. Lưng mưa gia các năm cĩ s thay đi đáng k, năm 2003, 2004, 2005, 2006 lưng mưa gim mnh ch cịn 1500 1600mm. Đây là nhng năm tt mưa sm, mùa khơ kéo dài, đ m vt liu dưi tán rng thp, nguy cơ cháy rng rt cao. Ch đ nhit: Bng 2.2 Nhit đ khơng khí trung bình t năm 1999 2008 ti huyn Lăk Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TB Năm 1999 20,5 22,7 25,0 26,1 26,0 24,2 24,2 24,0 24,3 23,9 22,9 21,7 23,8 2000 22,1 22,8 24,9 25,8 26,2 25,7 25,1 24,6 24,5 23,2 22,2 21,5 24,1 2001 20,2 23,8 25,6 26,4 26,1 24,7 24,5 24,1 24,1 23,0 21,9 21,7 23,8 2002 20,8 21,6 24,1 25,9 25,8 25,3 25,0 24,1 24,3 23,5 23,1 21,5 23,8 2003 21,7 23,7 24,4 26,0 26,1 24,7 24,7 24,9 24,3 23,2 22,6 22,1 24,0 2004 21,3 22,6 24,6 26,5 26,4 25,8 25,1 25,1 24,2 22,9 22,4 20,7 24,0 2005 19,9 21,3 23,7 25,2 24,9 24,5 24,4 24,9 24,2 23,7 23,6 20,9 23,4 2006 19,4 22,3 22,8 24,5 24,2 24,9 23,5 23,4 23,1 23,5 22,2 20,8 22,9 2007 23,4 25,4 26,7 27,0 27,2 26,8 25,9 25,8 25,1 25,1 23,8 22,4 25,4 2008 22,0 22,2 25,1 25,4 25,6 24,9 24,9 24,9 24,6 23,9 23,1 20,8 24,0 Ngun: Đài khí tưng thy văn khu vc Tây Nguyên Nhit đ trung bình năm: 24 25 0C
27 Nhit đ cao nht (xy ra vào tháng 3, 4, 5): 38 0C Nhit đ thp nht (xy ra vào tháng 12, 1): 10 0C Nhit đ trung bình tháng 1: 20 21 0C Nhit đ trung bình tháng 7: 25 26 0C Tng tích nhit năm: 8.000 8500 0C Trong đĩ v đơng xuân: 4.000 4.200 0C Bình quân gi nng chiu sáng/năm: 1.700 2.400 Biên đ nhit ngày đêm: 12 14 0C Biên đ nhit trong năm: 5 60C Ch đ m: Lưng mưa bình quân hàng năm: 1.800 1.900 mm Lưng mưa cao nht: 2.800 mm Đ m tương đi hàng năm: 80 85% Đ bc hơi mùa khơ: 14,9 16,2 mm/ngày Đ bc hơi mùa mưa: 1,5 1,7 mm/ngày Ch đ giĩ: Hưng giĩ thnh hành trên đa bàn mùa khơ là giĩ Tây Nam, mùa mưa là Đơng Bc. Giĩ Tây và Tây Nam thưng thi vào các tháng 5 – 9, cịn các tháng 10 và 4 thì giĩ Đơng và Đơng Nam là ch yu. Trong các tháng mùa h (6,7,8) hưng giĩ Tây thnh hành cĩ tn sut 50 – 55%, v mùa đơng (11, 12, 1) giĩ hưng giĩ Đơng chim ưu th vi tn sut 60 – 70%. Mùa Đơng cĩ tc đ giĩ trung bình ln hơn mùa h, tc đ giĩ bình quân vào các tháng mùa Đơng khong t 4 – 5m/s, trong khi đĩ các tháng mùa h tc đ giĩ bình quân ch dưi 3 m/s. Tc đ giĩ trên 10m/s ch xy ra các tháng mùa Đơng,
28 trung bình xy ra khong 7 – 9 ngày, tc đ trên 15 m/s thưng xy ra các thi đim đu hoc cui mùa hè. Ch đ mưa: Mưa trên đa bàn huyn mang đc đim mùa mưa ca Tây Trưng Sơn. Hàng năm mùa mưa bt đu t tháng 5 đn ht tháng 10, lưng mưa chim 85 – 90% lưng mưa c năm. S ngày mưa trung bình trong mùa mưa khong 20 ngày/tháng, thm chí cĩ tháng mưa tt c các ngày. Mùa khơ bt đu t tháng 11 đn ht tháng 4 năm sau. Lưng mưa mùa khơ khơng đáng k ch chim 10 – 15% tng lưng mưa hàng năm. Vào mùa khơ mưa ch cĩ cui hoc đu mùa; thi kỳ gia mùa lưng mưa khơng đáng k, nhiu năm khơng cĩ mưa, nu cĩ thì thi gian mưa ch khong vài ngày và lưng mưa khong dưi 10mm/tháng. Lưng mưa trung bình nhiu năm trên khu vc nghiên cu dao đng t 1.800 – 2.100 mm, lưng mưa tăng dn t vùng thp lên vùng cao. Hơn na, Lăk là vùng chu nh hưng mnh ca khí hu Tây Trưng Sơn vì vy các tháng t 5 8 cĩ lưng mưa rt ln, nht là tháng 8. Lưng mưa ln gây lũ trên hai con sơng ln Krơng Ana và Krơng KNơ to nên lũ cho vùng Lăk, lũ sơng Krơng Ana và các sơng sui ni đa xy ra vào cui tháng 8 đn tháng 9 và 10; lũ trên sơng Krơng Ana chm hơn xp x 1 tháng so vi lưu vc Krơng Knơ (do lưu vc sơng Krơng Ana cịn chu tác đng ca khí hu Đơng Trưng Sơn; mùa mưa ca vùng khí hu trung gian gia Đơng và Tây Trưng Sơn thưng t tháng 10 đn tháng 11) và xy ra vào tháng 9, 10 và 11. Trong cùng mt đt mưa sinh lũ, trên sơng Krơng Ana lũ thưng chm hơn trên sơng Krơng Knơ 2 5 ngày (do đ dc lịng sơng ca sơng Krơng Ana nh hơn sơng Krơng Knơ, và lưu vc cĩ tác dng điu tit tt hơn) . Chính do các yu t này to nên ngp lt kéo dài trên đa bàn huyn.
29 Tĩm li: Khí hu vùng huyn Lăk mang đm đc đim ca khí hu Tây Trưng Sơn, khí hu phân hai mùa rõ rt. Mùa mưa di dào nưc, thm chí gây ngp lt cho vùng đng bng ven sơng nên cn cĩ các gii pháp khc phc tác hi và khai thác mt li ca lũ. Mc dù vy mùa mưa Lăk khá thun li cho phát trin nơng nghip trên các chân cao khơng b tác đng ca lũ. Mùa khơ kéo dài và lưng mưa rt ít nên gây thiu nưc cho sn xut nơng nghip và đc bit là gây khĩ khăn cho cơng tác phịng cháy cha cháy rng trên đa bàn ca huyn. Vì vy rt cn các cơng trình thy li va và nh tr nưc đ điu tit cho các thi kỳ khan him ca mùa khơ và phc v cơng tác phịng cháy cha cháy rng. 2.2.3 Tài nguyên đt Theo tài liu quy hoch s dng đt đai đn 2010 tồn huyn cĩ các nhĩm đt chính như sau: Trên đa bàn huyn Lăk cĩ 10 loi đt, phát trin ch yu trên nn đá m Granit và phin sét, cát bt kt và mt s ít là nhng vùng rìa sĩt, đt Bazan, do nh hưng ca hot đng phun trào Bazan hình thành cao nguyên Buơn Ma Thut. Nhĩm đt Feralit phát trin trên Bazan : phân b ch yu xã Đk Phơi và mt ít ri rác Liên Sơn, chim 1,45% din tích t nhiên, nhĩm đt chính là nâu vàng phát trin trên Bazan (Fk), phân b trên các đa hình lưn sĩng, giàu các nguyên t như St, Nhơm, Calci, Magiê, Phospho, Kali, Natri Đây là nhĩm đt giàu dinh dưng, thích hp cho các loi cây trng cơng nghip lâu năm như cà phê, và cây ăn qu nhit đi. Nhĩm đt Feralít trên sn phm phin sét, phin mica, ginai, granít: chim 76,79% din tích t nhiên, phân b ch yu nhng vùng đa hình đi núi,
30 chia ct mnh, nghèo cht dinh dưng, tng đt mng chim 61% din tích nhĩm đt. Nhĩm đt chim ưu th bi hai loi đt chính: + Đt đ vàng trên phin sét, ginai (Fs): din tích 32.500 ha, chim 39,3% nhĩm đt, đưc hình thành ti ch trên 3 loi đá m là phin sét, phin mica, ginai (trong đĩ phin sét và phin mica thuc nhĩm đá trm tích, ginai thuc nhĩm đá bin cht), đã phong hĩa trit đ, thành phn cơ gii tht trung bình, đt ít xp, mt nưc đt tr nên chai rn; phân b các đa hình đi núi, đ dc bin đi t 8 30 đ, tp trung nht đ dc trên 20 0. Loi đt này phân b nm v phía Tây huyn, thuc các xã Buơn Tría, Buơn Triêk, Đăk Phơi. + Đt đ vàng trên granit (Fa): din tích 44.269 ha, chim 53,5% nhĩm đt, đưc hình thành t đá m granit, trong đt t l sét tương đi, thành phn cơ gii tht nh đn cát pha; phân b trên các đnh đi lưng sĩng và các khi núi cao, đ dc bin đi t 8 – 30 0, đt nghèo dinh dưng. Ch yêu phân b thuc vùng núi Chư Yang Sin, các xã Bơng Krang, Krơng Nơ. Nhĩm đt phù sa: chim 17,87% din tích t nhiên, đưc hình thành do sơng sui mang phù sa bi đp nên, đt giàu dinh dưng, thành phn cơ gii t tht trung bình đn tht nng, tng đt dày, đt cĩ màu xám, đen; vùng ngp nưc đt b glây, đây là nhĩm đt cho ưu th phát trin các loi cây trng lương thc thc phm, đc bit là lúa nưc, mía, rau qu các loi Trên đa bàn huyn loi đt phù sa đưc bi thưng xuyên chim 62,2% din tích nhĩm đt này, phân b tp trung vùng trũng Buơn Tría, Buơn Triêk, Đăk Liêng. Din tích cịn li thuc nhĩm này phân b ri rác và cĩ nhng hn ch nht đnh cho sn xut nơng nghip, như đt phù sa úng nưc, phù sa cĩ tng loang l đ vàng, cn phi cĩ bin pháp xây dng đng rung, ch đng ngun nưc vào ra đ đm bo nhu cu nưc cho cây trng.
31 + Liên Sơn Đt đ vàng trên granit (Fa): din tích 44.269ha, chim 53,5% nhĩm đt, đưc hình thành t đá m granit, trong đt t l sét tương đi, thành phn cơ gii tht nh đn cát pha; phân b trên các đnh đi lưng sĩng và các khi núi cao, đ dc bin đi t 8 – 30 0, đt nghèo dinh dưng. Rng thơng trng ch yu tp trung ti các khu vc đt đi, nghèo dinh dưng, cĩ đ dc cao t 15 25 0. + Xã Krơng Nơ Đt trng rng ch yu là đt Feralit nâu vàng phát trin trên phin thch sét tp trung trên các dãy núi cĩ đ dc 10 20 o C. Thành phn cơ gii tht trung bình, đ sâu tng đt A+B > 1m, t l đá ln chim 10%. + Xã Đăk Phơi Đt Feralit nâu vàng phát trin trên đá m Bazan và đt đ vàng trên phin sét, ginai (Fs): din tích 32.500ha, chim 39,3% nhĩm đt, đưc hình thành ti ch trên 3 loi đá m là phin sét, phin mica, ginai (trong đĩ phin sét và phin mica thuc nhĩm đá trm tích, ginai thuc nhĩm đá bin cht), đã phong hĩa trit đ, thành phn cơ gii tht trung bình, đt ít xp, mt nưc đt tr nên chai rn; phân b các đa hình đi núi, đ dc bin đi t 8 30 0 tp trung nht đ dc trên 20 0. 2.3. Điu kin kinh t xã hi 2.3.1. Dân s, lao đng Bng tng hp dân s và lao đng ti ti các khu vc nghiên cu trình bày ti bng 2.2. Th trn Liên Sơn cĩ 11.336 nhân khu trong đĩ cĩ 8.326 ngưi trong đ tui lao đng, gm nhiu thành phn dân tc khác nhau. Dân s ti đây sng ch yu là sn xut nơng nghip. Ngồi sn xut nơng nghip ra phn ln đng bào dân tc ti các đa phương cịn tham gia các hot đng trng, chăm sĩc, qun lý bo v rng.
32 Bng 2.3 Bng tng hp dân s ti các khu vc nghiên cu S Thành phn dân tc (ngưi) ngưi Tng trong Khu vc dân s đ (ngưi) Tày Nùng Ê Đê M'Nơng Kinh Khác tui lao đng Liên Sơn 11.336 8.326 567 340 2.040 3.968 4.194 227 Đăk Phơi 5.764 3.747 307 148 90 4.619 288 312 Krơng Nơ 8.340 4.000 647 359 15 3.996 2.920 403 (Ngun: Niên giám thng kê 2007 phịng thng kê huyn Lăk ) Nhìn chung lao đng ti các đa phương đây tương đi ln rt thun li cho vic thc hin các d án trng rng. Bên cnh thun li nĩi trên vn cịn mt s khĩ khăn trong cơng tác phịng cháy cha cháy rng do nhn thc ca đng bào dân tc trong vic bo v phịng chng cháy rng chưa cao, phong tc tp quán phát nương làm ry vn cịn tn ti nên vic đt ry gây cháy rng vn cịn xy ra. Đi sng ca ngưi dân ti các đa phương này cịn nghèo. 2.3.2. V giáo dc: + Liên Sơn Th trn Liên Sơn cĩ h thng trưng hc đy đ t mu giáo đn trung hc. Cơ s vt cht phc v cho cơng tác dy và hc tương đi đy đ. Cĩ đi ngũ cán b giáo viên cĩ trình đ chuyên mơn đưc đào to đúng chuyên ngành. S ngưi mù ch ca Th Trn cịn rt ít. + Xã Krơng Nơ Nhng năm gn đây nhà nưc đã chú trng đu tư cho các ngành giáo dc và đào to, cơ s vt cht và đi ngũ giáo viên khơng ngng đưc tăng cưng c cht và lưng. T l ngưi mù ch cịn thp hơn các vùng khác, t
33 l giáo viên ngưi dân tc thiu s đưc đào to đ tr li ging dy các đa phương cịn ít. + Xã Đăk phơi Tồn xã cĩ 2 trưng hc Lê Li và Lê Th Hng Gm. Đưc s quan tâm ca Đng, nhà nưc nhng năm gn đây cht lưng ging dy khơng ngng đưc nâng cao. Thưng xuyên chú trng đn cơng tác đào to giáo viên dy hc, chăm lo đn cơ s vt cht, bo đm trang thit b cho bc tiu hc và THCS. Vì vy, năm hc 2006 2007 c hai trưng đã đt đưc mt s kt qu sau: + Trưng trung hc Lê Th Hng Gm ngay t đu năm đã duy trì sĩ s đúng đ tui vào lp, vi tng s hc sinh tồn trưng là: 846 em gm 24 lp. Kt qu kỳ thi tt nghip cui cp tiu hc lp 5 ca năm 2006 và 2007 là: 78/78 em đt 100% KH. T l b hc ít, đây là điu đáng khích l v s n lc ca các thy cơ trưng Lê Th Hng Gm. Kt thúc năm hc 2006 2007, tồn trưng cĩ s hc sinh đt loi khá, gii t lp 1 lp 5 là 183/846 em, đt 21.6%. Đi vi trưng Trung hc cơ s Lê Li : Đu năm 2006, nhà trưng đã tip nhn đưc sĩ s hc sinh theo hc tồn trưng t lp 6 đn lp 9 vào hc là: 283 em/ 283 em, đt 100% k hoch, trong đĩ: + Hc sinh n là: 120 em/283 em. + Hc sinh dân tc thiu s là: 265 em/283 em, đt 93.6% k hoch. Nhưng đn cui năm 20062007 t l hc sinh b hc 18 em/283 em, đt 0.63% k hoch. Nguyên nhân hc sinh b hc là do nhn thc cịn hn ch, mt s em đn tui lao đng nhà lo giúp gia đình và ly v ly chng theo phong tc. Kt thúc kỳ thi tt nghip cho các em cui cp (lp 9) vi kt qu tt nghip là: 54/54 em, đt 100% k hoch.
34 2.3.3. V y t : + Liên Sơn Th Trn Liên Sơn cĩ trung tâm y t ca huyn, đi ngũ cán b y, bác s cĩ trình đ chuyên mơn cao, phương tin khám cha bnh tương đi đy đ, cĩ đy đ thuc men cung cp cha tr cho ngưi bnh. Thưng xuyên phi hp vi các trm y t ca các xã khám, cha bnh cho nhân dân. Các chương trình khám bnh min phí cho ngưi dân theo ch trương ca nhà nưc đưc thc hin thưng xuyên đn tn ngưi dân. Nĩi chung v y t thì Liên Sơn cĩ đy đ phương tin và điu kin khám cha bnh hơn 02 xã cịn li. + Xã Krơng Nơ Xã hin đã cĩ trm y t đ chăm sĩc sc khe cho nhân dân. Cơng tác chăm sĩc sc kho, phịng chng dch bnh ca xã ngày càng tt hơn, đt đưc mt s kt qu đáng k trên nhiu mt. Trm cĩ 01 bác s, 04 y s và 06 y tá thơn buơn. Vic tiêm phịng cho tr rt đưc quan tâm. Trm y t ca xã thưng xuyên phi hp lng ghép các chương trình chăm sĩc sc khe nhân dân vi các chương trình tuyên truyn phịng chng dch bnh. + Đăk Phơi Trm y t xã đưc đu tư xây dng nhà xây cp 4. Trm cĩ nhân viên y t phc v khám cha bnh cho ngưi dân trên đa bàn. Trong năm 2007, cán b y t ca trm đã ch đng t chc phi hp vi cng tác viên y t và dân s, đài truyn thanh xã thc hin tt v cơng tác tuyên truyn vi cht dinh dưng cho tr em và phịng chng HIV/AIDS, Lng ghép vi các chương trình khám thai cho bà m, t chc chin dch tiêm chng và Vacxin cho tr em dưi 5 tui đưc 36 tr. Ngồi ra, trm y t cịn phi hp vi các ngành chuyên mơn ca y t huyn và thơn buơn đã t chc phun thuc mui: 01 đt vi 35 liu thuc,
35 đng thi t chc 02 đt tm màn cho 284 h. Đ đm bo sc kho cho 3260 khu, trm y t cịn xây dng k hoch xung kim tra dch bnh cho nhân dân. Năm 2007, tồn th cán b y t ca trm thưng trc ti trm đ khám cha bnh cho bnh nhân. Kt qu đã khám và điu tr cho 6634 lưt bnh nhân. 2.3.4. Văn hĩa : + Liên Sơn Hot đng phát thanh truyn hình đã gĩp phn tích cc trong vic đưa đưng li, chính sách ca Đng, pháp lut ca Nhà nưc vào cuc sng và nâng cao dân trí cho nhân dân. Th Trn cĩ 01 nhà văn hĩa. Hin ti, th trn đã cĩ 02 trm thu phát sĩng đin thoi Viettel và Mobifone nên phương tin liên lc rt thun li và nhanh chĩng. Các phong trào th dc th thao văn hĩa, văn ngh đưc duy trì thưng xuyên và cĩ quy mơ hơn. Hin ti, Th trn đã cĩ lưi đin quc gia kéo v tn các buơn, thơn làm cho đi sng sinh hot ca ngưi dân ngày càng đưc ci thin. Các chương trình giao lưu văn hĩa, văn ngh, th dc th thao thưng xuyên đưc t chc đng viên đưc đơng đo đồn viên thanh niên tham gia. + Xã Krơng Nơ Hot đng phát thanh truyn hình đã gĩp phn tích cc trong vic đưa đưng li, chính sách ca Đng, pháp lut ca Nhà nưc vào cuc sng và nâng cao dân trí cho nhân dân. Xã cĩ 6 nhà văn hĩa cng đng nm các thơn buơn. Hin ti, xã đã cĩ 02 trm thu phát sĩng đin thoi nên phương tin liên lc rt thun li và nhanh chĩng. Các phong trào th dc th thao văn hĩa, văn ngh đưc duy trì thưng xuyên và cĩ quy mơ hơn. Hin ti xã đã cĩ lưi đin quc gia kéo v tn các buơn, thơn làm cho đi sng sinh hot ca ngưi dân ngày càng đưc ci thin. + Đăk Phơi
36 Đim Bưu Đin Văn Hĩa đưc xây dng ti đa bàn thơn Cao Bng, khuơn viên lin k tr s U ban Nhân dân xã. Cơng trình đưc xây dng nhà xây cp 4. Nhà sinh hot văn hĩa cng đng hin đã đưc đu tư xây dng 10 nhà văn hố cng đng 10 thơn buơn bng ngun vn 135. 2.3.5.Tình hình giao thơng + Liên Sơn Th trn Liên Sơn nm trên đưng quc l 27 đi Lâm Đng nên h thng đưng giao thơng ti đây đã đưc ri nha kiên c. Ngồi ra, xung quanh khu vc th trn cịn cĩ các tuyn đưng giao thơng đi các xã nên tình hình giao thơng đây rt thun li cho cơng tác phịng cháy cha cháy rng. + Xã Krơng Nơ Khu vc rng trng cĩ đưng quc l 27 chy qua, ngồi ra cịn cĩ h thng đưng liên xã rt thun li cho giao thơng đi li và tip cu khi cĩ cháy rng xy ra. Khu vc trng rng đã đưc Cơng ty c phn Tp Đồn Tân Mai i đưng đ vn chuyn lương thc, phân bĩn, cây ging và phc v cho cơng tác phịng cháy cha cháy rng. Nhưng hin ti đưng đã b xĩi l do mưa lũ gây ra, cn rà i li mi phát huy đưc tác dng. + Xã Đăk Phơi Đk Phơi là xã khơng đưc ưu th v giao thơng, đưng giao thơng trong đa bàn xã ch cĩ đưng liên xã, đưng trc chính ca xã và đưng ni b. Chiu dài tuyn đưng liên xã: 7,3km. Hin đã đưc đu tư nâng cp 3,8 km đưng nha và 3,5km hin là đưng đt. Đưng giao thơng ni vùng: Gm các trc đưng liên thơn hin là đưng đt, khơng cĩ rãnh dc hoc cĩ nhưng b bi lp. Cng thốt nưc chưa đưc đu tư. Ti các v trí đưng t thu ct ngang cơng trình thốt nưc
37 làm tm bng các cây g do dân t làm. Nhìn chung giao thơng trên các trc đưng này rt khĩ khăn trong c hai mùa. Nhìn chung, các trc đưng giao thơng trên đa bàn đã cơ bn phù hp vi quy hoch trưc mt cũng như lâu dài, tuy nhiên mt s tuyn đưng liên thơn, ni đng do chưa đưc đu tư nâng cp nên vic đi li trong sinh hot và sn xut cịn gp rt nhiu khĩ khăn, đc bit là trong vn chuyn sn phm nơng nghip và lưu thơng hàng hĩa cũng như vn chuyn các phương tin, dng c cha cháy rng. Vì vy, trong cơng tác phịng chng cháy rng cn đu tư nâng cp mt s trc đưng giao thơng chính vào khu trung tâm ca rng trng. 2.4. Thm thc vt Thm thc vt t nhiên ca 03 khu vc trng rng rt phong phú và đa dng, chia làm 2 dng chính là rng thưng xanh và rng l ơ, tre na, đt trng c và cây bi tái sinh. Tng din tích rng hin cĩ ca huyn Lăk là 95.695ha, bao gm: Rng đc dng: 58.095,5ha Rng phịng h: 15.194ha Rng sn xut 22.404,8ha, trong đĩ: Rng trng các loi là: 2.601,9ha bao gm: + Rng Thơng ba lá 1.575,4ha ch yu là rng Thơng tp trung ti 03 khu vc Liên Sơn 310,5ha, Đăk Phơi 60ha, Krơng Nơ 1.204,9ha. + Rng trng khác 1.026,5ha. 2.5. Tình hình kinh t: + Liên Sơn : ti đây cĩ ch trung tâm huyn nên vic buơn bán ca nhng ngưi dân sng khu vc này rt thun tin. Vic mua bán trao đi hàng hĩa, vt tư, lương thc phc v cho sn xut nơng lâm nghip rt thun li. Khu vc này cĩ quc l 27 chy qua Đà Lt nên vic vn chuyn hàng hĩa sn
38 phm nơng nghip ca ngưi dân rt thun li. Tuy nhiên, các h gia đình tham gia buơn bán ti ch khơng nhiu, ngưi dân đây sng bng ngh nơng là ch yu, vic áp dng tin b khoa hc k thut vào sn xut nơng nghip rt thun li do trình đ dân trí khu vc này cao hơn các khu vc khác. Thu nhp bình quân ca mt lao đng t 8 trăm đn 1,2 triu đng/ngưi/tháng. + Krơng Nơ: Đưc s quan tâm ch đo ca đng, chính quyn đa phương nhng năm gn đây khu vc trung tâm xã đã đưc đu tư xây dng cơ s h tng đáng k, tuy khơng thun li bng th trn Liên Sơn nhưng đây là khu vc giáp ranh vi tnh Lâm Đng, nên vic buơn bán trao đi hàng hĩa ti đây cũng rt thun li. Tuy vy, đi sng ca ngưi dân nơi đây vn cịn nghèo do s h dân là đng bào dân tc M’ Nơng chim hơn 70% dân s tồn xã. Trình đ dân trí cịn lc hu, phong tc tp quán canh tác lc hu vn cịn, vic phát rng làm nương ry vn cịn din ra. Vic áp dng các bin pháp k thut vào sn xut nơng nghip chưa đưc ngưi dân chú trng, năng xut lúa, các loi cây trng chưa cao. Hàng năm vn cịn mt s h thiu ăn t 2 3 tháng. Ngun thu nhp chính ca các h dân là sn phm nơng nghip, chăn nuơi và tham gia các hot đng trng rng. Vic đt rng làm nương ry vn cịn din ra gây cháy rng vào mùa khơ vn xy ra. + Đăk Phơi: Khu vc này dân s ch yu là đng bào dân tc thiu s sinh sng, phong tc tp quán cịn lc hu, tình trng du canh vn cịn tn ti nên năng xut cây trng cịn thp, vic áp dng các bin pháp k thut vào sn xut cịn hn ch do trình đ dân trí ca ngưi dân nơi đây cịn thp. Vic phát rng làm nương ry hàng năm vn cịn din ra. Tình trng đt nương làm ry vào mùa khơ rt d cháy lan vào rng. Do vy, hàng năm vào mùa khơ Cơng ty lâm nghip huyn Lăk thưng xuyên thc hin các bin pháp tuyên truyn đn tn ngưi dân cơng tác phịng chng cháy rng nhưng hiu qu
39 chưa cao, chưa kt hp đưc vi các cơ quan cĩ liên quan trong cơng tác phịng cháy cha cháy rng. Tĩm li: Tình hình kinh t ca các đa phương nh hưng rt ln đn cơng tác cháy rng. Khu vc cĩ trình đ dân trí cao, áp dng tin b khoa hc k thut vào sn xut đưc thì năng xut cây trng cao. T đĩ đi sng ca ngưi dân đưc nâng lên, nhn thc ca ngưi dân trong vic qun lý bo v, phịng cháy cha cháy rng cũng đưc nâng lên. Cơng tác tuyn truyn vn đng ngưi dân tham gia bo v rng rt thun li. Đa phương cĩ trình đ dân trí thp, canh tác lc hu, đi sng ngưi dân cịn khĩ khăn thì cơng tác phịng chng cháy rng chưa đưc ngưi dân quan tâm chú ý thì vic tuyên truyn vn đng nhân dân tham gia bo v phịng chng cháy rng cịn khĩ khăn. 2.6. Mt s thun li và khĩ khăn trong vic phịng chng cháy rng . 2.6.1. Thun li : T điu kin t nhiên, kinh t, văn hĩa xã hi ca các khu vc nghiên cu thì cơng tác phịng cháy cha cháy rng cĩ mt s thun li sau: Cơng tác tuyên truyn qua loa đài phát thanh ca xã, th trn các văn bn ch đo phịng cháy cha cháy rng ca tnh, huyn thưng xuyên và liên tc. H thng đưng giao thơng vào rng đã cĩ mi vn đ huy đng lc lưng ngưi dân và lc lưng các cp, các ngành tham gia cha cháy khi cĩ cháy rng xy ra thun li và nhanh chĩng. Cơng tác vn chuyn lương thc, thc phm thuc men, phc v cho cơng tác phịng cháy cha cháy rt thun li. Xã, th trn đã cĩ trm phát sĩng đin thoi làm cho thơng tin liên lc rt thun li và nhanh chĩng. Chính quyn đa phương và các ban ngành ca tnh, huyn rt quan tâm cơng tác phịng cháy cha cháy rng.
40 2.6.2. Khĩ khăn Đa hình xa xơi him tr, đi núi dc cao làm cho cơng tác cha cháy khi cĩ cháy rng xy ra khĩ khăn. Do phong tc tp quán canh tác lc hu, phương thc canh tác du canh vn cịn tn ti nên vic phát nương làm ry vn cịn xy ra xung quanh khu vc rng trng t đĩ d gây cháy lan t rng t nhiên vào rng trng. Dân s ca các xã Krơng Nơ và Đăk Phơi đa s là đng bào dân tc nên vic tuyên truyn gp nhiu khĩ khăn. Trình đ nhn thc ca ngưi dân trong cơng tác phịng cháy cha cháy rng cịn hn ch. Thc bì dưi tán rng ch yu là le, c tranh nên rt d bĩc cháy khi nhit đ cao. Mùa khơ thưng kéo dài làm cho vt liu cháy khơ, đ m khơng khí thp, nhit đ cao nên d xy ra cháy rng. Vic chăn nuơi theo phương thc th rong vào rng ca đng bào dân tc, tp quán đt la đêm láng tri trong rng gây khĩ khăn cho cơng tác qun lý theo dõi din bin ca la rng. Đi sng ca đng bào dân tc cịn thp, phương thc canh tác cịn lc hu, ngưi dân thưng xuyên vào rng đn ci, hái rau rng nên vic qun lý la rng rt khĩ kim sốt. Tĩm li: Cháy rng luơn là him ha đi vi nhân loi, cháy rng s gây thit hi nhiu mt v kinh t, xã hi và mơi trưng. Vì vy nghiên cu xây dng các bin pháp phịng chng cháy rng là vn đ mà các cp các ngành ht sc quan tâm. Đ hn ch thit hi do cháy rng gây ra vn đ nghiên cu ca đ tài s gĩp phn xây dng các bin pháp phịng cháy cha cháy rng đc bit là đi vi rng Thơng trng thun lồi.
41 CHƯƠNG 3 MC TIÊU, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 3.1 Mc tiêu nghiên cu Xác đnh đưc các nguyên nhân và điu kin gây ra cháy rng Thơng trng thun lồi ti 03 xã thuc đa bàn huyn Lăk và xây dng các bin pháp phịng chng cháy rng phc vc cơng tác phịng chng cháy rng Thơng ti mt s khu vc ca huyn Lăk. 3.2 Ni dung nghiên cu * Nghiên cu tình hình cháy rng Thơng và cơng tác phịng cháy cha cháy rng trong nhng năm qua trên đa bàn huyn Lăk. * Nghiên cu nguyên nhân, điu kin, đ m vt liu dưi tán rng thơng và mi quan h gia các nhân t dn đn kh năng xy ra cháy rng . + Nguyên nhân cháy + Điu kin cháy bao gm: Đa hình Thành phn và khi lưng vt liu cháy Đc đim cu trúc rng + Đ m vt liu cháy dưi tán rng Thơng + Mi quan h gia các nhân t dn đn kh năng xy ra cháy rng * Xây dng cp d báo cháy rng Thơng nơi nghiên cu. * Xây dng các bin pháp phịng chng cháy rng 3.3 Phương pháp nghiên cu 3.3.1 Phương pháp lun Cháy rng do vt liu cháy, oxy và ngun nhit, nhng yu t này tùy thuc lồi cây, tui cây, điu kin lp đa, vùng sinh thái, tp quán ngưi dân đa phương, dân s. Trong các yu t này thì oxy luơn cĩ sn trong khơng khí
42 (chim khong 21%) nên rt khĩ loi tr. Ngun nhit ch yu do con ngưi mang đn (trên 90%) nhưng rt khĩ kim sốt cn phi cĩ các gii pháp đ hn ch la vào rng. Vt liu ch cĩ th cháy khi đ m thp. Nu đ m cao mt mc đ nht đnh thì vt liu khơng th bt cháy đưc hoc cĩ cháy thì quá trình cháy cũng s t tt [13]. Vt liu cháy, hiu theo nghĩa rng là tt c vt cht hu cơ trong rng cĩ th bt la và bc cháy, bao gm thm mc, cành lá, hoa qu rơi rng, c, cây bi, thm tươi, r cây, thân g, than bùn phân b trong đt hay trên mt đt. Nhng vt liu nh và khơ là nhng loi vt liu d cĩ kh năng bt cháy nht. Chúng cĩ đc đim hút nưc nhanh và mt nưc cũng nhanh, nhit đ cung cp ban đu đ chúng đt ti đim bén la thưng khơng ln (trong khong 200 250 0C). Khi bt la chúng s cháy và lan rt nhanh, nhit đ ta ra t quá trình cháy gĩp phn đt nĩng và sy trưc nhng vt liu bên cnh, đc bit là nhng vt liu to và m, giúp cho quá trình cháy đưc n đnh. Chính vì vy, các loi vt liu cháy c nh khơng ch quyt đnh kh năng cháy ca chúng mà cịn phn ánh mc đ nguy him ca vic phát sinh nn la rng và tc đ lan tràn nu cháy rng xy ra. T lâu, nhng nhà nghiên cu v la rng đã nhn thy s thay đi tht thưng ca đ m vt liu cháy do nh hưng ca các yu t thi tit. Lưng mưa và đ m khơng khí s làm tăng đ m ca vt liu, ngưc li trong điu kin thi tit khơ thì đ m ca vt liu cháy s gim. Ngồi ra cịn cĩ nhiu nhân t khác nh hưng ti đ m vt liu vi nhng mi quan h phc tp gia chúng như giĩ, nhit đ khơng khí, đ m khơng khí, cu trúc rng, điu kin vt liu Trong điu kin kinh t và trình đ khoa hc k thut hin nay, chúng ta cĩ th d báo đưc tương đi chính xác các yu t khí tưng thy văn
43 trong khong thi gian gn. Vì vy, cĩ th xác đnh đưc kh năng xy ra cháy rng cũng như kh năng phát trin ca đám cháy trên cơ s nghiên cu mi quan h gia đ m vt liu, tc đ cháy lan vi các nhân t khí tưng. Khi nghiên cu vn đ này, cn tin hành vi tng loi cây, các cp tui do s khác bit v thành phn cũng như đc đim ca cu trúc lâm phn. Các đc đim ca cu trúc lâm phn như thành phn lồi cây, mt đ, đ tàn che, phân b s cây cũng như đc đim lp thc bì như đ che ph, lồi ưu th, tình hình sinh trưng đu cĩ nh hưng trc tip đn kh năng xut hin và lan rng ca đám cháy. Mt khác cu trúc rng nh hưng đn các ch tiêu tiu khí hu rng như đ m khơng khí, nhit đ khơng khí, lưng mưa rơi, tc đ giĩ do đĩ nĩ cũng s nh hưng gián tip đn cháy rng. Ngồi ra cu trúc rng và đc đim sinh trưng ca lâm phn s gĩp phn quyt đnh thành phn, khi lưng và các tính cháy ca vt liu cháy. Trong điu kin Vit Nam, qui lut bin đi ca điu kin khí tưng cĩ tính đc thù. Mi quan h gia các yu t khí tưng thy văn vi đ m ca vt liu cháy khác nhiu so vi các nưc khác, đc bit là các nưc vùng ơn đi. Do đĩ, đ cĩ th áp dng mt cách đúng đn phương pháp d báo cháy rng các nưc khác, cn nghiên cu và tìm ra các h s điu chnh phù hp vi đc đim ca các loi rng Vit Nam nĩi chung và tng đa phương nĩi riêng. Quan đim và cách tip cn: Tồn b quá trình nghiên cu phi da trên cơ s phân tích mi quan h gia các yu t khí tưng vi đ m và kh năng cháy ca vt liu tng đa đim nghiên cu c th và các mi quan h gia cháy rng vi các nhân t xã hi khác như dân s, dân tc 3.3.2 Các phương pháp c th
44 + Phương pháp thu thp các thơng tin v điu kin t nhiên, kinh t xã hi cĩ liên quan đn qun lý bo v rng, cháy rng và phịng chng cháy rng. Các thơng tin v điu kin t nhiên, kinh t xã hi, cháy rng và cơng tác phịng chng cháy rng đưc thu thp thơng qua s liu điu tra ca d án trng rng ca Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk, phịng thng kê huyn Lăk, phương án phịng chng cháy rng hàng năm ca 03 đơn v và h sơ cháy rng ca ht Kim Lâm huyn Lăk trong nhng năm qua. + Phương pháp tìm hiu tình hình cháy rng Thơng và cơng tác phịng chng cháy rng trong nhng năm qua ti các khu vc nghiên cu. Tình hình cháy rng Thơng nhng năm qua ca 03 khu vc nghiên cu thơng qua h sơ cháy rng ca Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk, Cơng ty Lâm nghip Lăk, Ban qun lý rng Văn Hĩa Lch S Mơi trưng h Lăk và s liu ca Ht Kim Lâm huyn và Chi cc Kim Lâm Đăk Lăk. Cơng tác phịng cháy cha cháy rng thu thp thơng qua phương án phịng cháy cha cháy rng hàng năm ca 03 đơn v nĩi trên và phng vn cán b, ngưi dân trên đa bàn thơng qua bng hi. + Phương pháp chn đim nghiên cu, b trí thí nghim và thu thp các ch tiêu ti các đim nghiên cu. Chn đim nghiên cu: Ti mi khu vc nghiên cu tin hành chn 09 đim đi din cho tồn khu vc đ thc hin các thí nghim và thu thp s liu. B trí thí nghim: Ti mi đim nghiên cu tin hành lp 09 OTC mi ơ 500m 2 (20m x 25m), ơ tiêu chun đưc đt đi din v loi thc bì dưi tán rng, cp tui và bo đm hn ch đn mc thp nht tác đng ca con ngưi. Tng cng 03 khu vc x 9 otc = 27 Otc cho 03 khu vc nghiên cu.
45 Thu thp s liu ti các ơ tiêu chun S liu v cu trúc rng Ti các khu vc nghiên cu, tin hành điu tra và xác đnh mt s đc đim cu trúc rng ch yu liên quan đn cháy rng, bao gm tng cây cao, tng cây bi, thm tươi, lp cành khơ lá rng và thm mc. S liu v vt liu cháy Đi vi tng cây cao, nghiên cu mt s ch tiêu cơ bn: mt đ, chiu cao, đưng kính thân cây, đưng kính tán lá, đ tàn che. Trong mi ơ tiêu chun điu tra các ch tiêu sinh trưng Hvn, Hdc, D1,3, Dt, mt đ. Chiu cao ca cây đưc tính t mt đt đn đnh sinh trưng cao nht. Đưng kính D1,3 đưc đo bng thưc kp kính. Đi vi tng cây bi, thm tươi và cây tái sinh, xác đnh thành phn lồi ch yu, chiu cao trung bình, đ che ph Các đc đim ca vt liu cháy đưc nghiên cu bao gm: khi lưng, phân b và thành phn theo ba loi thm tươi, thm khơ và thm mc. Mu vt liu đưc thu thp vào thi đim 13 gi hàng ngày t 9 ơ tiêu chun phân b ngu nhiên trong s 27 ơ tiêu chun. Vt liu cháy trong mi ơ đưc trn đu và cân ly trng lưng mu là 100gam bng cân phân tích, đm bo đ chính xác đn 0,01g, cho vào túi ni lơng buc kín, cĩ dán nhãn cho tng mu. Mu vt liu sau khi ly v đưc sy trong t nhit đ 1000 +() 50 C t 5 7 gi ri đem cân th nu thy trng lưng mu gia các ln cân chênh nhau dưi 3% thì kt thúc quá trình sy, cân ln cui đ tính đ m tuyt đi. Đ m tuyt đi vt liu đưc xác đnh bng cơng thc sau: m1− m2 W = x 100% (3.1) m2 Trong đĩ: W: là đ m tuyt đi ca mu vt liu
46 m1: trng lưng ca mu vt liu trưc khi sy (g) m2: trng lưng ca mu vt liu sau khi đã sy khơ kit (g) S liu v kh năng bt la ca vt liu cháy da vào: Đ dày mng ca vt liu cháy Đ dc ca khu vc trng rng Tc đ cháy Đ m ca vt liu Phương pháp trin khai mt s thí nghim cĩ điu khin Tc đ cháy ca vt liu đưc xác đnh bng cách đt th vt liu trên ơ tiêu chun lúc 13 gi hàng ngày. Din tích đt th ti mi ơ tiêu chun là 1m 2. Xung quanh ơ đt th phi đưc phát quang, dn sch cây c, cây bi, thm mc, thm tươi tránh đ cháy lan ra các khu vc xung quanh. Đt t mép ngồi vào trong, đt t dưi dc đt lên. Dùng đng h bm giây đ xác đnh thi gian cháy ht 1m chiu dài. Đt th nghim ti 09 đim ca mi khu vc nghiên cu theo dng đa hình và vt liu đi din cho khu vc đĩ. + Phương pháp tìm hiu các nguyên nhân gây cháy rng Căn c h sơ cháy rng thu thp t Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk, Cơng ty Lâm nghip Lăk, Ban qun lý rng Văn Hĩa Lch S Mơi Trưng h Lăk và h sơ cháy rng ca Ht Kim Lâm huyn Lăk kt hp phng vn ngưi dân đa phương như già làng, thơn trưng, cán b xã và ngưi dân trên đa bàn rng qun lý ca 03 đơn v nĩi trên đ xác đnh thi gian, đa đim và nguyên nhân xy ra cháy rng thơng qua bng hi. + Xây dng các bin pháp phịng chng cháy rng T kt qu ca các ni dung nghiên cu tin hành xây dng các bin pháp phịng chng cháy rng da trên mi quan h ca đ m vt liu cháy và mt s yu t khác như cu trúc rng, thc bì dưi tán rng, lp thm mc và các nhân t xã hi.
47 3.3.3 Phương pháp x lý s liu và tính tốn các ch tiêu + Phương pháp x lý Tt c s liu thu thp đưc x lý bng phn mm excel 5.0 Kim tra đ thun ca mu bng tiêu chun Kruskal và Wallis. Sp xp s hng và tính tng hng cho mi mu theo bng sau: Mu 1(X) Xp hng Mu 2(Y) Xp hng Mu 3(Z) Xp hng (1) (2) (3) (4) (5) (6) R1 R2 R3 2 Gi thit: Ho > X 0,5 các mu là khơng thun nht 2 Ho χ (0,5) thì các mu khơng thun nht 2 Nu H < χ (0,5) thì các mu là thun nht, cĩ nghĩa là các mu cĩ ngun gc t 1 tng th duy nht. + Phương pháp tính tốn
48 S liu thu thp đưc tính tốn trên máy vi tính và máy tính cá nhân CaSiO. S liu tc đ cháy đưc xác đnh bng cách đt th và dùng đng h bm giây đ theo dõi thi gian cháy.
49 CHƯƠNG 4 KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 4.1. Tình hình cháy rng Thơng và cơng tác phịng cháy cha cháy rng trong nhng năm qua trên đa bàn huyn Lăk. * Tình hình cháy rng Thơng trong nhng năm qua Theo h sơ cháy rng ca Ht kim Lâm huyn Lăk và h sơ cháy rng ca các đơn v nghiên cu thì tình hình cháy rng trên đa bàn huyn Lăk nĩi chung, rng Thơng nĩi riêng nhng năm qua đã gây thit hi đáng k cho các đơn v trng rng. S liu cháy rng Thơng t năm 2004 2008 ca 03 khu vc đưc trình bày ti bng 4.1. Bng 4.1. Bng tng hp cháy rng Thơng t năm 2004 2008 ca 03 khu vc nghiên cu . Tui Din tích cháy rng các năm (ha) Đa đim rng 2004 2005 2006 2007 2008 Tng Liên Sơn 12 15 0 0 0,9 0,2 0 1,1 Đăk Phơi 20 21 0,2 0,3 0,1 1,0 0,4 2,0 Krơng Nơ 7 9 6 2 1,3 0 0 9,3 Tng cng: 6,2 2,3 2,3 1,2 0,4 12,4 Ngun: Ht kim lâm huyn Lăk S liu t bng 4.1 cho thy năm 2004 c 03 khu vc cháy 6,2ha rng Thơng ba lá, năm 2005 cháy 2,3ha, năm 2006 cháy 2,3ha, năm 2007 cháy 1,2ha, năm 2008 cháy 0,4ha. Tng cng t năm 2004 2008 cháy 12,4ha. S liu trên cho thy rng Thơng ba lá t 12 15 tui và 20 21 tui ít cháy hơn rng thơng t 7 9 tui. Nghiên cu thc t rng Thơng ti các khu vc trên cho thy rng Thơng tui càng ln thì kh năng cháy rng ít, do rng ln tui tán rng đã khép kín lp thc bì và vt liu cháy dưi tán rng ít hơn, ngồi ra lp thm mc đã b phân hy mc nát kh năng gi m cao nên kh năng
50 bt la thp, nu xy ra cháy thì quá trình cháy t tt cao. Liên Sơn rng Thơng trng ti 02 khu vc khác nhau cĩ điu kin lp đa khác nhau khu vc dinh Bo Đi rng đã khép tán hơn na đưc bo v nghiêm ngt, vt liu cháy dưi tán rng ít t năm 2004 2008 khơng cĩ v cháy rng nào xy ra. Din tích rng cháy ch yu tp trung ti các khu vc giáp ry dân. Rng Thơng ba lá t 7 9 tui xã Krơng Nơ mi kt thúc giai đon chăm sĩc chuyn sang giai đon qun lý bo v rng nên cành lá rng nhiu, tán rng chưa khép kín, do đĩ thc bì dưi tán rng cịn nhiu ch yu là c tranh, tre na. Mùa khơ lp vt liu dưi tán rng dày, khơ rt d bt cháy. Khi cháy la bc lên cao và lây lan qua cành lá, khi cháy rng kh năng t tt rt thp phi cĩ các bin pháp huy đng lc lưng cha cháy. Cháy rng ngồi gây thit hi vn đu tư cho các đơn v trng rng, cịn hy hoi mơi trưng sinh thái, làm thay đi h thng vi sinh vt trong đt, hy hoi thm thc vt b mt, làm xĩi mịn đt. Đ trng li rng phi mt tin đu tư trng li rng và mt nhiu năm mi khơi phc li đ che ph b mt. Chính vì vy, trng rng đã khĩ qun lý bo v phịng chng cháy rng càng khĩ hơn, nên cơng tác bo v phịng cháy cha cháy rng đĩng vai trị rt quan trng đi vi các Cơng ty trng rng. * Cơng tác phịng cháy cha cháy rng trong nhng năm qua trên đa bàn huyn Lăk S liu t bng 4.2 cho thy ti các khu vc nghiên cu các đơn v trng rng đã ch đng trong cơng tác phịng cháy cha cháy rng c th là mùa khơ năm 2008 2009 c 03 khu vc đã xây dng 87,7km đưng băng cn la, 15 chịi canh la, 195 bng cm la, 23 bng quy ưc, 23 chịi canh la, 04 bng d báo cp cháy rng, c th: ti Th trn Liên Sơn Ban qun lý rng Văn Hĩa Lch S Mơi Trưng h Lăk đã làm đưc 12,8km/12,8km
51 đưng băng trng ngăn la, 02/02 chịi canh la, 45/45 bng cm la, 05/05bng quy ưc, 01/01 bng cp d báo cháy rng, đt 100% yêu cu. Ti xã Đăk Phơi Cơng ty Lâm nghip Lăk đã làm 3,6/3,6km đưng băng cn la, 01/01 chịi canh la, 30/30 bng cm la, 03/03 bng quy ưc, 01/01 bng cp d báo cháy rng đt 100% yêu cu. Ti xã Krơng Nơ Cơng ty c phn Tp Đồn Tân Mai đã làm 71,3/71,3km đưng băng cn la, 12/12 chịi canh la, 120/120 bng cm la, 15/15 bng quy ưc, 02/02 bng cp d báo cháy rng đt 100% k hoch. H thng bng cm la, bng quy ưc, bng cp d báo cháy rng đưc đt nơi gn đưng cĩ nhiu ngưi qua li. Bng 4.2. Tng hp các cơng trình phc v cơng tác phịng cháy cha cháy rng mùa khơ 2008 2009. Đưng Bng d Chịi canh Bng cm Bng quy Khu vc băng cn báo cp la la ưc nghiên cu la cháy rng ( chịi) (cái) (cái) (km) (cái) Liên Sơn 12,8 02 45 05 01 Đăk Phơi 3,6 01 30 03 01 Krơng Nơ 71,3 12 120 15 02 Tng cng : 87,7 15 195 23 04 (Ngun: Phương án PCCCR mùa khơ 2008 2009 Cơng ty lâm nghip huyn Lăk, Ban qun lý rng Văn Hĩa Lch S Mơi Trưng h Lăk, Cơng ty c phn Tp Đồn Tân Mai). Ngồi ra, tìm hiu ca chúng tơi ti khu vc xã Krơng Nơ và Liên Sơn Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk và Ban qun lý rng Văn Hĩa Lch S Mơi Trưng h Lăk cịn trang b dng c cha cháy như bình bơm nưc, dao ra, cuc xng phc v cơng tác cha cháy khi cĩ cháy rng xy ra.
52 Theo h sơ ca Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk thì hàng năm vào đu mùa khơ Xí nghip thành lp Ban ch đo phịng chng cháy rng, t chc hi ngh tuyên truyn cơng tác phịng cháy cha cháy rng ti các thơn buơn đ tuyên truyn các chính sách pháp lut ca nhà nưc v cơng tác phịng cháy cha cháy rng đn tn ngưi dân, ngồi ra Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk cịn t chc ký cam kt vi 300 h dân sng gn rng cam kt bo v rng. C 03 khu vc nghiên cu các đơn v ch rng thành lp các t, đi cha cháy rng cơ đng là ngưi dân sng gn rng. Khi cĩ cháy rng xy ra các đơn v ch rng đã huy đng lc lưng bo v rng, các t, đi cha cháy rng cơ đng và các h dân sng gn rng tham gia cha cháy. Ngồi các bin pháp phịng cháy cha cháy rng trên Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk và Cơng ty Lâm nghip Lăk cịn xây dng phương án phi hp tun tra, khi phát hin la rng kp thi báo cáo các Ban ngành, chính quyn đa phương huy đng lc lưng qun chúng nhân dân h tr cha cháy. Trong nhng năm qua mc dù các đơn v đã rt n lc trong cơng tác phịng chng cháy rng, hàng năm vào mùa khơ các phương án phịng chng cháy rng đã đưc các đơn v xây dng như: làm đưng băng cn la, đĩng h thng bng cm la, bng quy ưc phịng cháy cha cháy rng và xây dng h thng bng cp d báo cháy rng nhưng tình hình cháy rng vn cịn xy ra trên c 03 khu vc. Do cơng tác phịng cháy cha cháy rng chưa đưc nghiên cu mt cách c th, các bin pháp trin khai chưa đng b, đưng băng cn la mt vài nơi làm chưa đúng quy cách chưa phát huy đưc tác dng ngăn la. Dng c cha cháy rng cịn thiu, thơ sơ, cán b làm cơng tác phịng cháy cha cháy ca các đơn v chưa đưc tp hun nghip v, chuyên mơn c th như sau: Ti Th trn Liên Sơn cơng tác tuyn truyn 2ln/4ln đt 50% so vi k hoch, ni dung tuyên truyn cịn mang tính hình thc, dng c cha cháy
53 rng ch yu là dao ra, cuc xng chưa tp hun cơng tác phịng cháy cha cháy cho cán b các trm qun lý bo v rng, trong 5 năm gn đây chưa t chc đưc din tp phịng cháy cha. Ti Đăk Phơi Cơng ty Lâm nghip Lăk vic trin khai thi cơng các cơng trình phịng cháy cha cháy rng cịn chm đn 31 tháng 12 vn cịn làm đưng băng cn la, h thng đưng i chưa đưc đu tư kinh phí làm li. Ti Krơng Nơ năm 2004 và 2005 các đi tác nhn thi cơng chăm sĩc rng trong quá trình x lý vt liu cháy chưa chun b đ dng c cha cháy nên đã đ cháy lan vào rng trng làm thit hi 8,0ha rng Thơng trng năm 2001, đưng băng cn la theo thit k k thut rng t 9 12m thi cơng ch đt 6 8m nên chưa phát huy đưc tác dng ngăn la. Tĩm li : Mc dù cơng tác phịng cháy cha cháy rng đã đưc các đơn v trng rng rt chú trng, nhưng tình hình cháy rng nhng năm gn đây vn cịn xy ra ti các khu vc nghiên cu. T đĩ cho thy cơng tác phịng chng cháy rng và các bin pháp t chc phịng cháy cha cháy rng chưa đng b, các đơn v trng rng và các cp chính quyn đa phương, các cơ quan chc năng cn cĩ s phi hp cht ch hơn na. 4.2 Nguyên nhân, điu kin, đ m vt liu dưi tán rng thơng và mi quan h gia các nhân t dn đn kh năng xy ra cháy rng 4.2.1 Nguyên nhân Nguyên nhân dn đn cháy rng ti các khu vc nghiên cu đưc tng hp và trình bày ti bng 4.3. Các v cháy rng xy ra ch yu là cháy vào mùa khơ khong thi gian t tháng 12 hàng năm đn tháng 4 năm sau. S liu bng 4.3 cho thy khu vc Th trn Liên Sơn xy ra 03 v cháy làm thit hi 1,1ha rng Thơng t 12 15 tui. Nguyên nhân ca cháy
54 rng do ngưi dân đt rng làm nương ry 01 v làm cháy 0,7ha, dn vưn làm nhà 01 v làm cháy 0,2ha, du lch sinh thái 01 v làm cháy 0,2ha. Bng 4.3 Nguyên nhân cháy rng Thơng t năm 2004 2008 ti các khu vc nghiên cu. S v cháy/din tích cháy (ha) TT Nguyên nhân Liên Đăk Phơi Krơng Nơ Sơn 1 Đt rng làm ry 1/0,7 2/1,0 1/2,0 2 Dn vưn làm nhà 1/0,2 0 0 3 Đun nu 0 1/0,2 0 4 Sm sét 0 0 0 5 Du lch sinh thái 1/0,2 0 0 6 Đt than ly ci 0 0 0 7 Cơng vic ca cơng ty, xí nghip 0 0 1/6,0 8 Đt than ly ci, đt ong, bt chim 0 0 1/1,3 9 Bt tt kè 0 1/0,4 0 10 Các hot đng khác 0 1/0,4 0 Ngun: Chi cc kim lâm tnh Đăk Lăk Ti xã Đăk Phơi các v cháy rng xy ra do đt rng làm ry 02 v thit hi 1,0ha, hot đng đun nu 01 v cháy 0,2ha, bt tt kè 01 v thit hi 0,4ha và do các hot đng khác 01 v cháy 0,4ha. Ti xã Krơng Nơ cháy rng do đt rng làm nương ry 01 v làm thit hi 2,0ha, cơng vic ca Cơng ty, Xí nghip 01 v cháy 6,0ha, đt than ly ci, bt chim, đt ong 01 v cháy 1,3ha. Các v cháy rng cho thy nguyên nhân ch yu là do đng bào dân tc đt nương làm ry đã làm cháy lan vào rng trng. Cháy rng xy ra ch yu là vào mùa khơ, thi gian này do phong tc tp quán du canh, phát rng làm nương ry ca đng bào dân tc vn cịn, khi đt rng dn ry đã làm cháy lan vào các khu rng trng gn đĩ. Mùa khơ mt s tr em theo cha m lên rng đt than, ly ci, đt ong ly mt, nưng cá cũng là mt trong
55 nhng nguyên nhân gây cháy rng Thơng ti xã Krơng Nơ. Ngồi ra, ti xã Krơng Nơ nguyên cháy rng cịn do ch rng trong quá trình chăm sĩc chưa thc hin đúng quy trình k thut theo h sơ đã đưc cp cĩ thm quyn phê duyt, chăm sĩc mun hơn so vi k hoch làm cho thc bì trong các lơ rng tt khi chăm sĩc xong đã đn mùa nng thc bì chưa kp phân hy, hoai mc nên tn li trên lơ rng s lưng ln và do cơng tác làm đưng băng cn la chưa đúng quy cách, đưng băng ch rng 68m/912m nên chưa phát huy đưc tác dng ngăn la. Bên cnh các nguyên nhân trên theo h sơ ca Xí nghip nguyên liu giy Đăk Lăk thì năm 2004 cháy rng Thơng cịn xy ra do các đơn v nhn thi cơng trng, chăm sĩc, qun lý bo v rng trong quá trình thi cơng gom, x lý vt liêu cháy trong lơ (đt x lý vt liu cháy cĩ điu khin), làm đưng băng cn la khơng chun b đ lc lưng và dng c phịng cháy cha cháy nên trong quá trình đt đưng băng ngăn la gp giĩ ln la bùng phát lên cao khơng khng ch đưc la làm cháy lan vào rng Thơng ti xã Krơng Nơ làm thit hi 6,0ha rng Thơng ba lá trng năm 2001. Ti khu vc Liên Sơn ngồi các nguyên nhân trên theo tìm hiu ca chúng tơi cháy rng cịn do mt nguyên nhân là vào mùa khơ hn vt liu cháy dưi tán rng khơ, đ m vt liu cháy thp, khách tham quan du lch hút thuc lá vt tàn vào lp vt liu khơ đã gây cháy rng nhưng thit hi khơng đáng k do lc lưng bo v rng ca Ban qun lý rng phát hin và dp tt kp thi. T các nguyên nhân trên cho thy cơng tác phịng cháy cha cháy rng ngồi các phương án đã xây dng trên cịn phi cĩ s hiu bit mc đ nguy him ca cháy rng, vic thi cơng các cơng trình phịng cháy cha cháy rng phi tuân th nghim ngt các quy đnh theo thit k k thut. Cn cĩ kinh nghim trong cơng tác x lý vt liu cháy trong các lơ rng. Đc bit cơng tác chăm sĩc rng trng cn đưc thi cơng đúng k hoch khơng đưc kéo dài
56 thi gian chăm sĩc đn cui năm làm cho lưng thc bì tt khi phát chăm sĩc lưng vt liu dưi tán rng dày, khơng phân hy hoai mc kp. Đi vi lc lưng làm cơng tác qun lý bo v rng cn đưc trang b các kin thc v phịng cháy, cha cháy rng và trang b các phương tin phc v cơng tác phịng cháy cha cháy như bo h lao đng, đin thoi, b đàm Đi vi các cp chính quyn đa phương xã, huyn hàng năm đn mùa khơ cn cũng c li Ban ch đo phịng chng cháy rng, cĩ các văn bn hưng dn các đơn v ch rng thc hin cơng tác phịng cháy cha cháy rng. Cn cĩ các bin pháp tuyên truyn sâu rng trong qun chúng nhân dân đc bit là các h dân sng gn khu vc rng trng, cn cĩ các chính sách khen thưng kp thi các đơn v làm tt cơng tác phịng chng cháy rng, đng thi x lý nghiêm minh các trưng hp c tình khơng chp hành các quy đnh v an tồn phịng cháy cha cháy. Kt qu phng vn cán b ca 03 đơn v và già làng, thơn trưng ca các khu vc nghiên cu cho thy: Nguyên nhân cháy rng ch yu là do con ngưi, cháy rng là do nhn thc ca đng bào dân tc vùng sâu vùng xa, do phong tc tp quán canh tác lc hu, tình trng phát rng làm nương ry vn cịn tn ti và mt s hot đng du lch sinh thái. T đĩ cho thy, cơng tác tuyên truyn ý thc phịng cháy cha cháy rng trong các tn lp nhân dân là mt vn đ ht sc cn thit. 4.2.2. Điu kin cháy rng 4.2.2.1 Điu kin lp đa Các khu vc cĩ điu kin lp đa khác nhau to nên lp thm tươi, thm mc, đ m vt liu, kh năng bt la ca vt liu, khi lưng vt liu, đ dày vt liu khác nhau là nguyên nhân gây cháy rng ti các khu vc nghiên cu.
57 Bng 4.4 Mt s đc đim ca vt liu cháy ti các điu kin lp đa các khu vc nghiên cu. Đ Khi Khi Đ dày Kh Đ m dày lưng lưng trung năng Đ dc tuyt trung trung trung bình bt la trung đi ca bình Khu vc bình bình lp ca bình vt ca thm thm thm vt (0 0) liu thm khơ mc mc liu (%) khơ (tn/ha) (tn/ha) (cm) (m/s) (cm) Liên Sơn 10 15 18,86 3,78 1,84 3,52 0,78 0,0156 Đăk Phơi 15 20 18,04 3,84 2,11 3,52 0,72 0,0171 Krơng Nơ 15 25 16,71 4,09 2,3 3,54 0,87 0,0186 S liu bng 4.4 cho thy khu vc Liên Sơn rng trng cĩ đ dc t 10 15 0, khu vc rng trng gn khu vc h Lăk, trong giĩ mang theo hơi nưc, nên đ m tuyt đi ca vt liu cháy cao hơn các khu vc khác. Điu kin lp đa khác nhau to nên thành phn và khi lưng vt liu cháy khác nhau. Khu vc Liên Sơn cĩ đ m vt liu tuyt đi 18,86% cao hơn khu vc Đăk Phơi và Krơng Nơ. Khi lưng trung bình thm khơ (3,78 tn/ha), khi lưng trung bình thm mc(1,84 tn/ha) thp hơn khi lưng thm khơ và khi lưng thm mc khu vc Đăk Phơi và Krơng Nơ. Do đ m vt liu, khi lưng thm khơ, thm mc và đ dc thp, đ dày lp thm mc, thm khơ mng hơn nên tc đ cháy chm hơn khu vc Đăk Phơi và Krơng Nơ. Khu vc rng trng ti xã Krơng Nơ cĩ đ dc 15 25 0, cao hơn Đăk Phơi và Liên Sơn, đa hình khu vc rng trng nm trên các dãy đi gia lịng cho giáp ranh vi huyn Đam Rơng (Lâm Đng) do điu kin lp đa ti đây khác vi khu vc Liên Sơn và Đăk Phơi nên đ m tuyt đi thp hơn Liên Sơn, khi lưng và đ dày ca thm khơ, thm mc cao hơn hai khu vc cịn li nên tc đ cháy ca vt liu nhanh hơn.
58 Tĩm li: Nhng khu vc rng trng nm nhng nơi cĩ điu kin lp đa khc nghit, khí hu khơ nĩng thì kh năng cháy rng cao hơn nhng nơi khác. Khu vc rng Thơng ba lá xã Krơng Nơ cĩ điu kin lp đa, khí hu, đa hình khc nghit hơn kh năng cháy rng cao hơn 02 khu vc cịn li. T đĩ cho thy điu kin lp đa phc tp, đa hình dc, là nguyên nhân làm cho vt liu dưi tán rng khơ d bt la dn đn cháy rng. Đ dc cao, tc đ giĩ thi nhanh cũng là nguyên nhân làm cho vt liu cháy dưi tán rng nhanh khơ và tc đ cháy nhanh hơn nhng nơi cĩ đa hình bng phng. 4.2.2.2 Thành phn và khi lưng vt liu cháy dưi tán rng Thơng Kt qu nghiên cu đưc trình bày bng 4.5. Thm tươi bao gm các loi cây bi, c cịn tươi nguyên đang cịn sng dưi tán rng cĩ đưng kính dưi 1cm, thm khơ bao gm cành khơ, lá rng và lp c tranh, le, l ơ mà các đơn v chăm sĩc rng sau khi phát lp thc bì chăm sĩc nhưng thc bì chưa phân hy hin cịn tn ti, thm mc là lp vt liu, lp thc bì khơ đang b phân hy nm sát lp đt mt. S liu t bng 4.5 cho thy đ dày trung bình thm khơ c 03 khu vc khác nhau khơng đáng k. Đ dày thm mc thì 03 khu vc nghiên cu cĩ s khác nhau, Thơng ba lá t 12 15 tui khu vc Liên Sơn lp thm mc dày 0,68cm; khu vc Đăk Phơi Thơng ba lá 20 21 tui dày 0,72cm, khu vc Krơng Nơ Thơng t 7 9 tui lp thm mc dày nht 0,87cm, s dĩ khi lưng thm mc Krơng Nơ dày nht do thc bì dưi tán rng cĩ nhiu le và lau lách phát trin lúc rng chưa khép tán, khi phát chăm sĩc lp thc bì dày chưa phân hy ht nên cịn tn li trên các lơ rng. Khi lưng vt liu cháy ca các khu vc nghiên cu khác nhau theo tui rng, khu vc Liên Sơn Thơng ba lá tui 12 15 tng khi lưng 9,76 tn/ha; khu vc Đăk Phơi 10,01tn/ha; khu vc Krơng Nơ nhiu nht 11,29 tn/ha.
59 Bng 4.5 Thành phn và khi lưng vt liu cháy dưi tán rng Thơng Khi Thành Đ dày Khu vc lưng T l Tui phn vt trung bình nghiên cu trung bình % liu cháy (cm) (tn/ha) Thm tươi 4,13 42,52 12 15 Thm khơ 3,52 3,78 38,82 Liên sơn Thm mc 0,68 1,84 18,66 Tng cng: 9,76 100 Thm tươi 4,66 43,88 20 21 Thm khơ 3,52 3,84 36,32 Đăk Phơi Thm mc 0,72 2,11 19,80 Tng cng : 10,01 100 Thm tươi 4,90 43,45 7 9 Thm khơ 3,54 4,09 36,30 Krơng Nơ Thm mc 0,87 2,30 20,25 Tng cng : 11,29 100 Khi lưng thm tươi, thm khơ và thm mc 03 khu vc cĩ s chênh lch nhau. Khu vc Liên Sơn khi lưng thm tươi là 4,13tn/ha, thm khơ 3,78tn/ha, thm mc 1,84tn/ha. Khi lưng thm tươi khu vc Krơng Nơ cao nht 4,9tn/ha, thm khơ 4,09tn/ha, thm mc 2,3tn/ha. So sánh vi nghiên cu ca B Th Minh Châu thì khi lưng vt liu cháy ti Hồnh B Qung Ninh ca Thơng đuơi nga t 9 10 tui (8,9tn/ha), Thơng nha 22 tui (10,4tn/ha), Thơng đuơi nga 15 16 tui (9,8tn/ha), thp hơn khi lưng vt liu cháy c 03 khu vc Liên Sơn, Đăk Phơi và Krơng Nơ. Khu vc Hà Trung Thanh Hĩa Thơng đuơi nga 14 tui
60 (9,32tn/ha), Thơng nha 22 tui (10,85tn/ha) cao hơn khu vc Liên Sơn và Đăk Phơi. Như vy, nu xét v khi lưng vt liu cháy thì kh năng cháy và mc đ thit hi khi cĩ cháy rng xy ra ti khu vc Krơng Nơ cao hơn các khu vc Hồnh B, Hà Trung và Nam Đàn. T đĩ cho thy khi lưng ca vt liu cháy dưi tán rng Thơng ti xã Krơng Nơ và Đăk Phơi thi đim mùa khơ t tháng 12 đn tháng 4 năm sau cc kỳ nguy him cn cĩ các bin pháp làm gim vt liu cháy ti các khu vc này. 4.2.2.3 Mt s đc đim cu trúc rng Thơng ba lá các khu vc nghiên cu Cu trúc rng là quy lut sp xp t hp các thành phn cu to nên qun th thc vt rng theo khơng gian và thi gian. Khái nim cu trúc rng rt rng, khơng ch bao gm nhng nhân t cu trúc hình thái, nhân t cu trúc v sinh thái mà c nhân t cu trúc v thi gian. Trong gii hn ca đ tài ch tìm hiu v mt s nhân t cĩ nh hưng mnh ti đ tàn che ca lâm phn, khi lưng và đ m vt liu cháy dưi tán rng như: tui, mt đ rng hin cịn, tng th, lp cây bi, thm tươi và cây tái sinh. + Đc đim tng cây cao Kt qu điu tra đc đim tng cây cao ca các khu vc nghiên cu đưc tính tốn ti các ph biu 4, 5, 6, đưc tng hp ti bng 4.6. Bng 4.6. Kt qu điu tra tng cây cao Thơng ba lá ca các 03 khu vc Khu vc Mt đ Đ tàn Hvn Hdc D1,3 Dt nghiên Tui (cây/ha) che (m) (m) (cm) (m) cu Liên Sơn 12 15 1170 0,32 13,6 6,4 16,23 2,64 Đăk Phơi 20 21 1209 0,59 18,9 9,9 21,01 4,06 Krơng Nơ 7 9 2691 0,59 8,0 1,9 9,70 2,41
61 S liu t bng 4.6 cho thy: khu vc Liên Sơn mt đ hin cịn 1.170cây/ha, bng 70,93% so vi mt đ trng ban đu (1.660cây/ha); Đăk Phơi 1.209cây/ha, bng 72,85%; Krơng Nơ mt đ hin cịn cao nht 2.691cây/ha, bng 80,82% so vi mt đ trng ban đu (3.330cây/ha). Chiu cao Hvn Thơng Đăk Phơi trng năm 1988, 1999 trung bình 18,9m; chiu cao dưi cành 9,9m; cĩ biu hin ca bnh khơ lá và vàng lá do nm bnh gây ra; khu vc Liên Sơn Hvn trung bình 13,6m, Hdc trung bình 6,4m, Krơng Nơ Hvn 8,0m, Hdc 1,9m. Đưng kính trung bình D1,3 ca khu vc Liên Sơn là 16,23cm, Dt 2,4m; Đăk Phơi D1,3 là 21,01cm, Dt 4,06m; Krơng Nơ D1,3 là 9,70cm, Dt 2,41m. Như vy, chiu cao vút ngn và chiu cao dưi cành ca Thơng ba lá Đăk Phơi cao hơn Liên Sơn và Krơng Nơ. Do đĩ khi cháy rng xy ra ch cháy phn vt liu (thm khơ, thm mc) dưi tán rng, ít cĩ nguy cơ cháy tán nên ít cĩ kh năng lây lan. Riêng Krơng Nơ do mt đ trng ban đu và mt đ hin cịn khá nhiu nên chiu cao dưi tán rng thp trong quá trình chăm sĩc nhng năm cui ca giai đon 1, Cơng ty c phn Tp Đồn Tân Mai đã ta cành thp quanh gc cây do vy chiu cao vút ngn trung bình 8,0m nhưng chiu cao dưi cành đt 1,9m. Chiu cao dưi cành thp rt nguy him vì khi cháy rng xy ra la rng d lây lan qua cành và tán Thơng do lá thơng nh rt d bt la k c khi lá cịn tươi. Đ tàn che ca rng Thơng t 12 15 tui khu vc Liên Sơn (0,32) thp hơn đ tàn che ca rng Thơng khu vc Đăk Phơi và Krơng Nơ (0,59). Nguyên nhân là do rng Thơng tui này đã đn giai đon rng khép tán nhưng mt đ rng phân b khơng đng đu, cịn nhiu khong trng trong rng đã to điu kin cho các lồi thm tươi, cây bi phát trin tng đám do đĩ lưng vt liu cháy dưi tán rng vn cịn ri rác trong các lơ rng. Rng Thơng Krơng Nơ tuy ch mi bt đu khép
62 tán xong mt đ rng trng cịn cao phân b đu nên đ tàn che ti khu vc này rt cao (0,59), đ tàn che cao cĩ nh hưng rt ln đn đ m và khi lưng ca vt liu dưi tán rng. So vi nghiên cu ca B Th Minh Châu thì đ tàn che ca rng Thơng nha và Thơng đuơi nga 22 tui ti Hồnh B (Qung Ninh) là 0,55, thp hơn đ tàn che ca khu vc Đăk Phơi và Krơng Nơ. Như vy, sinh trưng ca Thơng ba lá ti các khu vc đây sinh trưng tương đi tt, phù hp vi điu kin đt đai và khí hu ca Đăk Lăk. Đưng kính tán trung bình Krơng Nơ là 2,41m, nhưng do trng mt đ dày (hàng cách hàng 3m, cây cách cây 1m) do đĩ đưng kính tán tuy khơng cao nhưng tán rng vn giao nhau. Nhìn chung rng Thơng ba lá ti các khu vc nghiên cu đu phát trin tt, tán lá rng, đ tàn che khá cao, cn chú ý các tán cây giao nhau, rt nguy him cho kh năng cháy tán nu cháy rng xy ra các khu vc này. Tĩm li: Đc đim tng cây cao, đưng kính tán, mt đ rng hin cịn, chiu cao vút ngn, chiu cao dưi cành, đ tàn che ca các khu vc nghiên cu cĩ nh hưng rt ln đn kh năng cháy rng. Do đĩ, cn cĩ các gii pháp ta cành khi rng đang đ tui chăm sĩc, cn ta thưa nhng cây cong queo sâu bnh và ta thưa điu chnh mt đ nhng khu vc mt đ cao to ra khơng gian dinh dưng cho cây sinh trưng và phát trin, cĩ các bin pháp v sinh rng đ gim bt khi lưng vt liu cháy dưi tán rng, đng thi làm gim bt mm bnh dưi tán rng. + Đc đim lp cây bi, thm tươi và cây tái sinh Kt qu điu tra tình hình sinh trưng ca lp thc vt dưi tán rng Thơng ti các khu vc nghiên cu đưc trình bày bng 4.7. T kt qu bng 4.7 cho thy, Thơng t 12 15 tui Liên Sơn đ che ph ca lp cây tái sinh dưi tán rng cao 54,23%, Đăk Phơi 52,63% và thp nht là Krơng Nơ 39,64%. Theo nghiên cu ca chúng tơi thì khu vc xã
63 Krơng Nơ t l che ph ca lp cây tái sinh rng thp là do Cơng ty c phn Tp Đồn Tân Mai va chăm sĩc b sung, phát tồn b thc bì dưi tán rng to điu kin cho rng sinh trưng, do đĩ lp cây tái sinh đã b phát thp mi ny chi nên đ che ph thp hơn Liên Sơn và Đăk Phơi. Chiu cao ca lp cây dưi tán rng Liên Sơn cao 0,83m, Đăk Phơi 0,60m, thp nht là Krơng Nơ 0,47m. Đăk Phơi do rng ln tui tán khép kín, nên lp cây bi ch mc đưc nhng nơi đ tàn che thp. Bng 4.7 Đc đim sinh trưng lp cây bi, thm tươi và cây tái sinh Chiu cao Đ che ph Khu vc trung Tui trung bình Lồi cây ch yu nghiên cu bình (%) (m) Du rái, du đng, c Liên Sơn 12 15 54,23 0,83 tranh, cm liên, trinh n,le Thành ngnh, c lào, c Đăk Phơi 20 21 52,63 0,60 tranh, lau sy, mây Du rái, du đng, c Krơng Nơ 7 9 39,64 0,47 tranh, lau sy, le, tre, trinh n Mùa khơ lp c tranh, c lào, c thân mm thưng khơ héo cht, lá Thơng rng xung cng vi lá ca lp cây le đã khơ dưi gc các bi le làm tăng ngun vt liu cháy, mc khác rt d bt cháy và khi đã cháy ngn la lan rt nhanh. Lồi cây ch yu dưi tán rng ca 03 khu vc tương đi đng nht, ch yu là các lồi c tranh, c lào, c thân mm, lau sy, trinh n, mây rng và mt s cây rng tái sinh như du rái, du đng, cm liên và thành
64 ngnh. Lồi cây dưi tán rng là nguyên nhân làm tăng khi lưng vt liu cháy và nh hưng rt ln đn đ m ca vt liu cháy. Nu lp cây dưi tán rng là các lồi cây tái sinh như du rái, thành ngnh thì mùa khơ ít rng lá, cây vn cịn tươi nên hn ch đưc lưng vt liu, gi đưc đ m ca lp vt liu, to điu kin cho vi sinh vt hot đng phân hy lp thm mc. So sánh vi nghiên cu ca B Th Minh Châu thì đ che ph trung bình ca lp cây dưi tán rng Thơng ba lá đây thp hơn đ che ph ca rng Thơng nha 22 tui (47,5%), Thơng nha 9 10 tui (65%), Thơng đuơi nga 15 16 tui (62,7%) Hồnh B (Qung Ninh) và Thơng nha 8 tui (60%) Hà Trung (Thanh Hĩa), Thơng nha 9 tui (65%) và Thơng nha 14 tui (60%) Nam Đàn (Ngh An). Các lồi cây dưi tán rng ca các khu vc nghiên cu đây khác các lồi cây dưi tán rng ca Nam Đàn (C lào, sim, đuơi chn, mua, ràng ràng), Hồnh B (Sm Sì, thanh hao, Lu, thu tu). Tĩm li : đ che ph trung bình, lồi cây ch yu dưi tán rng các khu vc nghiên cu đây khác vi Hồnh B, Hà Trung, Nam Đàn nhưng kh năng cháy đây cao hơn các khu vc so sánh do các lồi cây dưi tán rng đây ch yu là các lồi c tranh, c thân mm, lau sy nên mùa khơ các lồi này khơ héo và cht làm tăng khi lưng vt liu dưi tán rng. Hơn na, mùa khơ đây thưng kéo dài gn 06 tháng (t tháng 11 đn tháng 4 năm sau) nên lưng vt liu rt khơ hanh rt d bt la. 4.2.3 Đ m vt liu dưi tán rng Thơng và kh năng bt la ca vt liu cháy 4.2.3.1 Đ m tuyt đi ca vt liu cháy ca các khu vc nghiên cu Kt qu nghiên cu đ m tuyt đi ca vt liu cháy dưi tán rng ca 03 khu vc nghiên cu đưc tính tốn ti các ph biu 14, 15, 16 và đưc tng hp trình bày ti bng 4.8.
65 Bng 4.8. Đ m tuyt đi ca vt liu cháy dưi tán rng Thơng ca các khu vc nghiên cu Trng lưng Trng lưng Đ m tuyt đi Khu vc vt liu trung bình vt trung bình Wc nghiên cu trưc khi sy liu sau khi sy (%) (g) (g) Liên Sơn 100 84, 2093 18,86 Đăk Phơi 100 84,7510 18,04 Krơng Nơ 100 85,6953 16,71 S liu t bng 4.8 cho thy đ m tuyt đi ca vt liu dưi tán rng ca 03 khu vc cĩ s chênh lch nhau đáng k. Khu vc Liên Sơn đ m tuyt đi trung bình là 18,86%, Đăk Phơi 18,04%, thp nht là Krơng Nơ 16,71%. Đ m tuyt đi thp nguy cơ ca cháy rng cao. Đ m tuyt đi ca các ơ tiêu chun (xem thêm ph biu 14, 15, 16) ca các khu vc cũng khác nhau, khu vc Krơng Nơ đ m trung bình ca các mu các ơ tiêu chun cao hơn 02 khu vc cịn li. T đĩ, cĩ th nhn thy rng kh năng bt la ca vt liu cháy ca khu vc Krơng Nơ cao hơn 02 khu vc cịn li, nên nguy cơ cháy ca vt liu dưi tán rng Krơng Nơ cao hơn. Kim tra kt qu xp hng: R1+R2+R3 = 109+118+151 = 378 Kim tra kt qu tính tốn: n(n+1)/2 = 27(27+1) = 378 Kt qu này cho thy vic xp hng các mu là đúng. 2 H = 1,7248 < χ (0,5,2 ) = 5,99 Bác b gi thit Ho, nghĩa là đ m vt liu dưi tán rng Thơng ca các dng đa hình chân, sưn, đnh mi khu vc chưa cĩ s sai khác rõ rt.