Luận văn Nghiên cứu ảnh hưởng của việc sử dụng phân bón Kẽm (Zn) cho cây cà phê vối trong thời kỳ kinh doanh tại thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk

Nội dung text: Luận văn Nghiên cứu ảnh hưởng của việc sử dụng phân bón Kẽm (Zn) cho cây cà phê vối trong thời kỳ kinh doanh tại thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN o0o NGUYN TH LÀNH NGHIÊN CU NH HƯNG CA VIC S DNG PHÂN BĨN KM (Zn) CHO CÂY CÀ PHÊ VI TRONG THI KỲ KINH DOANH TI THÀNH PH BUƠN MA THUT, TNH ĐĂK LĂK LUN VĂN THC SĨ SINH HC THC NGHIM BUƠN MA THUT, NĂM 2010
2. i LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi. Các s liu và kt qu trong lun văn này là trung thc và chưa tng đưc ai cơng b trong bt kỳ cơng trình nào khác. Ngày 28 tháng 09 năm 2010 Tác gi Nguyn Th Lành
3. ii LI CM ƠN Trong thi gian hc tp và làm lun văn thc sĩ va qua, tơi đã nhn đưc s quan tâm và giúp đ ca rt nhiu cá nhân và tp th, nhân đây tơi xin bày t lịng bit ơn ca mình ti s quan tâm giúp đ đĩ. Tơi xin bày t lịng bit ơn sâu sc ti tin sĩ Phan Văn Tân , ngưi đã đnh hưng và ch bo tơi trong sut quá trình thc hin đ tài ca mình. Tơi xin bày t lịng bit ơn ti ban lãnh đo Nhà trưng Đi hc Tây Nguyên, Phịng sau đi hc, đã to điu kin đ tơi thc hin đ tài này. Tơi xin chân thành cm ơn các thy cơ giáo trong B mơn Sinh, Phịng sau đi hc, trưng Đi hc Tây Nguyên đã tn tình ch bo, giúp đ tơi trong sut thi gian hc tp ti trưng, Tơi xin cm ơn quý lãnh đo trưng THPT Buơn Ma Thut đã to điu kin thun li đ tơi đưc tham gia hc tp cũng như nghiên cu đ tài. Tơi xin chân thành cm ơn Ban lãnh đo Trung tâm nghiên cu đt, phân bĩn và mơi trưng Tây Nguyên đã to điu kin giúp đ tơi hồn thành mt s thí nghim đ tài lun văn. Tơi xin chân thành cm ơn ti nhng ngưi thân trong gia đình, bn bè đã khơng ngi khĩ khăn giúp đ tơi trong thi gian làm đ tài. Buơn Ma Thut, ngày 10 tháng 10 năm 2010 Hc viên Nguyn Th Lành
4. iii MC LC M đu 1 Chương 1: Tng quan tài liu 4 1.1 . Tình hình sn xut cà phê Vit Nam và Đăk Lăk 4 1.2. Gii thiu chung v cây cà phê 5 1.2.1. Đc đim thc vt hc ca cây cà phê vi 5 1.2.2. Yêu cu sinh thái đi vi cây cà phê vi 6 1.2.3. Phân bĩn cho cây cà phê vi 11 1.3. Vai trị ca phân vi lưng đi vi cà phê vi 14 1.4. Vai trị ca nguyên t km và các loi phân cĩ cha km 15 1.5. Hàm lưng km trong đt trng cà phê 19 1.6. Tác hi tiêu cc khi lưng km trong đt quá ln 20 1.7. Khc phc tình trng ng đc km 21 1.8. Cách s dng phân Zn 21 1.9. Điu kin t nhiên ca vùng nghiên cu 22 1.9.1. Khí hu 22 1.9.2. Tính cht đt nghiên cu 26 Chương 2: Đi tưng, ni dung và phương pháp nghiên cu 27 2.1. Đi tưng nghiên cu 27 2.2. Vt liu nghiên cu 27 2.3. Đa đim và thi gian nghiên cu 28 2.4. Ch đ phân bĩn khống ca thí nghim 28 2.5. Ni dung nghiên cu 29
5. iv 2.6. Phương pháp nghiên cu 29 2.6.1. Cách b trí thí nghim 29 2.6.2. Phương pháp và ch tiêu theo dõi 30 2.7. X lý s liu 34 Chương 3: Kt qu nghiên cu và tho lun 35 3.1. Nghiên cu bin đng hàm lưng Zn trong đt và trong lá trưc và sau khi thí nghim 35 3.2. nh hưng ca phân bĩn km đn hàm lưng dip lc ca lá 38 3.3. Nghiên cu nh hưng ca Zn đn kh năng sinh trưng, năng sut và hiu qu kinh t ca cà phê 41 3.3.1. nh hưng ca phân bĩn Zn đn kh năng sinh trưng ca cành cà phê 42 3.3.1.1. nh hưng ca phân bĩn km đn kh năng phát trin chiu dài cành và s cp lá/cành 42 3.3.1.2. nh hưng ca phân bĩn km đn kh năng phát trin s lưng cành và đưng kính cành. 44 3.3.2. nh hưng ca phân bĩn km đn t l cây cĩ lá b bin dng 46 3.3.3. nh hưng ca phân bĩn km đn t l qu rng 49 3.3.4. nh hưng ca phân bĩn km đn năng sut 51 3.3.5. nh hưng ca phân bĩn km đn phm cp ht cà phê 54 3.3.6. Sơ b hiu qu kinh t ca vic s dng phân bĩn km .56 Kt lun và đ ngh 59 1 Kt lun 59 2 Đ ngh 60 Tài liu tham kho 61
6. v DANH SÁCH BNG Bng Tên bng Trang 1.1 Din bin v din tích, sn lưng cà phê nưc ta, khu vc 5 Tây Nguyên và tnh Đăk Lăk, t 2001 – 2009 1.2 Các loi hp cht cĩ cha km 18 1.3 Mt s yu t khí hu ca thành ph Buơn Ma Thut năm 25 2009 1.4 Thành phn dinh dưng trong đt trưc khi thí nghim 26 2.5 Lưng phân bĩn phù hp cho 1 ha cà phê thí nghi m 28 vi năng sut trung bình 3500kg nhân/ ha và s ln bĩn phân trong năm 2009 3.6 Hàm lưng Zn trong đt và trong lá gia các cơng thc 36 trưc và sau thí nghim 3.7 nh hưng ca phân bĩn Zn đn hàm lưng dip lc gia 39 các cơng thc 3.8 nh hưng ca phân bĩn km đn kh năng phát trin chiu 43 dài cành và s cp lá/cành 3.9 nh hưng ca phân bĩn km đn kh năng phát trin s 45 lưng cành và đưng kính cành 3.10 nh hưng ca phân bĩn km đn t l cây cĩ lá b bin 47 dng 3.11 nh hưng ca phân bĩn km đn t l qu rng 50 3.12 nh hưng ca phân bĩn km đn năng sut 52 3.13 nh hưng ca phân bĩn km đn phm cp ht cà phê 55 3.14 Sơ b hiu qu kinh t khi s dng phân bĩn km 57
7. vi DANH SÁCH HÌNH Hình Tên hình Trang 1.1 Cà phê vi thiu Zn 17 3.2 Biu đ v hàm lưng km trong đt và trong lá gia các 37 cơng thc 3.3 Biu đ hàm lưng dip lc trong lá gia các cơng thc 41 3.4 Biu đ chiu dài cành và s đt/cành gia các cơng thc 44 3.5 Biu đ s lưng cành/cây và đưng kính cành gia các 46 cơng thc 3.6 Biu đ nh hưng ca phân bĩn km đn t l cây cĩ lá bin 48 dng 3.7 Biu đ v nh hưng ca km đn t l rng qu 51 3.8 Biu đ nh hưng ca km đn năng sut cà phê vi 53 3.9 Biu đ t l nhân/qu tươi gia các cơng thc 54 3.10 Biu đ nh hưng ca km đn phm cp nhân cà phê 56 DANH MC CÁC CH VIT TT VÀ KÝ HIU
8. vii VIT TT VIT ĐY Đ CT, CT1,CT2, Cơng thc, cơng thc 1, cơng thc 2, TCVN Tiêu chun Vit Nam EDTA Etylene Diamine Tetraacetic acid LSD 0,01 Mc đ sai khác nh nht cĩ ý nghĩa (Least Significant Difference at 1% level) ABS Absorbance VCR Value cots ratio R1, R2, Cà phê vi hng 1, cà phê vi hng 2, ĐC Đi chng lđl/100g Li đương lưng trên 100 gam mg/100g Miligam trên 100 gam HC Hu cơ IAA β Indole acetic acid.
9. 1 M ĐU 1. Đt vn đ Cà phê cung cp loi thc ung nĩng đưc nhân loi ưa thích. Nhu cu tiêu th cà phê trên Th Gii ngày mt tăng nên cây cà phê đưc xác đnh là cây mũi nhn trong chin lưc phát trin kinh t xã hi ca đt nưc. Đăk Lăk, sau ngày gii phĩng ch cĩ vài ngàn ha, nhưng đn năm (2009) din tích cà phê n đnh 181.960 ha vi sn lưng hàng năm đt khong 380.000 tn nhân, kim ngch xut khu cà phê trên 300 triu USD, chim 80% kim ngch xut khu ca tnh. Cĩ đưc thành qu này là nh chúng ta đã áp dng khá tt các tin b k thut vào sn sut. Trong đĩ phi k đn vn đ thâm canh bng phân bĩn. Tuy vy, nhng nhà sn xut cà phê Đăk Lăk mi ch chú trng nhiu đn phân bĩn đa lưng cịn các yu t trung và vi lưng chưa đưc đ cp đúng mc. Trong khi đĩ, cây cà phê đưc cu to khơng phi t mt vài mà là hàng lot các nguyên t hĩa hc khác nhau. Mt s nguyên t cây cn vi lưng khá nhiu (N, P, K, C, H, O), s khác chim t l va hoc ít (Ca, Mg, S, Zn, B, Cu ). Nĩi chung mi nguyên t đu cĩ vai trị nht đnh trong hot đng sng ca cây, khơng th thay th cho nhau đưc. Mt trong nhng nguyên t cây cn ít nhưng khơng th thiu đưc trong quá trình sinh trưng và phát trin là km, vì km là thành phn cu to nên nhiu loi enzyme (hơn 70 enzym), Đc bit Zn tham gia vào hot hĩa enzym tng hp tryptophan cht tin thân ca auxin (indolaxetic axit), làm tăng cưng đ trao đi cht ca cây, tăng kh năng hút mt s cht dinh dưng khác, t đĩ s làm tăng năng sut và cht lưng nơng sn. Hàng năm cây trng đã ly đi ca đt mt lưng km nht đnh. Trong khi đĩ đt Cao Nguyên là đt đ bazan, cĩ đa hình khơng bng phng, d b ra trơi và xĩi mịn mnh nên đu thiu km, đc bit là km hu hiu Vì vy hin tưng thiu km cây là khơng th tránh khi.
10. 2 Xut phát t thc tin trên, chúng tơi thc hin đ tài: “Nghiên cu nh hưng ca vic s dng phân bĩn km (Zn) cho cây cà phê vi trong thi kỳ kinh doanh ti thành ph Buơn Ma Thut, tnh Đăk Lăk ” là vic làm rt cn thit đáp ng yêu cu bc xúc ca thc tin sn sut cà phê Đăk Lăk nĩi chung và ti thành ph Buơn Ma Thut nĩi riêng. Đ tài s xác đnh liu lưng và thi đim bĩn phân km hp lý nhm tăng cưng sinh trưng, nâng cao năng sut, cht lưng sn phm cho cà phê vi trong thi kì kinh doanh. 2. Mc tiêu đ tài Mc tiêu tng quát S dng hp lý phân Zn nhm nâng cao năng sut và tc đ sinh trưng ca cà phê vi. Mc tiêu c th * Xác đnh đưc liu lưng và cách bĩn phân Zn phù hp cho cây cà phê vi giai đon kinh doanh ti Buơn Ma Thut. * Xác đnh kh năng sinh trưng, tăng năng sut và hiu qu kinh t khi bĩn phân phù hp, trong đĩ cĩ phân Zn. 3. Ý nghĩa ca đ tài 3.1. Ý nghĩa khoa hc Kt qu nghiên cu ca đ tài gĩp phn làm sáng t thêm v vai trị ca các dng phân Zn và cách bĩn phân Zn đ làm tăng kh năng sinh trưng và phát trin, cũng như kh năng làm tăng năng sut và cht lưng ca cây cà phê vi trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut Đăk Lăk. 3.2. Ý nghĩa thc tin Kt qu ca đ tài gĩp phn hồn thin quy trình bĩn phân cho cà phê nĩi chung và bĩn phân Zn cho cà phê vi trong thi kỳ kinh doanh ti Buơn Ma Thut nĩi riêng, t đĩ giúp cho ngưi nơng dân cĩ th bit cách s dng các loi phân vi lưng, đc bit là phân Zn mt cách hp lý nht. 4. Gii hn ca đ tài
11. 3 Đ tài ch tin hành trên cà phê vi ( Coffea canephora Pierre var.robusta) trong thi kỳ kinh doanh (1012 năm tui), sinh trưng vưn cây, năng sut đã vào giai đon n đnh. Đa đim: Khu đi Khí Tưng Thy Văn thuc phưng T An thành ph Buơn Ma Thut Đăk Lăk (cà phê trng trên đt bazan nâu đ). Thi gian tin hành thí nghim: T tháng 06/ 2009 đn tháng 02/2010.
12. 4 Chương 1 TNG QUAN TÀI LIU 1.1. Tình hình sn xut cà phê Vit Nam và Đăk Lăk Cây cà phê cĩ v trí rt quan trng trong nn kinh t nơng nghip nưc ta nĩi chung và đi vi Đăk Lăk nĩi riêng. Trong nhiu năm qua, cà phê là mt hàng nơng sn xut khu quan trng đem li nhiu ngoi t cho đt nưc. Do đc đim thun li v đt đai, khí hu mà Tây Nguyên đưc xem là va sn xut cà phê ca nưc ta. Mc dù s khng hong v giá thp trong nhng năm qua đã nh hưng khơng ít đn nghành sn xut cà phê, nhưng cho đn nay và trong thi gian sp ti, cây cà phê vn là cây trng ch lc ca vùng Tây Nguyên, chưa cĩ loi cây nào thay th đưc [8]. Din tích cà phê năm 2009 ca các tnh Tây Nguyên là 480.675 ha. Vi din tích này cà phê Tây Nguyên vn chim hơn 90% din tích cà phê ca c nưc. Trong các tnh Tây Nguyên thì Đăk Lăk là tnh cĩ din tích cà phê ln nht, chim gn 181.960 ha (năm 2009). Vào nhng năm 2000 2003 khi cĩ s khng hong v giá cà phê trên th trưng th gii, giá mc thp nht trong my chc năm qua và cĩ thi đim giá bán cà phê trong nưc dưi giá thành, din tích cà phê đã gim nh. Tuy vy cũng ch các din tích cà phê cĩ điu kin canh tác bt thun, xa ngun nưc tưi, trng trên đt khơng thích hp hoc các vưn cà phê già ci, bnh tt cho năng sut thp, khơng hiu qu mi b phá b đ chuyn sang loi cây trng khác. Trong nhng năm gn đây khi giá cà phê bt đu n đnh tr li thì nơng dân tip tc trng mi li cà phê. Điu này cĩ th thy đưc qua s liu din tích, sn lưng cà phê ca nưc ta và ca tnh Đăk Lăk.
13. 5 Bng 1.1. Din bin v din tích, sn lưng cà phê nưc ta, khu vc Tây Nguyên và tnh Đăk Lăk, t 2001 – 2009 C nưc Vùng Tây Nguyên Đăk Lăk Năm Din tích Sn lưng Din tích Sn lưng Din tích Sn lưng (Ngàn ha) (ngàn tn) (ha) (Tn) (ha) ( Tn) 2001 473,5 840,6 405,736 735,348 180,992 348,284 2002 492,5 699,5 448,358 628,302 167,214 325,048 2003 480,5 793,7 440,621 701,859 166,619 284,349 2004 479,1 836,0 434,355 805,237 165,126 360,880 2005 483,6 752,1 443,283 690,277 170,403 257,481 2006 483,2 985,3 449,361 913,674 174,740 435,025 2007 488,9 915,8 455,716 838,477 178,903 325,344 2008 500,2 1055,6 471,925 981,199 182,434 415,494 2009 519,3 1045,1 480,675 981,324 181,960 380,373 (Ngun: niên giám thng kê các tnh Tây Nguyên và tng cc thng kê.) 1.2. Gii thiu chung v cây cà phê 1.2.1. Đc đim thc vt hc ca cây cà phê vi Cây cà phê vi cĩ ngun gc Trung Phi, phân b ri rác dưi tán rng thưa, thp thuc vùng châu th sơng Congo. Cĩ hai ging cà phê vi đưc trng ph bin là Coffea canephora var. Robusta và Coffea canephora var. Kouilou , trong đĩ ging Coffea canephora var. Robusta chim trên 90% din tích cà phê vi ca th gii. Cà phê vi là ging đưc trng ph bin Vit Nam, đc bit là vùng Tây Nguyên chim phn ln sn lưng và din tích cà phê ca c nưc [18]. Phân loi hc: Tên thưng gi: Cà phê vi ( Coffea canephora Pierre var.robusta ) Gii : Plantae Ngành: Ht kín Angiospermae
14. 6 Lp : Hai lá mm Dicotyledonae B : Rubiales H : Rubiaceae Chi : Coffea Lồi : Coffea c anephora Pierre var.robusta [16]. Đc đim thc vt hc : *R: cĩ 3 loi + R cc (r cái) đưc mc t thân chính, làm trc đ gi cho thân tránh cho thân b đ ngã. + R nhánh mc t r cc làm nhim v ch yu là hút nưc. + R con đưc tp trung ch yu tng mt đ hút các cht dinh dưng. * Thân, cành: Thân g, cành mc t thân gi là cành cp mt, cành mc t cành cp mt, gi là cành cp hai * Lá mc đi, tui th khong t 710 tháng. Cành, lá cĩ quan h cht ch vi năng sut cà phê. * Hoa mc trên các nách lá các cành ngang thành tng cm khong t 1 5 cm, mi cm cĩ t 1 5 hoa. Hoa n v đêm, th phn chéo ch yu nh giĩ và cơn trùng. nhng vùng cĩ nhiu sương mù, mưa hoc mưa phùn vào giai đon cây n hoa thì thưng cĩ năng sut thp do khơng đưc th phn đy đ. * Qu: Sau khi th phn qu phát trin nhanh và kéo dài t 9 – 10 tháng [16]. 1.2.2. Yêu cu sinh thái đi vi cây cà phê vi Cà phê là cây cơng nghip nhit đi nên cn cĩ nhng điu kin sinh thái kht khe ca tng loi cà phê đ phân vùng cho thích hp nhm khai thác tt điu kin t nhiên ca mi vùng. Nm vng yêu cu sinh thái khơng nhng đ quy hoch vùng trng thích hp mà cịn đ xây dng các bin pháp k thut canh tác nhm hn ch ti đa nhng điu kin bt thun ca các yu t t nhiên, khí hu
15. 7 Trong hai yu t sinh thái chính là khí hu và đt đai thì yu t khí hu mang tính quyt đnh. Đi vi đt đai ta cĩ th khc phc đưc bng các bin pháp, ci to đt v.v Nhưng đi vi các yu t khí hu mc dù cĩ áp dng các bin pháp k thut canh tác cũng ch hn ch ít nhiu tác hi ca nĩ ch khơng th làm thay đi đưc. Nên khi quy hoch vùng trng cà phê phi đc bit quan tâm xem xét đn các yu t khí hu trưc sau đĩ mi đn các yu t đt đai. * Yêu cu khí hu Nhit đ Cây cà phê thích hp nhit đ ơn hịa, tuy nhiên trong thc t sn xut, cây cà phê cĩ kh năng sng trong điu kin biên đ nhit ln (8 – 38 oC). Ngưng nhit đ thích hp nht cho quá trình sinh trưng và phát trin là 19 26 0C, vưt quá ngưng này (cao hoc thp hơn) đu hn ch quá trình sinh trưng và phát dc ca cà phê : hoa n khơng đu, d dng Cà phê vi chu rét rt kém, nhit đ 7 0C cây đã ngng sinh trưng và t 5 0C tr xung cây bt đu b gây hi nghiêm trng [16]. Biên đ dao đng gia ngày và đêm cao, cĩ tác dng thúc đy hot đng quang hp, tích lũy cht khơ vào ban ngày và hn ch tiêu vt cht vào ban đêm, cĩ nh hưng đn năng sut và phm cht cà phê [14]. S chênh lch v nhit đ gia các tháng trong năm cũng như biên đ nhit gia ngày và đêm cĩ nh hưng rt ln đn cht lưng, đc bit là hương v ca cà phê. Vào giai đon ht cà phê đưc hình thành và tích lũy cht khơ, chênh lch biên đ gia ngày và đêm càng cao và nhit đ ban đêm càng xung thp thì cht lưng cà phê càng cao [16]. Lưng mưa Sau nhit đ, lưng mưa là mt trong nhng yu t khí hu quyt đnh đn kh năng sinh trưng, năng sut và kích thưc ca ht cà phê. Th nưc trong cây cĩ nh hưng đn quá trình phân hĩa mm hoa, s phá v tính ng ngh ca chi hoa, kích thích s tăng trưng tr li ca chi hoa, quá trình n hoa và tăng
16. 8 trưng kích thưc ca v thĩc v.v Th nưc trong cây li ph thuc ch yu vào lưng mưa và s phân b ca nĩ vào các tháng trong năm. Nhìn chung cây cà phê cn mt lưng mưa c năm khá cao và phân b đng đu gia các tháng trong năm nhưng phi cĩ thi gian khơ hn ti thiu t 23 tháng. Thi gian khơ hn này chính là yu t quyt đnh đn quá trình phân hĩa mm hoa cây cà phê. Cây cà phê vi ưa thích vi điu kin khí hu nĩng m. Nhng vùng cĩ cao đ thp nên cn cĩ lưng mưa trong năm khá cao t 1.500 2.000mm và phân b đng đu trong khong 9 tháng. Cà phê vi là cây th phn chéo bt buc nên ngồi yêu cu phi cĩ mt thi gian khơ hn ít nht là 23 tháng sau giai đon thu hoch đ phân hĩa mm hoa thì vào giai đon lúc cây n hoa yêu cu phi cĩ thi tit khơ ráo, khơng cĩ mưa đ quá trình th phn đưc thun li [16]. Đ m khơng khí Đ m khơng khí cĩ nh hưng rt ln đn kh năng sinh trưng ca cây trng vì nĩ liên quan trc tip đn quá trình bc hơi nưc ca cây. m đ thích hp cho cây cà phê vi là trên 80%. m đ khơng khí cao s làm gim tc đ bc, thốt hơi nưc và ngưc li. Tuy nhiên nu đ m khơng khí quá cao cũng là điu kin thun li cho nhiu loi sâu bnh phát trin. Ngưc li nu đ m khơng khí quá thp làm cho quá trình bc thốt nưc tăng lên rt mnh làm cho cây b thiu nưc và héo, đc bit là trong nhng tháng mùa khơ cĩ nhit đ cao và tc đ giĩ ln. Ngồi đ m khơng khí, quá trình bc thốt hơi nưc qua lá cà phê cịn ph thuc vào tc đ giĩ, nhit đ mơi trưng và m đ đt [16]. Ánh sáng Lch s cây cà phê sng dưi tán rng, là cây ưa che bĩng. Tuy nhiên trong quá trình chn lc và trng trt thì nhiu ging cà phê cũng thích nghi dn vi mơi trưng mi. nhng vùng cĩ đ cao trên 800m so vi mt bin, nhit đ thp hơn nên khơng nht thit phi trng cây che bĩng. Ngưc li nhng vùng cĩ đ cao thp, nhit đ cao, ánh sáng nhiu nht thit phi cĩ cây che bĩng, cây che bĩng
17. 9 nhng vùng này khơng ch cĩ tác dng điu hịa nhit đ trong vưn, gim quá trình bc hơi nưc mà cịn làm hn ch kh năng phát dc ca cây, tránh cây b kit sc dn đn khơ cành, khơ qu do năng sut quá cao và quá sm. Bên cnh đĩ cây che bĩng cũng cĩ tác dng làm cho qu chín chm li, đ thi gian đ cho ht tích lũy các cht dinh dưng, đc bit là các hp cht thơm làm cho cht lưng ht tăng lên [16]. Giĩ Vì xut x ca cà phê t vùng nhit đi nên ưa mt khí hu nĩng m và lng giĩ. Tuy nhiên giĩ nh là điu kin thun li cho s lưu thơng khơng khí, tăng kh năng bc thốt hơi nưc và trao đi cht ca cây. Giĩ mnh hay bão làm rng lá, qu, gãy cành Nhìn chung tt c các vùng trng cà phê nưc ta đu b nh hưng ca giĩ hoc giĩ bão. vùng Tây Nguyên giĩ Đơng bc thưng thi rt mnh trong các tháng mùa khơ t tháng 11 đn tháng 3 năm sau vi tc đ rt ln kèm theo khơng khí khơ hanh nên làm tăng quá trình bc thốt hơi nưc. Giai đon này cũng là giai đon cây cà phê n hoa nên giĩ mnh khơng nhng làm cho cây b mt nưc nhanh chĩng mà cịn gây ra hin tưng rng lá, hoa hàng lot nu khơng cĩ đai rng chn giĩ hàng lot [16]. Đ cao Đ cao khơng phi là yu t khí hu và cũng khơng phi là yu t gii hn, mà chính các yu t khí hu như nhit đ, ch đ mưa, ánh sáng v.v mi là yu t quan trng mang tính quyt đnh đi vi kh năng sinh trưng ca cây cà phê. Nhưng gia đ cao và các yu khí hu li luơn cĩ mi quan h cht ch vi nhau. Vì vy khi nĩi đn đ cao thích hp cho mt ging, lồi cà phê nào đĩ thc cht là nĩi đn khí hu vùng đĩ. Đi vi cà phê vi là lồi ưa nĩng m, ánh sáng di dào nên thích hp trng nhng vùng cĩ đ cao dưi 800m so vi mt bin [16]. * Yêu cu v đt đai Thành phn lý tính ca đt
18. 10 Cà phê là cây lâu năm cĩ b r khe, phàm ăn, địi hi đt tt đ phát trin và cho năng sut cao. So vi loi cây lâu năm khác, b r cây cà phê rt háo khí vì vy địi hi đt trng phi tơi xp và cĩ kh năng thốt nưc tt to điu kin cho b r phát trin [32]. Theo Vũ Cao Thái [23], đt trng cà phê phi cĩ tng đt sâu, cĩ cu trúc tơi xp d thốt nưc phù hp vi nhu cu oxy cao ca b r cây cà phê và cũng cĩ kh năng gi m tt. Chính loi đt bazan trng cà phê đã đáp ng đưc yêu cu đĩ. Kt qu phân tích mt s tính cht lý hc đt trng ti mt s nơng trưng trng cà phê Tây Nguyên cho thy: vưn cà phê tt (trng trên đt bazan) dung trng thp và bin đng t 0,880 – 0,945g/cm 2, t trng bin đng 2,52 – 2,62 g/cm 2 và đ xp t 62,5 – 66,4%, cịn trên vưn cà phê xu, k c trng trên đt bazan hay granite các ch tiêu này đu bin đng theo chiu hưng bt li đi vi cây cà phê, dung trng dao đng t 0,928 – 1,093 g/cm 2, t trng t 2,62 – 2,69 g/cm 2 và đ xp t 58,2 – 65,5%. Trong s các đc tính vt lý ca đt, cu tưng và tng sâu ca đt là 2 yu t quan trng bc nht. Đt đ trng cà phê phi cĩ tng sâu ti thiu là 70cm. Tng đt càng sâu b r càng cĩ điu kin phát trin mnh, ăn xung sâu đ hút nưc và huy đng mt khi lưng ln các cht dinh dưng khống trong đt đ nuơi cây. Ngồi tng sâu, đ tơi xp ca đt cũng là mt yu t ht sc quan trng đi vi cây cà phê. Do b r cĩ đc tính háo khí nên đt trng phi thống khí, khơng b ngp úng, gi nưc tt trong nhng tháng mùa khơ nhưng li thốt nưc tt trong nhng tháng mùa mưa. Đt b nén cht thốt nưc kém b r s kém phát trin, đc bit h thng r tơ b thi cht do thiu ơxy. Hàm lưng mùn và cht hu cơ trong đt là mt trong nhng ch tiêu quan trng đ đánh giá đ phì nhiêu ca đt. Hàm lưng mùn càng cao thì đt càng tơi xp và kh năng gi các cht dinh dưng khống càng cao. Yêu cu đt đ trng cà phê phi cĩ hàm lưng mùn trên 3% [16]. Thành phn hĩa tính ca đt
19. 11 Theo Đồn Triu Nhn [15], thì ngồi tính cht vt lý lý tưng đi vi cây cà phê, tính cht hĩa hc ca các loi đt trng cà phê cũng là li th đáng k làm cơ s cho vic thâm canh tăng năng sut. Theo Tơn N Tun Nam, Trương Hng [11], đi vi cây trng ch tiêu nơng hĩa quan trng nh hưng đn sinh trưng và năng sut ca cây là đ chua đt, hàm lưng hu cơ trong đt, đm, lân, kali trong đt. Hàm lưng tng s v lân và kali thưng đưc xem xét mt cách tng quát đ cĩ nhng hiu bit nht đnh v tim năng ca các cht này trong mt loi đt nào đĩ. Cịn khi mun bit cây trng hp th các cht lân và kali thun li như th nào ngưi ta thưng quan tâm đn lưng lân và kali d tiêu. Ngồi các yu t đa lưng nêu trên thì đt phù hp cho cây cà phê cịn phi cha mt s nguyên t vi lưng khác, trong đĩ đc bit là nguyên t km, lưu huỳnh, canxi, magiê, bo V đ pH ca đt trng cà phê, mt s nghiên cu gn đây cho thy cây cà phê cĩ kh năng sinh trưng và phát trin tt trong khong pH t 4,5 – 6,5 Đt nâu đ phát trin trên đá bazan cĩ mc đ thích hp cao nht cho cây cà phê c v đc tính lý hc và hĩa hc. Các loi đt này khi b thối hĩa thì mt s ch tiêu đ phì trong đt gim mnh, nhưng vn cịn gi đưc các đc tính tt v đ tơi xp, b dày tng canh tác v.v Trong điu kin canh tác cà phê vùng Tây Nguyên, ngồi các tiêu chun v lý, hĩa tính đã k trên cịn mt s tiêu chun khác rt quan trng quyt đnh la chn đt trng đĩ là điu kin nưc tưi vì nưc tưi là yu t quyt đnh cho sinh trưng và năng sut cà phê vùng Cao Nguyên. Mt vùng đt tha mãn các điu kin vt lý, hĩa hc nhưng li khơng cĩ điu kin tưi nưc (khơng cĩ ao h, sơng sui t nhiên hay khơng cĩ các điu kin xây dng các cơng trình thy li ) cho cà phê trong mùa khơ thì khơng phi là vùng đt thích hp [16]. 1.2.3. Phân bĩn cho cây cà phê vi 1.2.3.1. Các loi phân bĩn * Phân hu cơ
20. 12 Phân hu cơ luơn là ngun phân quý, khơng nhng làm tăng năng sut cây trng mà cịn cĩ kh năng làm tăng hiu lc ca phân hĩa hc và ci to đt. Khi bĩn phân hu cơ vào đt, ngồi vic cung cp cht dinh dưng cho cây trng, chúng cịn làm cho đt tơi xp, kt cu bn vng hơn, tăng tính thm nưc, gi nưc vì vy làm gim đưc xĩi mịn. Đc bit khi bĩn phân hu cơ làm tăng t l keo đt, tăng kh năng hp ph, tăng kh năng trao đi cation Các loi phân hu cơ đưc s dng cho cà phê: các loi phân chung, phân xanh, phân rác, phân than bùn, phân v cà phê v.v[11]. * Phân hĩa hc Do nhu cu dinh dưng ca cây cà phê cao, đc bit trong điu kin thâm canh. Vì vy bĩn phân hĩa hc cho cà phê là bin pháp khơng th thiu đưc. Các loi phân hĩa hc thơng dng. Phân bĩn gc: Ure, sulphat ammon, lân nung chy, super lân, kali clorua, kali sulfat các loi NPK tng hp Phân bĩn qua lá: Phân vi lưng, phân vi lưng kt hp vi các cht điu hịa sinh trưng như: NAA, GA 3 1.2.3.2. Liu lưng phân bĩn Đ cung cp cht dinh dưng cho cây trng theo đúng yêu cu ca cây địi hi và đt hiu qu kinh t cao cĩ th da vào căn c sau: Căn c vào lưng cht dinh dưng ly đi t đt, bao gm c nhu cu v sinh trưng và kh năng cho sn phm. Do vy ngưi ta thưng căn c vào kh năng cho năng sut ca vưn cây đ đnh lưng phân bĩn [11]. Căn c vào lưng dinh dưng d tr trong đt: Phân tích đ phì ca đt trng cà phê. Trong mu đt nu cht dinh dưng nào thiu thì cn b sung thêm loi phân đĩ [9]. Căn c vào chun đốn dinh dưng qua lá: Phân tích lá đ xác đnh nhu cu dinh dưng ca cây, t đĩ cĩ nhng b sung điu chnh kp thi khi phát hin trưng hp thiu dinh dưng [4].
21. 13 Theo Tơn N Tun Nam và Trương Hng, 1999 [11], lưng phân bĩn cho cà phê vi vùng Tây Nguyên khi vưn cà phê đã vào kinh doanh n đnh trên đt bazan (tính cho 1 ha, vi năng sut 3 tn nhân/ha) như sau: Phân chung: 10m 3 (2 năm 1ln). N: 220250 kg tương đương vi 480 550 kg urê. P2O5: 80 100 kg tương đương vi 540 670 kg lân Văn Đin. K2O: 200230 kg tương đương vi 335 385 kg kaliclorua. Nu năng sut cao hơn thì c mt tn nhân b sung thêm 70kg N, 20kg P2O5 và 70 kg K 2O. Ngồi ra phi b sung thêm các loi phân vi lưng và siêu vi lưng. Theo Nguyn Xuân Trưng và cng s [23], t l và thi đim bĩn phân như sau: Đu mùa mưa: 25 – 30% N + 25 – 30% P 2O5 + 20 – 25% K 2O, gia mùa mưa: 30 – 35% N + 20 – 25% P 2O5 + 30 – 35% K 2O, cui mùa mưa: 25 – 30% N + 20 – 25% P 2O5 + 30 – 35% K 2O, đu mùa khơ: 5 15% N + 15 – 20% P2O5 + 5 – 10% K 2O. Theo Quy trình k thut trng, chăm sĩc và thu hoch cà phê vi 10 TCN 4782001 do B Nơng nghip và Phát trin nơn thơn ban hành theo quyt đnh s 06/2002/QĐ – BNN, ngày 09.01.2002 [2]: Phân chung hoai mc đưc bĩn đnh kỳ 4 – 5 năm mt ln vi khi lưng khong 10 – 15 m 3/ha đi vi đt tt (hàm lưng mùn trên 3%), trên đt xu đnh kỳ 2 3 năm vi liu lưng như trên. Nu khơng cĩ phân chung cĩ th b sung ngun hu cơ cho đt bng các loi phân xanh hay phân hu cơ khác. Hàng năm tin hành chơn vùi các tàn dư thc vt trong lơ như cành nh, lá và v qu cà phê đã sơ ch. Đi vi phân vơ cơ, đnh lưng phân bĩn cho cà phê vi kinh doanh trên bazan vi mc tiêu 3 tn nhân/ha bĩn 400 – 450kg urê; 200 – 250kg SA; 450 – 500 kg lân Văn Đin; 300 – 350kg kaliclorua. 1.2.3.3. Thi đim bĩn phân Theo Phan Quc Sng [21], lưng phân bĩn và thi đim bĩn phân trong mt năm vào các thi đim như sau:
22. 14 Tháng 4 – 5 bĩn: 35% đm + 30% kali Tháng 6 – 7 bĩn: 40% đm + 40% kali + 40% lân Tháng 10 11 bĩn: 25% đm + 30% kali + 60% lân Theo Tơn N Tun Nam, Trương Hng [10], phân vơ cơ bĩn làm 4 đt theo t l và thi đim như sau: Đt 1 (mùa tưi): 15% N, đt 2 (tháng 5): 25% N + 50% P 2O5 + 30% K 2O, đt 3 (tháng 6 7): 30% N + 35% K 2O, đt 4 (tháng 9 10): 30% N + 50% P 2O5 + 35% K 2O. Phân hu cơ thi gian bĩn tt nht t tháng 5 đn tháng 7, đu mùa mưa đn gia mùa mưa vào lúc đt đ m. Ngồi ra cn bĩn thêm các loi phân vi lưng và siêu vi lưng căn c vào tng vùng c th. 1.2.3.4. Phương pháp bĩn phân Phân hu cơ bĩn theo h, theo rãnh sâu đ giúp cho h r phát trin tt, tăng tính chng chu ca cây. Phân hĩa hc: + Bĩn qua đt: Bĩn ri theo hình vành khăn theo mép tán lá, xi trn đu vi lp đt mt cĩ th cào lá t li đ gi m. + Bĩn qua lá Bĩn qua lá thưng cĩ hiu lc nhanh và cây s dng đưc cht dinh dưng nhiu hơn bĩn vào đt. Đc bit các loi phân vi lưng (như Bo, Zn ) cây cn vi s lưng nh nên bĩn qua lá đ tăng hiu qu [5]. 1.3. Vai trị ca phân vi lưng đi vi cà phê vi Theo Hồng Minh Tn và ctv [22], thì các nguyên t khống nĩi chung và các nguyên t vi lưng nĩi riêng đu đĩng vai trị rt quan trng đi vi s sinh trưng và phát trin ca cây trng cũng như cây cà phê vi. Các nguyên t này như Zn, Fe, Cu, Mn, Bo, Mo, Co tuy cây trng cn vi mt lưng rt nh nhưng khơng th thiu vì nĩ là thành phn cu trúc ca nhiu loi enzyme và vitamin tham gia vào quá trình trao đi cht (các phn ng quang hp và hơ hp ), tham gia vào thành phn cu trúc ca nhiu loi cơ quan, nh hưng
23. 15 đn quá trình tng hp acid nucleic và protêin, làm tăng kh năng hút các cht dinh dưng khác (N, P, K ) làm tăng kh năng chng chu cho cây trng T nhng vài trị rt quan trng trên mà các nguyên t vi lưng cũng s quyt đnh đn kh năng sinh trưng cũng như năng sut và cht lưng nơng sn. 1.4. Vai trị ca nguyên t km và các loi phân cĩ cha km * Vai trị ca nguyên t Zn đi vi sinh trưng, phát trin cà phê Trong quá trình sinh trưng và phát trin, cây cn đưc cung cp đy đ các nguyên t đa và vi lưng mi to đưc năng sut cao và n đnh. Mt trong nhng nguyên t vi lưng đu tiên cn thit cho cây trng là km, nĩ thưng là nguyên t hn ch năng sut cây trng. Vì km cĩ nh hưng đn s tng hp sinh hc axit indol acetic; là thành phn thit yu ca men metalloenzimes carbonic, anhydrase, anxohol dehydrogenase. Zn cịn đĩng vai trị quan trng trong quá trình tng hp axit nucleic và protein. Đc bit, km cịn giúp cho vic tăng cưng kh năng s dng đm và lân trong cây. Thiu km cĩ th làm gim năng sut ti 50% mà khơng biu hin triu chng gì [30]. Đi vi đt cĩ pH > 6 mi cĩ th thiu km, đc bit đt bĩn nhiu vơi. Bĩn vơi quá liu lưng cĩ th gây thiu km. Gia lân và km cĩ th xy ra đi kháng khi ta bĩn lân quá nhiu cũng gây tình trng thiu km do cây hút km khơng đưc. Km thưng tp trung nhiu lp đt mt giàu mùn. Nu lp đt mt b ra trơi hoc b ly đi thì cây trng cũng d b thiu km [31]. Đc bit Zn làm tăng tính chu hn, chu nĩng, thúc đy vic s dng và chuyn hĩa đm, lân trong cây. Zn đĩng vai trị quan trng trong quá trình phân hĩa mm hoa, th phn, th tinh và hình thành qu [36]. S thiu km cĩ th chun đốn khá chính xác qua vic phân tích km qua lá. Phân tích lá cĩ th giúp phát hin sm tình trng thiu km trưc khi các triu chng trên cây xut hin đ áp dng bĩn phân km kp thi. Tuy nhiên cn quan tâm đn tương tác gia km vi các cht dinh dưng khác đc bit là các ion kim loi cùng du bi vì s dư tha mt nguyên t dinh dưng này cĩ th dn đn s thiu ht nguyên t khác. Hàm lưng Zn trong lá cà phê < 20ppm
24. 16 đưc coi là thiu Zn, 3570ppm là bình thưng, cịn trên 70ppm là cao và cĩ th gây ng đc đi vi cây [19]. Theo Tơn N Tun Nam, Trương Hng [11], triu chng thiu km trên cây cà phê th hin đu tiên trên ngn hoc các lá non đu cành. Lá nh hơn bình thưng, rìa lá b cong c hai bên và cĩ dng hình e líp hay dng lưi dao trích, lá cĩ màu xanh vàng nht, đt b ngn li, nên ngưi ta thưng gi là bnh rt c. Khi bnh quá nng lá b rng rt nhiu. Hin tưng thiu km thưng xut hin vào các tháng 7, 8, 9 cĩ khi ri rác quanh năm. Nhng năm mưa nhiu thì t l cây b thiu km cao hơn và ngay trên cùng mt cây cà phê khơng phi tồn b cành lá đu b, điu này cĩ liên quan đn các quá trình sinh lý, sinh hĩa xy ra trong cây. Thiu km cây cà phê khơng phân hĩa đưc mm hoa, hn ch kh năng th phn ca hoa, t l rng qu rt cao, cĩ khi lên đn 70 90%. T l cành b khơ cũng rt cao. Khi cây b thiu km thì hàm lưng km trong lá thưng vào khong 58 ppm. Năng sut gim t 30 70% [9]. Hình 1.1. (Cà phê vi thiu Zn) Lá non nh, mng, mc sít nhau thành chùm sau chuyn vàng .
25. 17 * Phân km Km sunfat (2336% Zn) tan hồn tồn trong nưc nên dùng cho c bĩn gc và phun qua lá. Km sunfat cĩ th dng bt, dng tinh th hoc dng viên. Km oxit ít tan trong nưc ít hơn so vi km sunfat, thưng đưc đ dùng bĩn vào đt hoc dùng cho quá trình to ht phân bĩn đa lưng. Km oxit cĩ giá thành thp, hàm lưng km cao (6080% Zn) cĩ th dùng bĩn lĩt hay tm vào ht ging khi gieo. Các mui km khác như: ZnCO 3; Zn 3(PO 4)2; ZnCl 2; Zn(NH 4)PO 4 tuy ít tan trong nưc nhưng tan tt trong đt chua nên cĩ th bĩn nhm khc phc tình trng thiu Zn. Bt km hay ZnS tuy khơng tan và ít đưc dùng trong thc t vì ngun này him nhưng cĩ hàm lưng km cao nên cĩ th dùng đ khc phc tình trng thiu km ca cây. Phc km là hp cht hu cơ ca km vi EDTA (Etylene diamine Tetra Acid) hoc các phc khác. Phc km thưng cĩ hiu qu cao hơn so vi mui km vơ cơ. Phc km thưng dùng ph bin nht là ZnNa 2EDTA cĩ cơng thc là ZnNa 2C10 H12 N2O8 cha 1415% Zn. Km to ht cùng vi phân đa lưng bng cách bc áo các viên phân hoc phi trn trưc khi to ht. Km phi hp cùng vi phân đa lưng s giúp gim bt chi phí bĩn phân km và giúp cho km phân b đu hơn. Hin ti trên th trưng cĩ mt s phân NPK, phân chuyên dùng và phân bĩn lá ca cơng ty phân bĩn Bình Đin như Đu Trâu 01TE, 02TE, Đu Trâu 997, 998, 999; Đu Trâu L1, L2; Đu Trâu AT1, AT2, AT3; NPK 202015+TE; NPK 131313+TE đu cha mt lưng km đáng k tùy theo nhu cu ca tng loi cây. Mt s sn phm ph ca quá trình khai khống và cơng nghip ch to cĩ cha km cũng dùng đưc đ bĩn cho cây. Km trong các sn phm này thưng cĩ đ tan thp nên cn bĩn sm. Mt vài loi thuc bo v thc vt cũng cha mt lưng km nh [24].
26. 18 Bng 1.2. Các loi hp cht cĩ cha km Tên gi Cơng thc Zn% Km vơ cơ Km sunfat hepta hydrat ZnSO 4.7H 2O 23 Km sunfat mono hydrat ZnSO 4.H 2O 36 Km oxit ZnO 6080 Km clorua ZnCl 2 4552 Km cacbonat ZnCO 3 56 Km oxit – sunfat ZnO ZnSO 4 55 Km pht phát Zn 3(PO 4)2 51 Km amơn pht phát Zn(NH 4)PO 4 37 Km sunfit (Sphelarite) ZnS 60 Bi km 99,8 ZnNa 2EDTA ZnNa 2C10 H12 N2O8 1415 Phc km ZnNaHEDTA ZnC 10 H15 O7N2 8 Phc km t nhiên Zn Lignin sulphonate 5 Zn Polyflavonoid 10 Ngun: Murphy và Wash, 1972; Katyal, Randhawa, 1983 Các loi phân gia súc cũng cha mt lưng km nh và là ngun km tt cho cây. Tuy nhiên vic bĩn các loi phân này khơng phi mang ý nghĩa chính là cung cp km mà ch yu cung cp cht hu cơ. Bùn ca ao h, kênh rch và nưc thi cũng cĩ mt lưng km đáng k, nu bĩn quá nhiu cĩ th dn ti ng đc km [6]. 1.5. Hàm lưng km trong đt trng cà phê Theo Nguyn Xuân Trưng [24], nu trong đt cĩ hàm lưng Zn < 20ppm cĩ th hn ch năng sut cây trng, ngưc li 100ppm thưng đưc xem là dư tha cịn 400ppm thì cĩ th ng đc đi vi hu ht các loi cây.
27. 19 Trong đt km tn ti dng ion Zn 2+ trong dung dch đt, Zn 2+ hp thu trên b mt keo đt, trong các cht hu cơ, carbonate, oxit Trong đt km tn ti các dng: Trong cu trúc ca các khống cht, đc bit trong khống sét như augite, hornblene và biotite. Trong các hp cht mui: Sphalarite (ZnFe)S; Km sunfit (ZnS); Smithsonite (ZnCO 3) Hp thu trên b mt keo đt. Trong các phc: Zn hu cơ tan và khơng tan. Trong dung dch: Ion Zn 2+ . Mt lưng ln km nm trong cu trúc cht nguyên sinh. Km tan trong nưc, hu hiu vi cây trng cĩ nng đ rt thp (0,020,2ppm). Tuy nhiên hàm lưng km hu hiu trong đt cịn ph thuc vào pH đt ( đt chua hàm lưng km hu hiu thưng cao), lc hút tĩnh đin trên b mt keo sét, cht hu cơ, carbonate, các oxit khống, s to phc vi chât hu cơ, tương tác vi các cht dinh dưng khác và điu kin khí hu. Theo kt qu nghiên cu ca Phm Quang Hà (Nguyn Xuân Trưng trích dn) [24], phn ln đt Cao Nguyên là đt đ bazan, là loi đt tht nh, d b ra trơi xĩi mịn mnh nên đu thiu km hu hiu, đng thi hàng năm cây trng cũng đã ly đi ca đt mt lưng km nht đnh. Vì vy hin tưng thiu km đa s cây trng là khơng th tránh khi, đc bit là cà phê. Theo kt qu nghiên cu ca Tơn N Tun Nam và ctv [12] cho rng: trên các vưn cà phê vi trng trên đt đ bazan Đăk Lăk trong nhng năm qua cho thy ,do áp dng các bin pháp thâm canh cao v tưi nưc, bĩn phân, to hình, v.v. nên năng sut cà phê cĩ s gia tăng đáng k. Tuy nhiên vic bĩn phân cho cà phê mi ch chú trng tăng phân NPK ch chưa chú ý lm đn các yu t vi lưng khác, vì vy hin tưng thiu các nguyên t vi lưng trong đĩ cĩ km là khá ph bin. Khi nghiên cu hin tưng thiu km trên cây cà phê,
28. 20 nhiu tác gi cho rng s tích lũy nhiu lân trong đt cĩ th đưa đn s thiu km. Như vy t nhng dn liu trên cho thy hin tưng thiu km trong đt trng cà phê là khá ph bin, đc bit trên đt đ bazan vùng Tây Nguyên. 1.6. Tác hi tiêu cc khi lưng km trong đt quá ln Km là mt trong nhng nguyên t vi lưng rt cn thit đi vi cây trng nĩi chung và cây cà phê vi nĩi riêng. Tuy nhiên nu lưng km trong đt quá cao, đc bit là km hu hiu hoc con ngưi cung cp mt lưng km quá mc so vi nhu cu ca cây thì s dn đn các hin tưng sau đây: Cây b ng đc km: lưng km trong cây quá dư tha dn đn cây thưng thiu Fe, làm cho cây cà phê thưng cĩ biu hin như: chùm lá non trên ngn bc trng trong khi các lá dưi vn xanh bình thưng [29]. Km là mt kim loi nng, khi bĩn lưng phân km quá nhiu mà cây khơng s dng ht thì mt phn s đi vào nơng sn và phát tán trong mơi trưng nưc t đĩ gây nh hưng đn sc khe ca con ngưi và gây ơ nhim mơi trưng. Đng thi khi bĩn lưng phân km quá nhiu, cây trng khơng s dng ht thì phn ng gia lân và km trong đt to ra cht khơng tan Zn 3(PO 4).4H 2O, làm gim lân hu hiu trong đt. Hin tưng này càng trm trng hơn nu pH trong mơi trưng đt cao [24]. 1.7. Khc phc tình trng ng đc km Ng đc km cĩ th khc phc bng cách bĩn vơi hay bĩn phân hu cơ hoc bĩn c vơi và phân hu cơ. Theo Gerzabek và Patzelt (1988), lưng vơi 2,2 – 2,8 tn/ha cĩ th khc phc đưc tình trng ng đc km. Bĩn phân lân cũng cĩ tác dng tt, giúp gii đc, làm gim tác hi ca ng đc km đi vi cây trng [ 24]. 1.8. Cách s dng phân Zn Đ khc phc tình trng thiu Zn trên cây trng, ngưi ta b sung Zn bng cách bĩn vào gc hoc bĩn qua lá.
29. 21 * Bĩn vào gc Bĩn phân km vào đt là phương pháp ch yu đ khc phc tình trng thiu Zn. Phân km cĩ th bĩn ri trên mt sau khi làm đt ln cui, bĩn lĩt cnh hay dưi ht ging, bĩn theo hàng hay theo hc. Bĩn trên mt đt mà khơng trn sâu thì hiu qu s thp vì km rt ít di đng. Lưng bĩn vào đt t 525 kg phân km/ha tùy theo loi cây trng , hàm lưng Zn trong đt và kt cu đt. Lưng dùng ph bin khong 1,55 kg Zn/ha đi vi Zn khống và 0,251 kg/ha đi vi phc Zn tng hp hãy km hu cơ cho hu ht các loi cây trng trên đng rung [25]. Lưng phân bĩn phù hp cho cà phê vi trên đt đ bazan Đăk Lăk khong 20kg ZnSO 4/ha./năm [12]. * Bĩn qua lá Cách cha bnh thiu km nhanh nht cho cây trng là phun dung dch trung tính vi nng đ 0,4% ZnSO 4 lên lá. Mi năm phun hai ln vào đu và khong gia mùa mưa là đ đ phịng cha bnh thiu km [5]. Theo Nguyn Như Hà Phun ZnSO 4 qua lá, dung dch 0,5% là phương pháp cha bnh thiu km trên cà phê vi. Mi năm phun 3 ln vào đu mùa mưa, cách nhau 1 tháng vì đây là thi kỳ cây đâm chi mnh nht và cũng quyt đnh đn năng sut nhiu nht [6]. Đi vi phc km tng hp hay t nhiên là nhng loi phân km tan tt trong nưc và cĩ tính di đng cao nên đưc dùng đ phun qua lá nhm khc phc nhanh tình trng thiu km. Lưng phc Zn cn dùng t 0,5 1 kg/ha là thích hp [24]. * Tm vào ht ging Theo Nguyn Xuân Trưng [24], cĩ th tm ht ging vào dung dch ZnSO 4 nng đ 0,1% hoc bt km trưc khi gieo là phương pháp ngăn nga tình trng thiu km ca cây.
30. 22 * H r cây S thiu ht km cĩ th đưc khc phc bng cách nhúng r cây vào dung dch phân km (h r); thc hin vi cây trưc khi đem trng. Nng đ dung dch h r thích hp vi đa s loi cây trng là 1% ZnSO 4 [20]. 1.9. Điu kin t nhiên ca vùng nghiên cu 1.9.1. Khí hu Nhit đ Thành ph Buơn Ma Thut cĩ đ cao bình quân 450m so vi nưc bin vi tng nhit đ 8000 8500 0C và nhit đ bình quân là 23,3 23,5 0C. Tháng 12 và tháng 1 là các tháng cĩ nhit đ thp nht trong năm (1921 0C), các tháng 4 và tháng 5 cĩ nhit đ cao nht (24 26 0C). Nhìn chung nhit đ trong năm nm trong phm vi nhit đ thích hp cho cây cà phê vi t 2226 0C. Biên đ giao đng nhit ngày đêm là khá ln, t 1015 0C vào các tháng mùa mưa và trên 15 0C vào các tháng mùa khơ. Đây là yu t thun li cho quá trình tích lũy cht khơ và các hương thơm cn thit trong sn phm cà phê. Các tháng 1 và 2 cĩ nhit đ thp là điu kin quan trng đ thúc đy quá trình phân hĩa mm hoa. Nhit đ thành ph Buơn Ma Thut chng nhng thích hp cho sinh trưng, phát trin ca cây cà phê vi mà cịn thun li cho vic hình thành sn phm cĩ cht lưng cao. Ch đ mưa Khí hu nhit đi giĩ mùa to nên 2 mùa tương phn nhau khá rõ rt đĩ là mùa mưa và mùa khơ. Mùa khơ thưng bt đu vào tháng 11 và kéo dài đn ht tháng 4 năm sau. Giĩ mùa Đơng Bc đ b vào đt lin khi gp dãy Trưng Sơn gây mưa các tnh ven bin min Trung, sau đĩ tr thành khơ hanh Buơn Ma Thut nĩi riêng và Đăk Lăk nĩi chung, to thành mùa khơ vi nhng đc trưng như ít mây, nhiu nng, giĩ mnh, bc hơi nhiu và tình trng khơ hanh kéo dài. Lưng mưa các tháng mùa khơ ch chim t 1012% tng lưng mưa c năm vì vy mùa khơ là mt tr ngi cho sn xut nơng nghip,
31. 23 đc bit là cây ngn ngày và mt s cây lâu năm cĩ b r nơng địi hi phi tưi nưc. Đ m khơng khí Nhìn chung m đ khơng khí vùng Buơn Ma Thut hồn tồn phù hp vi sinh trưng và phát trin ca cây cà phê vi. m đ bình quân c năm trên 83% và khơng cĩ tháng nào dưi 75%. Các mùa khơ m đ tương đi thp (75 80%) cĩ tác dng thúc đy quá trình bc thốt hơi nưc. Nu trong thi gian này đưc tưi phù hp thì s to điu kin thun li cho quá trình phân hĩa mm hoa và th phn ca cây cà phê vi. Giĩ Cây cà phê vi cĩ ngun gc nguyên thy t rng nhit đi nên thích hp vi mơi trưng nĩng m và im giĩ, yêu cu giĩ nh cĩ vân tc dưi 2m/s. Vn tc giĩ bình quân thành ph Buơn Ma Thut (khong 2,8m/s) tương đi phù hp vi yêu cu ca cây. Tuy nhiên trong nhng tháng mùa khơ thưng cĩ giĩ mnh vn tc trên 3,3m/s vì vy cn phi cĩ bin pháp trng cây đai rng, cây chn giĩ [13]. Năm 2009 lưng mưa tương đi thun li, mưa bt đu sm nhưng vp phi tr ngi khác v thi tit. Trong thi kỳ tr hoa và th phn cĩ nhng đt giĩ cĩ tc đ mnh và sương mù nên t l đu qu thp nên cũng phn nào nh hưng đn năng sut cà phê. Nhìn chung trong tiu vùng khí hu Buơn Ma Thut, năng sut cà phê vi năm 2009 thp hơn so vi các năm trưc.
32. 24 Bng 1.3. Mt s yu t khí hu ca thành ph Buơn Ma Thut năm 2009. Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 năm Yu t Nhit đ 20,1 23,5 25,3 25,5 24,7 25,0 24,4 25,1 23,7 23,8 22,8 22,1 23,8 a (0C) Lưng mưa 0,9 0,0 22,7 140 233 138 391 242 563 216 90 0.0 2035,6 b (mm) m đ 78,0 77,0 75,3 81,0 86,3 86,3 87,7 86,3 92,3 87,3 83,0 78,7 83,3 a khơng khí (%) Lưng bc 132 137 160 105 68 73 67 71 36 61 87 128 1122,2 b hơi (mm) Tc đ giĩ 4,3 3,3 2,7 2,7 2,7 2,0 1,7 2,0 2,3 2,7 3,3 3,3 2,8 a (m/s) S gi nng 248 220 263 219 185 211 152 195 105 171 189 285 2442,4 b (h) Ghi chú: a: là tr s trung bình ca các tháng trong năm. Ngun: Trung tâm khí tưng thy văn thành ph Buơn Ma Thut. b: là tng s ca các tháng trong năm.
33. 25 Tc đ giĩ các tháng mùa khơ năm 2009 khá mnh (3.3 4.3m/s), kèm theo lưng nưc bc hơi khá cao (130 160mm/tháng) là tr ngi cho s đu qu và tăng kích thưc qu cà phê. Trong năm 2009, ti nơi thí nghim đã cĩ nhng yu t bt li cho s đu qu, s rng qu, s tăng kích thưc và năng sut cà phê vi. 1.9.2. Tính cht đt nghiên cu Đt ti khu vc b trí thí nghim là loi đt đ bazan, thành phn đt tht nh, đa hình tương đi bng phng, đây là mt trong nhng nhĩm đt cĩ đ phì nhiêu cao. Mu đt trưc thí nghim đưc phân tích thành phn lý hĩa ti Trung tâm nghiên cu đt, phân bĩn và mơi trưng Tây nguyên (km7 Quc l 27 – Xã Hịa Thng – Thành ph Buơn Ma Thut – Đăk Lăk) Bng 1.4. Thành phn dinh dưng trong đt trưc khi thí nghim Tng s (%) D tiêu (mg/100g) Cation (lđl/100g) pH KCl 2+ 2+ HC N P2O5 K2O P2O5 K2O Ca Mg 4,68 3,25 0,24 0,15 0,04 8,50 14,50 2,80 2,30 Kt qu phân tích phu din đt bng 3.5 cho thy đt cĩ phn ng chua, hàm lưng hu cơ đt mc trung bình, nhưng lưng NPK tng s và d tiêu mc khá cao, cation trao đi khá. Vi thành phn dinh dưng như trên cho phép vưn cà phê thu đưc năng sut cao [11].
34. 26 CHƯƠNG II ĐI TƯNG, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. Đi tưng nghiên cu * Vưn cà phê vi nơng h thi kì kinh doanh (năm th 10, th 11 tính t năm trng), mt đ 1100 cây/ha. Giai đon này vưn cà phê đã n đnh v sinh trưng và năng sut. * Đt trng: Đt bazan nâu đ * Ging cà phê: Cà phê vi (Coffea canephora Pierre var.robusta) , cây thc sinh (trng t ht). 2.2. Vt liu nghiên cu Loi phân Zn đưc s dng trong đ tài này là: Km sunfat hepta hydrat (ZnSO 4.7H 2O) cĩ cha 23% Zn (loi dùng đ bĩn qua gc). Phc km –EDTA cĩ cơng thc ZnNa 2C10 H12 N2O8 , cha 14 – 15% Zn, đưc dùng đ phun qua lá (loi phân này hin cĩ bán trên th trưng). EDTA (Etylene Diamine Tetra Acid) cĩ th d dàng to phc vi ion kim loi hĩa tr II như Zn (EDTA cĩ th ngm các ion kim loi nng), to ra phc km tan tt trong nưc, đng thi cĩ tính di đng cao nên cây trng (lá cây) cĩ th hp th nhanh vì vy s hn ch đưc s ra trơi. Km – dip lc (ZnSO 4.7H 2O C55 H74 O5N4Mg), cha 7,5% Zn đưc dùng đ phun qua lá, Km cĩ kh năng thay th nhân Mg ca dip lc, nên khi kt hp Zn vi dip lc s d dàng to phc tương t như gia km EDTA. Dip lc mà chúng tơi s dng trong đ tài này đưc chit t lá cây h đu bng aceton 80% đt hàm lưng 1000mg/l. 2.3. Đa đim và thi gian nghiên cu 2.3.1. Đa đim: Khu đi Khí Tưng Thy Văn thuc phưng T An, thành ph Buơn Ma Thut, tnh Đăk Lăk. 2.3.2. Thi gian nghiên cu: T tháng 06/ 2009 đn tháng 02/2010. 2.4. Ch đ phân bĩn khống ca thí nghim
35. 27 Lưng phân bĩn, t l các loi phân và s ln bĩn phân trong năm là vn đ luơn luơn đưc các nhà sn xut cà phê quan tâm. Hu ht ngưi trng cà phê Đăk Lăk đã nm vng quy trình bĩn phân. Thm chí mt s ngưi trng cà phê đã bĩn phân quá lưng cn thit. Bng 2.5. Lưng phân bĩn phù hp cho 1 ha cà phê thí nghim vi năng xut trung bình 3500kg nhân/ ha và s ln bĩn phân trong năm 2009 Loi phân Thi đim và liu lưng bĩn Ln 1 Ln 2 Ln 3 Ln 4 (tháng 2) (tháng 5) (tháng 7) (tháng 9) Urê: 620 kg 100kg(15%) 150kg(25%) 185kg(30%) 185kg (30%) Lân Văn Đin: 800kg 400kg(50%) 400kg (50%) Kali clorua: 440kg 130kg(30%) 155kg(35%) 155kg(35%) Trong năm 2009 chúng tơi khơng bĩn phân hu cơ vì trong phân hu cơ cĩ th s cha nhiu loi nguyên t vi lưng, trong đĩ cĩ c nguyên t km nên cĩ th s làm nhịa yu t thí nghim. Tuy nhiên vi lưng phân bĩn theo bng 2.3 là đã cân đi cho cà phê vi trong thi kỳ kinh doanh [11]. Ngồi ra chúng tơi cịn b sung mt s phân vi lưng cn thit khác đ phun qua lá trong quá trình thí nghim. 2.5. Ni dung nghiên cu Nghiên cu bin đng hàm lưng Zn trong đt và trong lá trưc và sau khi thí nghim. Nghiên cu nh hưng ca các cơng thc phân bĩn km đn hàm lưng dip lc trong lá.
36. 28 Nghiên cu nh hưng ca Zn đn kh năng sinh trưng, năng sut và hiu qu kinh t ca cà phê. 2.6. Phương pháp nghiên cu 2.6.1. Cách b trí thí nghim Thí nghim đưc b trí vi 6 cơng thc Cơng thc 1(CT1): Zn EDTA vi liu lưng 0,75 kg/ ha/ ln phun qua lá. Cơng thc 2 (CT2): Zn EDTA vi liu lưng 1,00 kg/ ha /ln phun qua lá. Cơng thc 3 (CT3): Zn EDTA vi liu lưng 1,25 kg/ ha/ ln phun qua lá. Cơng thc 4 (CT4): ZnSO 4.7H 2O dip lc vi liu lưng 1,00 kg/ha/ ln phun qua lá. Cơng thc 5 (CT5): Phân km (ZnSO 4.7H 2O) vi liu lưng 25 kg/ha/ năm, bĩn qua gc. Cơng thc 6 (CT6): Đi chng khơng s dng phân km. Thí nghim đưc b trí theo khi ngu nhiên đy đ lp li 3 ln; ơ cơ s là 9 cây (3 cây x 3 hàng = 9 cây), gia các ơ cĩ 1 hàng làm bo v (khơng x lí). Sơ đ b trí thí nghim: CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 CT3 CT4 CT5 CT6 CT1 CT2 CT5 CT6 CT1 CT2 CT3 CT4
37. 29 Gia các cơng thc thí nghim thì mi ch đ chăm sĩc (ngồi yu t thí nghim) như: làm c, tưi nưc, phịng tr sâu bnh, đu đưc thc hin như nhau. S ln s dng phân km: Bĩn qua lá : 2 ln/ năm (ln 1 vào tháng 6, ln 2 vào tháng 8). Mi ln phun 330 lít nưc/ha (mi cây phun 0,3 lít). Phun vào lúc 7 10 gi sáng vào nhng ngày khơng mưa. Bĩn qua gc: 1 ln/ năm vào đu tháng 6 (khi bĩn nu khơng gp mưa hoc lưng mưa khơng đ thì cn phi b sung nưc và tưi đu quanh gc). 2.6.2. Phương pháp và ch tiêu theo dõi 2.6.2.1. Xác đnh hàm lưng km trong đt và lá theo TCVN 457588 (Phương pháp xác đnh hàm lưng km trong nưc thi) [28] cĩ s ci bin phù hp. Ly mu lá: Mu lá theo tng cơng thc riêng bit. Trên mi ơ thí nghim, chn ngu nhiên 3 cây, mi cây hái 2 cp lá bánh t (cp lá th 34 tính t đu mút ngn). Đem phơi khơ lá ri x lý dit men nhit đ cao trên 100 oC trong 3 phút, sau đĩ sy khơ nhit đ 70 oC cho đn khi lưng nưc khơng thay đi. Trn đu ri cân 1 gam đ ly mu đi din cho ơ. Đưa mu vào chén s chu nhit và nung mu lá nhit đ 450 oC trong 4 gi đ đt cháy hồn tồn các cht hu cơ (tro hĩa hồn tồn mu) [27]. Ly mu đt: Ly mu đt theo tng cơng thc riêng bit. Mi ơ ly 5 đim theo 2 đưng chéo gĩc ly mu đi din cho ơ. Mu đưc ly bng khoan chuyên dng đ sâu: 0 – 30 cm. Đem phơi ri sy khơ mu 105 oC trong 4 gi. Trn đu và ly 1 gam đt (đã qua rây 0,20mm) đ ly mu đi din cho ơ. Đưa mu vào chén s chu nhit và nung mu đt nhit đ 450 oC trong 4 gi đ đt cháy hồn tồn các cht hu cơ (tro hĩa hồn tồn mu) [27]. Phương pháp phân tích mu: Theo [28] cĩ ci bin
38. 30 Ly tồn b lưng mu đã đưc vơ cơ hĩa cho vào bình tam giác ri nh vào mi bình 5ml HCl 1N đ cơng phá mu (phi chc chn rng mu đưc ngm vào trong dung dch mt cách tuyt đi), sau đĩ pha lỗng đn 100ml bng nưc ct , thêm 20ml dung dch đm axit axetat, 3ml natri thiosunfat (0,2%) và nh vào 0.3ml dung dch Dithizon (0,001%). Lc hn hp cn thn, nu cĩ km s xut hin màu tím đ. Đo tồn b lưng mu bưc sĩng 520nm đ xác đnh ch s ABS, t đĩ xác đnh đưc hàm lưng km trong đt và trong lá theo phương trình tương quan sau: y = 4E.0,8x 2 + 7E. 0,5x – 0,0687 (phương trình do chúng tơi lp) Trong đĩ y là ch s ABS x là nng đ km (ppm) 2.6.2.2. Phân tích nh hưng ca phân bĩn Zn đn hàm lưng dip lc a, b & dip lc tng s bng phương pháp quang ph hp th. Đo hàm lưng dip lc bng phương pháp quang ph hp ph ti Trung tâm nghiên cu đt, phân bĩn và mơi trưng Tây nguyên. Loi máy: Labomed, inC Hãng: Spectro 22RS Ly mu thí nghim và phân tích: Trên mi ơ thí nghim: ly cp lá th 4 t ngồi vào trên nhng cành mang qu, mi ơ chn 3 cây, mi cây ly 2 lá đi din tng gia ca cây. Ly mu t 7 gi 30 phút ti 10 gi sáng và ngày hơm trưc khơng cĩ mưa. Tip theo là loi b gân lá, nghin nh, trn đu cân ly 0.5 gam ri đem ngâm trong 40ml dung dch acetone 80%, đy nút kín; sau 4h, chit dung dch; thêm 20ml dung dch acetone 80% ngâm tip trong 10h, chit ly dung dch; thêm 20 ml acetone 80% ngâm tip trong 1 gi, nu mu chưa ht màu xanh, cịn ngâm tip đn khi ht màu xanh, gp chung các dung dch chit t mu, thêm acetone 80% va đ 100ml. Do ph hp th ánh sáng trên các bưc sĩng 647nm và 664nm.
39. 31 Hàm lưng sc t trong dung dch đưc tính theo cơng thc ca Siglec Egle: Ca = 11,78 D664 2,29 D647 Cb = 20,05 D647 4,77 D664 Dip lc tng s = dla + dlb Đơn v tính: mg dip lc/1g lá [1]. 2.6.2.3. Phân tích nh hưng ca phân bĩn Zn đn tình hình sinh trưng ca vưn cây: Trên mi ơ cơ s, chn 3 cây cĩ đ đng đu v: ging, năng sut và tc đ sinh trưng và theo dõi các ch tiêu sau: Đm s lưng cành: Chia tán cây thành 8 phn bng nhau, đm tt c các cành hu hiu (nhng cành cho qu năm sau) 2 phía đi din ri tính chung cho tồn cây. Đo chiu dài, đưng kính cành và đm s cp lá: Trên nhng cây đã đnh v, mi cây chn 5 cành sinh trưng bình thưng, gia tán, ly bn hưng đi din ri đánh du, sau thi gian 8 tháng bt đu đm s cp lá tăng thêm, đo chiu dài cành tăng thêm và do đưng kính cành [21]. 2.6.2.4. Phân tích nh hưng ca phân bĩn Zn đn t l rng qu và s bin dng ca lá non . T l qu rng: Khi qu cà phê to bng ht đu xanh , đm s qu trên chùm và sau đĩ đm li mt ln trưc lúc thu hoch. Tính t l rng qu so vi ban đu. S qu đt trưc – S qu đt sau T l rng qu (%) = x 100 S qu đt trưc T l cây cĩ lá b bin dng: Đm tt c các cây cĩ lá b bin dng ri so vi tng s cây cĩ trong ơ thí nghim, t đĩ suy ra t l %. S cây cĩ lá bin dng T l cây cĩ lá bin dng = x 100 Tng s cây trong ơ thí nghim 2.6.2.5. Phân tích nh hưng ca phân bĩn Zn đn năng sut (năng sut qu tươi, nhân, t l qu tươi/ nhân) và phm cp ht ca cà phê vi
40. 32 Năng sut qu tươi: thu hoch tt c các cây trong ơ, cân xác đnh năng sut qu tươi. T l tươi/ nhân: Cân ly mt lưng nht đnh qu cà phê tươi va thu hoch đem phơi hoc sy khơ đn đ m 13% sau đĩ xát tách v và cân lưng cà phê nhân, tính t l tươi/nhân; Năng sut tươi cân ngay sau khi thu hoch và cân xác đnh năng sut cà phê nhân sau khi phơi khơ đã tách v. Phm cp ht: t l (%) ht trên sàng đưc phân loi qua kích thưc sàng theo TCVN 4807:2001 (ISO 4150: 1991). Sàng đưc s dng trong nghiên cu là b sàng chun (7 chic). Đ mu nhân (khong 300 gam) vào ngăn sàng trên cùng, cho vào máy lc hot đng vi tn s 60 vịng/phút, lc 3 phút, ly cà phê trên tng sàng cân và tính t l phn trăm so vi tng lưng mu đem sàng đng thi xác đnh hng cà phê mi cơng thc [3]. 2.6.2.6. Sơ b tính hiu qu kinh t ca vic s dng phân km Lãi rịng = Thu tri – Đu tư tri Thu tri là giá tr ca năng sut gia tăng (giá tr sn phm vưt) do phân bĩn so vi đi chng. Đu tư tri là giá tr phân bĩn đu tư thêm so vi đi chng (bao gm c chi phí phân và chi phí thu hoch ch bin tri cho phn năng sut tăng lên do phân bĩn). Tính VCR (Value/Cost) = Giá tr ca năng sut gia tăng do phân bĩn so vi đi chng/ Giá tr phân bĩn đu tư thêm so vi cơng thc đi chng (bao gm c chi phí phân và chi phí thu hoch ch bin tri cho phn năng sut tăng lên do phân bĩn) [37]. 2.7. X lý s liu S liu đưc x lý theo phương pháp thng kê sinh hc MSTATC.
41. 33 CHƯƠNG 3 KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 3.1. Nghiên cu bin đng hàm lưng Zn trong đt và trong lá trưc và sau khi thí nghim Mt trong nhng bin pháp đ cung cp đy đ cht dinh dưng cho cây mt cách hp lý, giúp cây cĩ th cho năng sut cao là phi căn c vào hàm lưng cht dinh dưng cĩ trong đt. Trong lp đt canh tác cht dinh dưng nào kém thì cn phi tăng cưng loi phân đĩ. Tuy nhiên nu ch phân tích thành phn hĩa hc ca đt cũng khơng th nào bit chc chn s hp th dưng liu ca cây t các cht d tr ca đt [11]. Hàm lưng km trong cây tương quan khá cht vi hàm lưng km hu hiu trong đt, là ch s phn ánh mơi trưng đt. Phân tích các b phn ca cây tht s cn thit giúp cho vic chun đốn km mt cách chính xác [17]. Như vy đ bit đưc tình trng dinh dưng ca cây, ngồi vic phân tích hàm lưng các cht dinh dưng trong đt trng cịn cĩ th chun đốn dinh dưng ca cây qua phân tích lá, nh vy cĩ th bit đưc tình trng dinh dưng ca cây vào thi đim nht đnh đ cĩ nhng b sung, điu chnh kp thi khi phát hin trưng hp thiu dinh dưng. Trong khuơn kh đ tài này chúng tơi đã tin hành phân tích hàm lưng km trong đt, trong lá và đã thu đưc kt qu theo bng 3.6. Da vào kt qu bng 3.6 và hình 3.2 ta thy: hàm lưng km trong đt và trong lá trưc khi thí nghim đu mc thp khơng thích hp cho s phát trin và to lp năng sut cao cho cây cà phê vi. Nhưng sau khi s dng phân km thì hàm lưng km trong đt và trong lá đã tăng lên rõ rt và đt ngưng dinh dưng thích hp. Trong các cơng thc bĩn khác nhau thì hàm lưng km trong đt cơng thc 5 (bĩn gc) là cao nht (50ppm), trong khi đĩ các cơng thc khác hàm lưng km trong đt li thp hơn nhiu (15 – 19ppm). Nhưng khi phân tích hàm lưng km trong lá các cơng thc cĩ s dng phân km li cho kt
42. 34 qu ngưc li: trong lá thì hàm lưng km trong cơng thc 5 (bĩn gc) li thp nht (35ppm), trong khi đĩ các cơng thc cĩ s dng km đ phun qua lá thì hàm lưng km li cao (45 47ppm). Bng 3.6. Hàm lưng Zn trong đt và trong lá gia các cơng thc trưc và sau thí nghim Hàm lưng km trong Hàm lưng km Cơng thc đt (ppm) trong lá (ppm) Trưc thí Sau thí Trưc thí Sau thí nghim nghim nghi m nghim CT1: (0.75kg ZnEDTA) 12 15 c 26 45 ab CT2: (1.0kg ZnEDTA) 11 17 bc 26 47 a CT3: (1.25 kg ZnEDTA) 13 19 b 23 44 ab CT4: (1.0 kg ZnSO 4 dip lc) 12 18 bc 24 47 a 13 CT5: (25 kg ZnSO 4 bĩn gc) 50 a 24 35 b CT6: (Đ/c khơng bĩn) 12 10 d 23 24 c LSD 0,01 3,79 10.44 Qua đây chng t rng kh năng hp th km ca cây cà phê bng cách phun qua lá là cao hơn so vi bĩn gc. Chúng ta cũng thy rng hàm lưng km
43. 35 tn đng trong đt khi s dng phân bĩn km qua gc là cao, cây trng khơng hp th đưc ht và đi chiu vi trong thc t, nhiu nơng h sn xut cà phê cĩ th bĩn t 50 – 100kg phân km/ha/năm điu này cĩ th dn đn là hàm lưng km tn dư trong đt quá ln và đây cũng chính là mt trong nhng nguyên nhân làm mt cân đi dinh dưng cho cây trng và gây ơ nhim mơi trưng đt, nưc. Khi phân tích hàm lưng km trong lá cà phê gia các cơng thc cĩ s dng phân km đ phun qua lá thì thy rng: Kh năng hp th km ca CT2 và CT4 là cao nht (47ppm), điu này cĩ th nhn đnh rng khi kt hp km – dip lc dùng đ phun qua lá cũng giúp cho lá cĩ kh năng hp th km tt như khi s dng Zn – EDTA. 50 50 47 45 47 44 45 40 35 35 30 24 Zn trong 25 đt (ppm) 20 19 18 15 17 Zn trong 15 lá 10 (ppm) 10 5 0 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.2. Biu đ v hàm lưng km trong đt và trong lá gia các cơng thc Kt qu nghiên cu trên trùng hp vi nhn đnh ca mt s tác gi: Theo Nguyn Xuân Trưng [24], bĩn phân km vào đt hoc phun qua lá đu cĩ th khc phc đưc tình trng thiu km cho cây. Tuy nhiên đ khc phc
44. 36 nhanh tình trng thiu km và đ nâng cao kh năng hp th thì nên phun phân km qua lá. Theo Tơn N Tun Nam [12], thì cĩ th cha bnh thiu Zn bng cách bĩn ZnSO 4 qua gc khong 2030kg/ha, nhưng cách cha nhanh nht là phun ZnSO 4 lên lá, dung dch 0,5%,. Mi năm phun 3 ln vào đu mùa mưa, cách nhau 1 tháng cĩ th phịng cha bnh thiu km và tăng năng sut cà phê. Như vy phân km rt cn thit cho cây cà phê, bĩn phân km đã ci thin đáng k lưng km trong đt và trong lá. S dng phân km bng cách kt hp vi EDTA hoc dip lc tt hơn hn so vi bĩn qua đt. 3.2. nh hưng ca phân bĩn km đn hàm lưng dip lc ca lá Lá cà phê là mt b phn cĩ vai trị ht sc quan trng trong chc năng sinh dưng ca cây. Theo kt qu nghiên cu ca Cannell (1978) [34] ti Kenya cho thy rng: trong quá trình quang hp lá cĩ kh năng tích lũy đưc khong 70% trng lưng cht khơ và khong 30% cịn li đưc ly t các b phn khác ca cây. Theo Trn Đăng K và ctv[10] cho rng: din tích lá và các ch s v lá cĩ liên quan trc tip đn quá trình quang hp, phn ánh tình hình sinh trưng và phát trin ca cây trng. Cây cĩ b lá phát trin mnh, din tích b mt ln thì cây s quang hp mnh, cht khơ to ra nhiu thì t đĩ s cho năng xut cao. Hiu qu quang hp ph thuc vào các sc t trong cây, trong các sc t thì dip lc là sc t chính ca quá trình quang hp. Trong lá ca thc vt bc cao cĩ hai loi dip lc a và dip lc b. Hai loi dip lc trên ch khác nhau chút ít, nhưng chúng đu cĩ th hp th ánh sáng mt cách rt hiu qu , t đĩ giúp cây trng hp thu đưc năng lưng t ánh sáng mt tri. Dip lc a hp thu cc đi bưc sĩng 464nm và 660nm cịn dip lc b hp thu cc đi bưc sĩng 520nm, như vy c hai loi dip lc cĩ th b sung cho nhau trong vic hp th ánh sáng. T đĩ s làm tăng hiu sut quang hp [33]. T nhng vai trị trên, nên mun trng cà phê cho năng sut cao thì cn phi áp dng các bin pháp k thut đ duy trì tui th ca b lá và hàm lưng
45. 37 dip lc trong lá. Mt trong nhng bin pháp đ nâng cao hàm lưng dip lc trong lá và tui th ca lá là phi cung cp đy đ cht dinh dưng mt cách cân đi. Sau khí s dng bĩn phân Zn vi các liu lưng và cách bĩn khác nhau, đ xác đnh đưc kh năng hp thu các cht dinh dưng chúng tơi đã tin hành phân tích hàm lưng dip lc ca lá và đã thu đưc s liu như trong bng 3.7. Bng 3.7. nh hưng ca phân bĩn Zn đn hàm lưng dip lc gia các cơng thc Đơn v: mg dip lc/ gam lá. Cơng thc Dip lc a Dip lc b Dip lc Tăng so vi a + dip đi chng lc b (%) CT1: (0,75kg ZnEDTA) 1,505 0,659 2,164 b 3,5 CT2: (1.0kg ZnEDTA) 1,703 0,786 2,489 ab 19,0 CT3: (1.25kg ZnEDTA) 1,769 0,831 2,600 ab 24,3 CT4: (1.0kg ZnSO4 Dip lc) 1,878 0,907 2,785 a 33,2 CT5: 25kg ZnSO 4 (bĩn gc) 1,401 0,738 2,139 b 2,3 CT6: (Đ/c khơng bĩn) 1,399 0,692 2,091 b LSD 0,01 0,12 0,08 0,48 S liu trong bng 3.7 cho thy các cơng thc đưc s phân km đ phun qua lá và bĩn qua gc đu cĩ hàm lưng dip lc a, dip lc b và dip lc a + dip lc b tăng so vi đi chng và hàm lưng dip lc này đt cao nht cơng
46. 38 thc s dng km kt hp vi dip lc (CT4): hàm lưng dip lc tng s đt 2,875 mg dip lc trên gam lá, tăng so vi đi chng là 33,2%. Khi so sánh gia các cơng thc dùng km đ phun qua lá và bĩn qua gc thì cũng cho thy rng: phun km qua lá cho hàm lưng Dip lc a, Dip lc b và Dip lc a + Dip lc b cao hơn nhiu so vi bĩn qua gc và chúng tơi cũng hy vng rng hàm lưng dip lc a, dip lc b và dip lc a + dip lc b trong lá cao s giúp cho cây hp th đưc nhiu năng lưng ánh sáng, t đĩ s tăng hiu qu quang hp và cht khơ trong cây s tích lũy đưc cao hơn. Qua phân tích thng kê cho thy s sai khác v hàm lưng dip lc trong lá gia các cơng thc là cĩ ý nghĩa. Như vy liu lưng phân bĩn Zn và cách bĩn cũng nh hưng đn hàm lưng dip lc ca lá. Lưng phân Zn phù hp dùng đ phun qua lá là khong 1 1,25kg phân km/ha/ln phun cho hàm lưng dip lc cao nht. Hàm lưng dip lc a và dip lc b (mg/g lá) 3 2.5 0.907 0.831 0.786 2 0.659 0.638 0.692 Dip lc b 1.5 Dip lc a 1 1.878 1.703 1.769 1.505 1.401 1.399 0.5 0 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.3. Biu đ hàm lưng dip lc trong lá gia các cơng thc Theo Nguyn Xuân Trưng [24], nu dùng km kt hp vi EDTA hoc vi các phc khác thưng cĩ hiu qu cao hơn so vi các mui km vơ cơ. trong thí nghim này ngồi vic s dng Zn EDTA chúng tơi cịn th nghim s
47. 39 dng km kt hp vi dip lc thì cũng thy cho kt qu rt kh quan. Điu này chng t rng khi kt hp km vi dip lc đã làm tăng hàm lưng dip lc so vi các cơng thc khác. 3.3. Nghiên cu nh hưng ca Zn đn kh năng sinh trưng, năng sut và hiu qu kinh t ca cà phê Như chúng ta đã bit ngồi đm, lân, kali là ba nguyên t đa lưng quan trng nht đi vi đi sng cây trng nĩi chung và cây cà phê nĩi riêng, cịn cĩ các nguyên t vi lưng và siêu vi lưng cũng cĩ nh hưng rt ln đn tc đ sinh trưng, kh năng chng chu vi các điu kin ngoi cnh bt li Chu kỳ sinh trưng (cành, lá) ca cây cà phê trong năm tùy thuc vào điu kin khí hu ca tng vùng, Tây Nguyên chu kỳ sinh trưng ca cà phê din ra ch yu t tháng 2 đn tháng 10, nghĩa là t sau khi thu hoch xong nu đưc tưi hoc cĩ mưa, đt đ m thì cây cà phê bt đu đâm chi ny lc, ra cành lá mi và quá trình này kéo dài cho đn gn cui mùa mưa, khi qu vào chc. Đây là giai đon cây cn nhiu cht dinh dưng đ nuơi qu (tích lũy cht khơ, tăng kích thưc, hn ch rng qu và nâng cao cht lưng cà phê nhân) đng thi tăng cưng phát trin cành d tr, là cơ s đ nâng cao năng sut cho v sau. Vì vy vic áp dng mi bin pháp k thut canh tác và đu tư thâm canh trong giai đon này là cĩ ý nghĩa rt ln và mang tính cht quyt đnh trong sn xut cà phê, nĩ va nâng cao năng xut, cht lưng sn phm cho hin ti va cĩ ý nghĩa tích cc trong vic gia tăng tc đ sinh trưng to nhiu cành mi, to khe, vưn cây xanh tt là tin đ to lp năng xut v sau. Vi cây cà phê vi Tây Nguyên, thi gian ra hoa và mang qu trùng vi thi gian sinh trưng (tháng 2 đn tháng 10) thì ngồi s nh hưng ca các yu t như: ánh sáng, nhit đ, đ m, sâu bnh thì vn đ cung cp cht dinh dưng kp thi, đy đ và hp lý đưc coi là yu t k thut quan trng cĩ tính cht quyt đnh đn năng xut, cht lưng sn phm cũng như tình trng vưn cây. Trong giai đon này s thiu ht cht dinh dưng khơng nhng làm gim tc đ sinh trưng mà cịn nh hưng ln đn năng xut và cht lưng cà phê [30] .
48. 40 3.3.1. nh hưng ca phân bĩn Zn đn kh năng sinh trưng ca cành cà phê 3.3.1.1. nh hưng ca phân bĩn km đn kh năng phát trin chiu dài cành và s cp lá trên cành Cà phê sinh trưng phát trin tt s giúp tăng tc đ dài cành và tăng nhanh s lưng cp lá mi hình thành. Đc đim ca cây cà phê vi là khơng ra hoa trên đt cũ, các đt phát sinh trong năm nay s ra qu năm sau. Do vy cĩ th nĩi s lưng cp lá/ cành là ch tiêu quan trng đi vi vic to ra s n đnh v năng xut. Tc đ phát trin chiu dài cành và s cp lá/cành ph thuc vào nhiu yu t, trong đĩ cĩ yu t dinh dưng [7]. Quan trc tc đ tăng thêm chiu dài cành và s cp lá mi hình thành sau thi gian 8 tháng s dng phân km chúng tơi thu đưc kt qu như trong bng 3.8 và hình 3.4. Tc đ tăng thêm chiu dài cành các cơng thc cĩ s dng phân km đu cao hơn so vi đi chng khơng bĩn t 1,4 – 7,7 cm/cành (3,4 18,7%). Các s liu quan trc bng 3.9 cũng cho thy, đi vi các cơng thc s dng km đ phun qua lá cĩ tc đ tăng trưng chiu dài cành cao hơn so vi s dng km đ bĩn qua gc (t 4,1 – 15,3%). Trong các cơng thc cĩ s dng km đ phun qua lá thì CT4 (1.0kg ZnSO 4 – dip lc) cho tc đ sinh trưng chiu dài cành cao nht (tăng 18,7% so vi đi chng). S cp lá tăng thêm trên cành các cơng thc cĩ s dng phân km cũng cao hơn so vi đi chng khơng bĩn t 0,6 – 1,9 đt/cành (5,8 – 18,4%). Cũng qua bng 3.9 cho thy khi s dng phân km đ phun qua lá thì tc đ tăng thêm cp lá cũng cao hơn so vi s dng phân km bĩn qua gc, tuy nhiên s sai khác trên khơng ln lm. Qua phân tích thng kê thì cho thy s cp lá tăng thêm gia các cơng thc là chưa cĩ ý nghĩa. T nhng nhn đnh trên thì chúng tơi thy rng: s dng phân bĩn km cho tc đ tăng trưng v chiu dài cành và s cp lá/cành cho hiu qu cao hơn so vi đi chng và s dng km đ phun qua lá cho hiu qu cao hơn. Liu
49. 41 lưng thích hp là phun t 1,0 – 1,25 kg km (Zn –EDTA hoc ZnSO 4 – dip lc)/ ha/ln phun. Bng 3.8. nh hưng ca phân bĩn km đn kh năng phát trin chiu dài cành và s cp lá/cành Chiu dài cành (cm) S cp lá/cành Cơng thc Cm (%) S cp lá (%) CT1: (0.75kg ZnEDTA) 44,3 abc 107,5 11,7 113,6 CT2: (1.0kg ZnEDTA) 46,7 abc 113,3 12,2 118,4 CT3: (1.25kg ZnEDTA) 46,5 ab 112,9 11,7 113.6 CT4: (1.0kg ZnSO 4 – dip lc) 48,9 a 118,7 11,3 109,7 CT5: (25 kg ZnSO 4 bĩn gc) 42,6 bc 103,4 10,9 105,8 CT6: (Đ/c khơng bĩn) 41,2 c 100 10,3 100 LSD 0,01 4,98
50. 42 Chiu dài cành (cm) S đt/cành 12.5 12.2 50 48.9 12 48 11.7 11.7 46.7 46.5 11.5 46 11.3 44.3 10.9 44 11 42.6 41.2 42 10.5 10.3 40 10 38 9.5 36 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 9 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.4. Biu đ chiu dài cành và s đt/cành gia các cơng thc 3.3.1.2. nh hưng ca phân bĩn km đn kh năng phát trin s lưng cành và đưng kính cành S lưng cành và đưng kính cành cũng cĩ ý nghĩa rt ln đn kh năng sinh trưng phát trin và cho năng xut ca cà phê. S lưng cành càng nhiu, đưng kính cành càng ln s to cho cây chc khe, tăng cưng kh năng chng chu sâu bnh, chu hn và tăng cưng quá trình hp thu cht dinh dưng đ nuơi qu [22]. Trong thí nghim chúng tơi theo dõi nhng cành th cp mi phát sinh trong năm, nhng cành ch lc s cho qu năm sau. Quan trc s lưng cành và đưng kính cành các cơng thc chúng tơi đã thu đưc các s liu theo bng 3.9. Da vào bng 3.9 và hình 3.5.ta thy: Gia các cơng thc cĩ s dng km đu cĩ s lưng cành nhiu hơn so vi đi chng khơng khơng bĩn t 11,3 21,9%. So sánh gia các cơng thc cĩ s dng phân km cho thy khi s dng phân bĩn km đ phun qua lá thì cho s lưng cành nhiu hơn so vi bĩn qua gc, tuy nhiên s sai khác này là khơng ln lm: phun qua lá cĩ s lưng cành cao hơn t 0,7 – 10,9% so vi bĩn qua gc. Trong thí nghim chúng tơi dùng km kt hp vi dip lc (CT4) đ phun
51. 43 qua lá cũng giúp cho s tăng trưng v s lưng cành/cây cao như dùng Zn – EDTA. Bng 3.9. nh hưng ca phân bĩn km đn kh năng phát trin s lưng cành và đưng kính cành S lưng cành/cây Đưng kính cành (cm) Cơng thc S cành (%) cm (%) CT1: (0.75kg ZnEDTA) 158 ab 112,0 0,54 105,9 CT2: (1.0kg ZnEDTA) 168 ab 119,1 0,57 111,7 CT3: (1.25kg ZnEDTA) 172 a 121,9 0,55 107,8 CT4: (1.0kg ZnSO Dip lc) 4 171 ab 121,3 0,54 105,9 CT5: (25 kg ZnSO bĩn gc) 4 157 b 111,3 0,52 101,9 CT6: (Đ/c khơng bĩn) 141 c 100 0,51 100 LSD 0,01 14,59 Ch tiêu đưng kính cành các cơng thc cĩ s dng phân bĩn km sau 8 tháng thí nghim đu ln hơn so vi đi chng khơng bĩn nhưng s bin đng ln này khơng ln lm (ch giao đng trong khong t 1,9 – 11,7%). Cũng tương t như ch tiêu s lưng cành/cây, các cơng thc cĩ s dng km đ phun qua lá đu cho đưng kính cành ln hơn so vi bĩn qua gc (t 4,0 – 9,8%). Tuy nhiên khi s lý thng kê thì thy rng s khác bit gia các cơng thc thí nghim li chưa cĩ ý nghĩa.
52. 44 S lưng cành/cây Đưng kính cành (cm) 250 0.70 0.69 219 198 201 0.68 183 200 180 168 0.66 0.64 0.64 150 0.61 0.62 0.61 0.60 100 0.60 0.59 0.58 50 0.56 0 0.54 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.5. Biu đ s lưng cành/cây và đưng kính cành gia các cơng thc Qua quan trc s lưng cành và đưng kính cành thì ta thy rng các cơng thc phun qua lá vi liu lưng t 1.0 – 1,25kg Zn (Zn –EDTA hoc ZnSO 4 – dip lc)/ ha/ln phun đã cho chiu hưng là cĩ s lưng cành nhiu hơn và đưng kính cành ln hơn so vi các cơng thc khác. 3.3.2. nh hưng ca phân bĩn km đn t l cây cĩ lá b bin dng Đi vi cây trng nĩi chung và cây cà phê nĩi riêng nu cĩ lá b bin dng (xoăn lá, rt đt cà phê, bc lá), thì s làm gim din tích b mt lá, t đĩ s làm gim năng sut quang hp, nh hưng trc tip đn năng sut và cht lưng nơng sn [5]. Trưc khi làm thí nghim, chúng tơi đã quan sát vưn cây thì thy rng: trên các ơ thí nghim, ri rác các cành trên cây cà phê đã cĩ lá b bin dng. Sau thi gian nghiên cu v nh hưng ca phân bĩn km đn t l cây cĩ lá b bin dng chúng tơi cũng thu đưc kt qu theo bng 3.10: T kt qu phân tích bng 3.6 và 3.10 cho thy hàm lưng km trong lá nhng cơng thc đưc bĩn và phun km cao hơn nhiu so vi đi chng khơng bĩn và tương ng vi nhng cơng thc đĩ thì t l cây cĩ lá b bin dng cũng gim đi nhiu (t 36,9 84%) so vi đi chng khơng bĩn.
53. 45 Bng 3.10. nh hưng ca phân bĩn km đn t l cây cĩ lá b bin dng Cơng thc T l cây cĩ lá Gim so vi đ/c bin dng (%) (%) CT1: (0.75 kg Zn EDTA) 3,57 c 82,4 CT2: (1.00 kg Zn EDTA) 3,28 c 83,8 CT3: (1.25 kg ZnEDTA) 3,24 c 84,0 CT4: (1.00 kg ZnSO 4 diêp lc) 3,66 c 82,0 CT5: (25 kg Zn SO 4 bĩn gc) 12,8 b 36,9 CT6: (Đ/c khơng bĩn) 20,3 a LSD 0,01% 3,92 Da vào hình 3.6, thì sau gn 1 năm làm thí nghim t l cây cĩ lá b bin dng khác nhau gia các cơng thc. Cơng thc cĩ s dng km phun qua lá cĩ t l cây cĩ lá b bin dng là thp hơn nhiu so vi đi chng: t l cây cĩ lá b bin dng đã gim t 82 – 84% so vi đi chng, cơng thc bĩn ZnSO 4 qua gc tuy t l cây cĩ lá b bin dng đã gim nhưng cịn mc đ chm (36,9% so vi đi chng). Khi phân tích thng kê thì cho thy s sai khác gia các cách bĩn là cĩ ý nghĩa. Như vy khi cĩ s dng km đ bĩn cho cây cà phê vi, đc bit là dùng phân km đ phun qua lá thì đã làm gim đáng k t l cây cĩ lá b bin dng. Tuy nhiên s bin dng ca lá và đt non khơng ch do thiu km, nên mc dù đã phun và bĩn phân km thì s bin dng ca lá và đt non vn xy ra. Điu
54. 46 này cĩ th là do trong vưn thí nghim cịn cĩ th thiu ht mt s nguyên t vi lưng khác nên đã gây nên hin tưng này. 25 20.3 20 15 12.8 T l cây cĩ lá bin dng (%) 10 3.66 5 3.57 3.28 3.24 0 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.6. Biu đ nh hưng ca phân bĩn km đn t l cây cĩ lá bin dng Vi kt qu nghiên cu này cũng phù hp vi cơ s lý thuyt và thc tin mà mt s tác gi đã nhn đnh và đ xut dưi đây: Theo Tơn N Tun Nam và ctv[12], hàm lưng km trong lá thp ( 10 – 15ppm) là nguyên nhân gây ra chng xoăn lá, rt ngn cà phê. Cung cp ZnSO 4 cho vưn cây cĩ th cha tr bnh xoăn lá, rt ngn. Phun ZnSO 4 lên lá cĩ hiu qu hơn bĩn vào đt. Theo Bùi Huy Hin và ctv [7], đã nhn đnh rng: trong quá trình bĩn phân cho cây cà phê khơng nên coi nh bt kỳ mt yu t dinh dưng nào. Nu bĩn thiu km thì s làm tăng mc đ b xoăn lá, rt đt cà phê so vi bĩn đy đ. 3.3.3. nh hưng ca phân bĩn km đn t l qu rng T l qu rng nh hưng trc tip đn năng sut cây trng, qu rng nhiu s làm năng sut gim mnh, hn ch đưc qu rng s giúp tăng năng sut.
55. 47 cà phê vi rng qu là hot đng sinh lý bình thưng, cĩ th do nhiu nguyên nhân: Thiu nưc. Thiu dinh dưng khống. S cnh tranh dinh dưng gia các qu, cành – thân vi qu. Do thiu các phytohormon (cht kích thích sinh trưng) ni sinh. Vì vy nu bĩn đy đ cht dinh dưng và kp thi thì s gĩp phn hn ch t l qu rng. Khi quan trc nh hưng ca phân bĩn km đn t l rng qu chúng tơi đã thu đưc kt qu th hin trong bng 3.11. Da vào bng 3.11 và hình 3.7 ta thy: các cơng thc thí nghim cĩ s dng phân bĩn km thì nhìn chung tt c các cơng thc đu cho t l rng qu thp hơn so vi đi chng khơng bĩn t 6,59 – 23,87%. Khi x lý thng kê cho thy s sai khác trên là cĩ ý nghĩa. Trong các cơng thc cĩ s dng phân bĩn km, thì cơng thc s dng km đ bĩn qua gc cĩ t l rng cao hơn so vi s km – EDTA và km – dip lc đ phun qua lá: nu bĩn qua gc ch gim t l rng đưc 6,59% so vi đi chng, thì s dng km đ phun qua lá cĩ th gim t 11,86 23,87% so vi đi chng. T biu đ hình 3.7 ta thy, các cơng thc cĩ s dng phân km đ phun qua lá cĩ t l rng chênh lch nhau khơng nhiu, điu này cho thy km cĩ th to phc vi EDTA và vi c dip lc t đĩ giúp cho cây cĩ kh năng hp th km tt hơn và gim t l rng qu. T nhng kt qu trên chng t rng s dng phân bĩn km đ phun qua lá s làm gim t l rng hơn là bĩn qua gc.
56. 48 Bng 3.11. nh hưng ca phân bĩn km đn t l qu rng Cơng thc T l qu rng (%) Gim rng so vi đ/c (%) CT1: (0.75 kg ZnEDTA) 37,57 abc 11,86 CT2: (1.00 kg ZnEDTA) 36,76 bcd 13,76 CT3: (1.25 kg ZnEDTA) 32,45 cd 23,87 CT4: (1.00 kg ZnSO 4 dip lc) 35,78 c 16,06 CT5: (25 kg ZnSO 4 bĩn gc) 39,82 ab 6,59 CT6: (Đ/c khơng bĩn) 42,63 a LSD 0,01 5,24 Kt qu nghiên cu này cũng phù hp vi nhn đnh ca Tơn N Tun Nam [12], km ngồi vic cha bnh xoăn lá, rt ngn cịn làm gim t l rng qu, tăng năng sut cà phê trong nhiu trưng hp và cĩ chiu hưng ci thin kích c nhân.
57. 49 42.63 45 39.82 40 37.57 36.76 35.78 32.45 35 30 25 20 15 Tqul rng (%) 10 5 0 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.7. Biu đ v nh hưng ca km đn t l rng qu 3.3.4. nh hưng ca phân bĩn km đn năng sut Đ cà phê đt đưc năng sut cao, cht lưng tt thì ph thuc vào rt nhiu yu t: Ging, k thut chăm sĩc, ch đ phân bĩn, tính cht lý hĩa ca đt v. v, trong đĩ bĩn phân cân đi và hp lý s là mt trong nhng yu t giúp cho cây cĩ năng sut, cht lưng cao và n đnh. Vì vy năng sut cà phê cũng chính là ch tiêu quan tâm nht ca thí nghim cũng như ca nhng ngưi sn xut. Nh hn ch rng qu nên phân km đã gĩp phn làm tăng năng sut cà phê vi trên cây, đưc th hin bng 3.12 và hình 3.8. T bng 3.12 và hình 3.8 cho thy: Các cơng thc đưc s dng phân bĩn km đu cho năng sut cao hơn so vi đi chng khơng bĩn t 7,88 – 29,09% và năng sut cà phê cũng thay đi gia các cơng thc : thp nht là CT5 (bĩn gc) ch cao hơn so vi đi chng là 7,88%, cao nht là CT3 (phun 1,25 kg Zn – EDTA/ha/ ln phun) cao hơn so vi đi chng là 29,09%.
58. 50 Bng 3.12. nh hưng ca phân bĩn km đn năng sut Cơng th c Năng su t T l nhân/ Nă ng su t Năng su t Tăng năng qu qu tươi kg tn nhân/ha sut so vi tươi/cây (%) nhân/cây (quy đi ) đi chng (kg) (%) CT1 15,81 22,13 ab 3,50 3,85 abc 16,06 CT2 16,34 23,24 ab 3,79 4,17 ab 26,36 CT3 16,52 23,41 a 3,87 4,26 a 29,09 CT4 15,17 22,66 ab 3,43 3,77 abc 14,24 CT5 15,13 21,39 ab 3,24 3,56 bc 7,88 CT6 14,24 21,14 b 3,01 3,30 c 0,0 LSD 0,01 = LSD 0,05 = 2,10 0,61 T bng 3.12 cũng cho chúng ta thy, năng sut sut qu tươi/cây, t l nhân so vi qu tươi các cơng thc cĩ s dng phân bĩn km đu tăng so vi đi chng, điu này chng t nguyên t km cĩ tác dng làm tăng cưng kh năng huy đng các yu t dinh dưng khống (tăng cưng kh năng s dng lân và đm ca cây), đng thi km cịn là nhân t xúc tác tng hp IAA (indole acetic acid), cĩ tác dng hn ch s rng, làm giãn v qu và v ht và huy đng các cht dinh dưng v nuơi qu và ht.
59. 51 Năng sut (tn nhân/ha) 4.50 4.17 4.26 3.85 4.00 3.77 3.56 3.30 3.50 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0.50 0.00 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.8. Biu đ nh hưng ca km đn năng sut cà phê vi Đc bit trong hình 3.19 cho thy rng: t l nhân/qu tươi các cơng thc cĩ s dng phân bĩn km đu cao hơn so vi đi chng (trong các cơng thc cĩ s dng phân km thì t l nhân/qu tươi t 21,39 – 23,41% cịn đi chng cĩ t l nhân/qu tươi ch là 21,14%). Như vy là nguyên t km trong cây cĩ kh năng làm tăng tích lũy cht khơ vào ht (nhân) cao hơn ch khơng nm vào v qu. Khi x lý thng kê cho thy các ch tiêu t l nhân/qu tươi và năng sut co s sai khác gia các cơng thc cĩ s dng phân km và đi chng là cĩ ý nghĩa. Kt qu nghiên cu này cũng phù hp vi các nghiên cu ca tác gi sau: Theo Nguyn Cơng Vinh và Lê Xuân Ánh [26] cho rng: bĩn phi hp km và bo cho cà phê vi làm cho năng sut tăng lên đáng k (t 13 14% so vi đi chng khơng bĩn).
60. 52 T l nhân trên qu tươi (%) 23.4 23.5 23.2 23 22.6 22.5 22.1 22 21.3 21.5 21.1 21 20.5 20 19.5 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.9. Biu đ t l nhân/qu tươi gia các cơng thc 3.3.5. nh hưng ca phân bĩn km đn phm cp ht cà phê Nhng ngưi tiêu dùng cà phê rt quan tâm đn cht lưng sn phm, do vy đ sn phm cà phê sn xut ra cĩ th bán đưc giá cao thì các nhà sn xut phi quan tâm nhiu hơn đn vic to ra sn phm cĩ cht lưng cao. Vì vy bin pháp bĩn phân hp lý khơng nhng là bin pháp giúp cho cây năng sut cao mà cịn phi cho ra sn phm cĩ cht lưng tt. Sn phm đt cht lưng tt ngồi hương v, cht dinh dưng đưc bng th nm và phân tích thì kích thưc nhân cũng đưc chú trng. Sn phm cĩ kích thưc nhân ln s cĩ giá tr kinh t cao hơn so vi sn phm cĩ nhân kích thưc bé [35]. Khi nghiên cu v tác đng ca phân bĩn km đn phm cp (kích thưc nhân) ca ht cà phê (bng 3.13 và hình 3.10) chúng tơi nhn thy: Phân bĩn km rt quan trng và cũng gĩp phn quyt đnh đn phm cp ht cà phê. Vic s dng phân km, đc bit là bĩn qua lá trong gii hn cn ca cây cà phê đu khơng nhng làm tăng năng sut mà cịn làm tăng phm cp ht.
61. 53 Khi phân loi phm cp ht cà phê chúng tơi đã dùng đ b sàng 7 chic đ phân loi, nhưng s liu ch đưa ra t l khi lưng nhân trên các c sàng 18, 16 và 12; đây là các c sàng liên quan mt thit ti đánh giá phm cp cà phê. Bng 3.13. nh hưng ca phân bĩn km đn phm cp ht cà phê Cơng thc T l % ht trên sàng Xp hng 18 16 12 CT1: (0.75 kg ZnEDTA) 24,3 59,2 16,5 R3 CT2: (1.00 kg ZnEDTA) 30,6 54,1 15,3 R2 CT3: (1.25 kg ZnEDTA) 28,5 57,4 14,1 R2 CT4: (1.00 kg ZnSO 4 Dip lc) 28,7 60,1 11,2 R2 CT5: (25 kg ZnSO 4 bĩn gc) 23,5 58,6 17,9 R3 CT6 (Đ/c khơng bĩn) 18,9 60,3 20,8 R3 Ghi chú: R: cà phê vi (Robusta), R2; R3: cà phê vi hng 2; 3. Các cơng thc cĩ s dng phân km đu tăng t l nhân trên sàng 16 và 18 hơn so vi đi chng. Trên sàng 18 cĩ t l nhân trên sàng t 23,5 – 30,6% so vi đi chng là 18,9%. Đc bit t l nhân trên sàng 12 và dưi sàng 16 ca các cơng thc cĩ s dng phân bĩn km thp hơn hn so vi đi chng: t l nhân dưi sàng 16 và trên sàng 12 các cơng thc cĩ s dng phân bĩn km là t 11,2 – 17,9% so vi đi chng là 20,8%. Qua nhn xét trên chng t phân bĩn km đã nâng cao đáng k phm cp nhân ca cà phê. Do thí nghim các qu cà phê đu đưc phơi sy đm bo nên t l ht đen, v, rng rut đu khơng đáng k, khơng vưt quá 30 li đi vi
62. 54 tt c các cơng thc. Trong các cơng thc s dng phân km thì các cơng thc (CT2, CT3, CT4) phun qua lá vi liu lưng 1,0 1,25kg/ha/ln phun đu đt hng R2, cịn cơng thc phun qua lá vi liu lưng 0,75kg/ha/ln phun, cơng thc bĩn gc và đi chng thì ch đt hng R3. T l c ht trên sàng 16 và 18 90 80 70 60 51.1 58.4 60.1 61.2 58.6 60.3 50 16 40 18 30 20 30.6 24.3 28.5 28.7 23.5 10 18.9 0 CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 Hình 3.10. Biu đ nh hưng ca km đn phm cp nhân cà phê 3.3.6. Sơ b hiu qu kinh t ca vic s dng phân bĩn km Hiu qu kinh t luơn là vn đ quan tâm ca ngưi sn xut cũng như nhà k thut, ngưi qun lý. Mun thc thi gii pháp, mt s yu t quan trng là phi cĩ ý nghĩa kinh t. Khi sơ b tính hiu qu kinh t ca vic s dng phân bĩn km, chúng tơi ch đ cp đn đu tư tri, thu tri và ch s VCR so vi đi chng trong năm, chưa tính đn khu hao vưn cây, máy mĩc, ging nưc hoc ao h đ tưi, qun lý phí v.v. Theo tài liu ca FAO [37], nu VCR ln hơn 1 ch ra rng đu tư phân bĩn (hay yu t k thut đu tư thêm) đã cĩ lãi, VCR = 2 ch rng cĩ lãi 100%, cao hơn na là rt cĩ lãi, VCR = 3 cĩ nghĩa là nu b ra 100.000 đng đ đu tư
63. 55 phân bĩn s thu li đưc 300.000 đng do s tăng năng sut t phân bĩn. Cơng thc đi chng s khơng cĩ tr s VCR. Kt qu trình bày bng 3.14 cho thy vic thay đi liu lưng các yu t phân bĩn cũng như cách bĩn phân km năm 2009 đu cĩ nh hưng khác nhau đn lãi sut. Bng 3.14. Sơ b hiu qu kinh t khi s dng phân bĩn km Cơng Năng sut (tn Vưt so Đ/C Đu tư Thu tri Lãi VCR thc nhân/ha) (tn nhân/ha) tri (tr.đ/ha) rịng (tr.đ/ha) (tr.đ/ha) CT1 3,85 0,55 3,91 13,75 9,84 3,52 CT2 4,17 0,87 4,78 21,88 17,10 4,58 CT3 4,26 0,96 6,11 24,00 17,89 3,93 CT4 3,77 0,47 3,34 11,75 8,41 3,52 CT5 3,56 0,26 1,28 6,5 5,22 5,08 CT6 3,30 Đu tư tri bao gm c chi phí mua phân bĩn, cơng tri do phun và bĩn phân bĩn, thu hoch và ch bin sn phm vưt so vi đi chng. Thu tri là giá sn phm vưt so vi đi chng. Lãi rịng = Thu tri – đu tư tri. Ch s VCR = Thu tri/đu tư tri. * Đơn giá vt tư và sn phm cà phê đưa vào tính tốn năm 2009 – 2010 + Urea: 9,500đ/kg
64. 56 + Lân Văn Đin: 1,300đ/kg + KCl: 10,400đ/kg + ZnSO4. 7H2O: 23%: 15000đ/kg (phân dùng bĩn g c) + Phc km – EDTA: 140.000 đng/kg + Acetol (80%): 20.000đ/lít + Cơng lao đng (tt cá các loi cơng): 80,000đ/cơng. Mt ha/năm cn khong 350 cơng. + Cơng phun phân bĩn lá: 100.000đ/cơng, phun 1ha/1 ln: 3 cơng. + Cơng thu hái: 300đ/kg + Chi phí ch bin: 1100đ/kg nhân. + Chi phí thuc tr sâu và dit c: 1.000.000đ/ha/năm + Giá bán cà phê trung bình trong 5 năm gn đây: 25.000 đng/kg. Các cơng thc đưc cung cp phân km dưi dng phun qua lá hay bĩn qua gc cho năng sut tăng t 0,26 – 0,96 tn/ha. Đu tư tri do phân bĩn và cơng lao đng, thu hái và ch bin sn phm vưt tri so vi đi chng do bin pháp cung cp thêm phân km vn cịn rt thp so vi tin thu tri nh năng sut tăng: đu tư tri ch t 1,28 triu đng cơng thc bĩn ZnSO 4 đn 6,11 triu đng cơng thc phun 1,25 kg Zn – EDTA. Bĩn hoc phun thêm phân vi lưng km là mt bin pháp k thut mang li hiu qu kinh t rt cao vi tin lãi rịng thu đưc trong năm 2009 – 2010 t 5,22 triu đng/ha CT5 (bĩn gc) đn 17,89 triu đng/ha CT3 (1,25 kg Zn – EDTA) . T s VCR t 3,52 – 5,08 là t s lý tưng cho vic đu tư phân bĩn. Như vy sơ b hiu qu kinh t khi s dng phân km trong năm 2009 – 2010 cho thy cơng thc phun 1,25 kg Zn – EDTA đã cho hiu qu kinh t cao nht.
65. 57 KT LUN VÀ Đ NGH 1 Kt lun T nhng kt qu nghiên cu hiu qu ca phân bĩn km đi vi cây cà phê vi trong 1 năm làm thí nghim, sơ b rút ra nhng kt lun như sau: 1) S dng phân bĩn km cho cà phê đã làm tăng đưc hàm lưng Zn trong đt và đc bit là trong lá so vi trưc khi bĩn. Vic s dng km đ phun qua lá đã giúp cho cây cĩ kh năng hp th km tt hơn so vi bĩn qua gc. 2) Khi s dng phân bĩn km đã làm tăng hàm lưng dip lc a, dip lc b và dip lc tng s so vi đi chng. Các cơng thc cĩ s dng km đ phun qua lá đu cho hàm lưng dip lc cao hơn so vi bĩn qua gc. Trong cơng thc s dng km – dip lc cho hàm lưng dip lc trong lá là cao nht (tăng 33,2% so vi đi chng). 3) Khi s dng phân bĩn km đã cĩ nh hưng đn kh năng sinh trưng, năng sut và hiu qu kinh t ca cà phê: Khi s dng phân bĩn km đu cĩ nh hưng tích cc đn kh năng sinh trưng cành ca cà phê so vi đi chng. Trong các cơng thc cĩ s dng km thì các cơng thc s dng km phun qua lá cho s lưng, chiu dài, đưng kính cành và s cp lá/cành cao hơn so vi các cơng thc khác. Phân km cĩ th cha tr bnh xoăn lá, rt ngn và làm gim t l rng qu. Trong đĩ cơng thc phun 1,25 kg Zn – EDTA/ha/ln phun đã làm gim t l cây cĩ lá b bin dng và t l rng cao nht (gim 84% so vi đi chng). S dng phân bĩn km cho cà phê đã làm năng sut lên t 7,88 – 29,09% so vi đi chng. Trong đĩ cơng thc bĩn 1,25 kg Zn EDTA /ha/ln phun đã làm tăng năng sut cao nht. Phân bĩn km cũng gĩp phn nâng cao đáng k phm cp nhân cà phê so vi đi chng, phun qua lá đã làm tăng kích c nhân so vi bĩn qua gc
66. 58 Khi s dng phân bĩn km, tuy đu tư tri cĩ tăng (t 1,28 – 6,11 triu đng/ha/năm) nhưng cũng làm tăng năng sut so vi đi chng t 0,26 – 0,96 tn nhân/ha/năm, nh vy mà lãi rịng cũng tăng lên t 5,22 – 17,89 triu đng/ha/năm. Trong đĩ cơng thc bĩn 1,25 kg Zn EDTA /ha/ln phun thu đưc lãi rịng cao nht (17,89 triu đng/ha/năm). 2. Đ ngh Qua kt qu nghiên cu đã đưc trình bày các phn trên, chúng tơi cĩ đ ngh sau: 1) Cn phi cĩ các thí nghim dài hn hơn v vai trị ca km và cách s dng km, (đc bit khi cho km kt hp vi dip lc) đ rút ra đưc nhng kt lun đy đ hơn v nh hưng ca km đi vi kh năng sinh trưng, năng sut và hiu qu kinh t ca cây cà phê vi, nhm đ xut đưc các gii pháp áp dng cho các vùng trng cà phê thành ph Buơn Ma Thut nĩi riêng và Tây Nguyên nĩi chung. 2) Khuyn cáo ngưi dân nên dùng phân km đ phun qua lá hơn là dùng phân km đ bĩn qua gc. Nu dùng phân km đ bĩn qua gc thì khơng nên bĩn quá liu lưng là 25kg phân km/ha/năm.
67. 59 TÀI LIU THAM KHO Tài liu ting Vit 1. A.M. Grodzinxki, Đ.M. Grodzinxki (tài liu dch 1981), Sách tra cu tĩm tt v sinh lý thc vât, Nxb Khoa hc và K thut, Hà Ni. 2. B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn (2002), Quy trình k thut trng, chăm sĩc và thu hoch cà phê vi 10 TCN 4782001 do Vin Khoa hc k thut Nơng Lân nghip Tây Nguyên biên son; Ban hành theo quyt đnh s 06/2002/QDBNN, ngày 09.01.2002. 3. B Nơng nghip và Phát trin nơng thơn (2007), Quyt đnh v vic tm thi s dng tiêu chun quc gia TCVN 4193: 2005 trong kim tra cht lưng cà phê nhân nhp khu, s 86/2007/QĐBNN, ngày 15.10.2007. 4. Nguyn Tri Chiêm (1995), “Chun đốn nhu cu dinh dưng khống ca cây cà phê đ cĩ cơ s bĩn phân hp lý”, Kt qu 10 năm nghiên cu khoa hc, Viên Nghiên cu Cà phê, tr.298316. 5. J. G. De Geus (Tài liu dch 1983), Hưng dn bĩn phân cho cây trng Nhit đi và Á nhit đi, Nxb nơng nghip, Hà Ni. 6. Nguyn Như Hà (2006), Giáo trình bĩn phân cho cây trng – Trưng Đi hc Nơng nghip I. Nxb Nơng nghip, Hà Ni. 7. Bùi Huy Hin, Nguyn Trng Thi, Trình Cơng Tư, Nguyn Th Thúy (2007), “Hiu Qu ca phân bĩn trung và vi lưng đi vi cà phê vi Đak Lak”, Kt qu nghiên cu khoa hc (quyn 2), Trung Tâm nghiên cu đt, phân bĩn và mơi trưng Tây Nguyên, Buơn Ma Thut, tr 6470. 8. Hip hi Cà phê, Ca cao Vit Nam (2007), Cà phê Vit Nam trên đưng hi nhp và phát trin, Nxb Lao đng xã hi. 9. Trương Hng( 2008), “ Sinh lý dinh dưng cà phê”, tp chí khoa hc & k thut 12 , Liên hip các hi khoa hc và k thut tnh Đăk Lăk. 10. Trn Đăng K, Nguyn Như Khanh (2001), Sinh lý hc thc vt , Nxb Giáo Dc
68. 60 11. Tơn N Tun Nam, Trương Hng (1999), Cây cà phê Vit Nam, Nxb Nơng nghip, Hà Ni, tr. 235282. 12. Tơn N Tun Nam, Nguyn Tri Hiu, Trnh Xuân Hng (1995), “nh hưng ca bore và km đn năng sut cà phê vi Đăk Lăk”, Nơng nghip, cơng nghip thc phm”, tr.248249 . 13. Nguyn Đc Ng (1985), “Khí hu Tây Nguyên”, Tây Nguyên: Các điu kin t nhiên và tài nguyên thiên nhiên , Nxb Khoa hc và K thut. 14. Nguyn Sĩ Ngh, Trn An Phong, Bùi Quang Ton, Nguyn Võ Linh, Lê Duy Thưc (1996), Cây cà phê Vit Nam, Nxb nơng nghip, Hà Ni. 15. Đồn Triu Nhn (1999), “Cơ s khoa hc th nhưng ca vic trng và thâm canh cây cà phê vi (Coffeea canephora Pierre) trên đt Tây Nguyên”, Kt qu nghiên cu khoa hc (quyn 3), Vin th nhưng nơng hĩa, Nxb Nơng nghip, Hà Ni, tr.485494. 16. Đồn Triu Nhn, Phan Quc Sng, Hồng Thanh Tim (1999), Cây cà phê Vit Nam, Nxb Nơng nghip, Hà Ni. 17. Đồn Triu Nhn (1984), Chun đốn nhu cu dinh dưng khống trong lá cà phê , Báo cáo khoa hc. 18. Phm Đng Qung (2006), Kt qu điu tra ging – 13 ging cây trng ch lc, giai đon 20032004, Nxb Nơng nghip, Hà Ni. 19 . Nguyn Văn Sanh (2009), “ Nghiên cu xây dng thang dinh dưng trên lá và bưc đu th nghim bĩn phân theo chun đốn dinh dưng cho cà phê vi kinh doanh ti Đăk Lăk”, Lun án tin sĩ nơng nghip. 20. Phan Quc Sng (1987), K thut trng, chăm sĩc, ch bin cà phê, y ban Khoa hc K thut tnh Đak Lak. 21. Phan Văn Tân, Huỳnh Văn Quc (2008), “nh hưng ca cht điu tit sinh trưng (α NAA và GA 3) ti năng sut và c ht cà phê vi ti Đăk Lăk ”, Tp chí khoa hc Trưng ĐHTN , (s 3/2008), tr 4357. 22. Hồng Minh Tn, Nguyn Quang Thch, Trn Văn Phm (2000), Sinh lý thc vt , Nxb Nơng nghip, Hà Ni.
69. 61 23. Vũ Cao Thái (1989), Phân hng tng quát đt cĩ kh năng trng cà phê , Liên hip các Xí nghip cà phê Vit Nam. 24. Nguyn Xuân Trưng (2005), Phân bĩn vi lưng và siêu vi lưng , Nxb Nơng nghip, TP H Chí Minh. 25. Nguyn Xuân Trưng (2000), S tay s dng phân bĩn , Nxb Nơng nghiêp, Hà Ni 26. Nguyn Cơng Vinh, Lê Xuân Ánh (2007), Vai trị ca bore và km đi vi cà phê Catimor trên đt nâu đ đá bazan, Kt qu nghiên cu khoa hc (quyn 2), Trung Tâm nghiên cu đt, phân bĩn và mơi trưng Tây Nguyên, Buơn Ma Thut, tr 8293. 27. Vin Th nhưng Nơng hĩa (1998), S tay phân tích Đt, nưc, phân bĩn và cây trng, Nxb Nơng nghip, Hà Ni. 28. TCVN 4575 – 88 , Phương pháp xác đnh hàm lưng km trong nưc thi , cĩ hiu lc t 01.07.1989. 29. www. 30. www.dalat.gov vn/veb/books/caphe/phan2.htm. 31. www.dalat.gov vn/veb/books/caphe/phan3.htm 33 . Tài liu ting Anh 34. Cannell M.G.R, (1978), “Physiology of coffee crop”, Bontany, biochemistry and production of bean and beverage, Room Helm.P.108 129. 36. CARVALHO, Vicente Luiz de; CUNHA, Rodrigo Luz da; GUIMARAES, Paulo Tácito Gontijo and CARVALHO, (2008), Jõao Paulo Felicori. Zinc influence on coffee diseases. Ciênc. agrotec. [online], vol.32, n.3, pp. 804808. ISSN 14137054.
70. 62 35. J. Braz. (1999), “ Spectrophotometric Determination of Zinc Using 7(4 Nitrophenylazo) – 8 – Hydroxyquinoline 5 Sulfonic Acid ” , Journal of the Brazilian Chemical Society, Chem. Soc. Vol.10 no.1 São Paulo. 37. FAO, (1978), Apoket guide for extension officers – Fertilisers and their ues, Third extition, Printed in Italy.
71. I PH LC Ph lc 1: Mơ t thng kê mt s ch tiêu đã nghiên cu trong thí nghim Variable 4: Daicanh Grand Mean = 44.889 Grand Sum = 808.000 Total Count = 18 T A B L E O F M E A N S 1 2 4 Total 1 * 45.383 272.300 2 * 44.767 268.600 3 * 44.517 267.100 * 1 44.267 132.800 * 2 45.900 137.700 * 3 46.467 139.400 * 4 48.900 146.700 * 5 42.567 127.700 * 6 41.233 123.700 A N A L Y S I S O F V A R I A N C E T A B L E K Degrees of Sum of Mean F Value Source Freedom Squares Square Value Prob 1 Replication 2 2.388 1.194 0.3223 2 Factor A 5 116.231 23.246 6.2762 0.0069 3 Error 10 37.039 3.704 Total 17 155.658 Coefficient of Variation: 4.29% s_ for means group 1: 0.7857 Number of Observations: 6 y s_ for means group 2: 1.1111 Number of Observations: 3 Data File : _BANGSOLIEUTN_ Title : Case Range : 26 31 Variable 4 : Daicanh Function : _RANGE_ Error Mean Square = 3.704 Error Degrees of Freedom = 10 No. of observations to calculate a mean = 3 Least Significant Difference Test LSD value = 4.980 at alpha = 0.010 Original Order Ranked Order Mean 1 = 44.27 ABC Mean 4 = 48.90 A Mean 2 = 45.90 ABC Mean 3 = 46.47 AB Mean 3 = 46.47 AB Mean 2 = 45.90 ABC Mean 4 = 48.90 A Mean 1 = 44.27 ABC Mean 5 = 42.57 BC Mean 5 = 42.57 BC Mean 6 = 41.23 C Mean 6 = 41.23 C_
72. II Variable 5: Soluong Grand Mean = 161.222 Grand Sum = 2902.000 Total Count = 18 T A B L E O F M E A N S 1 2 5 Total 1 * 159.667 958.000 2 * 160.500 963.000 3 * 163.500 981.000 * 1 158.000 474.000 * 2 168.000 504.000 * 3 172.000 516.000 * 4 171.000 513.000 * 5 157.333 472.000 * 6 141.000 423.000 A N A L Y S I S O F V A R I A N C E T A B L E K Degrees of Sum of Mean F Value Source Freedom Squares Square Value Prob 1 Replication 2 48.778 24.389 0.7672 2 Factor A 5 2076.444 415.289 13.0640 0.0004 3 Error 10 317.889 31.789 Total 17 2443.111 Coefficient of Variation: 3.50% s_ for means group 1: 2.3018 Number of Observations: 6 y s_ for means group 2: 3.2552 Number of Observations: 3 y Data File : _BANGSOLIEUTN_ Title : Data File : _BANGSOLIEUTN_ Title : Case Range : 26 31 Variable 5 : Soluong Function : _RANGE_ Error Mean Square = 31.79 Error Degrees of Freedom = 10 No. of observations to calculate a mean = 3 Least Significant Difference Test LSD value = 14.59 at alpha = 0.010 Original Order Ranked Order Mean 1 = 158.0 AB Mean 3 = 172.0 A Mean 2 = 168.0 AB Mean 4 = 171.0 AB Mean 3 = 172.0 A Mean 2 = 168.0 AB Mean 4 = 171.0 AB Mean 1 = 158.0 AB Mean 5 = 157.3 B Mean 5 = 157.3 B Mean 6 = 141.0 C Mean 6 = 141.0 C
73. III Variable 6: Zndat Grand Mean = 21.556 Grand Sum = 388.000 Total Count = 18 T A B L E O F M E A N S 1 2 6 Total 1 * 22.000 132.000 2 * 21.000 126.000 3 * 21.667 130.000 * 1 15.000 45.000 * 2 17.333 52.000 * 3 19.000 57.000 * 4 18.000 54.000 * 5 50.000 150.000 * 6 10.000 30.000 A N A L Y S I S O F V A R I A N C E T A B L E K Degrees of Sum of Mean F Value Source Freedom Squares Square Value Prob 1 Replication 2 3.111 1.556 0.7216 2 Factor A 5 3067.778 613.556 284.6392 0.0000 3 Error 10 21.556 2.156 Total 17 3092.444 Coefficient of Variation: 6.81% s_ for means group 1: 0.5994 Number of Observations: 6 y s_ for means group 2: 0.8477 Number of Observations: 3 y Data File : _BANGSOLIEUTN_ Title : Case Range : 26 31 Variable 6 : Zndat Function : _RANGE_ Error Mean Square = 2.150 Error Degrees of Freedom = 10 No. of observations to calculate a mean = 3 Least Significant Difference Test LSD value = 3.794 at alpha = 0.010 Original Order Ranked Order Mean 1 = 15.00 C Mean 5 = 50.00 A Mean 2 = 17.33 BC Mean 3 = 19.00 B Mean 3 = 19.00 B Mean 4 = 18.00 BC Mean 4 = 18.00 BC Mean 2 = 17.33 BC Mean 5 = 50.00 A Mean 1 = 15.00 C Mean 6 = 10.00 D Mean 6 = 10.00 D
74. IV Variable 7: Znla Grand Mean = 40.167 Grand Sum = 723.000 Total Count = 18 T A B L E O F M E A N S 1 2 7 Total 1 * 38.833 233.000 2 * 42.167 253.000 3 * 39.500 237.000 * 1 45.000 135.000 * 2 47.000 141.000 * 3 44.000 132.000 * 4 47.000 141.000 * 5 35.000 105.000 * 6 23.000 69.000 A N A L Y S I S O F V A R I A N C E T A B L E K Degrees of Sum of Mean F Value Source Freedom Squares Square Value Prob 1 Replication 2 37.333 18.667 1.1475 0.3559 2 Factor A 5 1358.500 271.700 16.7029 0.0001 3 Error 10 162.667 16.267 Total 17 1558.500 Coefficient of Variation: 10.04% s_ for means group 1: 1.6465 Number of Observations: 6 y s_ for means group 2: 2.3286 Number of Observations: 3 y Case Range : 26 31 Variable 7 : Znla Function : _RANGE_ Error Mean Square = 16.27 Error Degrees of Freedom = 10 No. of observations to calculate a mean = 3 Least Significant Difference Test LSD value = 10.44 at alpha = 0.010 Original Order Ranked Order Mean 1 = 45.00 AB Mean 4 = 47.00 A Mean 2 = 47.00 A Mean 2 = 47.00 A Mean 3 = 44.00 AB Mean 1 = 45.00 AB Mean 4 = 47.00 A Mean 3 = 44.00 AB Mean 5 = 35.00 B Mean 5 = 35.00 B Mean 6 = 23.00 C Mean 6 = 23.00 C _