Luận án Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên Trung học Cơ sở

Nội dung text: Luận án Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên Trung học Cơ sở

1. 0 B GIÁO D C VÀ ÀO T O I H C THÁI NGUYÊN NGUY N THÀNH K NH PHÁT TRI N K N NG D Y H C H P TÁC CHO GIÁO VIÊN TRUNG H C C Ơ S Chuyên ngành: Lý lu n và L ch s giáo d c Mã s : 62.14.01.01 TÓM T T LU N ÁN TI N S GIÁO D C H C THÁI NGUYÊN - 2010
2. 1 M U 1. LÝ DO CH N TÀI áp ng yêu c u i m i PPDH c p THCS, GV và HS u ph i c i thi n cách dy, cách h c nh m nâng cao ch t l ng DH. DHHT là m t trong nh ng ph ơ ng h ng chi n l c trong i m i PPDH hi n nay n c ta. Mu n th c hi n DHHT thành công, GV cn có nh ng KN DH nh t nh, HS c n có nh ng KN HT nh t nh, và nh ng KN y c a th y và trò u ph i thích h p v i các nguyên t c và yêu c u DHHT. Gn ây các nhà tr ng ã xu t hi n nhiu kinh nghi m s ph m v i m i PPDH. Nh ng v n KNDH còn ít c quan tâm, nh t là KNDH nh m tích c c hóa HT nói chung, và trong các môn h c nói riêng, nh thi t k bài d y, ki m tra - ánh giá, sáng t o PPDH phù h p ti n hành DH theo nh ng chi n lc HTHT, HT tìm tòi, h c nhóm nh , HT theo d án, HT gi i quy t v n Riêng v KN DHHT tr ng THCS c xem là vn còn b tr ng trong nh ng n m v a qua. Vì nh ng lý do nêu trên, chúng tôi ch n tài: "Phát tri n k n ng DHHT cho GVTHCS" th c hi n lu n án ti n s . 2. M C ÍCH NGHIÊN C U Xây d ng bi n pháp phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS trong ho t ng b i dng GV c p t nh. 3. KHÁCH TH VÀ I T NG NGHIÊN C U 3.1. Khách th nghiên c u: Ho t ng b i d ng nghi p v s ph m cho GV THCS c p tnh và t i tr ng THCS. 3.2. i t ưng nghiên c u: Quá trình phát tri n và t ch c b i d ng KNDH cho GV THCS hng vào i m i PPDH c p h c này. 4. GI THUY T KHOA H C Dy h c h p tác các tr ng THCS s góp ph n nâng cao ch t l ng và hi u qu d y hc n u chúng có c m t h th ng các bi n pháp phát tri n k n ng DHHT cho i ng GV d a trên c ơ s lý lu n d y h c xác áng và nh ng c im ho t ng b i d ng GV t s GD- T, phòng GD-T n các tr ng THCS. 5. NHI M V NGHIÊN C U 5.1. Xác nh c ơ s lý lu n và th c ti n c a vi c phát tri n các KNDHHT c a GVTHCS 5.2. Xác nh h th ng KN DHHT c a GV THCS d a trên nh ng nguyên t c và yêu c u DHHT 5.3. xu t các bi n pháp phát tri n KN DHHT cho GV THCS trong quá trình b i dng GV
3. 2 5.4. T ch c th c nghi m b i d ng KN DHHT cho GV THCS t i m t s tr ng t nh Tây Ninh 6. GI I H N, PH M VI NGHIÊN C U 6.1. H th ng KN DHHT c gi i h n nh ng KN chung cho các môn h c, không dành riêng cho t ng môn h c 6.2. Bi n pháp phát tri n KN DHHT c gi i h n trong ph m vi ho t ng b i d ng chuyên môn cho GV 6.3. Th c nghi m c gi i h n m t s tr ng THCS c a t nh Tây Ninh, ph m vi kh o sát th c tr ng giáo d c c gi i h n m t s t nh mi n ông Nam b 7. PH Ơ NG PHÁP NGHIÊN C U 7.1. Nhóm PP nghiên cu lý lu n 7.2. Nhóm các PP nghiên c u th c ti n 7.3. Các PP nghiên c u khác 8. NH NG LU N IM C N B O V 8.1. i m i PPDH nhà tr ng ch có th t t i hi u qu và ch t l ng cao c n có s k t h p m t cách h p lý, khoa h c gi a ho t ng dy ca giáo viên và ho t ng h c ca HS. DHHT và HTHT c th hi n nh th nào trong quá trình DH tr ng THCS là mt trong nh ng nh h ng nghiên c u c a chúng tôi góp ph n vào i m i PPDH nhà tr ng ph thông Vi t Nam. DHHT không ch c n tuân theo các quan im và lý thuy t gi ng d y, mà c n ph i tôn tr ng và phù h p v i các lý thuy t HT. M t trong nh ng lý thuy t HT hi n i, có hi u qu cao là HTHT. 8.2. HTHT có nh ng yêu c u và nguyên t c s ph m rõ ràng nh ó mà t o nên ho c phát huy c nh ng giá tr quan tr ng trong HT nh tính trách nhi m, quan h thân thi n, tính xã h i, tính c ng tác, hi u qu HT cao, môi tr ng và c ơ h i HT a d ng v.v và nh ng c im ó v a thích h p v i HS và giáo viên THCS Vi t Nam v a là nhu c u c a nhà tr ng trong quá trình i m i PP d y h c. 8.3. M t trong nh ng y u t c t lõi i m i PPDH là i m i KNDH. DH theo chi n lc hay PP nào thì GV ph i có nh ng KNDH phù h p v i chi n l c hay PP ó và HS ph i thích ng v i ki u HT nh v y d i s ch o c a GV. 8.4. DH hp tác òi h i giáo viên ph i có nh ng KNDH c thù t khâu thi t k gi ng dy, lên l p cho n qu n lý HT và ánh giá k t qu HT. 8.5. Có th phát tri n các KN DHHT cho GV tr ng THCS thông qua ho t ng b i dng giáo viên c p t nh, c t ch c và ch o t S GD-T, Phòng giáo d c cho n
4. 3 nh ng sinh ho t chuyên môn c a tr ng, d i s h tr k thu t và lý lu n c a chuyên gia, ca cán b ch o, c a giáo viên c t cán. 9. ÓNG GÓP M I C A LU N ÁN 9.1. V m t lý lu n - Xác nh m t cách có h th ng quan im lý lu n v KN DHHT, có ý ngh a s ph m trong i m i PP DH bc h c THCS. - Vn d ng và phát tri n lý lu n v n ng l c và KNDH, lý thuy t HTHT xây d ng h th ng KN DHHT phù h p v i giáo viên THCS. H th ng này có th ưc xem nh ư khung k thu t chung tham kh o khi phát tri n nh ng nghiên c u ti p t c và sâu s c h ơn v l nh vc KNDH. 9.2. V m t th c ti n - Qua kh o sát th c tr ng i m i PPDH và th c tr ng KNDH m t s tr ng THCS thu c các t nh mi n ông Nam B , phát hi n m t s u im và b t c p v nh n th c, nhu cu i m i cách d y, cách h c. + Các c ơ quan và cán b qu n lý c ng nh giáo viên u mong mu n th c hi n thành công vi c i m i PPDH theo nh h ng c a Ngành. ó là nhu c u c a c chính HS và cng ng. + Hin nay, KNDH ca GV ch y u v n là nh ng KN ca PP và l i gi ng d y th ng, iu ó th hi n qua nh n th c và kinh nghi m DH ca h , ây là m t trong nh ng nhân t khi n GV g p nhi u khó kh n khi ti p c n lý lu n và áp d ng các lý thuy t DH hi n i. + M t s giáo viên có KN DHHT nh ng gi i h n gi lên l p và m t s bài h c, còn t n m n và mang tính ch t t phát. - Phát tri n c n i dung b i d ng giáo viên THCS v KN DHHT, d a trên nh n th c lý lu n v HTHT và h th ng KN DHHT phù h p v i giáo viên và ho t ng DH trng THCS. - Xây d ng bi n pháp phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS v tKN DHHT bao gm 7 bi n pháp. Nh ng bi n pháp này c th c nghi m qua quá trình thi t k bài h c, ti n hành DH và t ch c cho HS HT c a giáo viên, t ơ ng ng v i các nhóm KNDH mà giáo viên c b i d ng. Các bi n pháp c ng c th m nh qua ý ki n chuyên gia, cán b qu n lý giáo d c và giáo viên tr ng THCS. 10. C U TRÚC LU N ÁN Ngoài ph n m u, kt lu n và khuy n ngh , lun án có 3 ch ơ ng:
5. 4 Ch ơ ng 1: Cơ s lý lu n và th c ti n c a vic phát tri n KNDHHT cho giáo viên THCS c p t nh Ch ơ ng 2: Các bi n pháp phát tri n KNDHHT cho GVTHCS Ch ơ ng 3: ánh giá các bi n pháp phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS Ch ươ ng 1 CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A VI C PHÁT TRI N K N NG DHHT CHO GIÁO GV THCS 1.1. C Ơ S LÝ LU N V PHÁT TRI N K N NG D Y H C H P TÁC 1.1.1. T ng quan v n nghiên c u có liên quan n tài 1.1.1.1. Nghiên c u n c ngoài T th k XVIII, Joseph Lancaster và Andrew Bell ã th c nghi m và tri n khai r ng rãi vi c HTHT nhóm Anh qu c và vào kho ng cu i th k XIX M ã cao HTHT, in hình có Fancis Parker, ã a ra các quan ni m nh m bi n h cho lý thuy t DHHT. Cùng Parker, John Dewey cho r ng con ng i có b n ch t s ng h p tác, tr c n c d y bi t c m thông, tôn trng quy n c a ng i khác. Các công trình nghiên c u in hình c a các nhà KH nh Devries.D. và Edwards.K ã c p vi c kt h p h c h p tác nhóm, tranh ua gi a các nhóm và các trò ch ơi HT v n d ng vào th c ti n ho t ng trong l p h c; E. Cohen ã xây d ng m t PP HTHT d a trên nh ng lý thuy t, nh ng phát bi u mong i. W. Glasser ã nghiên c u thúc y vi c s d ng các m i quan h h p tác gi a HS v i nhau. Albert Bandura a ra lý thuy t HT mang tính xã h i: “S làm vi c ng i”. Nhi u th c nghi m ã ch ng t các mô hình HHT xây d ng trên thuy t HT mang tính xã h i ã em l i kt qu v t h n cách h c truy n th ng. Jean Piaget v i h c thuy t “s gi i quy t mâu thu n”. Các tác gi Palincsar và Brown xây d ng và phát tri n PP d y l n nhau. Roger, T. Johnson & David, W. Johnson là nh ng ng i i u trong l nh v c DHHT. David W. Johnson và Roger T. Johnson ã kêu g i các tr ng h c t ch c DHHT. T n m 1980 có th k n các công trình ca Brown và Palincsar (1989), Rosenshine, Meister (1994), Slavin n m 1990 và Renkl n m 1995. Các ông cho r ng vi c DHHT t o l p và c i thi n nh ng m i quan h xã h i gi a các thành viên, v i nh ng c thù xã h i và ph m ch t cá nhân, HTHT nhóm c i thi n rõ r t cách t duy c a HS Franz Emanuel ã d a trên s khái quát các mô hình HTHT c a Slavin, Brown và Palincsar, c a Rosenshine và Meister a ra mô hình v DHHT. Raja Roy Singh, ã c p t i nhi u v n t ra cho giáo d c th k XXI, giáo d c con ng i là hình thành cho h n ng l c sáng t o, có KN hp tác. Vgôtski ã a ra khái ni m xây d ng lý thuy t v vùng phát tri n g n, theo ó DH ch có hi u qu v vùng phát tri n khi tác ng c a nó n m vùng phát tri n g n c a HS. Macarenco, A.X.
6. 5 ã kh ng nh trong t ơ ng lai, khoa s ph m s c bi t chú ý n lý thuy t DH thông qua tp th . Nh ng nghiên c u v DHHT c a Macarenco, A.X. ã góp ph n vào vi c phát tri n lý lu n DH hi n i. Kôtôp ã xây d ng m t qui trình k thu t t ơ ng i hoàn ch nh v HTHT nhóm vi m t h th ng các thao tác c n thi t mà GV, HS ph i th c hi n trong ti t hc. DH nêu v n theo hình th c h p tác nhóm Ba Lan vào nh ng n m 1950-1960 v i các công trình nghiên c u c a Bozdanxki, Rot, G., Kupixevich, Palatopxki các tác gi u kh ng nh: DH nêu v n theo hình th c h p tác nhóm có hi u qu h ơn hn so v i DH nêu v n l p ho c theo cá nhân. Ôkôn, V. ã ti n hành t ng k t các hình th c và các giai on DH theo nhóm. Tuy nhiên, m t s nghiên c u c ng ã a ra nh ng b ng ch ng v hn ch c a vi c HTHT. Nghiên c u c a Renkl n m 1995 ã c p n iu ki n c a vi c HHT theo nhóm, c ng nh m t s h n ch c a hình th c HT này. ây cng là v n áng c quan tâm, nghiên c u, v n d ng mô hình HTHT trong iu ki n i m i DH nc ta và giúp chúng tôi có c ơ s nghiên c u th c hi n lu n án. 1.1.1.2. Nghiên c u trong n c Cho n nay có các tác gi tiêu bi u nh : Thái Duy Tuyên, Nguy n H u Châu, ng Thành H ng, Tr n Bá Hoành và m t s tác gi khác có c p n DHHT. Ngoài ra còn có các bài báo có nói n DHHT ca Nguy n Th H ng Nam, Nguy n V n Hin, Tr n Ng c Lan - V Th Minh H ng, Tr n Th Bích Hà. Các tác gi u cho r ng DHHT là mô hình DH có hi u qu cao. 1.1.2. C ơ s khoa h c c a d y h c h p tác 1.1.2.1. C ơ s tri t h c Hc là quá trình n y sinh và gi i quy t các mâu thu n bên trong và bên ngoài, t ó to ra n i l c và ngo i l c thúc y s phát tri n c a b n thân ng i h c. Tri t h c duy v t bi n ch ng ã kh ng nh: “M i s v t, hi n t ng trong th gi i khách quan u v n ng và phát tri n không ng ng”. 1.1.2.2. C ơ s tâm lý h c Các mâu thu n nh n th c làm cho các quan im b phân tán và do ó ch th ph i ý th c v cách hành ng c a b n thân. S t ơ ng tác xã h i bu c ch th ph i l ng nghe phân tích ch n l c, suy lu n k t h p ý t ng, quan im và hành ng c a mình v i các thành viên khác. Các mâu thu n c gi i quy t b ng s h p tác v i các cá nhân khác trong tp th s làm cho ch th xác l p nh n th c c a mình. HS THCS khao khát c quan h và giao ti p v i m i ng i xung quanh, c bi t là vi b n, vui thích c ho t ng cùng nhau, c s ng t p th và có b n bè thân thi t, tin cy.N m c c im tâm lý l a tu i HS THCS ng th i n m v ng b n ch t và v n
7. 6 dng có hi u qu các nguyên t c, c im c a DHHT s phát huy c tính tích c c h c tp c a HS, là m c tiêu c n t c a i m i PPDH hi n nay. 1.1.2.3. C ơ s xã h i h c Hp tác là m t y u t không th thi u c trong cu c s ng. V m t xã h i, s h p tác di n ra trong su t cu c i c a m i con ng i, trong gia ình, cng ng.Tri t lý d y h c ca ph ơ ng pháp DHHT xu t phát t nh ng quan ni m m i v b n ch t h c t p nói chung và vi c t ch c h c t p tr ng h c hi n nay. M i ph ơ ng pháp d y h c hay m t nhóm ph ơ ng pháp d y h c g n nhau u xu t phát t m t tri t lý d y h c nh t nh. Ph ơ ng pháp DHHT có ngu n g c t ph ơ ng pháp giáo d c xã h i. 1.1.2.4. C ơ s lý lu n d y h c Trong quá trình tìm ki m con ng i m i PPDH cho nhà tr ng Vi t Nam, t tng d y h c h ng v ng i c, t huy dân trong y c là m t trong nh ng t tng quan tr ng nh t trong vi c i m i PPDH. ng i c th tham gia o lu n mt ch dân thì ng i y ng i c i n k t trong m t t p th vng ch c nh m th c hi n c tiêu y c. Tr c h t th y i xem nhau nh n, ng nghi p trong t ng y c. 1.1.3. Các khái ni m công c 1.1.3.1. Khái ni m h p tác Trong lu n án này c hi u là s t nguy n c a các cá nhân cùng nhau làm vi c m t cách bình ng trong m t t p th (nhóm). Các thành viên trong nhóm ti n hành ho t ng nh m m c ích và l i ích chung, ng th i t c m c ích và l i ích riêng c a m i thành viên trên c ơ s n l c chung. Hot ng c a t ng cá nhân trong quá trình tham gia công vi c ph i tuân theo nh ng nguyên t c nh t nh và có s phân công trách nhi m c th cho các thành viên trong nhóm. 1.1.3.2. Khái ni m h c t p h p tác HT h p tác (Cooperative Learning): ch ph ơ ng th c hay chi n l c HT d a trên s hp tác c a nhóm ng i h c c s h ng d n, giám sát, giúp c a GV. HTHT có m c tiêu chung, n l c HT chung c a nhóm, thành t u và trách nhi m HT cá nhân hài hòa v i nhau, có s chia s ngu n l c, k t qu và l i ích HT, có tính xã h i và thân thi n trong HT. 1.1.3.3. Khái ni m d y h c h p tác DHHT c di n t m t cách y , chính xác là DH theo h ng HT h p tác. kiu DH này, GV t ch c cho HS cùng HT v i nhau theo các mô hình t ch c DH phù h p v i mc ích, n i dung HT d a trên nguyên t c, c im c a HTHT. DHHT v a t o ra môi tr ng thu n l i cho HS ti n hành HT ti p thu ki n th c, phát huy ti m n ng trí tu c a ng i hc, ng th i h ng d n h bi t cách rèn luy n, phát tri n KN hp tác trong ho t ng HT.
8. 7 1.1.3.4. Khái ni m phát tri n Chúng tôi ti p c n khái ni m phát tri n theo h ng c i thi n tình tr ng ch t l ng c sang tình tr ng ch t l ng m i cho nh ng i t ng c n c phát tri n, giúp h nâng cao v nh n th c và k n ng ho t ng trên c ơ s , nh ng ki n th c, k n ng ã có, thông qua h c tp, rèn luy n b sung, hoàn thi n, phát tri n n ng l c và k n ng ho t ng theo yêu c u, mc tiêu c n t. 1.1.3.5. Khái ni m b i d ng Chúng tôi cho r ng: Bi d ưng chính là quá trình b sung ki n th c, chuyên môn, nghi p v và các k n ng t ươ ng ng nh m phát tri n n ng l c và ph m ch t cho i t ưng bi d ưng. Ch th b i d ưng là nh ng ng ưi ã ưc ào t o và có m t trình chuyên môn nh t nh. 1.1.3.6. Khái ni m k n ng Chúng tôi ti p c n k n ng nghiêng v n ng l c c a con ng ưi th c hi n các công vi c có k t qu trong ó bao hàm c quan ni m k n ng là k thu t hành ng. iu này ã ch ra cho ta th y khi s v n d ng tri th c vào th c ti n m t cách thu n th c thì m i t ưc k t qu công vi c có ch t l ưng t t. 1.1.4. B n ch t, c u trúc, tác d ng ca DHHT 1.1.4.1. B n ch t c a DHHT Bn ch t c a DHHT có nh ng im khác bi t v i d y h c truy n th ng, nó th hi n rõ nh t ho t ng c a ng i d y, ho t ng c a ng i h c và s t ơ ng tác c a ba thành t , ó là ng i d y, ng i h c và môi tr ng. Các ho t ng nhóm h p tác ph i c thi t k sao cho cá nhân th hi n c trách nhi m c a mình i v i công vi c c giao. Kh i lng công vi c ph i t ơ ng ng v i s l ng thành viên trong nhóm. 1.1.4.2. C u trúc d y h c h p tác nhóm Cu trúc nn t ng theo ph ơ ng th c DHHT N g m 5 y u t c ơ b n: Tính ph thu c tích c c; s t ơ ng tác tr c di n; trách nhi m và công vi c cá nhân; s d ng nh ng KN h p tác trong nhóm; x lý t ơ ng tác nhóm. 1.1.4.3. Tác d ng c a DHHT i v i b c h c THCS - c im ho t ng b c h c THCS. - Tác d ng: Trong môi tr ng HTHT ng i h c phát huy n ng l c, kh n ng t ch , c l p, sáng t o, ch ng l i thói chây l i, d a d m, t o nên ý chí “dám ngh , dám làm, dám ch u trách nhi m”. DHHT bao g m s tham gia c a m i HS, c a t p th ng i h c vào vi c chi m l nh n i dung h c v n, s khuy n khích ng viên, t ch c t o d ng môi tr ng cho ng i h c c a GV là c n thi t và ph i c ph bi n r ng rãi trong quá trình d y h c các tr ng ph thông.
9. 8 1.1.5. Phát tri n k n ng DHHT Chúng tôi quan ni m v k n ng DHHT là s th c hi n có k t qu các thao tác c a hành ng gi ng d y t m c tiêu d y h c b ng cách l a ch n, v n d ng nh ng tri th c, nh ng cách th c ho t ng c a ng i d y d a trên lý thuy t HTHT và c im, yêu c u ca DHHT theo m t qui trình h p lý và iu ki n, hoàn c nh, ph ơ ng ti n nh t nh. M i khâu c a quá trình DHHT có nh ng nhóm k n ng t ơ ng ng phù h p v i mô hình d y h c c ti n hành. Phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS ph i d a trên c ơ s k n ng d y h c chung ca b c h c, thông qua quá trình tác nghi p, GV c h c t p, b i d ng, rèn luy n k n ng DHHT hoàn thi n k n ng ã có nh ng ch a hoàn ch nh, ho c b sung nâng cao nh n th c lý lu n và phát tri n k n ng d y h c theo mô hình HTHT. Các hình th c PT KNDHHT g m: phát tri n KN DHHT cho GV b ng ho t ng b i d ng; Phát tri n k nng DHHT thông qua quá trình t h c, t rèn luy n; Ti n hành sinh ho t chuyên môn c ơ s tr ng h c. 1.2. C Ơ S TH C TI N C A VI C PHÁT TRI N K N NG D Y H C CHO GIÁO VIÊN TRUNG H C C Ơ S 1.2.1. Th c tr ng s d ng các PPDH, i m i PPDH, s nhn th c v DHHT, HTHT ca GV và bi d ưng phát tri n KN DHHT cho GV THCS qua kh o sát 1.2.2.1. T ch c kh o sát Kho sát 3 t nh Tây Ninh, Bình D ơ ng, Bình Ph c. i t ng kh o sát là CBQL và GV tr ng THCS. Thi gian: n m h c 2007-2008. Ni dung kh o sát: Vi c s d ng các PPDH c a GV; v i m i PPDH; v DHHT và HTHT tr ng THCS; v b i d ng KN DHHT cho GV THCS. PP kh o sát: iu tra b ng b ng h i; trao i ý ki n. 1.2.2.2. K t qu kh o sát a. Th c tr ng s d ng các PP d y h c: GV THCS v n ch y u s d ng các PPDH truy n th ng nh thuy t trình, tr c quan, v n áp. Các PPDH c coi là m i nh DH theo PP d án, s d ng tình hu ng, trò ch ơi óng vai, th o lu n nhóm thì ít c GV s d ng. Các PPDH mà GV cho r ng hay s d ng thì s GV s d ng thành th o các PP này v n còn ít, ch riêng PP thuy t trình có trên 50% s GV cho r ng s d ng thành th o. c bi t các PPDH m i qua kh o sát cho th y h u nh GV ch a h có k n ng. Th c t này cho th y vi c i m i PPDH hi n nay v n còn nhi u khó kh n. b. Kh o sát v kt qu i m i PPDH - Nh n th c v i m i PPDH: a s GV và CBQL hi u úng v i m i PPDH (73,1%), nh ng v n còn m t s hi u bi t ch a chính xác v i m i PPDH;
10. 9 - Th c hi n i m i PPDH: Có 72% GV và CBQL ã th c hi n i m i PPDH m t s KNDH nh thi t k bài h c, ti n hành gi ng d y, PP s d ng DDH. M c dù v y v n có nh ng vi c quan tr ng c n ph i th c hi n trong i m i PPDH thì GV v n ch a làm c. + K t qu c a vi c i m i PPDH: Có 71% s ng i tham gia kh o sát hi u úng v kt qu c a vi c i m i PPDH, ch y u là nh ng tác ng tích c c. V n còn nhi u GV và CBQL ch a nh n th c úng v nh ng khó kh n do yêu c u i m i PPDH t ra. a s GV và CBQL ng ý v i k t qu tích c c c a DHHT em l i. c. K t qu kh o sát v nh n th c HTHT, DHHT c a GV THCS và th c tr ng b i dng, phát tri n k n ng DHHT GV THCS * S nh n th c c a GV và CBQL v HTHT và DHHT tr ưng THCS + Nh n th c v HTHT c a nh ng ng i tham gia kh o sát t 72% nh ng v n còn có mt s c im c a DHHT a s GV ch a hi u m t cách y . + V DHHT thì GV và CBQL còn ch a hi u rõ l m. + V th c hi n DHHT: h u h t GV và CBQL u cho r ng h ch a t ng th c hi n DHHT, ch ng t h ch a th c s hi u úng DHHT c n ph i th c hi n nh ng công vi c gì * Kt qu kh o sát bi d ưng, phát tri n k n ng DHHT Qua kh o sát b ng phi u iu tra: Cho th y h u h t CBQL, GV u ch a c b i dng các KN DHHT. M t s l ng nh GV, CBQL cho là ã c b i d ng m t s KN DHHT có th là do c h ng d n c a chuyên gia n c ngoài t ch c t p hu n qua các d án. Qua k t qu trao i, h i CBQL GD c p T nh và huy n và nghiên c u tài li u chúng tôi nh n th y: Ni dung b i d ưng : B i d ng GV THCS d y theo ch ơ ng trình i m i giáo d c ph thông ; + B i d ng các chuyên thu c các ch ơ ng trình b o v môi tr ng, phòng ch ng ma túy, HIV/AIDS Vi c b i d ng ch t p trung m t s tr ng tr ng im có iu ki n áp d ng DH theo chi n l c HTHT nhóm; + B i d ng th ng xuyên theo chu k vi m c ích nâng cao ch t l ng i ng GV và ch t l ng giáo d c, h tr cho vi c b i dng th c hi n ch ơ ng trình i m i giáo d c ph thông + B i d ng GV b ng cách liên kt v i các tr ng C và HSP ào t o GV t chu n v trình chuyên môn nghi p v; + B i d ng GV thông qua các chuyên nh m giúp cho GV c p nh t ki n th c, CMNV, phát tri n KN DH nâng cao s hi u bi t v GD, DH. Hình th c, c im, i t ưng tham gia b i d ưng: B i d ng thông qua các l p t p hu n c t ch c c p t nh ho c c m huy n, th , ch y u c tri n khai trong hè. i tng tham gia b i d ng là cán b qu n lý, giáo viên THCS. Báo cáo viên c tuy n
11. 10 ch n t nh ng GV gi i, nòng c t trong m ng l i chuyên môn c a t nh và gi ng viên tr ng cao ng s ph m c ngành c i t p hu n ti p thu do B GD-T tri u t p. i vi ch ơ ng trình liên k t ào t o, b i d ng t xa, vi c nâng chu n CMNV do gi ng viên các tr ng i h c th c hi n theo h p ng liên k t. Qua tìm hi u th c t và k t qu kh o sát trên có th nh n nh CBQL, GV ch ưa ưc bi d ưng m t cách chính th c v KNDHHT. 1.2.2. K t lu n chung v th c tr ng qua kh o sát - GV THCS v n ch y u s d ng các PPDH truy n th ng, các PPDH m i, tích c c h u nh ít c s d ng. Chính vì th v i các PPDH m i (trong ó có DHHT), GV THCS h u nh ch a có KN. - GV và CBQL ã có s hi u bi t v i m i PPDH nh ng s hi u bit này ch a th c s v ng ch c. GV và CBQL ã th c hi n m t s nh ng công vi c i m i PPDH và hi u úng v k t qu tích c c do i m i PPDH mang l i. Tuy nhiên, nh ng yêu c u do i m i PPDH òi h i thì GV v n ch a nh n th y c, CBQL thì có nh n th c m t cách t ơ ng i tt h ơn GV v yêu c u i m i PPDH. - GV và CBQL có s hi u bi t nh t nh v DHHT và HTHT nh ng ch a y . a s GV c ng ch a th c hi n DHHT m t cách chính th c. Tuy v y, h l i có nh ng nh n nh úng v k t qu do DHHT em l i. CBQL có hi u bi t t t h ơn GV v HTHT, DHHT. - GV và CBQL ã c b i d ng m t s KNDH nh ng v n còn r t nhi u KNDHcn thi t khác thì ch a c b i d ng. c bi t, nh ng KNDHHT thì nhìn chung GV và CBQL ch ưa ưc b i d ưng. 1.3. K T LU N CH Ơ NG 1 1.3.1. DHHT c hi u m t cách y là DH theo h ng HTHT, là ki u DH trong ó GV t ch c cho HS cùng HT v i nhau theo các mô hình t ch c DH phù h p v i m c ích, n i dung HT d a trên nguyên t c, c im c a HTHT. Ki u DH ó v a t o ra môi tr ng thu n l i cho HS ti n hành HT ti p thu ki n th c, v a h ng d n GV bi t cách rèn luy n, phát tri n KNhp tác trong ho t ng HT. DHHT khuy n khích s tham gia tích c c ca ng i h c thông qua nhóm h p tác, m c tiêu, n i dung HT c c u trúc sao cho m i thành viên quan tâm n k t qu chung c a nhóm c ng nh c a m i cá nhân. HS là ch th tích c c trong vi c l nh h i ki n th c, KN thông qua s h p tác v i GV và s h p tác gi a HS vi nhau trong quá trình HT, t ó t c m c tiêu cá nhân, ng th i góp ph n t o ra s thành công c a nhóm. 1.3.2. DHHT thành công GV ph i có m t h th ng KNDH phù h p v i các nguyên tc và c im c a DHHT. KN không ch là k thu t c a hành ng mà còn là m t bi u hi n
12. 11 c th c a n ng l c con ng i. KNDH là kh n ng v n d ng các tri th c v chuyên môn nghi p v c a ng i GV phát tri n trí tu và hình thành th gi i quan, ph m ch t o c cho HS. Phát tri n KN DHHT c d a trên nh ng KNDH chung s n có c a ng i GV phù hp v i nguyên t c DHHT nh m t o ra m t h th ng KN hp lý, hoàn ch nh h ơn áp ng yêu cu DH hng vào ng i h c b ng chi n l c DHHT. C n phát tri n KN DHHT cho GV THCS b ng cách t ch c hu n luy n, nâng cao các KN DHHT thông qua ho t ng b i dng GV. 1.3.3. Kh o sát th c tr ng cho th y trình chuyên môn nghi p v c a GV không ng u. M t b ph n GV THCS nh ng n ơi c kh o sát ã có m t s hi u bi t v HTHT và DHHT tuy nhiên hi u bi t này ch a th c s y và ch a hoàn toàn chính xác. Tuy nhiên a s GV và CBQL u cho r ng DHHT là m t trong nh ng PPDH mi và s mang l i hi u qu giáo d c tích c c. 1.3.4. Kh o sát th c tr ng c ng cho th y GV b c u ã có th c hi n m t s nh ng KN DHHT trong quá trình d y h c, tuy nhiên vi c th c hi n này ch a có h th ng và th c hi n rt ít và c ng ch a t t. i a s GV và CBQL ng tình v i h th ng KN DHHT mà tác gi a ra và h cho r ng nh ng KN này là r t c n thi t. Trên th c t GV và CBQL ch a c b i d ng nh ng KN DHHT m t cách chính th c. Ch a có các bi n pháp riêng nào c th c hi n b i d ng KN DHHT cho GV THCS. Chươ ng 2 BI N PHÁP PHÁT TRI N K N NG DY H C H P TÁC CHO GIÁO VIÊN TRUNG H C C Ơ S 2.1. CÁC NGUYÊN T C XÂY D NG BI N PHÁP PHÁT TRI N KN DHHT CHO GV THCS 2.1.1. Nguyên t c m b o tính m c ích 2.1.2. Nguyên t c m b o tính h th ng 2.1.3. Nguyên t c m b o tính th c ti n 2.1.4. Nguyên t c m b o tính hi u qu toàn di n 2.2. BI N PHÁP PHÁT TRI N KN DHHT CHO GV THCS Lu n án xu t 2 nhóm bi n pháp phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS. Ni dung ca các bi n pháp ã c th hóa cách th c ti n hành th c hi n bi n pháp và các yêu c u c n t v k n ng d y h c theo ki u DHHT, vì v y lu n án s không trình bày l i cách ti n hành các nhóm bi n pháp.
13. 12 Ni dung phát tri n k n ng DHHT phù h p và th ng nh t v i nh ng k n ng d y h c cơ b n c a GV THCS, ng th i phù h p và th ng nh t v i kh n ng HTHT c a HS THCS hi n nay. 2.2.1. Nhóm bi n pháp th nh t: Xây d ng n i dung b i d ng nh n th c và KNDHHT cho GV THCS * Nhóm bi n pháp 1: Xây d ng n i dung b i d ưng k n ng DHHT cho GV THCS (g m 3 bi n pháp) Mc ích ý ngh a Xây d ng n i dung b i d ng h ng d n, gi ng d y các l p t p hu n chuyên i mi PPDH, nh m phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS, áp ng yêu c u th c ti n ang cn c i thi n cách d y, cách h c hi n nay. Ni dung : - Bi n pháp 1 . Xây d ng n i dung thi t k bài h c theo mô hình DHHT (nhóm các k nng thi t k : m c tiêu, n i dung, ph ơ ng pháp d y h c, ph ơ ng ti n gi ng d y và h c t p, thi t k ho t ng). - Bi n pháp 2 . Xây d ng k n ng ti n hành d y h c theo mô hình DHHT ( các k n ng: thành l p nhóm HTHT, t ch c ho t ng nhóm, gi i thích m c tiêu và nhi m v c a HS trong HTHT nhóm, ánh giá nh n xét t ơ ng tác nhóm). - Bi n pháp 3 . Xây d ng k n ng h tr ti n hành DHHT (các k n ng: s d ng phi u hc t p, s d ng câu h i, s d ng l i nói ). * Nhóm bi n pháp 2: Hưng d n th c hi n k n ng DHHT và ng d ng th c hành, rèn luy n t i c ơ s tr ưng h c (g m 4 bi n pháp) Mc ích - Giúp cho GV n m v ng cách th c, qui trình th c hi n các k n ng DHHT. - C ng c , kh c sâu ki n th c, k n ng ã c h c t p. - T o cho GV có thói quen th ng xuyên luy n t p, nâng cao ý th c t h c, t rèn luy n k n ng DHHT. - Nâng cao n ng l c ho t ng các t chuyên môn tr ng theo h ng ti p c n v i mô hình DHHT. Ni dung: - Bi n pháp 1 . Hưng d n GV th c hi n k n ng xây d ng s ph thu c tích c c gi a các thành viên trong nhóm HTHT . Trên c ơ s m c tiêu chung ã c xác nh, GV c n
14. 13 hng d n cho nhóm tr ng xác nh nhi m v c a m i thành viên trong nhóm HTHT, t ó m i thành viên t p trung n l c ho t ng h p tác v i nhau th c hi n nhi m v h c tp xoay quanh m c tiêu ã ra. S ph thu c tích c c th hi n qua vi c phân công nhi m v và vai trò trong nhóm, nh ó HS s n l c ph i h p v i nhau trong vi c hoàn thành nhi m v . GV c n t tên cho m i nhóm, gi i thích cho HS n m c các v n liên quan n s thành công c ng nh nh ng thách th c mà nhóm h c h p tác ph i gi i quy t. - Bi n pháp 2. Hưng d n GV cách rèn luy n HS hình thành k n ng trong HTHT. có th hình thành nh ng k n ng h p tác trong nhóm, chúng tôi s p x p th t các k n ng theo nhóm và d y theo m t h th ng nh t nh. Nh ng k n ng này c th hi n b ng nh ng hành vi thích h p trong HTHT nhóm. Khi các nhóm b t u ho t ng có hi u qu , nh ng hành vi mong i có th g m: M i thành viên l n l t gi i thích vì sao có áp án nh vy? Trao i v s m ki m ki n th c m i. H i l i các thành viên trong nhóm xem ki n th c và k n ng ang h c có liên quan gì v i nh ng ki n th c ã bi t.Nêu ki n v p n a nh viên trong m a ra; khuy n khích m i ng i tham gia; l ng nghe chính xác iu bn ang nói. - Bi n pháp 3 . H ưng d n GV thi t k qui trình DHHT nhóm.Qui trình DHHT-nhóm c thi t k g m ho t ng c a GV và ho t ng c a HS.
    t ng a GV : o viên gi vai h ng d n, t ch c iu khi n t ng c, kh i x ng c m i quan h hp c GV-HS, HS-HS, m cho ng v n ng c ng qua i l n nhau trong mt t ng chung. ây nhi m quan ng quy t nh hi u a t ng DHHT. th c hi n nhi m y, GV i b ng nh ng nh th c chi n l c t ch c t ng linh t, kh ơi d y ti m n ng ng o tích c c h p tác a m i c sinh, ng th i o ra trong l p c m t môi tr ng h c t p n ng ng a tinh th n lao ng h u hp c.  t ng a c sinh: Vi vai a m t th ch c c, t c t lc, HS không c tiêu n ng l c yu a nh y c. i t lc chi m nh tri th c b ng nh c nh ng a nh, bng s hp c v i c n ng c, vi o viên. t ng h c t p a HS trong gi c h p c m, v th c ch t, t ng t c, t chi m nh tri th c thông qua nh nhân a hi a. - Bi n pháp 4. Th c hành ng d ng, rèn luy n k n ng DHHT t i tr ưng THCS. Bi n pháp có các n i dung sau:
    Áp d ng thí im th c hi n các k n ng và qui trình DHHT trong th c ti n i v i các tr ng có GV tham d b i d ng chuyên DHHT.
15. 14
    Rèn luy n, th c hành k n ng DHHT t chuyên môn a n i dung DHHT tr thành chuyên sinh hot th ng xuyên. N i dung sinh ho t chú ý n vi c rèn luy n k nng DHHT.
    D gi , quan sát th c hi n k n ng DHHT ph i c ti n hành th ng xuyên, nh t là i v i GV ch a có nhi u kinh nghi m trong d y h c. Tùy theo m c ích ánh giá nh n xét v yêu c u k n ng c n th c hi n, t chuyên môn có th giao cho GV chu n b ti n hành trên l p các GV khác d gi trao i kinh nghi m.
    T ch c seminar t i tr ng. iu ki n th c hi n nhóm bi n pháp - Cn t o iu ki n thu n l i giúp cho vi c tri n khai ng d ng các k n ng DHHT, c bi t quan tâm u t c ơ s v t ch t, thi t b d y h c theo mô hình DHHT. - Ban giám hi u các tr ng THCS ph i b trí th i gian thích hp các t chuyên môn ho t ng nâng cao hi u qu rèn luy n k n ng DHHT. - Các t chuyên môn cn xây d ng n i dung, ch ơ ng trình ho t ng u tiên cho vi c bi d ng rèn luy n k n ng DHHT cho GV. -Tp th GV oàn k t, giúp l n nhau, n l c quy t tâm i m i PPDH. 2.3. M I LIÊN H GI A CÁC NHÓM BI N PHÁP Lu n án xu t 2 nhóm bi n pháp, trong ó: Nhóm bi n pháp 1, g m 3 bi n pháp xây dng n i dung b i d ng phát tri n k n ng DHHT. Nhóm biên pháp 2, g m 4 bi n pháp nh m hng d n GV th c hi n các k n ng c tr ng trong quá trình ti n hành DHHT và ng d ng th c hành rèn luy n các k n ng DHHT thông qua ho t ng chuyên môn tr ng THCS. Các bi n pháp riêng l trong m i nhóm bi n pháp u có m i liên h ch t ch vi nhau, 2 nhóm bi n pháp c th c hi n theo m t trình t h p lý t o iu ki n thu n l i cho nhau. Nu th c hi n t t 2 nhóm bi n pháp nêu trên s góp ph n th c hi n i m i PPDH t hi u qu , k n ng DHHT c a GV s c phát tri n. 2.4. K T LU N CH Ơ NG 2 Bi n pháp phát tri n k n ng DHHT c xây d ng d a trên các nguyên t c ã xác inh và ch tr ơ ng, chính sách, quan im c a ng, Nhà n c, các v n b n ch o, h ng dn c a ngành GD v i m i n i dung, ch ơ ng trình, sách giáo khoa, i m i PPDH b c hc THCS; nh ng qui nh v tiêu chu n ph m ch t, n ng l c CM -NV c a GV THCS. ng th i cn c vào k t qu nghiên c u lý lu n d y h c, lý thuy t h c t p, mô hình d y hc tiên ti n (h p tác, tham gia, ki n t o ), các công trình nghiên c u v HTHT, DHHT trong n c và trên th gi i k th a, v n d ng sáng t o phù h p v i ph m vi, m c ích yêu c u xây d ng n i dung b i d ng k n ng DHHT cho GV THCS.
16. 15 Bi n pháp phát tri n k n ng DHHT c thi t k g m 2 nhóm, có m i quan h ch t ch v i nhau. - Nhóm bi n pháp 1, xây d ng n i dung b i d ng v k n ng d y h c theo h ng HTHT c c th hóa thành 3 bi n pháp nh m giúp cho GV ti p c n vi mô hình d y h c mi và ó c ng chính là nh ng yêu c u c n t v phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS khi tham gia khóa b i d ng nh ng k n ng này. - Nhóm bi n pháp 2, thu c n i dung h ng d n th c hành, rèn luy n phát tri n k n ng DHHT c a GV THCS, nhóm có 4 bi n pháp. Các bi n pháp r t có ý ngh a trong vi c th c hành, ng d ng các k n ng DHHT, rèn luy n phát tri n k n ng DHHT trong các t chuyên môn và th c ti n d y h c tr ng, ng th i khuy n khích GV nâng cao ý th c t hc, t rèn. Hai nhóm bi n pháp có tác ng ng b t i vi c phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS. Trong m i nhóm bi n pháp u có nh ng bi n pháp mang tính c thù và bao g m trong nó các y u t c ơ b n: m c ích; n i dung; iu ki n th c hi n r t c th , kh thi, cn c ng d ng trong th c ti n. Ch ươ ng 3 ÁNH GIÁ CÁC BI N PHÁP PHÁT TRI N K N NG DY H C H P TÁC CHO GIÁO VIÊN THCS Do không có iu ki n th nghi m các bi n pháp phát tri n KN DHHT cho GV THCS do Lu n án xu t, chúng tôi ã s d ng k t h p nhi u ph ơ ng pháp khác nhau ánh giá tính kh thi và hi u qu c a các bi n pháp, các ph ơ ng pháp ó là: 1/ Th c nghi m s ph m; 2/ Quan sát KN DHHT c a GV THCS trên l p; 3/ GV t ánh giá s phát tri n KN DHHT; 4/ H i ý ki n chuyên gia. 3.1. TH C NGHI M S PH M 3.1.1 M c ích: Nh m ki m ch ng tính kh thi và tính hi u qu c a các bi n pháp phát tri n k n ng DHHT cho GV THCS (KNDH c a GV s nh h ng n k t qu h c t p c a HS). 3.1.2. Ti n hành th c hi n Tr c khi ti n hành th c nghi m s ph m chúng tôi ã t ch c m t t b i d ng chuyên v KN DHHT cho GV THCS. N i dung c a t b i d ng này là: + Cung c p s hi u bi t v HTHT và DHHT; + Cung c p m t h th ng k n ng DHHT mà GV THCS c n thi t ph i rèn luy n nâng cao ch t l ng d y h c; + Th c hành d y h c theo ti p c n DHHT. Sau khi k t thúc t b i d ng, chúng tôi ti n hành tri n khai trong th c t gi ng dy các tr ng THCS do GV ã tham d l p b i d ng th c hi n b ng cách áp d ng h
17. 16 th ng k n ng DHHT và th c hi n qui trình d y h c mà lu n án xu t. Chúng tôi ch n l p th c nghi m và l p i ch ng ti n hành gi ng d y. Thông qua ánh giá k t qu h c t p ca HS các l p th c nghi m và i ch ng ki m ch ng tính kh thi và tính hi u qu c a các bi n pháp phát tri n k n ng DHHT cho GV. Quy mô và a bàn : 3 tr ng THCS thu c 3 khu v c khác nhau g m Th xã Tây Ninh, m t huy n thu c vùng nông thôn, m t huy n thu c vùng biên gi i. m i tr ng chúng tôi ch n 3 l p làm i ch ng và 3 l p ti n hành th c nghi m. 3.1.3. Ni dung th c nghi m: Các môn c l a ch n th c nghi m g m Môn Toán lp 9, Môn V n l p 7 và Môn a lý l p 9. Giáo án c thi t k theo qui trình mà lu n án xu t. 3.1.4. Ph ươ ng pháp th c nghi m 3.1.4.1. L a ch n các l p th c nghi m và i ch ng: H c l c c a HS và kh n ng nh n th c c a các em l p TN và C ch ng t ơ ng i ng u; S l ng HS hai l p bình quân 40 - 45 HS. 3.1.4.2. L a ch n GV d y các l p th c nghi m và i ch ng: GV d y l p th c nghi m ã c t p hu n KN v DHHT , GV d y l p i ch ng ch a c t p hu n KN v DHHT. 3.1.4.3. Trao i v i GV v PP th c nghi m Yêu c u GV ti n hành d y bài ã l a ch n theo các b c trong qui trình DHHT vì GV ã c tham d l p t p hu n. 3.1.4.4. Th i gian th c nghi m Tháng 8 n m 2008, cán b qu n lý, GV THCS c tham d l p t p hu n v KN DHHT. Thc nghi m c ti n hành t tháng 9/2008 n tháng 4/2009. 3.1.4.5. Cách ánh giá k t qu HT c a HS : Thang im theo qui nh c a B GD-T: + D i im 5: x p lo i y u; + T im 5 tr lên n d i im 6,5: x p lo i trung bình; + T im 6,5 tr lên n d i im 8: x p lo i khá; + T im 8 tr lên n im 10: x p lo i gi i. 3.1.5. K t qu th c nghi m Kt qu ki m tra h c l c c a HS c x lý theo PP th ng kê. 3.1.5.1. Kt qu th ng kê t ng h p môn V n 7 c 3 tr ng
18. 17 Bi u 3.3. ưng bi u di n t n su t h i t ti n c a hai l p TN và C 120,0 100,0 80,0 TN Đ/ra 60,0 DC Đ/ra 40,0 20,0 0,0 3 4 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 Nh n xét: th trên, t t c ng bi u di n k t qu c a l p th c nghi m u n m bên ph i c a ng bi u di n k t qu c a l p i ch ng. Nh v y c 3 tr ng k t qu HT ca HS l p th c nghi m u cao h ơn l p i ch ng. 3.1.5.2. Kt qu th ng kê t ng h p môn Toán l p 9 c 3 tr ng 120.0 100.0 80.0 TN Đ/ra 60.0 DC Đ/ra 40.0 20.0 .0 3 4 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5 10 Bi u 3.9. ưng bi u di n t n su t h i t ti n c a hai l p TN và C Nh n xét: th trên t t c ng bi u di n k t qu c a l p TN u n m bên ph i ca ng bi u di n k t qu c a l p i ch ng. Có th k t lu n r ng v i môn Toán l p 9, c 3 tr ng k t qu HT c a HS l p TN u cao h ơn l p C. 3.1.5.3. Kt qu th ng kê t ng h p môn a 9 120,0 100,0 80,0 TN Đ/ra 60,0 DC Đ/ra 40,0 20,0 ,0 4 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 Bi u 3.16. ưng bi u di n t n su t h i t ti n c a hai l p TN và C u ra
19. 18 Nh n xét: - Các ng t n su t h i t ti n c a các l p TN luôn n m phía trên bên ph i so v i l p C ch ng t r ng, s l ng HS t im cao c a l p TN nhi u h ơn so v i l p C (Hình 3.16). Nh v y có th nh n nh r ng vi c v n d ng DHHT trong DH môn a lý bc u là có kh thi và ã góp ph n nâng cao ch t l ng DH b môn. T k t qu t ng h p so sánh gi a các l p TN và các l p C t t c các môn h c ã ti n hành th c nghi m, chúng tôi rút ra m t s nh n xét nh ư sau : - im trung bình (mean X ) c a các l p TN c 3 môn h c u cao h ơn so v i im trung bình c a các l p C. - H s bi n thiên (Cv%) c a các l p TN c 3 môn h c c a l p TN u th p h ơn so vi l p C ch ng t k t qu c a l p TN là ch c ch n và n nh h ơn so v i l p C. - Xác nh và ki m tra tin c y v s chênh l ch c a hai giá tr trung bình c ng c a các l p TN và C b ng i l ng td, ta th y td u l n h ơn t ch ng t tin c y v s chênh l ch c a hai giá tr này là có ý ngh a. 3.2. QUAN SÁT, ÁNH GIÁ S PHÁT TRI N K N NG DHHT CA GV ki m tra s tác ng c a h th ng KNDHHT lên k t qu HT c a HS, ngoài vi c s dng cách ki m tra ánh giá k t qu HT c a HS sau m t th i gian GV áp d ng h th ng KN DHHT nh ã trình bày trên, chúng tôi còn th c hi n m t s bi n pháp khác nh : quan sát gi h c trên l p mà GV s d ng ki u DHHT; trao i v i GV th c hi n d y TN; trao i vi các em HS các l p TN. 3.2.1. Trao i v i GV và HS 3.2.2. Quan sát, ánh giá k t qu phát tri n KNDHHT ca GV Nh m ánh giá s phát tri n KNDHHT c a GV, chúng tôi ti n hành quan sát ho t ng gi ng d y c a GV trên l p b ng phi u quan sát. - N i dung quan sát: Ch n 9 KN cơ b n v DHHT quan sát, ánh giá vi c th c hi n trong ho t ng DH trên l p, c trình bày qua b ng 3.19 và 3.20. - Ti n hành th c hi n quan sát: T ch c GV m ng l i chuyên môn c p t nh, cán b ch o chuyên môn thu c S GD-T, Phòng GD-T t o thành 2 nhóm th c hi n quan sát cho 2 i t ng: Nhóm 1 quan sát các l p, có GV gi ng d y ã qua l p b i d ng t p hu n KNDHHT; Nhóm 2 quan sát các l p GV gi ng d y ch a qua l p b i d ng nh ng KN này. - a im quan sát: Ch n 6 tr ng THCS thu c 3 huyn. + M i tr ng th c hi n 3 lp (6, 7, 9) g m 2 ti t V n 6, 2 ti t Toán 9, 1 ti t S 7); l p TN và l p C c b trí l p, môn d y, s ti t d y nh nhau; trình GV và n ng l c HT c a HS t ơ ng i ng u.
20. 19 Tng s 60 ti t quan sát, trong ó có 30 ti t d y giáo viên ã qua b i d ng và 30 ti t d y GV ch a qua b i d ng KNDHHT. - Tiêu chí ánh giá k t qu quan sát: + Tt: Th c hi n các KN thành th o, tác ng tích c c n HS trong quá trình HT; + Khá: Thc hi n có k t qu các thao tác KNDHHT trên l p; nh ng ch a c nhu n nhuy n. + Trung bình: Có th c hi n các KN nh ng hi u qu ch a cao; còn lúng túng; + Yu: Cha th c hi n các KN DHHT ho c có th c hi n nh ng không rõ nét, ch a t yêu c u. Kt qu t ng h p: 6 tr ng c th c hi n quan sát nh sau: Nh n xét: Nhóm 1: T l GV th c hi n m c t yêu c u t 60% n 70% ch ng t KNDHHT c a GV ã qua l p b i d ng c phát tri n, th hi n khá toàn di n các k nng. Tuy nhiên v n còn m t s KN chi m t l y u m c t 4% n 9% nh t là nh ng KN khó GV ch a có kinh nghi m th c hi n, cn ti p t c rèn luy n trong th i gian t i. Nh n xét: Nhóm 2: GV ch a n m v ng nguyên t c c im c a DHHT, ch a th hi n rõ nét qui trình DHHT và nh ng KN c tr ng c a DHHT nh xây d ng tính ph thu c tích c c trong HS. Có th nói i t ng GV ch a qua l p b i d ng KNDHHT hi u và v n d ng KNDHHT còn r i r c, m ơ h , thi u chính xác, lúng túng, hi u qu th p. * Nh n xét chung v quan sát, ánh giá k t qu phát tri n k n ng DHHT Qua k t qu quan sát 2 nhóm GV cho th y GV c b i d ng KNDHHT ã n m c các yêu c u c ơ b n c a vi c th c hi n KNDHHT trên l p, ch ng t r ng hi u qu c a vi c phát tri n KNDHHT cho GV có tác d ng nâng cao v chuyên môn nghi p v so v i nhóm GV ch a c b i d ng. 3.3. HI Ý KI N CHUYÊN GIA 3.3.1. ánh giá tính kh thi và tính hi u qu c a các bi n pháp phát tri n k n ng DHHT 3.3.1.1. M c ích: ánh giá tính kh thi và tính hi u qu c a các bi n pháp phát tri n KNDHHT do lu n án xu t. 3.3.1.2. N i dung và PP ti n hành Chúng tôi s d ng PP l y ý ki n: Chuyên gia nghiên c u, cán b qu n lý chuyên môn cp S , phòng GD-T, giáo viên tr ng C SP, hi u tr ng, phó hi u tr ng ph trách chuyên môn, GV tr ng THCS tìm hi u tính hi u qu và tính kh thi v bi n pháp phát tri n KNDHHT thông qua phi u hi. N i dung c a phi u h i là 2 nhóm bi n pháp mà lu n án ã xu t (phi u 4 ph n Ph l c). 3.3.1.3. K t qu ánh giá: x lý s li u th ng kê cho th y các bi n pháp là kh thi và cn thi t.
21. 20 3.3.2. ánh giá vi c phát tri n k n ng DHHT c a GV THCS (sau khi GV tham d l p bi d ưng) 3.3.2.1. M c ích - Tìm hi u v s phát tri n k n ng DHHT c a CBQL, GV ã qua l p b i d ng và sau th i gian t ch c tri n khai ng d ng t i c ơ s . - H i ý ki n v xây d ng qui trình DHHT và thi t k bài h c. 3.3.2.2. N i dung và PP: L y ý ki n t ánh giá ca 211 GV, 39 CBQL. N i dung c a phi u h i là n i dung b i d ng c thi t lp thành m t h th ng gm 3 nhóm KNDHHT trong ó có h ng d n cách GV t ánh giá. 3.3.2.3. K t qu a. V phát tri n KNDHHT Sau khi d l p t p hu n v KNDHHT, a s GV cho r ng h ã có nh ng KN này mc t t và khá. Tuy nhiên theo nh n nh c a chúng tôi, GV mi ch có nh n th c t t v các nhóm KN và b c u v n d ng, còn vi c áp d ng các KN này vào DH cho t t thì vn cn ph i ti p t c b i d ng và rèn luy n qua th c ti n d y h c. ây là v n t ra cho các cơ quan qu n lý v chuyên môn trong vi c ti p t c t o iu ki n cho ng i GV ti p t c th c hi n vi c phát tri n KNDH ti c ơ s . b. ánh giá v qui trình DHHT và m u thi t k bài h c CBQL và GV nh t trí cao và cho r ng qui trình DHHT và m u thi t k bài h c là h p lý và có th tri n khai r ng rãi, và nh t trí cho r ng H th ng KN DHHT là phù h p v i KNDH chung và KN HTHT HS THCS, có th áp d ng. 3.4. K T LU N CH Ơ NG 3 3.4.1. Kt qu th c nghi m b c u cho th y, GV th c hi n DH theo mô hình DHHT ã có tác ng tích c c n k t qu HT c a HS. a s HS các l p th c nghi m u thích thú v i các gi h c mà GV ti n hành theo mô hình DHHT. Kt qu DH các l p th c nghi m u t ch t l ng cao h ơn l p i ch ng. Cùng v i quan sát, d gi ánh giá vi c ng d ng KNDHHT th y rng các l p mà GV ã c b i d ng thì KN ca GV c c i thi n khá rõ nh t là nh ng KN c tr ng c a DHHT, giúp to nên b u không khi lp HS ng, HS ti p thu bài nhanh h ơn so v i l p mà GV ch a c b i d ng. 3.4.2. Kt qu th m dò sau th i gian t p hu n và ng d ng, luy n tp h th ng KNDHHT tr ng h c cho th y GV và CBQL có hi u bi t y và chính xác v nh ng yu t phù h p hay không phù h p v i yêu c u DHHT và nh ng nguyên nhân nh h ng n ch t l ng DHHT và h ã hi u bi t y và chính xác v HTHT. Qua kh o nghi m hu h t các i t ng tham d l p t p hu n c h i v tình tr ng phát tri n KN DHHT thì
22. 21 a s t nh n m c t yêu c u n khá. ây chính là iu ki n thu n l i có th tri n khai DHHT t hi u qu . 3.4.3. Qua vi c ánh giá các bi n pháp b ng ý ki n chuyên gia, a s GV và CBQL kh ng nh các bi n pháp trong 2 nhóm bi n pháp mà tác gi xu t là kh thi và có hi u qu , trong ó các bi n pháp nhóm th nh t c nhi u ý ki n cho là r t kh thi ó là nhóm các bi n pháp xây d ng n i dung b i d ng, phát tri n KNDHHT cho GV THCS mà im ni b t chính là h th ng KN DHHT. Nhóm bi n pháp 2 có bi n pháp 4 c ánh giá là r t hi u qu . 3.4.4. GV và CBQL nh t trí cao cho r ng qui trình DH và m u thi t k bài h c là h p lý và có th tri n khai r ng rãi. ng th i các ý ki n thu c qua kh o nghi m v k t qu th c nghi m u nh t trí cho r ng h th ng KNDHHT c t p hu n là phù h p v i KNDH chung và KN HTHT HS THCS, có th áp d ng. 3.4.5. Có th nói r ng, k t qu th c nghi m, kh o nghi m ã th hi n m t cách khách quan v tính kh thi và hi u qu c a bi n pháp phát tri n k n ng DHHT cho GVTHCS thông qua ho t ng b i d ng n i dung v nh n th c và h th ng DHHT KNdo lu n án xu t cùng v i s n l c t h c t rèn c a GV nh m t c yêu c u phát tri n KNDH cho GV theo h ng HTHT. KT LU N VÀ KHUY N NGH 1. K T LU N 1.1. Ho t ng i m i PPDH DH bc h c THCS ang góp ph n tích c c nâng cao ch t l ng giáo d c toàn di n nhân cách th h tr . DHHT bc THCS là m t trong nh ng xu h ng DH hi n i, là s c th hóa ch tr ơ ng i m i PPDH bc h c này, ng th i ti p c n lý lu n DH tiên ti n trên th gi i. 1.2. Các nhi m v HT ngày càng ph c t p òi h i s h p tác ngày càng ch t ch gi a ng i d y v i ng i h c; gi a nh ng ng i h c v i nhau; ng th i các tình hu ng c a i s ng th c ti n ngày càng òi h i con ng i c n có n ng l c h p tác toàn di n gi i quy t các v n . Trong xã h i hi n i, m i l nh v c c a i s ng xã h i, n ng l c h p tác gi a ng i v i ng i là m t trong nh ng n ng l c m i r t quan tr ng và là s s ng còn ca m i ng i trong th i i khi ph i i m t v i các v n c a chính mình hay các v n c a th i i. 1.3. Trong c u trúc nhân cách ng i GV, n ng l c chuyên môn th hi n kh n ng toàn di n c a nhà giáo d c, có n ng l c t ch c gi ng d y và giáo d c là c ơ b n. Trong ó, nng l c DHHT c coi là n ng l c ch y u nh t trong t ch c gi ng d y, trong các quan h chuyên môn gi a các GV v i nhau và v i ng i h c. Nh có n ng l c này, trình GV
23. 22 không ng ng nâng lên, m b o cho ho t ng giáo d c và DH ca h thành công và c bi t là hình thành cho HS n ng l c m i-nng l c h p tác trong xu th toàn c u hóa. 1.4. K t qu i m i PPDH tr ng ph thông ã có tác ng nh t nh vào th c ti n dy h c, nh ng s chuy n bi n v ch t l ng nhân cách ng i h c còn r t ch m. Lu n án tp trung gi i quy t v n phát tri n KN DHHT cho GV THCS theo h ng hình thành h th ng KN cơ b n, c n thi t cho GV trong ho t ng gi ng d y. Th c ti n ã cho th y nh ng KN DHHT c a GV THCS còn thi u và y u, m c dù ã có m t s GV b c u có hi u bi t v DH theo h ng này. 1.5. Lu n án ã xác nh c m t h th ng bi n pháp phát tri n các KNDHHT t ơ ng i y , có tính khoa h c và qui trình ch t ch .trong ó nhóm bi n pháp th nh t xây dng ni dung b i d ng KN cho giáo viên c thi t l p thành mt h th ng KN DHHT có ý giá tr thi t th c giúp cho GV áp d ng áp ng yêu c u i m i PPDH. Trong th c ti n dy h c, GV có th áp d ng h th ng KN này DH các môn h c có hi u qu . 1.6. K t qu hi ý ki n GV và CBQL cho th y qui trình DHHT và m u thi t k DHHT là h p lý và có th tri n khai r ng rãi góp ph n i m i PPDH. K t qu th nghi m tác ng DHHT b c u cho th y DHHT có tác d ng nâng cao k t qu hc t p c a HS. C th : h ng thú hc t p ca các em t ng lên; kh n ng làm vi c nhóm, tính ch ng và t tin trong quá trình hc t p c t ng lên áng k Thông qua vi c l y ý ki n c a CBQL và GV v các bi n pháp phát tri n KN DHHT bng con ng bi d ng và ho t ng chuyên môn t i c ơ s trng h c cùng v i ý th c t h c, t rèn c a GV do lu n án xu t cho th y các bi n pháp u có tính kh thi và có hi u q a. 2. KHUY N NGH T k t qu nghiên c u và các bi n pháp ã xu t c th c hi n, chúng tôi có m t s khuy n ngh sau ây: 2.1. c p v mô, B GD-T nên có s iu ch nh v dung l ng th i gian dành cho các môn h c nghi p v s ph m các c ơ s ào t o giáo viên, c bi t là các thành ph n v giáo d c h c, ph ơ ng pháp gi ng d y các môn h c. Ch o h i ng xây d ng các môn hc nghi p v s ph m bám sát th c t d y h c các tr ng ph thông và xu th hoàn thi n, phát tri n ph ơ ng pháp d y h c tiên ti n trên th gi i. 2.2. i v i các tr ng, các khoa tâm lý - giáo d c và các gi ng viên gi ng d y các môn nghi p v s ph m c n có k ho ch t ng c ng cho sinh viên s ph m có c ơ h i th c t , th ng xuyên h c h i nhà tr ng ph thông, t o môi tr ng thu n l i cho sinh viên rèn luy n nghi p v , ng d ng lý lu n d y h c theo h ng phát huy tính tích c c c a hc sinh phù h p v i xu h ng i m i ph ơ ng pháp d y h c hi n nay, trong ó chú tr ng n mô hình DHHT.
24. 23 2.3. i ng gi ng viên gi ng d y các môn s ph m c n ch ng h c h i, c p nh t tích lu v n tri th c v ph ơ ng pháp lu n d y h c nói chung và các môn ph ơ ng pháp d y hc hi n i nói riêng có th chuy n t i c v m t lý thuy t và th c hành cho sinh viên nh ng v n ơ ng i trong d y h c áp ng nhu c u c n phát tri n c a nhà tr ng ph thông. 2.4. N ng l c DHHT c a GV THCS ph i c hình thành t trong các c ơ s ào t o GV. Ti các tr ng cao ng và i h c s ph m c n t ng c ng các chuyên gi ng d y sâu v c ơ s tâm lý s ph m c a xu h ng h p tác trong giáo d c. T ng c ng ho t ng th c t c a giáo sinh s ph m b ng các bi n pháp giáo d c t p th , ho t ng nhóm, ho t ng giáo d c có s tham gia c a nhi u thành ph n, gi i quy t các v n ph c t p òi h i ph i có s n l c c a cá nhân và t p th . 2.5. Trong tiêu chu n GV trung h c ph thông c n nh n m nh tiêu chí “có KN DHHT”. ng th i, khi ban hành các tiêu chu n tr ng h c m i, c n m b o các iu ki n t i thi u GV có th tri n khai các mô hình DHHT có hi u qu . Ví d , t ng c ng các iu ki n v phòng h c, biên ch GV và các iu ki n thông tin 2.6. B GD & T khi tri n khai ch ơ ng trình giáo d c trung h c m i c n xây d ng và phát tri n các ch ơ ng trình giáo d c ngo i khóa v i t l cao h ơn hi n nay; ng th i ki n to ph n ki n th c lý thuy t GV có th t ch c các ki u d y h c t ng c ng h p tác. 2.7. Các s giáo d c và ào t o c n coi tr ng hình th c b i d ng GV th ng xuyên v i n i dung tr ng tâm là hình thành và phát tri n n ng l c DHHT cho GV.