›

Tóm tắt luận án Phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểmphía nam trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế

pdf 31 trang tranphuong11 27/01/2022 7600
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tóm tắt luận án Phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểmphía nam trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdftom_tat_luan_an_phat_trien_cac_nguon_luc_vung_kinh_te_trong.pdf

Nội dung text: Tóm tắt luận án Phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểmphía nam trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế

  1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - LUẬT NGÔ VĂN HẢI PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂMPHÍA NAM TRONG TIẾN TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số chuyên ngành: 62.31.01.02 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh, năm 2016
  2. Công trình đư ợc hoàn thành tại: Trường Đại học Kinh tế - Luật – ĐHQG-HCM Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Nguyễn Văn Luân Phản biện độc lập 1. TS Nguyễn Tấn Vinh Phản biện độc lập 2. TS Đặng Danh Lợi Phản biện 1. PGS. TS Nguyễn Minh Tuấn Phản biện 2. PGS. TS Nguyễn Chí Hải Phản biện 3. TS Ngô Gia Lưu Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án họp tại Trường Đại học Kinh tế - Luật vào hồi giờ ngày tháng năm 2016 Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: - Thư viện trung tâm ĐHQG-HCM - Thư viện Khoa học Tổng hợp Tp. HCM - Thư viện Trường Đại học Kinh tế - Luật
  3. DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH VÀ CÔNG BỐ NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI I. BÀI BÁO CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Ngô Văn Hải, Tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước động lực thúc đẩy tái cơ cấu, Tạp chí phát triển Khoa học & Công nghệ - Chuyên san Kinh tế - Luật và Quản lý, tập 17, trang 25 – 41, Q2 - 2014. 2.Ngô Văn Hải, Nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình đối với phát triển kinh tế Việt Nam, Tạp chí phát triển Khoa học & Công nghệ, Chuyên san Kinh tế - Luật và Quản lý, tập 17, trang 68 – 78, Q2 - 2015. II. TÀI LIỆU HỘI THẢO KHOA HỌC 3. Ngô Văn Hải, Vai trò và tác động của các nguồn lực đối với sự phát triển kinh tế, Hội thảo khoa học với chủ đề: “ Để khoa học công nghệ trở thành động lực phát triển kinh tế ở Việt Nam giai đoạn 2015 – 2020 ”, trang 49 – 62, năm 2014. 4. Ngô Văn Hải, Phát triển các nguồn lực kinh tế vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa, Hội thảo khoa học với chủ đề: “ Kinh tế Việt Nam 30 năm đổi mới, những thành tựu & hạn chế ”, trang 790 – 814, năm 2015. 5. Ngô Văn Hải, Vấn đề kinh tế nhiều thành phần trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, Hội thảo khoa học với chủ đề: “ Học thuyết kinh tế chính trị Mác – Lê Nin trong bối cảnh phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”, trang 94 – 102, năm 2015. 6. Nguyễn Văn Luân ( chủ nhiệm ), Ths Nguyễn Thanh Trọng ( thư ký ), PGS. TS Nguyễn Chí Hải ( ủy viên ), TS Nguyễn Tấn Phát ( ủy viên ), Ths Nguyễn Thị Khoa ( ủy viên ), Ths Ngô Văn Hải ( ủy viên ), Ths Nguy ễn Anh Tuấn ( ủy viên ) (2014 ), Doanh nghiệp nhà nước trong quá trình cơ cấu lại nền kinh tế ở Việt Nam, Báo cáo tổng kết đề tài KH&CN cấp đề tài cơ sở, Trường Đại học Kinh tế - Luật, tháng 7/2014.
  4. TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN Tên đề tài: Phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 62.31.01.02 Họ và tên nghiên cứu sinh: Ngô Văn Hải Khóa : 2012 – 2015 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Nguyễn Văn Luân Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh. I. TÓM TẮT LUẬN ÁN 1.1. MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 1.1.1. Mục tiêu nghiên cứu Thứ nhất: Làm rõ cơ sở lý luận về phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm trong tiến trình CNH, HĐH và hôị nhâp̣ kinh tế quốc tế. Thứ hai: Phân tích và đánh giá thực trạng các nguồn lực và phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ hình thành và phát triển đến năm 2014. Thứ ba: Đề xuất các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng các nguồn lực để phát triển bền vững vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 1.1.2. Câu hỏi nghiên cứu Thứ nhất, thực trạng các nguồn lực và phát triển các nguồn lực của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời gian qua như thế nào? Thứ hai, vai trò và tác động của các nguồn lực đối với tiến trình CNH, HĐH và hôị nhâp̣ quốc tế của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam như thế nào?
  5. Thứ ba, những giải pháp nào có tính khả thi để thúc đẩy sự phát triển và nâng cao chất lượng các nguồn lưc̣ vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong việc đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 1.2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.2.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu các nguồn lực và phát triển các nguồn lực (nguồn nhân lực, nguồn vốn đầu tư, khoa học – công nghệ) vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Đánh giá vai trò và tác động của các nguồn lực đối với sự phát triển kinh tế vùng trọng điểm phía Nam trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh sự phát triển các nguồn lực và nâng cao chất lượng các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 1.2.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Nghiên cứu các nguồn lực và phát triển các nguồn lực (tập trung chủ yếu về nguồn nhân lực, vốn đầu tư phát triển và khoa học – công nghệ) vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Phân tích và đánh giá thực trạng các nguồn lực và sự phát triển các nguồn lực về lao động, vốn đầu tư phát triển, khoa học và công nghệ vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Về không gian: vùng kinh tế trọng điểm phía Nam bao gồm: Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu, Long An, Tiền Giang. Về thời gian: Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam từ khi thành lập (1993) đến năm 2014. Việc phân tích và đánh giá các nguồn lực và phát triển các nguồn lực về lao động, vốn đầu tư phát triển, khoa học và công nghệ tập trung vào giai đoạn 2001 - 2014. 1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phương pháp biện chứng duy vật: phương pháp này dùng để xem xét các hiện tượng và quá trình phát triển các nguồn lực, mối liên hệ chung và sự tác
  6. động lẫn nhau trong trạng thái phát triển không ngừng của các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Sự nhận thức khoa học quá trình phát triển các nguồn lực đòi hỏi phải dựa vào biến đổi và phát triển trong bối cảnh chuyển đổi của nền kinh tế và xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế. Phương pháp logic và lịch sử: được sử dụng để hệ thống hóa các quan điểm, lý thuyết về nguồn lực và chất lượng các nguồn lực trong nền kinh tế. Vai trò và tác động của các nguồn lực đối với sự phát triển bền vững vùng kinh tế trọng điểm. Phương pháp trừu tượng hóa khoa học: gạt bỏ những yếu tố ngẫu nhiên xảy ra trong quá trình nghiên cứu, nắm được bản chất của quá trình phát triển các nguồn lực; sự hình thành, phát triển và các mối quan hệ khách quan giữa phát triển các nguồn lưc̣ với sự phát triển bền vững vùng kinh tế trọng điểm trong tiến trình CNH, HĐH đất nước. Phương pháp phân tích và tổng hợp: được sử dụng để phân tích và đánh giá vai trò và tác động của các nguồn lực trong phát triển kinh tế nói chung, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói riêng trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế. Trên cơ sở đó hiểu rõ được sự vận động và phát triển của nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ CNH, HĐH. Phương pháp mô hình hóa: mô tả một cách đơn giản và hợp lý các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm dưới dạng văn bản, biểu đồ, đồ thị theo lý thuyết kinh tế tối ưu theo phạm vi kinh tế vĩ mô và kinh tế vi mô. Mô hình vùng kinh tế trọng điểm phía Nam được hình thành và phát triển trên một số tiêu thức lượng biến có mối quan hệ đặc thù trong nền kinh tế ở Việt Nam. Phương pháp thống kê kinh tế: thu thập và tổng hợp các số liệu về các nguồn lực qua niên giám thống kê của Tổng cục thống kê, Cục thống kê các tỉnh thành vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, các báo cáo tổng hợp của vùng kinh tế trọng điểm phía nam. Xây dựng các tham số chính thức qua số liệu thống kê để phân tích và đánh giá mối quan hệ giữa các nguồn lực của vùng kinh tế trọng điểm phía nam. Phân tích và tổng hợp các số liệu điều tra thu thập được của vùng kinh tế trọng điểm
  7. phía nam. Các phân tích thống kê qua bảng, biểu đồ, đồ thị biểu diễn giá trị thực tế của vùng kinh tế trọng điểm phía nam. Việc thu thập số liệu thực tế của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam được thực hiện theo thứ tự thời gian từ năm 2001 đến nay. Các giá trị thực tế thu thập được hình thành nên dãy số theo thời gian. 1.4. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN Ngoài phần mở đầu, kết luâṇ và danh muc̣ tài liêụ tham khảo. Kết cấu nôị dung của luâṇ án gồm 4 chương: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài và khung phân tích của luận án Chương 2. Cơ sở lý luâṇ về phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế Chương 3. Thực trạng và tác động của các nguồn lực đến sự phát triển kinh tế vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế Chương 4. Các giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh sự phát triển và nâng cao chất lượng các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. II. NHỮNG KẾT QUẢ MỚI CỦA LUẬN ÁN 2.1. Những kết quả mới của luận án Thứ nhất: Hệ thống hóa cơ sở lý luận về nguồn lực, vai trò và tác động của các nguồn lực đối với vùng kinh tế trọng điểm trong tiến trình CNH, HĐH. Thứ hai: Phân tích và đánh giá thực trạng về các nguồn lực và phát triển các nguồn lực (lao động, vốn đầu tư, khoa học và công nghệ) vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời gian qua; chỉ ra những thành công, những hạn chế, yếu kém, những thách thức và cơ hội về phát triển nguồn nhân lực, vốn đầu tư phát triển, khoa học và công nghệ của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Thứ ba: Đưa ra các giải pháp có tính khả thi nhằm thúc đẩy sự phát triển và nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn nhân lực, vốn đầu tư phát triển, khoa học và
  8. công nghệ để phát triển bền vững vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 2.2. Kết luận Với mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài nghiên cứu, luận án đã tập trung vào những vấn đề chính sau: Một là, trình bày một cách hệ thống cơ sở lý thuyết về phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm; vai trò của các nguồn lực đối với việc phát triển kinh tế - xã hội vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế; những yêu cầu, nội dung đánh giá phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm. Hai là, Nghiên cứu kinh nghiệm của Trung Quốc, Thái Lan, Malaixia về phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho việc phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm của Việt Nam nói chung, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói riêng. Ba là, hệ thống hóa quá trình hình thành, phát triển của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Phân tích tiềm năng, thế mạnh, những tác động và sự đóng góp của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đến sự phát triển kinh tế của đất nước trong thời gian qua, nhất là trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế từ năm 2001 đến nay. Bốn là, phân tích và đánh giá sự phát triển các nguồn lực và tác động của các nguồn lực đối với sự phát triển kinh tế - xã hội vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ 2001 – 2014 như: chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế, tăng trưởng xuất khẩu, thu hút vốn đầu tư phát triển, thu hút lao động, phát triển khoa học và công nghệ. Phân tích định tính tác động lan tỏa của sự phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đến phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia.
  9. Năm là, đánh giá những mặt mạnh, điểm yếu, những cơ hội và thách thức trong quá trình phát triển nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam theo yêu cầu phát triển bền vững trong thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế. Trên cơ sở đó nhận diện được tiềm năng và lợi thế của sự phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Sáu là, Xác định những mục tiêu và định hướng phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời gian đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. Bảy là, đưa ra những quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ đẩy mạnh tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Tám là, đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy sự phát triển nhanh và có hiệu quả nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam; đảm bảo tính đồng bộ, nhất quán giữa các giải pháp, các chính sách và cơ chế vận hành, tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch và mục tiêu định hướng phát triển cũng như tổ chức phối hợp hoạt động giữa các tỉnh thành trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và giữa vùng kinh tế trọng điểm phía Nam với các vùng trong cả nước. III. CÁC ỨNG DỤNG/ KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG TRONG THỰC TIỄN HAY NHỮNG VẤN ĐỀ CÒN BỎ NGÕ CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU Một là, luận án là một tài liệu có giá trị khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, các nhà hoạch định chính sách đối với việc qui hoạch và phát triển các nguồn lực cho vùng KTTĐ trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Hai là, luận án có khả năng ứng dụng vào thực tiễn cho việc phát triển một cách hiệu quả các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Ba là, luận án là tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập ở các trường đại học. Và là tài liệu có ý nghĩa thực tiễn đối với việc phát triển các nguồn lực nói chung, vùng kinh tế trọng điểm nói riêng của các tỉnh thành trong cả nước. CÁN BỘ HƯỚNG DẪN NGHIÊN CỨU SINH
  10. PGS. TS Nguyễn Văn Luân Ngô Văn Hải XÁC NHẬN CỦA CƠ SỞ ĐÀO TẠO HIỆU TRƯỞNG
  11. GENERAL INFORMATION OF THESIS Name of title: Development of the Southern Focal Economic Zone resources in the course of industrialization, modernization and international integration. Specialization: Political Economics Code: 62.31.01.02 Ph.D Candidate: Ngo Van Hai Course: 2012 – 2015 Supervisor: Professor. Ph.D Nguyen Van Luan Training institute: University of Economics and law -Vietnam national University Ho Chi Minh City I. SUMMARY OF THESIS 1.1. RESEARCH OBJECTIVES AND QUESTIONS 1.1.1. Research objectives Firstly: To clarify argument rationale on development of the focal economic zone’s resources in the course of industrialization and modernization and international integration. Secondly: To analyze and evaluate the current situation of the resources and the Southern Focal Economic Zone (SFEZ) resources development in the period of establishment and development up to 2014. Thirdly: To recommend solutions to improve the resource quality for sustainable development of the SFEZ in the course of industrialization and modernization and international integration. 1.1.2. Research questions Firstly, what is the current situation of the resources and the SFEZ resources development during recent years? Secondly, what is the role and impacts of the SFEZ's resources in the course of industrialization, modernization and international integration? Thirdly, what are feasible solutions to enhance the development and improve the quality of the SFEZ's resources in the course of industrialization, modernization and international integration? 1.3.RESEARCH SUBJECTS AND SCOPE 1.2.1. Research subjects The research subjects are resources and resources development (resources of human, investment, and science - technology) of the SFEZ and evaluating the role and impact of the resources on the Southern focal economic zone's development in the course of industrialization, modernization and international integration.
  12. Researching and recommending solutions to enhance the development of resources and resource quality of the SFEZ in the period of industrialization, modernization and international integration. 1.2.3. Research scope Content: Researching resources and resources development (resources of human, investment, and science - technology) of the SFEZ in the course of industrialization, modernization and international integration; Analyzing and evaluating current situation of resources and development of resources of labor force, investment capital, science and technology of the SFEZ in the process of industrialization, modernization and international integration. Location: The Southern focal economic zone consists of Ho Chi Minh City and provinces of Dong Nai, Binh Duong, Binh Phuoc, Tay Ninh, Ba Ria - Vung Tau, Long An and Tien Giang. Period: From the establishment of the SFEZ (1993) to the year of 2014. The analysis and evaluation of the resources and development of resources of labor force, investment capital, science and technology are focused on the period of 2001-2014. 1.3. RESEARCH METHODOLOGY Dialectical materialism method: This method is applied to consider phenomena and the process of resources development, common relations and mutual impact in the non-stop development of the resources of the SFEZ. Scientific awareness of the resources development should be based on changes and the development in changing context of the economy and internationally economic integration tendency. Logical and historical method: used to systematize points of view and theories of the resources and resources quality in the economy; to express the role and impacts of the resources in the sustainable development of the focal economic zone. Scientific abstraction method: used to sort contingent elements out of the research process, have a good grasp of the nature of resources development; formation, growth and objective relations between the resources and the sustainable development of the focal economic zone in the course of industrialization and modernization of the nation. Analysis and aggregation method: used to analyze and assess the role and impacts of the resources on general economy and on the SFEZ particularly in the course of industrialization, modernization and international economic integration. On that basis, the movement and enhancement of the SFEZ's resources in the period of industrialization and modernization will be understood specifically Modeling method: to describe in a simple and reasonable way the focal economic zone's resources through written texts, charts, or graphs, ect, according to optimal economic theories of macro and micro economy. The model of SFEZ has been established and developed upon a
  13. number of quantitative changing norms and ways in the particular relation with the economy of Vietnam. Economically statistics method: to collect and aggregate data of the resources through yearly statistics books published by Statistical Department and provincial Statistical Office of the provinces of the SFEZ and from other assembled reports. Standard parameters are produced in form of statistic data to analyze and evaluate the relation among the SFEZ’s resources. Analyze and aggregate collected data. The analysis and statistic data presented in tables, charts or graphs represent the actual value of the SFEZ. Collecting the practical data of the SFEZ is done from 2001 up to present. The actual aggregated values form number sequence upon time. 1.4. STRUCTURE OF THE THESIS Besides the introduction, conclusion and reference list, the thesis consists of 4 following chapters: Chapter 1. Literature overview and thesis analysis framework. Chapter 2. Theoretical rationale of the resource development of the SFEZ in the course of industrialization, modernization and international integration. Chapter 3. The current situation and impacts of the resources on the SFEZ development in the course of industrialization, modernization and international integration. Chapter 4. Key solutions to enhance and improve the quality of the SFEZ resources in the course of industrialization, modernization and international integration II. NEW CONTRIBUTION OF THE THESIS 2.1. Initiative outcomes of the thesis Firstly: Systematizing theoretical rationale of the resources, role and impacts of the resources on the SFEZ during the course of industrialization and modernization. Secondly: Analyzing and evaluating the current situation of the resources and resource development (resources of human, investment, and science - technology) of the SEFZ during the past years; identifying success, weakness, challenges and opportunities of the resource development. Thirdly: Recommending feasible solutions to enhance and improve the quality and effectiveness of the resources of human, investment capital, science and technology for a sustainable growth of the SFEZ in the process of industrialization, modernization and international integration. 2.2. Conclusion Upon the objectives and tasks, the thesis focused on the following key contents: Firstly, systematic presentation on theoretical rationale of resources development of the focal economic zone; role of resources in the SFEZ’s socio-economic development in the course of industrialization, modernization and international integration; requirements and contents of evaluating the focal economic zone’s resources.
  14. Secondly, studying experience of China, Thailand, Malaysia during developing resources from which resulting in lessons learned for developing the resources for the focal economic zones of Vietnam in general as well as for the SFEZ in particular. Thirdly, systematizing the process of establishment and development of the SFEZ; analyzing potentials, strength, impacts and contribution of the SFEZ in enhancing the national economy in recent years, especially the onset of industrialization, modernization and international integration since 2001 to present. Fourthly, analyzing and evaluating the development of resources and their impacts on socio-economic growth of the SFEZ during 2001 – 2014 such as: economic growth rate chỉ tiêu, economic structure shifting, export growth, attraction of development and investment capital, attraction of labor, science and technology development; qualitatively analyzing influence of the resource development of the SFEZ in the common socio-economic growth of the country. Fifthly, evaluation of strength, shortcomings, opportunities and challenges during enhancing the SFEZ’s resources upon the requirements of sustainable development in the period of industrialization, modernization and international integration. On that basis, potentials and advantages of resource development of the SFEZ are identified. Sixthly, identification of objectives and orientation for development of the SFEZ by the year 2025 and of vision by the year 2030. Seventhly, viewpoints, objectives and orientation of development of the SFEZ resources in the course of industrialization, modernization and international integration by the year 2020 and of vision by the year. Eighthly, recommendation of solutions for enhancement of the SFEZ resources ensuring the comprehension among measures, policies and functional mechanism. Implementation of planning, plans and objectives as well as performance of activities among the SFEZ provinces and between the SFEZ and other areas in the country. III. APPLICATIONS/ APPLICABILITY TO THE REALITY OR OPEN ISSUES NEED CONTINOUS RESEARCH Firstly, the thesis is a document providing with scientific and practical values to managers, policy makers in planning and improving the resources for the SFEZ in the course of industrialization, modernization and international integration. Secondly, the thesis is proven applicable to the reality in effectively developing the SFEZ resources in the course of industrialization, modernization and international integration. Thirdly, the thesis is a reference document for researching and studying in universities. It has practical significance in strengthening the resources in general and those of the focal economic zone in particular.
  15. SUPERVISOR Ph.D CANDIDATE Professor. Ph.D Nguyen Van Luan Ngo Van Hai CONFIRMED BY RECTOR
  16. MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam (VKTTĐPN) hình thành từ năm 1993. Năm 2007, Chính phủ quyết định quy hoạch vùng KTTĐPN gồm 8 tỉnh thành: Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu, Long An và Tiền Giang, tổng điện tích 30.587 km2, tương đương 9,23 % diện tích và 20,92% dân số cả nước. Đây là khu vực kinh tế có nhiều tiềm năng, thế mạnh về khai thác khoáng sản, thủy hải sản, phát triển kinh tế hàng không, hàng hải, đường bộ và giao lưu với các nước trong khu vực. Nhằm khai thác một cách có hiệu quả nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, con người, các nguồn lực về vốn đầu tư, khoa học – công nghệ để đẩy mạnh sản xuất kinh doanh, giao lưu kinh tế, văn hóa xã hội thúc đẩy mạnh mẽ quá trình tăng trưởng kinh tế, phát triển bền vững. Việc đẩy mạnh phát triển và nâng cao chất lượng các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam có tầm chiến lược vô cùng quan trọng đối với nước ta trong tiến trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hôị nhâp̣ kinh tế quốc tế. Chính vì vậy đề tài: “Phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”, có ý nghiã cả về măṭ lý luâṇ và thưc̣ tiêñ trong viêc̣ thưc̣ thi chiến lươc̣ phát triển kinh tế - xa ̃ hôị của cả nước nói chung, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói riêng đến năm 2020 và những năm tiếp theo. 2. MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Thứ nhất: Làm rõ cơ sở lý luận về phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm trong tiến trình CNH, HĐH và hôị nhâp̣ kinh tế quốc tế. Thứ hai: Đánh giá thực trạng các nguồn lực và phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ hình thành và phát triển đến năm 2014. Thứ ba: Đề xuất các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng các nguồn lực để phát triển bền vững vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 2.2. Câu hỏi nghiên cứu Thứ nhất, thực trạng các nguồn lực và phát triển các nguồn lực của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời gian qua như thế nào? Thứ hai, vai trò và tác động của các nguồn lực đối với tiến trình CNH, HĐH và hôị nhâp̣ quốc tế của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam như thế nào? Thứ ba, những giải pháp nào có tính khả thi để thúc đẩy sự phát triển và nâng cao chất lượng các nguồn lưc̣ vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong việc đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu các nguồn lực và phát triển các nguồn lực (nguồn nhân lực, nguồn vốn đầu tư, khoa học – công nghệ) vùng KTTĐPN. Vai trò và tác động của các nguồn lực đối với sự phát triển vùng KTTĐPN trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Nghiên cứu các nguồn lực và phát triển các nguồn lực (tập trung chủ yếu về nguồn nhân lực, vốn đầu tư phát triển và khoa học – công nghệ) vùng KTTĐPN. Phân tích và đánh giá các nguồn lực và sự phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN trong thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập quốc tế.
  17. Về không gian: vùng KTTĐPN bao gồm: Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu; Long An, Tiền Giang. Về thời gian: Vùng KTTĐPN từ khi thành lập (1993) đến năm 2014. 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phương pháp biện chứng duy vật: xem xét quá trình phát triển các nguồn lực, sự tác động lẫn nhau giữa các nguồn lực của vùng KTTĐPN. Phương pháp logic và lịch sử: hệ thống hóa các quan điểm, lý thuyết về nguồn lực và sự phát triển các nguồn lực trong nền kinh tế. Vai trò và tác động của các nguồn lực đối với sự phát triển vùng KTTĐ. Phương pháp trừu tượng hóa khoa học: nắm được bản chất của quá trình phát triển các nguồn lực; sự hình thành, phát triển và các mối quan hệ giữa các nguồn lưc̣ vùng KTTĐ trong tiến trình CNH, HĐH đất nước. Phương pháp phân tích và tổng hợp: phân tích và đánh giá vai trò và tác động của các nguồn lực trong phát triển kinh tế nói chung, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói riêng trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế. Phương pháp mô hình hóa: mô tả các nguồn lực vùng KTTĐ dưới dạng văn bản, biểu, bảng, đồ thị theo lý thuyết kinh tế tối ưu. Mô hình vùng KTTĐPN được hình thành và phát triển trên một số tiêu thức lượng biến có mối quan hệ đặc thù trong nền kinh tế ở Việt Nam. Phương pháp thống kê kinh tế: thu thập và tổng hợp các số liệu về các nguồn lực qua niên giám thống kê của Tổng cục thống kê, Cục thống kê các tỉnh thành vùng KTTĐPN, các báo cáo tổng hợp của vùng KTTĐPN. 5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN Thứ nhất: Hệ thống hóa cơ sở lý luận về nguồn lực, vai trò và tác động của các nguồn lực đối với vùng KTTĐ trong tiến trình CNH, HĐH. Thứ hai: Phân tích và đánh giá thực trạng các nguồn lực và phát triển các nguồn lực (lao động, vốn đầu tư, khoa học và công nghệ) vùng KTTĐPN; chỉ ra những thành công, những hạn chế, yếu kém, những thách thức và cơ hội về phát triển nguồn nhân lực, vốn đầu tư phát triển, khoa học và công nghệ của vùng KTTĐPN. Thứ ba: Đưa ra các giải pháp có tính khả thi nhằm thúc đẩy sự phát triển và nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn nhân lực, vốn đầu tư phát triển, khoa học và công nghệ vùng KTTĐPN trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 6. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN Ngoài phần mở đầu, kết luâṇ và danh muc̣ tài liêụ tham khảo. Kết cấu nôị dung của luâṇ án gồm 4 chương: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài và khung phân tích của luận án Chương 2. Cơ sở lý luâṇ về phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế Chương 3. Thực trạng và tác động của các nguồn lực đến sự phát triển kinh tế vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế Chương 4. Các giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh sự phát triển và nâng cao chất lượng các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. CHƯƠNG 1
  18. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ KHUNG PHÂN TÍCH CỦA LUẬN ÁN 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ngoài nước Các công trình nghiên cứu ngoài nước chủ yếu tập trung phân tích lợi thế so sánh giữa các vùng, làm rõ sự cần thiết hình thành các không gian kinh tế, xác định trọng điểm, tìm kiếm các bước đi hợp lý nhằm phát triển một số vùng giàu có trước. Phát triển kinh tế vùng có ý nghĩa đối với sự phát triển của cả nước. Kinh tế vùng đóng vai trò động lực để thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Phát triển kinh tế vùng đồng thời cũng là cơ sở cho sự phát triển kinh tế nông thôn và thúc đẩy sự phát triển nông thôn theo hướng công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước Vùng KTTĐPN đã được nhiều nhà nghiên cứu kinh tế, nghiên cứu xã hội, nghiên cứu chính sách, nhiều viện nghiên cứu quan tâm đến. Qua nghiên cứu, tác giả luận án nhận thấy nội dung các công trình khoa học đã công bố từ trước đến nay tập trung vào 6 vấn đề chính:i) Các vấn đề về kinh tế ở VKTTĐPN; ii) Các vấn đề về xã hội của VKTTĐPN; iii) Về tiềm năng, nguồn lực và vai trò của VKTTĐPN; iv) Các vấn đề về chính sách phát triển vùng; v) Bàn về các giải pháp phát triển; vi) Các vấn đề còn tồn tại trong quá trình phát triển vùng. Các công trình nghiên cứu trong nước đề cập tới lợi thế so sánh vùng KTTĐPN so với cả nước. Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế - xã hội vùng kinh tế trọng điểm phía Nam; thực trạng hoạt động của các khu công nghiệp tại vùng KTTĐPN. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng KTTĐPN. Như vậy, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan tới đề tài đề cập ở nhiều khía cạnh và góc độ khác nhau. Chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách hệ thống về phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN trong quá trình thực hiện CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Vì vậy, những khoảng trống chúng tôi nhận thấy cần phải tập trung nghiên cứu và giải quyết của đề tài là: Thứ nhất, sự phát triển các nguồn lực (lao động, vốn đầu tư phát triển, khoa học công nghệ) vùng KTTĐPN trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Thứ hai, mối quan hệ giữa phát triển các nguồn lực (lao động, vốn đầu tư phát triển, khoa học công nghệ) vùng KTTĐPN trong việc thúc đẩy quá trình CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế. Thứ ba, những quan điểm, mục tiêu, định hướng và giải pháp cho việc thúc đẩy phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 1.2. QUY TRÌNH VÀ KHUNG PHÂN TÍCH CỦA LUẬN ÁN 1.2.1. Quy trình nghiên cứu Nghiên cứu những quan điểm và các lý thuyết của các nhà kinh tế tư sản cổ điển, quan điểm Mác – Lênin, quan điểm và các lý thuyết của các nhà kinh tế đương đại về các nguồn lực và phát triển các nguồn lưc đối với việc phát triển kinh tế - xã hội nói chung, vùng KTTĐ nói riêng. Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về hình thành và phát triển vùng KTTĐ; phát triển các nguồn lực cho vùng KTTĐ trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế. Nghiên cứu các nguồn lực và phát triển các nguồn lực (lao động, vốn đầu tư phát triển, khoa học công nghệ) đối với tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế.
  19. 1.2.2. Khung phân tích của luận án Khung phân tích của luận án được trình bày một cách hệ thống từ tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án; cơ sở lý luận và thực tiễn của sự phát triển các nguồn lực kinh tế vùng KTTĐPN trong thời kỳ thực hiện CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Phân tích, đánh giá việc sử dụng và phát triển các nguồn lực, chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong việc phát triển các nguồn lực của vùng KTTĐPN, đưa ra những quan điểm, mục tiêu và giải pháp phát triển các nguồn lực kinh tế trong thời gian tới. CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM TRONG TIẾN TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA 2.1. KHÁI LUẬN CHUNG VỀ CÁC NGUỒN LỰC 2.1.1. Khái niệm về nguồn lực Nguồn lực là khái niệm bao hàm nhiều yếu tố vật chất vô hình và hữu hình cần thiết để tạo ra của cải vật chất cho xã hội. Nguồn lực là tổng thể các nguyên, nhiên vật liệu, tài sản các loại (vô hình và hữu hình) để sản xuất ra các loại hàng hóa và dịch vụ thỏa mãn nhu cầu con người trong từng giai đoạn phát triển. 2.1.2. Phân loại các nguồn lực Có nhiều cách phân loại nguồn lực khác nhau. Trong khuôn khổ và phạm vi của đề tài, phân loại nguồn lực thể hiện: Nguồn lực lao động: nguồn lực lao động là bộ phận dân số quan trọng, sáng tạo ra của cải vật chất cho xã hội và là nguồn thu nhập cho tái đầu tư và tiêu dùng cá nhân. Nguồn lực lao động là yếu tố quyết định đối với các nguồn lực phát triển của mỗi quốc gia. Nguồn lực đất đai và tài nguyên thiên nhiên: đất đai là sản phẩm của tự nhiên, là quà tặng của tự nhiên cho con người, là điều kiện của lao động; đất đai kết hợp với lao động là nguồn gốc sinh ra mọi của cải vật chất, Wiliam Petty đã từng nói: “Đất đai là cha, lao động là mẹ của mọi của cải vật chất”. Nguồn lực vốn đầu tư: nguồn lực vốn tài chính là lượng vốn thực tế dưới dạng tiền tệ và quy đổi ra tiền được huy động để phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của một đất nước. Trong điều kiện ngày nay, hội nhập quốc tế trở thành một xu hướng mạnh mẽ, mang tính tất yếu của các nền kinh tế; nguồn lực vốn tài chính của một quốc gia thường xuất phát từ hai nguồn: trong nước và ngoài nước. Nguồn lực khoa học và công nghệ: nguồn lực khoa học và công nghệ có thể hiểu đó là: Khả năng nghiên cứu, sáng tạo ra các công nghệ mới tiến bộ nhằm tạo cho nền kinh tế phát triển nhanh, vững chắc, đạt năng suất, chất lượng và hiệu quả cao; nguồn lực khoa học và công nghệ ngày càng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Nguồn lực phi vật thể: nguồn lực phi vật thể (nguồn lực vô hình) là nguồn lực được tạo nên bởi các giá trị tinh thần mà một quốc gia, một dân tộc, một tổ chức tích lũy được trong suốt chiều dài phát triển của lịch sử, trong đó cốt lõi nhất là bảng giá trị văn hóa. 2.2. CÁC QUAN ĐIỂM VÀ LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM
  20. 2.2.1. Quan điểm và lý thuyết của các nhà kinh tế Từ thế kỷ 18, trường phái kinh tế học tư sản cổ điển đã đưa ra những lý thuyết quan trọng, và là luận cứ cho sự hình thành vùng kinh tế trọng điểm và phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm là lý thuyết lợi thế cạnh tranh và lợi thế so sánh. Theo quan điểm của Adam Smith điểm mấu chốt là sự phát triển kinh tế của một quốc gia trong giai đoạn đầu có xu hướng đi theo những vùng mang lại tiềm năng tiếp cận thị trường lớn nhất, nhờ đó tạo điều kiện tiếp cận đến những nơi có mật độ cao. Lý thuyết định vị công nghiệp (1909), nhà kinh tế học A. Weber đã đề cập những ưu điểm và hạn chế của việc tập trung các doanh nghiệp tại một địa điểm của vùng lãnh thổ trong phạm vi quyết định đầu tư. Lý thuyết cực tăng trưởng nhấn mạnh “lợi thế của phát triển không cân đối” theo lãnh thổ. Lý thuyết cực tăng trưởng được coi là lý thuyết phục vụ trực tiếp cho việc lựa chọn các lãnh thổ trọng điểm và đã được áp dụng rộng rãi ở các nước châu Á, nhất là các nước trong ASEAN. Trong cuốn sách “Lợi thế cạnh tranh” và “Lợi thế cạnh tranh quốc gia”của M.Portor. Theo ông, lợi thế cạnh tranh được hiểu là những nguồn lực của ngành, quốc gia mà nhờ đó các doanh nghiệp kinh doanh trên thương trường quốc tế tạo ra một số ưu thế vượt trội hơn, ưu việt hơn so với các đối thủ cạnh tranh trực tiếp. 2.2.2. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam Trong chiến lược phát triển vùng, Đảng ta chủ trương: “Phát huy vai trò của các vùng kinh tế trọng điểm có mức tăng trưởng cao, tích lũy lớn; đồng thời tạo điều kiện để phát triển các vùng khác trên cơ sở phát huy thế mạnh của từng vùng” [IX, tr. 27,28]. Trong tiến trình CNH, HĐH đòi hỏi các vùng có tiềm năng, lợi thế phải nhanh chóng trở thành những vùng trọng điểm, động lực, có hệ thống kết cấu hạ tầng hiện đại, dịch vụ chất lượng cao để đáp ứng cho sự phát triển của các ngành công nghiệp mũi nhọn, công nghệ hiện đại và đòi hỏi hàm lượng chất xám cao để sản xuất ra các sản phẩm có chất lượng và giá trị kinh tế cao. 2.3. VAI TRÒ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA CÁC NGUỒN LỰC ĐỐI VỚI TIẾN TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ 2.3.1. Phát triển các nguồn lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình tạo ra những tiền đề vật chất, kỹ thuật, công nghệ, con người, phương tiện những yếu tố cơ bản cho việc chuyển biến từ một nền kinh tế sản xuất nhỏ, lạc hậu trở thành nền kinh tế sản xuất với quy mô lớn và hiện đại. Để thực hiện thành công sự nghiệp này đòi hỏi phải không ngừng tạo dựng những tiền đề cần thiết cho tiến trình công nghiệp hóa: i). Huy động và sử dụng các nguồn vốn một cách hiệu quả; ii). Đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa; iii). Phát triển khoa học và công nghệ có vai trò then chốt; iv). Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại để tạo ra những khả năng và điều kiện tranh thủ vốn, kỹ thuật, công nghệ, kinh nghiệm tổ chức quản lý để đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 2.3.2. Vai trò và tác động của nguồn lực trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế Xuất phát từ những quan điểm đổi mới. Đảng, Nhà nước ta luôn coi trọng vị trí và vai trò của các nguồn lực là động lực chính cho sự phát triển kinh tế và là những nhân tố tác động một cách mạnh mẽ tới tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
  21. 2.4. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM 2.4.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc Trung Quốc đã chọn bốn vùng đông dân ở bờ biển phía Nam làm những lãnh thổ trọng điểm – đặc khu kinh tế. Những vùng này được ưu đãi của trung ương về chính sách thuế. Có thể khẳng định rằng, thành công trong chiến lược phát triển kinh tế của Trung Quốc là do quan điểm phát triển có trọng điểm trên cơ sở lựa chọn một số khu vực, và đưa ra cơ chế thích hợp cho các khu đó, nhằm phát huy những ảnh hưởng lan tỏa tích cực của sự phát triển. 2.4.2. Kinh nghiệm của Thái Lan Trong hơn ba thập kỷ qua, Thái Lan có những chuyển dịch mạnh mẽ trong cơ cấu kinh tế ngành và cơ cấu kinh tế lãnh thổ, trong đó đã tập trung thực hiện chính sách công nghiệp hóa, phân bổ nguồn lực tập trung phát triển theo mô hình phát triển có trọng điểm. Đầu tiên là tập trung đầu tư xây dựng thủ đô Bangkok. Sau đó, tiếp tục xây dựng các khu công nghiệp, khu chế xuất tập trung ở các lãnh thổ xung quan Bangkok nhằm thu hút đầu tư nước ngoài, tạo nhiều việc làm để nâng cao thu nhập của người lao động tại các địa phương. 2.4.3. Kinh nghiệm của Malaixia Malaysia lựa chọn các trọng điểm phát triển từ xây dựng KCX, KCN, thu hút FDI, lập khu thương mại tự do trên cơ sở công nghiệp và thương mại gắn với cảng biển. KCX của Malaysia về hình thức rất linh hoạt và đa dạng , không rập khuôn máy móc, từ KCX tập trung quy mô hàng trăm ha đến quy mô vừa, nhỏ và thậm chí quy mô một nhà máy như hình thức “ kho hàng sản xuất theo giấy phép ”, hoặc trong cảng biển cũng có xí nghiệp hưởng quy chế KCX để chế biến, đóng gói. 2.4.4. Những bài học về phát triển các nguồn lực cho vùng kinh tế trọng điểm đối với Việt Nam Thứ nhất, sự thành công của các quốc gia là đầu tư phát triển có trọng điểm theo vùng/lãnh thổ. Phát triển có trọng điểm các vùng có tiềm năng, lợi thế để trở thành các vùng có hệ thống kết cấu hạ tầng hiện đại. Thứ hai, Các vùng kinh tế trọng điểm tạo ra các tác động lan tỏa, các ảnh hưởng tích cực trong việc kích thích tăng trưởng và phát triển kinh tế thông qua quá trình phân bố lại các cơ sở kinh tế, tạo việc làm cho người lao động. Thứ ba, đối với các nền kinh tế đang phát triển, thì phát triển vùng KTTĐ được xem là một sự lựa chọn đúng đắn, một công cụ hữu hiệu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia. Thứ tư, Quan điểm phát triển vùng kinh tế trọng điểm sẽ tập trung nguồn vốn đầu tư cũng như tạo nhiều điều kiện thuận lợi về cơ chế, chính sách để cho vùng này tiếp tục phát triển nhanh hơn, có tiềm lực kinh tế vững mạnh hơn. Thứ năm, phát triển vùng kinh tế trọng điểm điều quan trọng là phải hội đủ các yếu tố thuận lợi cho phát triển, chọn địa bàn lãnh thổ có lợi thế so sánh, có điều kiện phát triển và mở rộng giao lưu kinh tế với bên trong và bên ngoài. CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG CÁC NGUỒN LỰC VÀ PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KTTĐPN TRONG TIẾN TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ 3.1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN VÙNG KTTĐPN 3.1.1. Sự hình thành vùng kinh tế trọng điểm phía Nam
  22. Vùng KTTĐPN hình thành từ năm 1993, bao gồm Tp. Hồ Chí Minh và các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu. Năm 2003, các tỉnh Bình Phước, Tây Ninh và Long An gia nhập vào vùng. Ngày 3/9/2005, Thủ tướng Chính Phủ phê duyệt bổ sung tỉnh Tiền Giang vào vùng KTTĐPN. Với điều kiện địa lý thuận lợi, kết cấu hạ tầng khá hoàn chỉnh, nguồn nhân lực có chất lượng, vùng KTTĐPN đang trở thành vùng kinh tế phát triển năng động, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong một số lĩnh vực quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh quốc tế, tạo động lực cho quá trình phát triển kinh tế các tỉnh thành phía Nam và cả nước. 3.1.2. Điều kiện tự nhiên vùng kinh tế trọng điểm phía Nam Về vị trí địa lý: Vị trí địa lý vùng KTTĐPN đã tạo cho vùng phát triển nông nghiệp, công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Tạo cho vùng có nhiều khả năng thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước để phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn tài nguyên: Vùng KTTĐPN có hàng trăm mỏ khoáng sản có quy mô từ nhỏ đến lớn. Tài nguyên khoáng sản có ý nghĩa lớn nhất là dầu khí. Trữ lượng dầu khí của vùng dự báo khoảng 4- 5 tỉ tấn dầu và 485 – 500 tỉ m3 khí, đảm bảo cho sự phát triển lâu dài của ngành công nghiệp khai thác và chế biến dầu khí. 3.1.3. Điều kiện cơ sở hạ tầng Dân số và lao động: năm 2014 vùng KTTĐPN có tổng số dân là 18.983.000 người. Vùng KTTĐPN đứng thứ hai về dân số trong hệ thống các vùng KTTĐ của cả nước, sau vùng KTTĐ Bắc Bộ (VKTTĐBB) (năm 2014, VKTTĐBB có khoảng 20,705 triệu người). Lực lượng lao động trong vùng KTTĐPN khá dồi dào. Lao động có trình độ chuyên môn cao so với các vùng khác, có khả năng nắm bắt và vận dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất kinh doanh. Cơ sở hạ tầng kinh tế: So với các vùng khác, vùng KTTĐPN có sự vượt trội về kết cấu hạ tầng như hệ thống giao thông vận tải, thông tin liên lạc, mặt bằng, điện nước. 3.2. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM PHÍA NAM GIAI ĐOẠN 2001 – 2014 3.2.1. Về phát triển kinh tế 3.2.1.1. Tăng trưởng kinh tế Vùng KTTĐPN đạt tốc độ tăng trưởng liên tục và cao nhất cả nước và trở thành trung tâm kinh tế, thương mại, văn hóa và khoa học công nghệ lớn của cả nước. Bảng 3.1. Tốc độ tăng GDP bình quân/năm vùng KTTĐ phía Nam (%) Giai đoạn Giai đoạn Giai đoạn Giai đoạn 2001-2005 2006-2010 2011-2014 Địa phương TP. Hồ Chí Minh 11,0 11,18 9,6 Bình Dương 15,32 14,04 13,05 Đồng Nai 12,86 13,57 11,6
  23. Bà Rịa – Vũng Tàu 12,8 3,52 5,9 Bình Phước 10,0 12,97 11,74 Tây Ninh 14,07 14,19 10,21 Long An 9,26 11,76 10,3 Tiền Giang 9,83 11,04 10,73 Nguồn: Cục Thống kê các tỉnh thành vùng KTTĐ phía Nam; Niên giám thống kê năm 2005,2010,2014 3.2.1.2. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Cơ cấu kinh tế theo ngành của VKTTĐPN trong thời gian 2001 - 2014 có sự chuyển dịch theo hướng CNH, HĐH rõ rệt hơn. Tỷ trọng của nhóm ngành nông, lâm - ngư nghiệp thấp và giảm theo hàng năm. Tỷ trọng nhóm ngành công nghiệp – xây dựng tăng liên tục và đứng đầu trong 3 khu vực kinh tế. Tỷ trọng nhóm ngành dịch vụ tuy cao nhưng chưa có sự phát triển ổn định. 3.2.2. Về phát triển văn hóa - xã hội Giáo dục – đào tạo: vùng KTTĐPN là một trog hai vùng (sau VKTTĐBB) có hệ thống giáo dục – đào tạo phổ thông, đại học, sau đại học lớn nhất cả nước. Trong giai đoạn 2001 - 2014, chất lượng giáo dục ở vùng ngày càng được nâng cao, đáp ứng được yêu cầu nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn nghiệp vụ để phát triển kinh tế - xã hội. Y tế, chăm sóc sức khỏe; trong giai đoạn 1998 - 2014 mạng lưới y tế, chăm sóc sức khỏe ở VKTTĐPN ngày càng được củng cố và phát triển, 100% xã, phường có trạm y tế và cán bộ y tế phục vụ, trong đó gần 75% xã, phường có trạm y tế đạt chuẩn quốc gia. Mạng lưới khám, chữa bệnh đã được đầu tư nâng cấp, hệ thống cung ứng các dịch vụ y tế được mở rộng. 3.3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KTTĐPN GIAI ĐOẠN 2001 – 2014 3.3.1. Phát triển nguồn nhân lực Chuyển biến lao động – việc làm: với số lượng dân cư đông đảo, vùng KTTĐPN cũng chính là nơi có lực lượng lao động rất dồi dào. Trong giai đoạn 2010 - 2014, đóng góp vào nguồn lao động của vùng KTTĐPN lớn nhất là Tp. Hồ Chí Minh chiếm 40,1% lực lượng lao động toàn vùng, tiếp đó là tỉnh Đồng Nai chiếm 17,1%, Tây Ninh 8,7%, Bình Dương 7,2%, Bà Rịa - Vũng Tàu 6,6% và Bình Phước (6,3%). Tốc độ gia tăng lực lượng lao động của vùng KTTĐPN trong giai đoạn này trung bình là 5,6 %/ năm, cao hơn so với tốc độ tăng trung bình của lực lượng lao động cả nước (cả nước là 2,32%). Về mặt chất lượng: nguồn nhân lực có cơ cấu trẻ với hơn một nửa là thanh niên trong độ tuổi 16 – 30, chiếm 52% – 54% tổng số lao động trong vùng, trình độ học vấn, khả năng tiếp thu nhanh nhạy kiến thức và kỹ năng lao động. Tỷ lệ tốt nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông khá cao (khoảng 93,6%; trong đó thành thị 96,3%, nông thôn 82,2%). 3.3.2. Vốn đầu tư phát triển Nhìn tổng quát, tổng vốn đầu tư phát triển vùng KTTĐPN qua các năm đều tăng lên, lượng vốn đầu tư năm sau cao hơn năm trước.
  24. Bảng 3.14. Vốn đầu tư phát triển Vùng KTTĐPN theo giá hiện hành (Đơn vị: Tỷ đồng) Năm Địa 2010 2011 2012 2013 2014 phương TP. Hồ Chí 170.098,0 202.937,4 216.945,2 232.630,6 251.605,2 Minh Bình 28.131,0 35.983,0 45.324,0 52.397,0 59.639,0 Dương Đồng Nai 32.321,0 34.450,4 37.301,5 44.301,1 48.323,2 Bà Rịa – 37.787,5 39.874,5 37.885,3 37.039,2 39.957,5 Vũng Tàu Bình Phước 7.907,8 10.427,2 11.831,4 12.897,7 15.987,6 Tây Ninh 10.513,8 12.487,4 16.083,8 18.020,7 19.557,5 Long An 15.381,1 17.998,2 21.280,0 21.336,7 23.529,3 Tiền Giang 13.067,1 14.892,6 16.956,7 18.384,7 20.014,8 Nguồn: Cục Thống kê các tỉnh vùng KTTĐPN; Niên giám Thống kê năm Tỷ trọng trong vốn đầu tư phát triển toàn xã hội vùng KTTĐPN của nguồn vốn nhà nước đã giảm dần trong những năm gần đây. Năm 2005 chiếm 47,1%, năm 2010 chiếm 42,8 %, năm 2014 chiếm 38,5 %. Nguồn vốn đầu tư của nước ngoài đã có tác động một cách mạnh mẽ đến quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong tiến trình CNH, HĐH của vùng. Tỷ trọng của nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội vùng KTTĐPN liên tục tăng lên qua các năm. Bảng 3.16. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký thực hiện (Đơn vị tính: Triệu USD) Năm Năm 2010 Năm 2012 Năm 2014 Đăng Thực Đăng Thực Đăng Thực Địa phương ký hiện ký hiện ký hiện TP. Hồ Chí 1.883,0 686,0 593,0 208,0 2.879 1.038 Minh Bình Dương 491,40 195,58 1.591,2 625,98 850,03 332,94 Đồng Nai 1.518,5 1.000, 672,0 360,0 592,7 320,0 Bà Rịa – 2.555,0 1.101,0 465,00 369,00 215,5 158,87 Vũng Tàu Bình Phước 18,99 18,99 66,28 63,34 94,62 64,98
  25. Tây Ninh 54,96 29,90 26,58 10,93 372,55 80,65 Long An 151,60 137,70 130,35 274,12 341,50 319,58 Tiền Giang 189,0 65,9 189,7 159,6 87,0 149,3 Nguồn: Cục Thống kê các tỉnh thành vùng KTTĐ phía Nam; Niên giám Thống kê năm 2005, 2010, 2014 Giai đoạn 2001 – 2014, nguồn vốn ODA được ký kết và giải ngân của vùng KTTĐPN đạt khoảng 11.575,5 triệu USD, chiếm 30,0.% tổng số vốn ODA ký kết của cả nước. Nguồn vốn ODA tập trung vào các lĩnh vực: phát triển hạ tầng đô thị và cấp thoát nước 17%; giao thông vận tải 30,7%; năng lượng 30,5%; khoa học công nghệ và môi trường 15%; giáo dục đào tạo và y tế 2%. Nguồn vốn ODA đã góp phần tích cực đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của toàn vùng. 3.3.3. Phát triển khoa học và công nghệ Việc đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH ở các tỉnh thành vùng KTTĐPN qua từng giai đoạn đã đạt được những thành tựu đáng kể trong phát triển kinh tế - xã hội. Kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển khoa học và công nghệ của các tỉnh thành vùng KTTĐPN trong giai đoạn 2001 – 2014: Bảng 3.17. Hoạt động nghiên cứu khoa học các tỉnh thành vùng KTTĐ phía Nam giai đoạn 2001-2014 Giai đoạn Thực hiện Thực hiện Thực hiện 2001-2005 2006-2010 2011-2014 Số Kinh Số Kinh Số Kinh đề phí cấp đề phí cấp đề phí cấp tài, (Tỷ tài, (Tỷ tài, (Tỷ dự án đồng) dự án đồng) dự án đồng) Địa phương TP. Hồ Chí 321 192,830 350 213,5 318 397,5 Minh Bình Dương 86 33,111 106 62,696 65 124,25 Đồng Nai 76 34,568 132 69,136 105 75,478 Bà Rịa – Vũng 55 26,342 85 89,25 87 98,51 Tàu Bình Phước 65 12,0 78 66,3 95 68,171 Tây Ninh 43 18,374 67 56,95 78 65,87 Long An 47 21,648 74 64,992 105 99,111 Tiền Giang 112 39,562 155 79,214 208 176,174
  26. Nguồn: Tác giả thống kê từ Báo cáo của các Sở Khoa học và Công nghệ Việc triển khai các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ cấp tỉnh, thành phố, đã được áp dụng vào sản xuất kinh doanh; Triển khai mới các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ cấp huyện, cấp ngành theo cơ chế hỗ trợ kinh phí 50/50 và 70/30, các công trình được tổng kết, nghiệm thu và đi vào thực tế đời sống sản xuất kinh doanh, đem lại hiệu quả thiết thực. 3.4. ĐÁNH GIÁ VIỆC PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM PHÍA NAM 3.4.1. Những điểm mạnh trong việc phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam Lực lượng lao động trong vùng KTTĐPN tương đối dồi dào, lao động có trình độ chuyên môn cao, có khả năng nắm bắt và vận dụng những tiến bộ khoa học – công nghệ vào sản xuất kinh doanh. Với lợi thế về nguồn lao động, tài nguyên, vùng KTTĐPN là nơi có khả năng thu hút nguồn vốn lớn của các nhà đầu tư nước ngoài. Nguồn lực khoa học và công nghệ vùng KTTĐPN ngày càng phát triển cả về số lượng và chất lượng, có tác động một cách mạnh mẽ tới tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 3.4.2. Những điểm yếu trong phát triển nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam Vấn đề nổi cộm nhất là thiếu một cơ chế chỉ huy, phối hợp rõ ràng, ổn định để điều phối sự phát triển của vùng. Cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động chuyển dịch chậm. Hiệu quả đầu tư trong vùng chưa cao, cơ cấu đầu tư chưa thực sự hướng vào thức đẩy sản xuất, vẫn chỉ tập trung lớn nhất vào hạ tầng khu công nghiệp và giao thông. Tình trạng đầu tư chồng chéo, dư thừa công suất, nhiều dự án đầu tư hiệu quả thấp. Vùng KTTĐPN cũng đã trở thành một vùng có vấn đề bức xúc nhất cả nước về môi trường. Diện tích rừng che phủ bị thu hẹp đáng kể, đa dạng sinh học ( cả trên cạn và dưới nước) giảm sút nghiêm trọng môi trường nước, không khí, đặc biệt ở các đô thị và khu công nghiệp bị ô nhiễm nặng. 3.4.3. Những cơ hội trong việc phát triển nguồn lực vùng KTTĐPN Bối cảnh quốc tế và trong nước hiện nay đang là cơ hội và cũng là những thách thức lớn đối với sự phát triển vùng KTTĐPN. Để phát huy các nhân tố nguồn lực tạo thành động lực cho sự phát triển nhanh và bền vững, nhằm thúc đẩy một cách mạnh mẽ tiến trình CNH, HĐH để cùng cả nước sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Trong những năm tới là thời kỳ Việt Nam thực hiện đầy đủ các cam kết trong Cộng đồng ASEAN và WTO, tham gia các hiệp định thương mại tự do TPP. Vì vậy, vùng KTTĐPN cần phải nổ lực rất cao để tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức lớn trong quá trình hội nhập quốc tế. 3.4.4. Những thách thức đối với việc phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam Những thách thức lớn cho sự phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN trong thời kỳ tiếp tục đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế đến năm 2020 và những năm tiếp theo là: Quy hoạch sử dụng đất phải bảo đảm tính tiết kiệm và sử dụng hiệu quả đất nông nghiệp. Xây dựng hệ thống cấp thoát nước cho cả vùng và nhất là cho các thành phố và khu công nghiệp đang đặt ra rất cấp bách.
  27. Nhu cầu lao động có kỹ năng nghề nghiệp ở trình độ cao là rất lớn. Là một vùng kinh tế lớn nhất cả nước song đến nay vẫn chưa có kế hoạch cụ thể, rõ ràng. Việc phát triển đô thị và khu công nghiệp trong vùng còn những điểm chưa hợp lý. Hệ thống đô thị của vùng phát triển khá nhanh nhưng chưa có kế hoạch chung với tầm nhìn dài hạn. Ô nhiễm môi trường, nhất là ô nhiễm nguồn nước do chất thải công nghiệp và đô thị ngày càng tăng. Nhiều vấn đề đặt ra cần có sự phân công và hợp tác giữa các tỉnh, thành phố, kết hợp giữa ngành với lãnh thổ sao cho sự phát triển của từng tỉnh, thành phố phù hợp với phát triển chung của toàn vùng. CHƯƠNG 4 CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KTTĐPN ĐẾN NĂM 2025 4.1. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM PHÍA NAM ĐẾN NĂM 2025 4.1.1. Quan điểm phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN Thứ nhất, phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN phải được coi là mắt xích quan trọng nhất, nhằm tạo dựng động lực tăng trưởng nhanh trong điều kiện kinh tế thị trường, hội nhập trong nước và quốc tế ngày càng phát triển. Thứ hai, vùng KTTĐPN phải thực sự trở thành khu vực phát triển các nguồn lực theo hướng nâng cao đáng kể tính tập trung về kinh tế theo tiêu chí GDP. Thứ ba, các nguồn lực vùng KTTĐPN phải được tổ chức theo nguyên tắc hiệu quả, hiện đại và vững chắc Thứ tư, các nguồn lực vùng KTTĐPN phải có một thế đứng vững chắc, dựa trên cơ sở tạo dựng các mối liên kết với các vùng khác trong nước và khu vực. Thứ năm, phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN phải luôn được quán triệt bằng phương châm: “Tăng trưởng mất cân đối, phát triển mang tính hòa nhập” ở cấp địa phương, quốc gia và quốc tế. Thứ sáu, các nguồn lực vùng KTTĐPN phải có cơ quan quản lý và điều phối chính thức, với tư cách là chủ thể trong việc định hướng mục tiêu phát triển, đồng thời là địa chỉ triển khai các chính sách của Chính phủ ban hành cho vùng KTTĐPN. 4.1.2. Mục tiêu phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN Mục tiêu phát triển các nguồn lực nhằm bảo đảm các mục tiêu phát triển đã đặt ra để đẩy mạnh tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Nguồn nhân lực: đến năm 2020 cần có sự cải thiện đáng kể cả về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực, tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt trên 70%; tỷ lệ lao động đào tạo nghề trên 55%; số sinh viên đại học – cao đẳng đạt trên 400 sinh viên/vạn dân. Nguồn lực vốn: huy động mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển, khuyến khích có được 50 – 55% đầu tư xã hội cho phát triển sản xuất kinh doanh. Kêu gọi đầu tư, nhất là đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng để tạo động lực cho sự phát triển kinh tế toàn vùng. Huy động nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng gấp 2 lần so với giai đoạn 2011 – 2015. Thu hút và sử dụng một cách hiệu quả nguồn vốn ODA.
  28. Nguồn lực khoa học – công nghệ: đến năm 2020 khoa học và công nghệ góp phần đáng kể vào tăng trưởng kinh tế và tái cơ cấu kinh tế vùng, giá trị sản phẩm công nghệ cao và sản phẩm ứng dụng khoa học công nghệ đạt khoảng 45% GDP. Tốc độ đổi mới công nghệ, thiết bị đạt trên 20%/năm giai đoạn 2016 – 2020. Giá trị giao dịch của thị trường khoa học và công nghệ tăng trung bình 15 -17%/năm. 4.2. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM PHÍA NAM Thứ nhất, phát triển bền vững các nguồn lực với tốc độ cao hơn so với mức bình quân chung của cả nước, đi đầu trong sự nghiệp CNH, HĐH. Chủ động trong hội nhập, hợp tác kinh tế. Thứ hai, đẩy mạnh phát triển các ngành có khả năng cạnh tranh cạnh tranh và năng suất lao động cao, trên cơ sở gắn kết chặt chẽ giữa các tỉnh trong vùng Thứ ba, Tp. Hồ Chí Minh sẽ trở thành một trung tâm dịch vụ chất lượng cao về các mặt viễn thông, dịch vụ vận tải, tài chính, ngân hàng Thứ bốn, giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển KCN với phát triển hạ tầng giao thông đô thị, môi trường. Thứ năm, xây dựng và phát triển nguồn nhân lực trí tuệ - chất xám cao làm trung tâm tri thức của vùng để đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế. 4.3. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÁC NGUỒN LỰC VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM PHÍA NAM ĐẾN NĂM 2025 4.3.1. Cơ sở và căn cứ để đề xuất các giải pháp Một là, xuất phát từ những cơ sở lý luận về nguồn lực, vai trò và tác động của các nguồn lực trong tiến trình CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Hai là, xuất phát từ những thành công, những hạn chế, yếu kém trong việc phát triển các nguồn lực kinh tế vùng KTTĐPN giai đoạn 1993 – 2014. Và những cơ hội, thách thức trong việc phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đến năm 2025. Ba là, xuất phát từ quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đến năm 2025. 4.3.2. Các giải pháp phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN 4.3.2.1. Giải pháp về quy hoạch đầu tư phát triển Quy hoạch và đầu tư phát triển vùng KTTĐPN, phải dựa trên mục tiêu trở thành vùng phát triển và động lực lớn nhất cả nước với một cơ cấu kinh tế năng động, có khả năng thích ứng với sự phát triển kinh tế và thương mại quốc tế, đảm bảo vai trò hỗ trợ, thúc đẩy kinh tế cả nước phát triển. Quy hoach và đầu tư phát triển phải có tầm nhìn dài hạn, lấy hiệu quả kinh tế - xã hội, môi trường là mục tiêu cao nhất, phù hợp với định hướng phát triển của cả nước và các vùng lãnh thổ. 4.3.2.2. Giải pháp về dịch chuyển cơ cấu ngành Cơ cấu nông nghiệp và phi nông nghiệp cần có sự chuyển đổi theo hướng phát triển nhanh các ngành phi nông nghiệp. Trong khu vực nông nghiệp có sự chuyển đổi theo hướng CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn để thu hút lao động, nâng cao mức sống nhân dân các tỉnh trong vùng. Tăng nhanh hàm lượng khoa học và công nghệ trong các sản phẩm công nghiệp và dịch vụ. Cần có định hướng khuyến khích đầu tư cho các ngành sử dụng công nghệ hiện đại so với khu vực và thế giới.
  29. 4.3.2.3. Giải pháp đảm bảo và phát triển vốn Hoàn thiện hệ thống chính sách thu hút vốn và các yếu tố đầu vào chất lượng cao. Tạo cơ hội thu hút mạnh mẽ nguồn lực ngoài vùng, nhất là các nguồn lực nước ngoài chất lượng cao. Các chính sách riêng cho vùng KTTĐPN cần xây dựng, bao gồm: Chính sách thu hút và tạo vốn, chính sách phát triển khoa học công nghệ, chính sách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính sách đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư và sử dụng hợp lý nguồn vốn, có biện pháp khuyến khích toàn xã hội và các nhà đầu tư trong nước và ngoài nước, đầu tư cho sản xuất kinh doanh và phát huy được tiềm năng, lợi thế của vùng. Chính sách huy động nguồn vốn ĐTNN (FDI) và các địa phương khác trong nước, phải coi đây là hướng chủ đạo nhất để đảm bảo nguồn vốn cho phát triển vùng KTTĐPN. Thực hiện có hiệu quả cơ chế: tạo vốn bằng cách đấu giá chuyển quyền sử dụng đất, cho thí điểm các mô hình sinh thái đô thị theo hướng nông nghiệp công nghệ cao, du lịch sinh thái. Phát triển các hình thức đầu tư BOT, BT. 4.3.2.4. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao Một là, xác định rõ vai trò và nhiệm vụ quan trọng của các vùng trọng điểm, trong việc đào tạo nhân lực chất lượng cao cho các vùng. Hai là, xác định loại lao động chất lượng cao cần ưu tiên, cụ thể cần lưu ý: Xây dựng đội ngũ doanh nhân giỏi, có trình độ cao để hội nhập quốc tế có hiệu quả. Hàng năm đào tạo, bồi dưỡng kiến thức cho hàng nghìn doanh nhân, kỹ thuật viên lành nghề, cho các ngành kinh tế và lao động xuất khẩu. Ba là, tiến hành rà soát, điều chỉnh cơ cấu nghành, nghề đào tạo. Cần tập trung đầu tư đồng bộ cho đào tạo các nghề, đang là thế mạnh của vùng; ưu tiên tập trung đầu tư cho đào tạo các nghề mũi nhọn, các nghề đang có nhu cầu lớn về nhân lực chất lượng cao trong vùng. Bốn là, đa dạng hóa các loại hình và phương thức đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, bao gồm : (i). Sắp xếp lại hệ thống đào tạo theo hướng tập trung đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao của các ngành, lĩnh vực mũi nhọn; (ii) Hình thành các trung tâm đào tạo chất lượng cao. Năm là, các chính sách khuyến khích đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Thực hiện tốt chính sách xã hội hóa giáo dục, nhằm nâng cao tay nghề, kỹ năng quản lý sản xuất hiện đại cho người lao động, thông qua các hình thức phối hợp đầu tư phát triển giữa loại hình công lập với dân lập, giữa trong nước và nước ngoài. Sáu là, chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao từ bên ngoài vùng. Có cơ chế, chính sách tốt nhằm tạo điều kiện thu hút các nhà quản lý giỏi, các chuyên gia khoa học, công nhân có tay nghề cao, lao động có kinh nghiệm đến sinh sống và lao động tại tỉnh. 4.3.2.5. Giải phá p về khoa học – công nghệ Một là, chính sách chuyển giao công nghệ mới từ nước ngoài, nhằm tạo sức bật về công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh, lựa chọn được công nghệ mới mang lại mức TFP cao hơn. Hai là, chính sách đa dạng hóa các hình thức chuyển giao công nghệ như: khuyến khích nhập khẩu công nghệ, mua thiết bị mới, đầu tư trực tiếp nước ngoài, mua giấy phép sử dụng công nghệ sản xuất sản phẩm mới trong nước, hoặc những quy trình sản xuất mới.
  30. Ba là, xây dựng đội ngũ cán bộ nghiên cứu và chuyển giao công nghệ mạnh, sáng chế công nghệ và tiếp thu sáng tạo công nghệ tiên tiến của nước ngoài, đáp ứng nhu cầu của quá trình phát triển. Phấn đấu đạt chỉ tiêu 100 cán bộ có trình độ đại học – cao đẳng trở lên trên 1000 dân vào năm 2020. Bốn là, hình thành các trung tâm nghiên cứu và triển khai công nghệ cao, bao gồm: (i) đô thị hạt nhân là thành phố Hồ Chí Minh; (ii) các trường đại học và cao đẳng về công nghệ, kỹ thuật, để thực hiện nghiên cứu và phát triển ứng dụng công nghệ cao, Năm là, phát triển thị trường KHCN, tiến hành việc lập kế hoạch tổng thể, kế hoạch chi tiết ở các cấp về phát triển KHCN, phát triển các dịch vụ về sỡ hữu trí tuệ, tư vấn, thực hiện các dịch vụ mua bán công nghệ, giám định đánh giá chuyển giao công nghệ trong vùng. Sáu là, thành lập quỹ đổi mới công nghệ, quỹ đầu tư mạo hiểm, triển khai hoạt động của quỹ hỗ trợ khoa học và công nghệ trong vùng. 4.3.2.6. Giải pháp về cơ chế, chính sách Một là, phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN hiện nay vẫn rất cần có các chính sách riêng mang tính đặc thù cho sự phát triển bền vững. Hai là, các chính sách phải hướng tới mục tiêu chính là tạo đòn bẩy cho vùng chủ động tự thân vận động để phát triển, chứ không phải nhằm tạo thêm đặc quyền đặc lợi cho vùng trong việc phân chia chiếc bánh ngân sách nhà nước. Ba là, các chính sách đối với việc phát triển các nguồn lực vùng kinh tế trọng điểm phía Nam phải đảm bảo toàn diện, hệ thống nhưng cần có sự nhấn mạnh khác nhau trong từng giai đoạn phát triển của vùng. KẾT LUẬN Vùng KTTĐPN là vùng KTTĐ quan trọng nhất với tỷ trọng đóng góp về tổng sản phẩm quốc nội, xuất nhập khẩu, thu hút vốn đầu tư nước ngoài lớn nhất cả nước. Vùng KTTĐPN được quy hoạch với các mục tiêu phát triển chủ yếu nhằm phát huy, giữ vai trò động lực phát triển kinh tế - văn hóa – xã hội của vùng và tạo sự lan tỏa thúc đẩy sự phát triển các vùng khác. Phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN là một trong những mục tiêu mang tính cốt lõi trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nói chung, vùng KTTĐPN nói riêng. Luận án đã phân tích những nội dung của đề tài luận án một cách hệ thống. Và đưa ra những kết luận, những đề xuất một cách tương đối toàn diện, phù hợp với điều kiện hiện tại và những dự báo tương lai trong quá trình phát triển nguồn lực vùng KTTĐPN. Tuy vậy, việc phát triển các nguồn lực vùng KTTĐPN một cách bền vững là một vấn đề mang tính khoa học và luôn xuất hiện những yếu tố mới cần phải chỉnh sửa, hoàn thiện phù hợp với yêu cầu mới đặt ra cho vùng KTTĐPN Những kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần vào việc hoạch định chiến lược phát triển bền vững các nguồn lực vùng KTTĐPN và của đất nước . Để Việt Nam thực hiện thành công chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 – 2020. Đến năm 2020 Việt Nam cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại trong hội nhập quốc tế. DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH VÀ CÔNG BỐ NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
  31. I. BÀI BÁO CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Ngô Văn Hải, Tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước động lực thúc đẩy tái cơ cấu, Tạp chí phát triển Khoa học & Công nghệ - Chuyên san Kinh tế - Luật và Quản lý, tập 17, trang 25 – 41, Q2 - 2014. 2. Ngô Văn Hải, Nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình đối với phát triển kinh tế Việt Nam, Tạp chí phát triển Khoa học & Công nghệ, Chuyên san Kinh tế - Luật và Quản lý, tập 17, trang 68 – 78, Q2 - 2015. II. TÀI LIỆU HỘI THẢO KHOA HỌC 3. Ngô Văn Hải, Vai trò và tác động của các nguồn lực đối với sự phát triển kinh tế, Hội thảo khoa học với chủ đề: “ Để khoa học công nghệ trở thành động lực phát triển kinh tế ở Việt Nam giai đoạn 2015 – 2020 ”, trang 49 – 62, năm 2014. 4. Ngô Văn Hải, Phát triển các nguồn lực kinh tế vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong tiến trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa, Hội thảo khoa học với chủ đề: “ Kinh tế Việt Nam 30 năm đổi mới, những thành tựu & hạn chế ”, trang 790 – 814, năm 2015. 5. Ngô Văn Hải, Vấn đề kinh tế nhiều thành phần trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, Hội thảo khoa học với chủ đề: “ Học thuyết kinh tế chính trị Mác – Lê Nin trong bối cảnh phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”, trang 94 – 102, năm 2015. 6. PGS. TS Nguyễn Văn Luân ( chủ nhiệm ), Ths Nguyễn Thanh Trọng ( thư ký ), PGS. TS Nguyễn Chí Hải ( tham gia ), TS Nguyễn Tấn Phát ( tham gia ), Ths Nguyễn Thị Khoa ( tham gia ), Ths Ngô Văn Hải ( tham gia ), Ths Nguyễn Anh Tuấn ( tham gia ) ( 2014 ), Doanh nghiệp nhà nước trong quá trình cơ cấu lại nền kinh tế ở Việt Nam, Báo cáo tổng kết đề tài KH&CN cấp đề tài cơ sở, Trường Đại học Kinh tế - Luật, tháng 7/2014.